اورمو گؤلو آدالاري و توركجه آدلاري

جزيره هاي درياچه اورميه و اسامي تركيشان

سؤزوموز: ٢٨ قيرآچان آي ٬ ٢٠٠٥ - تويوق ايلي

مئهران باهاري

ماه قبل سايت بازتاب – گويا براي آوردن فشار بر جناح اصلاح طلب - خبري مبني بر ابلاغ تغيير اسامي تركي جزاير درياچه اورميه به فارسي از سوي اداره آموزش و پرورش استان آذربايجان غربي به مدارس استان درج نمودּ هرچند تغيير اسامي تاريخي جغرافيائي تركي در ايران امر تازه اي نيست و بيش از هشت دهه است كه اعمال ميشود٬ اما آنچه كه حادثه اخير ابلاغ نامهاي فارسي ساختگي و دولتي براي جزائر درياچه اورميه را منحصر بفرد كرد؛ حساسيت٬ واكنش و اعتراض گسترده اي است كه براي اولين بار از سوي خلق ترك و نخبگان فرهنگي و سياسي اش در داخل كشور به اين اقدام نژادپرستانه نشان داده شدּاين ناخشنودي و به حركت در آمدن٬ بي شك و قطعيا نشانگر گسترش و تعميق شعور ملي تركي٬ آگاهي به حقوق پايه اي بشر و همسوئي با ذهنيت جهاني٬ دمكراتيك و مدرن مبارزه با نژادپرستي در ميان خلق ترك در سراسر ايران و بويژه استان استراتژيك آذربايجان غربي استּاز طرف ديگر٬ لاقيدي اكثريت مطلق تشكيلات منسوب به خلق ترك و يا آذربايجان ايران در خارج از كشور به همچو مساله سمبوليك و مهمي٬ نشان از ضعف و يا نبود همه اين برشمرده هاي مثبت در اين دسته اخير استּ

خبر غيردقيق بازتاب

در خبر سايت بازتاب ذكر شده بود كه از ١٠٢ جزيره درياچه اورميه٬ ٦٠ عدد داراي نامهاي تركي اندּ حال آنكه:

١- در درياچه اورميه علاوه بر جزاير كوچك و بزرگ و بعضي صخره هاي سنگي كه هميشه بيرون از آبند٬ صدها صخره سنگي ديگر نيز وجود دارند كه گاهي بيرون از آب و گاهي در زير آن قرار مي گيرندּ بين منابع مختلف در احتساب يك بر آمدگي به عنوان جزيره بزرگ يا كوچك٬ جزيره كوچك و يا صخره بزرگ٬ صخره كوچك و يا سنگ بزرگ٬ּּּּ توافق همگاني وجود نداردּ با اينهمه ميتوان تعداد جزائر كوچك و بزرگ را بين ٥٠ تا ٦٠ ٬ تعداد صخره هاي سنگي هميشه بيرون از آب را بين ٤٠ تا ٥٠ و بقيه سنگها را بالغ بر صدها عدد قبول نمودּ

٢- تقريبا همه جزائر بزرگ و كوچك درياچه اورميه داراي اسامي تاريخي تثبيت شده اندּ همچنين بسياري از صخره هاي سنگي ثابت نيز داراي اسامي تركي٬ حتي در بعضي موارد هر كدام داراي چند اسم تركي اندּاما متاسفانه اين دسته دوم اسامي تركي كه از طرف گروههاي مختلف و منفرد ساكن در روستاهاي شرق و غرب و جنوب و شمال اطراف درياچه در دايره هاي بسيار محدودي بكار برده ميشوند دقيقا تثبيت و همگاني نشده اندּ دسته سوم يعني سنگهاي فصلي جزيره كه تعدادشان به صدها سرميزند داراي اسم نيستندּ

٣- بر خلاف ادعاي سايت بازتاب٬ اسامي جزائر و صخره هاي درياچه اورميه كه بالغ بر يكصد و ده عدد مي شوند٬ به استثناي يكي دو مورد كه ريشه شان فعلا نامعلوم است (مسته٬ ּּ) همه تركي استּ

٤- در نوشته حاضر برخي از اين نامهاي تركي تاريخي٬ لهجه اي و حتي پيشنهادي از سوي اهالي منطقه گرد هم آورده شده استּ

٥- در مورد گروه جزائر شماره دار مانند آرپادره سي ١ و آرپادره سي ٢ ٬ معمولا يكي از جزائر گروه به اسم گروه جزائر مشخص شده و براي ديگر جزائر گروه٬ يكي از اسامي تركي ديگري كه وجود دارند نيز ذكر شده استּ مثلا: آرپادره سي ١= آرپادره سي٬ آرپادره سي ٢= تاپداق ويا قاناجانا ١= توخسون٬ قاناجانا ٢= گؤتورگه٬ قاناجانا ٣= قاناجانا٬ يوخاري گوله ين داشي=بارينما٬ اورتا گوله ين داشي=سومورقان٬ آشاغي گوله ين داشي=گوله ين داشي و قس علي هذاּּּ

٦- همه اسامي تركي به الفباي فونئتيك سؤزوموز و به تركي نوشتاري-ادبي نوشته شده اند٬ مثلا در تطابق با قانون هماهنگي اصوات٬ پسوندهاي لو به صورت لي٬ جوق به صورت جيق و ּּּ نشان داده شده اندּ

٧- اورمو گؤلو آدالاري ليستيني بوتونله مك اوچون٬ اؤز كؤمكلريني اسيرگه مه ين واري اوخويوجولارا تشككور ائديره مּ

اورمو گؤلو آدالاري- جزيره هاي درياچه اورميه Urmu Gölü Adaları
فارسجا قوندارمالار	Türkcə Adlar	توركجه آدلار	سايي
ناديد	Adacıq	آداجيق	١
جودره	Apra Dərəsi = Arpa Dərəsi 1	آرپا دره سي (=آرپادره سي ١)	٢
جوزار	Arpalıq	آرپاليق	٣
سپيد	Ağ Dağ	آغ داغ	٤
بردك	Ağca Daş	آغجا داش	٥
كاوه	Afşarcıq	آفشارجيق	٦
بهرام	Ağ Məstə	آق مسته	٧
برز	Al Dağ = Ala Məzrə 2= Əli Mirzə 2	آل داغ (=آلا مزره؟ ٢ ٬ علي ميرزا؟ ٢)	٨
برزو	Ala Məzrə = Ala Məzrə 1= Əli Mirzə 1?	آلا مزره؟ (=آلا مزره؟ ١ ٬ علي ميرزا؟ ١)	٩
كمان	Altın Daş = Doqquzlar 2	آلتين داش (=دوققوزلار ٢)	١٠
آنقوت	Anqıt	آنقيت	١١
اشك٬ جزيره خر	Eşşək Dağı	ائششك داغي	١٢
ميدان	Eşik? Meydanlar	ائشيك؟ مئيدانلار (ايشك ميدانلار)	١٣
زيرآبه	Əbilqasım Daşı = Bayraqlı	ابوالقاسيم داشي (=بايراقلي)	١٤
بستور	Əhməd Daşı = Qalxanlı	احمد داشي (=قالخانلي)	١٥
اردشير	Ərdəşə Təpəsi	اردشه تپه سي	١٦
گرز	Əməcənlər	امه جنلر (عموجانلار غلط است)	١٧
اميد	Umud	اومود	١٨
ميانه	Ohun? Hünü?	اوهون؟ (هونو؟)	١٩
مهرداد	İri Daş	ايري داش	٢٠
اسپير	İspir	ايسپير	٢١
اسپيرك	İspircik	ايسپيرجيك	٢٢
كاكايي بالا	Barınma = Yuxarı Güləyən Daşı	بارينما (=يوخاري گوله ين داشي)	٢٣
	Bayatlı = Kiçik Şah Sürənli?	باياتلي (=كيچيك شاه سوره نلي؟)	٢٤
زيرآبه	Bayraqlı = Əbilqasım Daşı	بايراقلي (=ابوالقاسيم داشي)
كوچك تپه	Bayındır = Kiçik Gəmiçi Təpə	باييندير (=كيچيك گميچي تپه)	٢٥
آذين	Bəzəkli	بزه كلي	٢٦
دي	Bucaqlı	بوجاقلي	٢٧
اسپيرو	Bozca Ada	بوزجا آدا	٢٨
چشمه كنار	Paxlan Adası	پاخلان آداسي	٢٩
تير	Törəmə = Doqquzlar 4	تؤره مه (=دوققوزلار ٤)	٣٠
جوين	Tapdaq = Arpa Dərəsi 2	تاپداق (=آرپادره سي ٢)	٣١
	Tək Dağ = Gədik Təpə 3	تك داغ (=گديك تپه ٣)	٣٢
كنارك	Toppuzlu = Doqquzlar 3	توپپوزلو (=دوققوزلار ٣)	٣٣
گلگون	Toxsun = Qanacana? 1	توخسون (=قاناجانا٬١ گاناجابا؟ ١)	٣٤
ايران نژاد	Türklər Adası	توركلر آداسي	٣٥
گرده	Çömçə Daş	چؤمچه داش	٣٦
چاك تپه	Çat Təpə	چات تپه	٣٧
كركس	Çalağan	چالاغان	٣٨
مهديس	Çanaq Qaya	چاناق قايا	٣٩
آذر	Çayırlı	چاييرلي	٤٠
توس	Daş Ada	داش آدا	٤١
سنگان	Daşlıca	داشليجا	٤٢
ناهيد	Danalı	دانالي	٤٣
ناويان	Dəlicə Ada	دليجه آدا	٤٤
تنجك	Dəmir Daş	دمير داش	٤٥
شورتپه	Duzluca Təpəsi	دوزلوجا تپه سى	٤٦
نه گانه	Doqquzlar = Doqquz Adalar	دوققوزلار (=دوققوز آدالار)
آرزو	Dilək Adası	ديله ك آداسي	٤٧
آرام	Dinc Ada	دينج آدا	٤٨
نهفت	Saxlıca	ساخليجا	٤٩
زر تپه	Sarı Təpə	ساري تپه	٥٠
سريجه	Sarıca	ساريجا	٥١
ساماني	Samanlı	سامانلي	٥٢
	Sancaq = Doqquzlar 9	سانجاق (=دوققوزلار ٩)	٥٣
شاهين	Sayın Qala	سايين قالا (صائين قلعه)	٥٤
نهان	Səngir	سنگير	٥٥
كاكايي ميانه	Somurqan = Orta Güləyən Daşı	سومورقان (=اورتا گوله ين داشي)	٥٦
پناه	Sığınaq	سيغيناق	٥٧
	Şah Sürənli ?	شاه سوره نلي (؟)	٥٨
اسلامي٬ شاهي	Şaha = Şaha Tala	شاها (=شاهاتالا)	٥٩
شوش تپه	Şüş Təpə	شوش تپه	٦٠
مشت عثمان	Osman Yumruğu	عوثمان يومروغو	٦١
كفچهنوك	Qaba Daş = Doqquzlar 1	قابا داش (=دوققوزلار ١)	٦٢
پنهان	Qapaqlıca	قاپاقليجا	٦٣
ناوبان	Qapsaq = Gəmiçi 2	قاپساق (=گميچي ٢)	٦٤
سياوش	Qara Ada	قارا آدا	٦٥
سياهتپه	Qara Təpə	قارا تپه	٦٦
برد	Qarlı(q)	قارلي (قارليق)	٦٧
بن	Qaşqalaq = Doqquzlar 5	قاشقالاق (=دوققوزلار ٥)	٦٨
بستور	Qalxanlı = Əhməd Daşı	قالخانلي (=احمد داشي)
كام	Qamçlar	قامچيلار	٦٩
سهران؟ مهران؟	Qanacana = Qanacana 3	قاناجانا (گاناجابا؟٣ =قاناجانا؟ ٣)	٧٠
آرش	Qanlı Qaya	قانلي قايا (=قانقلي قايا)	٧١
بناشك	Qayacıq	قاياجيق	٧٢
اشكو	Qaya Qapan	قاياقاپان	٧٣
مهر	Qaynarca = Böyük Şah Sürənli?	قاينارجا (=بؤيوك شاه سوره نلي؟)	٧٤
برزين	Qutan Quş	قوتان قوش	٧٥
شبديز	Qurşaqlı = Böyük Kömər Dağ = Kömər Dağ 3	قورشاقلي (=بؤيوك كؤمه ر؟داغ٬ كؤمه رداغ؟ ٣)	٧٦
ماغ	Quzğun	قوزغون	٧٧
زاغ	Quş Qaya = Kiçik Kömər Dağ = Kömər Dağ 2	قوش قايا (=كيچيك كؤمه رداغ٬ كؤمه رداغ ٢)	٧٨
	Quş Qonmaz = Doqquzlar 8	قوش قونماز (=دوققوزلار ٨)	٧٩
ناوي	Qoşacalı = Gəmiçi 3	قوشاجالي (=گميچي ٣)	٨٠
كبودان	Qoyun Dağı	قويون داغي	٨١
سروش	Qıplıca = Doqquzlar 5	قيپليجا (=دوققوزلار ٥)	٨٢
بردين	Qırnalı	قيرنالي	٨٣
زركمان	Qızıl Kəngəvər = Qızıl Kəngəvər 1	قيزيل كنگور (=قيزيل كنگور ١)	٨٤
زر گنگ	Qızılca Qaya = Qızıl Kəngəvər 2	قيزيلجا قايا (=قيزيل كنگور ٢)	٨٥
شمشيران	Qılınc Yağlı Qaya	قيلينج ياغلي قارا	٨٦
كلسنگ	Keçəl Daşı	كئچل داشي	٨٧
مشكين	Kömər Dağ = Kəmər? Dağ 1	كؤمه رداغ (كمرداغ؟ ١)	٨٨
سنگ كاظم	Kazım Xan Daşı = Qırxlar = İydir	كاظيم خان داشي (=قيرخلار٬= اييدير)	٨٩
سنگو (سنگر؟)	Kəngərli	كنگرلي	٩٠
تشبال	Küləkli	كوله كلي	٩١
سرخ	Götürgə = Qanacana? 2	گؤتورگه (=قاناجانا؟٢ ٬ گاناجابا؟ ٢)	٩٢
گيو	Göycə Ada	گؤيجه آدا	٩٣
گريوك	Gədik Təpə = Gədik Təpə 1	گديك تپه (=گديك تپه ١)	٩٤
ناخدا	Gəmiçi = Gəmiçi 1	گميچي آداسي (=گميچي ١)	٩٥
بزرگ تپه	Gəmiçi Təpəsi = Böyük Gəmiçi Təpəsi	گميچي تپه سي (=بؤيوك گميچي تپه)	٩٦
كاكايي پايين	Güləyən Daşı = Aşağı Güləyən Daşı	گوله ين داشي (=آشاغي گوله ين داشي)	٩٧
مركيد	Merkit	مئركيت	٩٨
پيشوا	Molla Yurdu = Molla Börkü?	موللا يوردو (ملا يوركو؟)	٩٩
	Mıncıq Təpə = Gədik təpə 2	مينجيق تپه (=گديك تپه ٢)	١٠٠
تنجه	Yekə Dağ	يئكه داغ	١٠١
خرسك	Yapaqlı	ياپاقلي	١٠٢
مهوار	Yarmaqlı	يارماقلي	١٠٣
اشكسر	Yarılğan Qaya	ياريلغان قايا	١٠٤
تخت	Yassı Ada	ياسسي آدا	١٠٥
تختان	Yassı Daş	ياسسي داش	١٠٦
سياه سنگ	Yassı Yağlı Qara	ياسسي ياغلي قارا	١٠٧
تك	Yalqız Ada	يالقيز آدا (=دوققوزلار ٧)	١٠٨
كامه	Yalman	يالمان	١٠٩
آتش	Yanıqlı	يانيقلى	١١٠
كريوه	Yumru	يومرو	١١١

اورمو گؤلو قوروغو و اولوسال گزيمي (منطقه حفاظت شده و پارك ملي درياچه اورميه)

الگوها و مورفولوژي اسامي تركي جزائر درياچه اورميه

١- اسامي جزائر درياچه اورميه يا ساده (آنقيت) ٬ يا پسونددار (گميچيلر) و يا مركب اند (ياسسي ياغلي قارا)ּ

٢- ثبت رسمي و دولتي بسياري از نامها (در مواردي كه با اسامي تحميلي فارسي جايگزين نشده اند) اشتباه و بعضا كاملا ساختگي استּ مثلا در نقشه ها و انتشارات دولتي٬ امه جنلر كه نوعي مارمولك است به شكل عموجانلار٬ گوله ين كه مرغابي كاكائي است به شكل گولايان٬ ּּּּ ثبت ميشوندּ

٣- كلمات بكار رفته در نامگذاري جزائر درياچه اورميه را مي توان به شكل واژه هاي مشخص كننده نوع (جزيره٬ كوه٬ صخره٬ سنگ٬ تپه٬ دره وּּּּ ) (اوروتوپونيم)٬ رنگها٬ نام طوائف تركي (ائتنوتوپونيم)٬ حيوانات (زووروتوپونيم)٬ گياهان (فيتوتوپونيم)٬ و توصيف كننده شكل و اندازه وּּּ و در نهايت بعضي مفاهيم مجرد تقسيم نمودּ

٤- بعضي نامها از اسامي اشخاص (آنتروتوپونيم) گرفته شده اندּ سه عدد از اينها اسم تركي دومي نيز دارند : عوثمان يومروغو٬ كاظيم خان داشي= قيرخلار = ايگدير٬ احمد داشي= قالخانلو٬ ابيلقاسيم داشي= بايراقلوּدو اسم علي ميرزا و عموجانلار آنتروتوپونيم نيستند و تثبيت نادرست اندּ شكل صحيح آنها به ترتيب آلا مزرعه و امه جنلر استּ

٥- بسياري از نامها معاني چندگانه داشته و ميتوان آنها را در دو يا چند گروه فوق جا دادּ مانند بوزجا كه به معني مرغ پابلند٬ رنگ خاكستري و نيز عرصه فاقد پوشش گياهي استּ

٦- چند اسم وجود دارند كه معاني و يا ريشه شناسي آنها محتاج به تامل بيشتري دارد كه در پايان اين نوشته آورده شده اندּ

٧- در اسامي تركي بكار رفته پسوندهاي زير ديده ميشوند:

- لي (لو): ادات نسبيت و يا دارندگيּ معادل "اولوس" مغولي در تركي غربي. پس از نام گروهها به معني خلق و قوم است. در نام بايراقلي٬ قالخانلي٬ باياتلي٬ بزه كلي٬ بوجاقلي٬ چاييرلي٬ دانالي٬ سامانلي٬ قانقلي (قانلي)٬ قورشاقلي٬ ياغلي (آياقلي؟)٬ كنگرلي٬ كوله كلي٬ ياپاقلي٬ يارماقلي٬ يانيقلي٬ قيرنالي٬ توپپوزلو

- جا (جه): پسوند قيد حالت و تشديد. آغجا٬ بوزجا٬ قاراجا٬ قاينارجا٬ قيزيلجا٬ گؤيجه٬ ساريجا

- ليجا (لو+جه): داشليجا٬ دوزلوجا٬ ساخليجا٬ قاپاقليجا ٬ قيپليجا

- -لار (لر): پسوند جمع. توركلر٬ قيرخلار٬ دوققوزلار٬ قامچيلار٬ گميچي لر

- جالي (جه+ لو): قوشاجالي

- جيق (جيك): ادات تصغير. آداجيق٬ آفشارجيق٬ ايسپيرجيك٬ قاياجيق

- اق (اك): سيغيناق٬ سانجاق٬ ديله ك٬ قاپساق٬ بزه ك٬ تاپداق٬ قاپاقلي٬ ياپاق

- ايق: يانيق

- ما (مه): بارينما ٬ تؤره مه

- چي: گميچي٬ قامچيلار

- يت (يد): اومود (اوم+وت)٬ آنقيت (آنق+يت)

- سون: توخسون (توخ+سون)

- قان (گان): (مكان٬ يئر٬ اراضي): ياريلغان٬ چالاغان

- قان (ين): پسوند فاعل تكرار كننده عملּگوله ين٬ سومورقان

- قا٬ گه: گؤتورگه (گؤتور+گه)

- ين: سايين (ساي+ين)

- ل: كئچل (كئچه+ل) (كچل كلمه اي تركي است كه وارد زبان فارسي نيز شده است)

- ليق: ادات درندگيּ آرپاليق

- چه: پسوند تصغير. چؤمچه

- ج: دينج (دين+ج)

- مان: پسوند شدت و اصالتּ يالمان (يال+مان)

- داق (دك): تاپداق

- ماز: قوش قونماز

- لاق: قاشقالاق (قاشقا+لاق)

- تين: آلتين (آل+تين)

- جن: امه جن

- ּּּּּּּּּּּ

اسامي معين كننده نوع (نئجه ليك و چئشيدي بليرله ين آدلار)

اسامي تركي جزاير درياچه اورميه٬ عموما با كلمات تركي آدا (جزيره)٬ ياريم آدا (شبه جزيره)٬ داغ (كوه)٬ قايا (صخره)٬ داش (سنگ)٬ تپه و دره مي آيندּ همچنين از كلمات يوخاري٬ اورتا٬ آشاغي٬ بؤيوك٬ كيچيك براي مقايسه موقعيت جزائر استفاده شده استּ

نمونه هايي از اسامي جزائر:

- تپه [دپه]: كلمه اي تركي به معني فراز و يا فرق سر٬ قله كوهּ از تؤپؤ-تؤپۆ٬ تؤپه٬ دپه (همريشه با توپ٬ توپوز٬ توپوق٬ּּּ در تركي معاصر)ּ وارد زبان فارسي نيز شده استּ عده اي از ريشه شناسان آنرا از كلمات مشترك بين زبانهاي اورال آلتايي و هند و اروپايي به حساب آورده اندּ

- داش [تاش]: در نامهاي جغرافيائي علاوه بر سنگ٬ معني دشت و عرصه باز نيز مي دهدּ

- دره: كلمه اي تركي به معني محل جمع شدن آب ميان دو بلندي و يا كوهּاز ريشه درمك (تر٬ تئر٬ دير٬ تير) به معني جمع كردن٬ گردهم آوردنּ همريشه با دريز (بسته غلات درو شده)٬ دره نه (سبد كوچك براي چيدن ميوه)٬ دره نك (ظرف چيدن محصول)٬ درنك (مجمع و انجمن)٬ درگي (مجله و مجموعه)٬ ترگي (سفره)٬ درگز (داس و قداره چمن زني)٬ درله مك (گردآوري)٬ درمه (گلچين)٬ درگه (دسته)٬ و درين (عميق) و ּּּ به شكل درو كردن وارد زبان فارسي نيز شده استּ

- قاپساق: خاك خشك شده و برآمده پس از بارانּ

- قايا [قيه]: صخره٬ سنگ بزرگ و بعضا كوه بلندּ

- گديك: گردنه٬ كوه٬ كوه برفگير٬ رخنه٬ شكاف٬ معبر كوهستانيּ همچنين گؤده ك نام طائفه اي ترك در آذربايجان استּ (شكل كوللوك تپه غلط است)ּ

- سنگير: در تركي قديم به معاني كوه٬ تپه٬ دماغه كوه٬ منتهياليه ديوار و گوشهּ به شكل سنگر به زبان فارسي وارد شده استּ

حيوانات (ايلخيلار):

درياچه اورميه (اورمو گؤلو) درياچه داخلي آذربايجان و بزرگترين درياچه آذربايجان و ايران استּ اورمو گؤلو قوروغو و اولوسال گزيمي (منطقه حفاظت شده و پارك ملي درياچه اورميه) شامل ١٠٢ جزيره بزرگ (آدا) و كوچك (آداجيق) ميباشد كه مهمترين آنها عبارتند از قويون داغي آداسي٬ ائششك داغي٬ ايسپير آداسي٬ ديله ك آداسي و دوققوز آدالار (جزاير نه گانه محل تخمگذاري پرندگان)ּدر حوزه اكولوژيكي درياچه اورميه ،٢٧ گونه ممه لي (پستاندار) ، ٢١٢ گونه قوش (پرنده) ، ٤١ گونه سورونگن (خزنده) ، ٧ گونه ايكي ياشامليلار = اوزه ر گزه ر (دوزيست) و ٢٦ گونه باليق (ماهي) وجود دارد:

قوشلار (پرندگان):

از پرندگان تاكنون ١٨٦ گونه يئرلي (بومي) و كؤچمن (مهاجر) در پارك ملي (اولوسال گزيمي) درياچه اورميه شناسائي شده استּدرياچه اورميه پذيراي بزرگترين كلنيهاي توليد مثلي پاخلان (فلامينگو) در ايران و همچنين قوتان (پليكان سفيد) و زيستگاه زمستان گذراني گروههاي بزرگي از سوچول قوشلار (مرغان آبزي) بويژه انواع اؤردك (بيلي٬ قيل قويروقلو٬ جوره٬ ياشيل باش٬ ּּּ)٬ قو (اؤتوچو قو٬ سسسيز قو) و بوزجا (مرغان دراز پا) مي باشد . از نمونه هاي ديگر پرندگان موجود در پارك ملي و يا حوزه اكولوژيكي درياچه اورميه عبارتند از: باغري قارا (باقريقره٬ سنگ شكنك)٬ بؤيورتو (ماغ) ٬ قوزغون (زاغ)٬ قارقا (قاراقارقا٬ آلاقارقا٬ دولاش٬ּּּּ)٬ آري قاپان (سبزقبا)٬ قجير (عقاب)٬ قجله (كشگرك)٬ ساخساغان (چلچله٬ چلچله كلمه اي تركي است)٬ گؤيجه قارغا (زاغچه)٬ گوله ين (كاكائي)٬ سونا (مرغابي وحشي نر)٬ غاز٬ آنقيت٬ آل قوشاقلي٬ قاغايي (مارتي)٬ قيرلانقيچ (نوعي چلچله)٬ قارانقوش-قه يله نقوش (پرستو)٬ ككليك (كبك)٬ سيغيرچين (سار)٬ انواع باز (دوغان٬ سونقور٬ شونقار٬ قيرغي٬ قيزيل قوش٬ ال قوشو٬ اووچو قوش٬ لاچين٬ ترلان٬ ּּּ)٬ پالانلي قجير (لاشخور)٬ ساري آسما٬ ديرماشيق٬ سئرچه (گنجشك)٬ آلاجاقانات (سهره)٬ اؤتله ين٬ چالي قوشو٬ قاميشچين٬ باشدان قارا٬ تويقار٬ آغاج دلن- آغاج قاخان (داركوب) ٬ بايقوشلار٬ پاپاغان (طوطي)٬ گؤورچينلر (كبوتران)٬ آتماجا٬ قارتال (=قاراقوش)٬ چاقير٬ قاشيقچي٬ قازالاق (چكاوك)٬ قاشقالاق (نوعي اردك)٬ ساندواچ (بلبل)٬ چومچوق (قناري)٬ بيلديرچين٬ ياراسا-گئجه قوشو (خفاش)٬ قالينجا (فاخته)٬ چاقير (نوعي باز)ּּּ

اونورغاسيزلار (بي مهره گان):

مهمترين بي مهره درياچه٬ آبزي اي است كه بنام اورميه نام گذاري شده است (Artemia  Urmiana)ּ اين جانور نوعي دنيز تكه سي (ميگو) بومي آب شور (دوزلو سو) بوده٬ تامين كننده غذاي بسياري از گونه هاي مهم پرندگان (فلامينگو) مي باشد .

ممه ليلر (پستانداران):

دو نوع ممه لي (پستاندار) جزاير پارك ملي درياچه اورميه را دوغو قوچو (ميش شرقي گمليني- Ovis Orientalis Gmelini) در جزائر قويون داغي و ايسپير؛ و ايكيسو گئييي (گوزن زرد بين النهريني- Dama Mesopotamica) در جزيره ائششك داغي تشكيل مي دهند. متاسفانه اين دو پستاندار هم قرباني دسيسه هاي استعمارگران غربي و پان ايرانيستها گرديده اند و نامشان از گوزن بين النهريني و ميش شرقي به ميش ارمني !!!!! و گوزن ايراني تغيير يافته استּ

سورونگنلر (خزندگان):

در پارك ملي درياچه اورميه سورونگن (خزندگاني) از قبيل انواع مارمولك, آفتاب پرست٬ بزمجه شامل كرتنكله ( اين كلمه در اصل مركب است از دو جزء كلتن به معني مارمولك عام و كلر به معني سوسمار)٬ امه جن٬ قاياقاپان٬ اوغلان يولداشي, قيز بوغان ּּּ) و انواع مارهاي سمي (آغيلي ايلانلار) و نيمه سمي ايلانلار (ياري آغيلي) يافت مي شوندּ

نمونه هايي از اسامي جزائر:

اسامي تركي حيوانات كه بر جزائر درياچه اورميه گذاشته شده اند: آنقيت٬ پاخلان (فلامينگو)٬ قوتان (پليكان)٬ قوش (پرنده)؛ چالاغان (كركس)٬ دانا (گوساله)٬ دليجه٬ ائششك (خر)٬ قويون (گوسفند)٬ امه جن (مارمولك)٬ گوله ين (كاكائي)٬ بوزجا (مرغ پابلند)٬ هونو ٬ قاشقالي٬ قامچي ּּּּ در اين ميان وفور اسامي پرندگان جالب توجه استּ اساسا شايد به دليل همين غناي زبان تركي باشد كه نام اكثريت پرندگان در زبان فارسي نيز تركي است: لك لك٬ غاز٬ اردك٬ قو٬ قرقي (قيرغي)٬ بلدرچين (بيلديرچين), دليجه٬ بالابان٬ چنگر٬ يالوه٬ سنقر (سونقور)٬ قوش٬ دراج (توراج)٬ طرلان (ترلان٬ شاهباز)٬ ترمتاي (تورومتاي)٬ لاچين٬ سارگپه٬ اشقر٬ سنجاري (سنجر٬ سانجار٬ نوعي عقاب)٬ درنا (دورنا)٬ قرقاول٬ باقرقره (باغري قارا)٬ دال٬ كوكر٬ چنگر ٬ ابچليك٬ پاشلك (پاشاليق)٬ طرقه (تويقار-توراقاي)٬ باكلان (پاخلان)٬ سونا٬ چلچله ּּּ علاوه بر قوش٬ قويون٬ ائششك و ּּּּּ اسامي ديگر حيوانات بكار رفته چنين است:

- آنقيت (آنقوت٬ آنقورت٬ آنقيرּ در تركي قديم به شكل هانقيت٬ּּּ): نوعي اردك يا غاز سرخ رنگ و اردك نما و قابل اهلي شدنּ مجازا شخص احمق٬ خشن و ناتراشيدهּ

- امه جن: نوعي مارمولك (كلتن٬ كلر٬ كلز)ּبا كلمات امه مك (رنج بردن٬ زحمت كشيدن)٬ امه ك (رنج٬ زحمت٬ كار)٬ امه كله مك (تقلا و چهار دست و پا حركت كردن كودك بر روي زمين)٬ امه نمك (با زحمت به جائي رسيدن و رفتن)٬ امه نديرمك (خسته كردن)٬ּּּ همريشه استּ كلمه امه جن در تركيه (مثلا در بي پازاري) نيز به همين شكل و معنا emecen وجود داردּدر منابع رسمي به اشتباه به صورت "عموجانلار" نوشته مي شودּ مشابه وضعيت اسم باباجان چاي در آذربايجان شمالي كه در واقع از نام باي بئجن در داستانهاي دده قورقود گرفته شده استּ

- اوهون: = هونو؟ּ هونو= پشه (آغجاقانات٬ سيوري سينك٬ ديتديلي٬ ميغميغا٬ ميلچك٬ ּּּ)

- بوزجا: مرغ پابلند٬ مرغ بارانيּ

- پاخلان: فلامينگو (حواصيل)ּ در لهجه محلي پخلن٬ در ديگر زبانهاي تركي باقلان٬ باكلان٬ باغلانּ پرنده اي شبيه آنقوت ويا غاز وحشيּ وارد زبان فارسي نيز شده استּ مردم ساحل درياچه اورميه٬ لجن درياچه را نيز پخلم پوخو (پاخلان – پوخو= پاخلانين ديشقي سي) مي نامندּ

- چالاغان (چالايا٬ چالاغاي): كركس (آليجي قوش)٬ پرنده شكاري بزرگتر از قرقي (قرقي هم كلمه اي تركي است)ּ اين كلمه با كلمات تركي چالاك٬ چالش٬ جلد٬ּּ كه وارد زبان فارسي نيز شده اند٬ همريشه استּ

- دليجه: نوعي باز و يا شاهين (دوغان) كوچك و ظريف با بالها و دم بلند خالدارּ داراي انواعي نظير چايير دليجه٬ بوزقير دليجه٬ گؤيجه دليجه٬ دليجه دوغان وּּּּاستּ اين كلمه وارد زبان فارسي نيز شده استּ

- قوتان: پليكانּداراي نوعهاي آغ قوتان قوش٬ كيچيك قوتان قوش و تپه لي قوتان قوش ميباشدּ

- گوله ين: نوعي اردك (كاكائي)ּنوشتن به شكل گولايان غلط استּ

- قاشقالاق: نوعي اردكּ

- قامچيلار: قمچي به معني اسب نر استּ همچنين قامچي به معني شلاق و چوبكي كه "قام"ها٫ روحانيون "شامان" با آن در مراسم ديني تركها و مغولها بر طبلها ميكوبيده اند ميباشد.

بيتگيلر (گياهان) و يوسونلار (جلبكها):

جزاير و تالاب (گؤل٬ گؤلمه چه) و مردابهاي (سولاق٬ باتاق٬ باتلاق) اطراف درياچه اورميه سيماي بوزقير (استپي) دارندּدر حوضه اكولوژيكي درياچه اورميه ٥٤٦ گونه گياهي٬ حدود ١٤٩ جنس و ٥٥ تيره شناخته شده است. جوامع گياهي اصلي عبارتند از : سوچول = سوسئوه ر بيتگيلر (گياهان آب پسند Hydrophytic)٬ دوزچول = دوزسئوه ر بيتگيلر (گياهان شور پسند Halophytic)٬ قومچول = قوم سئوه ر بيتگيلر (گياهان شن پسند pseammaphytic) و قورو-قارا بيتگيلري (گياهان خشكي زي Xerophytic )ּ اينها را مي توان به دو بخش نمود:

١ ـ آغاجلار (درختان) و چاليلار (درختچه) ها: شامل ايينه يارپاقليلار (سوزني برگ ها) مانند آرديج (سرو كوهي) و گئنيش ياپراقليلار (پهن برگان) مانند داش آغاج (داغداغان٬ داغداغان هم كلمه اي تركي است) , يئميشان (زالزالك) و ...

٢ ـ اوتسو بيتگيلر (نباتات علوفه اي): شامل بوغداگيللر (گندميان), قاراقينيق (آويشن)٬ يووشان (درمنه٬ درمنه هم كلمه اي تركي است)٬ علف (اوت٬ گؤي٬ آليشان٬ بولاق اوتو٬ دليجه اوتو٬ آلاغي٬ ائششك قولاغي٬ جيغ٬ سو بيبري٬ چؤل اوتو٬ּּּ) ، ككليك اوتو (كاكوتي٬ اين كلمه تركي است)٬ زنبق (ييير٬ گون اوتو) و....

درياچه اورميه همچنين شامل ١٢ نوع از دوزچول گؤي و ياشيل يوسونلار (جلبك هاي سبز و آبي شورپسند) مي باشد كه اساس زنجيره غذايي را ايجاد مينمايند .

نمونه هايي از اسامي جزاير:علاوه بر آرپا٬ سامان و ּּּ نمونه هاي زير را مي توان شمرد:

توپپوزلو: توپپوز = گرزּتوپوزلو = گياهان گرزدار (كنگر٬ خشخاش٬ ּּּ)ּ توپوز به شكل دبوس وارد زبان عربي نيز شده استּ از ريشه توپ تركي به معني گرد و مدورּ كلمه توپ وارد زبان فارسي نيز شده استּ (توپ بازي٬ اراده توپ٬ توپ پارچه٬ توپيدن٬ּּּ)
چايير: آبگير رودخانه و يا گياهي كه در كناره آب رويدּ از كلمه چاي تركي (رودخانه)

سومورقان: گياهي دراز٬ ظريف و مودار و در طب مردمي مفيد به قلبּ

قاپاقليجا: گياهي در طب مردمي مفيد براي معدهּ

قوش قونماز: نوعي خار كه در طب مردمي خاكستر آن را بر زخم ميگذارندּ

ياپاقلي: گلدار٬ گلستان

رنگها (بويالار) و فلزات:

نام رنگها و كلمات مربوط به رنگ بكار رفته شامل اين مواردند: آغ٬ آل٬ بوز٬ قارا٬ ساري٬ گؤي٬ قيزيل٬ قاشقا٬ آلا و از فلزات دمير٬ آلتين ּ

نمونه هايي از اسامي جزائر:

- آغ [آق]: علاوه بر سفيد٬ كم شمار و كم تراكم٬ در اسامي كوه معني بلند و مرتفع ٬ در اسامي قلعه معني كوچك و خرد ٬ در اسامي اشخاص معني محترم (سايقين) و در اسامي پديده هاي آبي معني آب نوشيدني ميدهدּ

- آغجا: [آق٫ آغجا٫ آقجا٫ آغجه٫ آقجه] : مايل به سفيد (آغيمتيل)

- [ آلتين آلتون]: طلايي و سرخ. از ريشه "آل" به معني سرخ٫ معادل "اولان" مغولي.

- بوز [بز]: علاوه بر رنگ خاكستري و خاكي روشن٬ در اسامي جغرافيائي معني عور٬ بدون گياه و فاقد پوشش گياهي ميدهدּ

- توخسون: (توخ+سون) به معني رنگ مات (توخ و توتقون بويالي)ּ

- ساري [سارا]: علاوه بر زرد٬ در اسامي جغرافيائي معني دشت هموار و عرصه (دوزه نليك٬ دوز٬ چؤل٬ آلان) ميدهدּ از همين بن٬ ساريجلو: "ساري+جا+لي=ساري+جه+لو"٫ و يا "ساري+جالو=صاري +چالي" به معني بوته ها و شاخه هاي زرد استּ

- قارا [قرا٫ خره ٫ قره:] سياه٫ متراكم٫ قوي و انبوه.

- قاشقا: در نام اردك قاشقالاقּ سفيدي بر صورت و يا پيشاني (معمولا اسب)ּ

- قيزيل [قزل]: سرخ.

طوائف (اويماقلار):

نامهاي طوائف و اقوام تركي بكار گرفته شده در جزائر اورميه عبارتند از: مئركيت٬ توركلر٬ آفشار٬ بايات (بيات)٬ قانقلي٬ كنگرلي (كنگرلو)٬ دانالي (دانالو) ٬ ايسپير ٬باييندير (بايندر)٬ چالاغان٬ آرپا٬ قارلي (قارليق) ּ اين اسامي هم شامل تركان باستان (قانقلي-كنگرلي٬ قارليق)٬ هم تركان قديم (افشار ּּ) و هم تركان ميانه (باييندير٬ּּּ) استּ نامهاي مربوط به تركان ميانه بيشتر به دوره مغول و ايلخانيان مربوط ميگرددּ(حاكمان اوليه دولت ايلخاني كه در آذربايجان تاسيس شد٬ هر چند مغول بوده اند٬ اما اين دولت در سير زمان تماما به دولتي آذربايجاني و تركي تبديل شده است)ּ

نمونه هايي از اسامي جزائر:

- آرپا: از نام يكي از طوائف ائلخاني (آرپاقااون) ּ

- افشار [آفشار٫ آوشار٫ آووشار٫ اووشار]: يكي از قبايل ٢٤ گانه تركان اوغوز٫ شاخه بوز اوخ (تير خاكستري ). به معاني جمع كننده٫ هماهنگ٫ چابك٫ مباشر٫ كاردان٫ مطيع ٫ كمك كننده٫ و يا كسي كه شكار را دوست دارد و در آن ماهر است و ....

- باييندير [بايندر]: آباداني٬ فراواني٬ مجازا افراط در كاري

- ترك: كلمه "ترك=تورك" نام ملي بزرگترين گروه قومي ايران٬ به معني قوت٫ قدرت٫ شهامت٫ شخص و دوره بالغ و نيرومند شدن و رسيدن و جواني و زيبايي ميباشد.

- چالاغان (چالا+غان): علاوه بر كركس٬ همچنين به معني محل زندگي طائفه ترك چالا-چلا (از قبچاقها) استּ اماكن بسياري بنام اين طائفه در آذربايجان و تركيه موجود است (چالاكندي٬ چال تپه٬ چال داش٬ چال داق٬ּּ)ּ در اطراف درياچه اورميه نامهاي جغرافي بيشمار مربوط به طوائف تركي قبچاق حتي بنام قپچاق و اسلاف آنها (كومانها) موجودندּ

- دانالي [دانالو]: نام طائفه اي تركּشهر(ك)ي به همين نام در اطراف اورميه وجود داردּ معني آن صاحب گوساله دو ساله استּ ثبت آن به شكل دنه لي غلط استּ

- قانلي [قانقلي, قانلو٬ قاني]: به معني چرخ و ارابه چوبي٬ گردونه استּ نام طائفه باستاني ترك كه بنا بروايات تركي٬ موجد چرخ و گاري هستندּصورت ديگر اين كلمه كنگرلي (كنگرلو) است كه در آن -ار (به معني انسان) به جاي -لي نشسته است: قانق=كنگ (قانقلي = قانق+لي = قانق+ار = كنگ+ار = كنگر)ּ

- كنگرلي: كنگرلوها از تركان باستانند كه از قرن پنج ميلادي در آذربايجان ساكن شده اندּ دولت مسافريان و يا سالاريلر (كنگرلو) و همچنين خانات نخجوان توسط اين طائفه تاسيس شده بودּ امروز علاوه بر آذربايجان غربي٬ بخش مهمي از تركان بخشهاي آذربايجاني استان تهران ريشه كنگرلويي داردּ

- مئركيت [مركيد]: طائفه اي بنا به آلتائيستها ترك و بنا به رشيدالدين مغولּدر اطراف درياچه اورميه اسامي تاريخي جغرافيائي متعددي بنام طوائف مغولي و يا خود مغول (ميغيللي در يئكن) وجود داردּ

- قارلوق=قارلق=قرلق : قارلوقها كه نامشان به معني توده برف است يكي از قبايل داخل اتحاديه گؤك توركها=گوك تركها بودند و در تاريخ تركي باستان از جمله در سقوط دولت گؤك تورك٫ ساقط نمودن دولت تركي تورگيش=تركش٫ بنيانگذاري دولت خاقاني باسميل=بسمل و دولت قاراخانيان نقش بسيار مهمي ايفا نموده اند. در ريشه شناسي قارليق-قرلق كلمه قارلي از مصدر قارماق (ريشه كلمات قارما٫ قاريشيق٫ قاريشماق...امروزي) به معني مخلوط كردن و آميختن و تركيب طوائف نيز پيشنهاد شده است.

- كمر: كؤمر نام طائفه اي ترك در تركيه٬ آذربايجان٬ گرجستان بوده است كه در منابع تاريخي به اشكال كمرلو٬ گمرلو٬ قمرلو٬ خمارلو٬ خمارلو٫ خمرلو٫ خومارلو وּּּּ ثبت شده استּ

- چاناقچي: چاناقچي نام طائفه اي ترك در آذربايجان استּ

مفاهيم مجرد (سويوت قاوراملار):

نمونه هاي از اسامي جزائر:

- اومود: به شكل اميد وارد زبان فارسي شده استּاز مصدر اومماقּ

- بارينما: پناه جستن و محافظت شدن

- تؤره مه: ظهور٬ بروز٬ پيدايش٬ پديده٬ مشتقات و فرآورده و نسل و اولادּ

- ديله ك: ارزوּ از مصدر ديله مكּ

- دينج: آرام٬ آسوده٬ راحت٬ آرامش٬ به فارسي وارد شده است (دنج)ּ همريشه با كلمات دينجه لمك٬ دينمك٬ دينگين٬ دينله نمك٬

- ساخلو [ساخلي]: محفوظ٬ مخفي٬ نهاني٬ در خفا نگهداري شده٬ محل نگهداري قواي نظامي٬ پادگان (ساخلاغو)ּ همريشه با ساخلاماق٬ ساخلانباج٬ ּּּ

- سايين [صايين]: زيبا و با ارزش و مهم ممتاز٬ برجسته٬ محترم.

- سيغيناق: پناهگاه٬ معادل باليق در تركي قديم (باليقلو٬ به معني شهر٬ قلعه و محل پناه گرفتن) از مصدر سيغينماق (پناه آوردن ٬التجا)ּ همريشه با سيغماق٬ سيغيشماق (گنجيدن)٬ سيغينماچي (پناهنده)

- قوشاجالي: بد شگون (اوغورسوز)

- منگي داش [بنگي٬ بنگو٬ منگو٬ منقگو٬ مينگه]: ابدي٬ جاويد٬ لايتناهي٬ (منگي سو= آب حيات٬ منگي تانري= خداوند حي٬ مينگه بئرتي = خداداد٬ تانري وئردي)ּ در اسم جلال الدين مينگه بئرتي به اشتباه منكبرني نوشته مي شودּ

- يانيقلي: يانيق=سوخته و رنگ سوختهּ يانيقلي= رنج كشيده٬ درد آشنا

شكل٬ اندازه و موقعيت (بيچيم٬ اؤلچو٬دوروم بيلديره ن آدلار)

كلمات زير براي توصيف جزائر و صخره ها بكار رفته اند: ياسسي٬ ياريم٬ يارماقلي٬ چات٬ قيرنالي٬ قيپليجا٬ بوجاقلي٬ يومرو٬ چؤمچه٬ ايري٬ يئكه٬ قابا٬ تك٬ يالقيز٬ شوش٬ قوشاجالي٬ يالمان٬ ּּּ

نمونه هايي از اسامي جزائر:

تاپداق: محلي كه در فواصل زماني كوتاه حيوانات در آن چرا كنندּ(تئز تئز اوتاريلان يئر)٬ از مصدر تاپتاماق٬ تاپتالاماق

چؤمچه: (چؤم+چه) كفگير٬ همريشه با چؤملك (چؤم+لك) ديزي سنگيּ به شكل چمچه وارد زبان فارسي شده استּ

چاناق [چناق]: ظرف ٫كاسه٫ پيمانه٬ بشقاب گود٬ وارد زبان فارسي شده است. "چاناق آنتئن" به معني آنتن ماهواره (ديش) است. چاناقچي نام طائفه اي ترك در آذربايجان استּ

شوش: بلند و نوك تيز٬ قله كوهּ واريانت شيش به معني سيخ (بؤيوك شيش تپه داغي در آذربايجان شمالي)

قيپليجا: ديگ كوچ براي جوشاندن آبּ

كوله كلي: محل باددار٬ سريع

منجق [مينجيق٫ بنجق٫ بونجوق٫ مونجوق] : دانه هاي سنگهاي قيمتي٫ چنين دانه هايي (و نيز ناخن شير و ...) كه بر پرچمها (توغها) ويا طبق باورهاي تركي براي جلوگيري از چشم زدن به دم اسب بسته ميشد. پرچمهايي كه داراي چنين سنگهاي قيمتي ويا دانه هايي بوده اند. (كلمات پرچم و طوغ نيز تركي ميباشند) نام پدر آتيللا از تركهاي هون .

يارماق: شكافتن (كوه و زمين) و دو نيم كردن٬ سكه و پولּ همريشه با يارا٬ ياري٬ ياريم و ּּּ

ياريلغان (يارغان): پرتگاه٬ كناره دره٬ شكستهاي كنار رودخانه (چئوره سي سيلديريملي٬ ايري اوزون دره)

يالمان: يال+مان: تند و تيز و عريان٬ سربالائي٬ سينه كش كوهּيال به معني سينه كوه٬ كوهپايه٬ تپه٬ راس محلي مرتفع و ּּ همريشه با يالين

بزه كلي: بزه+ك+ليּ آذين شده٬ آرايش كرده٬ زينت كردهּ كلمه تركي بزك به زبان فارسي نيز داخل شده استּ

هيدرونيم لر و ּּּּּ

قاينارجا [غينرجه]: آب زيرزميني خودجوش. از مصدر "قايناماق"(جوشيدن).

گؤتورگه: (گؤتور+گه) جوي آب درست شده از خاكريز (تؤكمه تورپاقدان قاييريلان آرخ)

قالا [قله٫ قلعه]: ده و روستا و آباديּ از ريشه تركي "قالقا" به معني سپر ٫حفاظ٫ حصار٫ دژ٫ سنگر٫ استحكامات نظامي و قلعه و مجازا مدافعه كننده و تدافع ٫ پاسداري٫ محل تجمع سپاهيان است . كلمه قالقا كه ريشه "قالخان" تركي (سپر) نيز هست بعدها فرم امروزي "قالا "را پيدا نموده كه غير از "قلعه " عربي است و به شكل "كالا" "كلا" و "كلات" به زبان فارسي نيز وارد شده است. قالا از مصدر قالاماق تركي به معني انباشتن روي هم و ּּּ ٬ حال آنكه قلعه عربي از قلع به معني كندن استּ

كند: روستا.

چند نام با ريشه شناسي غيرقطعي (كؤكنلري كسينله شمه ين بير نئچه آد)

ايشك ميدانلار- ائششك؟ مئيدانلار٬ ائشيك مئيدانلار؟ּ هرچند كه نام اين جزيره به صورت ائششك مئيدانلار گفته ميشود٬ به نظر ميرسد فرم ائشيك به معني آستانه٬ بيرون و خارج و تشريفات صحيح تر باشدּ زيرا تركيب ائششك مئيدانلار به لحاظ دستوري نادرست است و فرم صحيح آن ميبايست ائششك مئيدانلار+ي ميشدּ (مانند ائششك داغ+ي)ּ

- اردشه (آرديش؟٬ آردآشا): آرد+يش: آرد (بخش عقب٬ و آفتاب نگير كوه٬ كوه٬ كوهستاني٬ مسكن كوهستاني)+ يش (مكان)ּآبادي جاي گرفته در ناحيه كوهستاني٬ در پس كوهּ در آذربايجان شمالي (امروز جزء ارمنستان) نامي به شكل آرداشان = آرد+آشان؟ به معني پس كوه و آرخاشان داغي=آرخ آشان به معني ماوراي جويبار وجود داردּ

- شاها تالا- شبه جزيره شاها تالا (ياريم آداسي) مدفن هلاگوخان نواده چنگيزخان مغول و بنيانگذار دولت ايلخاني (در قلعه اي بنام گووور قالا) استּ اسم شاهاتالا ظاهرا از دو بخش شاها (در بعضي متون شاهو) و تالا (در بعضي متون تلا٬ تولا) تشكيل شده استּ ثبت شاهي طلا غلط استּ معني جز اول شاها (شاهو) دانسته نشدּجزء دوم تالا:

احتمال اول - تالا: در تركي به معني ناحيه كوچك بي درخت و چمنزار در داخل جنگل و بيشه استּ در آذربايجان شمالي نامهاي جغرافيائي مشابه آخ تالا٬ (نام طائفه اي ترك از پادارها)٬ آغ تالا٬ آلا تالا٬ بوستان تالا وּּּ وجود دارندּ در اطراف اورميه روستاني بنام تولاتپه وجود دارد (از طرف دولت به طلاتپه تغيير داده شده است)

احتمال دوم- دالاي (تالوي٬ توول٬ توولا٬ تالويا): به مغولي دريا٬ از ريشه چيني تا (بزرگ)+لوي (چشمه٬ منبع آب)ּ و يا به معني املاك و رقبات ديواني مربوط به مواجب و مرسوم لشگريانּ (مربوط به سركار خاصه سلاطين٬ اينجو نام دارد)ּ همريشه با دالماق تركي به معني غوطه ور شدن در آبּاين نام در اسم كوه دالاخاني در بخش آذربايجاني شهرستان سنقر در غرب روستاي چماق تپه (چوماق تپه) در استان كرمانشاه وجود داردּ دالاخاني= دالا+ خانيּ خاني به معني حوض و چشمه آب چاه ستּ

احتمال سوم- تالا-تارا: تكه و پاره ابر٬ مزرعه٬ پراكنده٬ تكه اي جدا شده و ּּּ(كلمه تكه –تيكه نيز تركي است)ּ (در كلمات تالان٬ تاراج٬ تار و مار٬ دارما داغين٬ تلاش٬ تراش٬ּּּ)ּ

- قاناجانا- گاتاجابا؟: شايد كلمه تركيبي از قانا+جانا بوده باشدּقانا (خانا٬ كانا) در تركي به معني تل خاك در تاكستانها و ּּּاستּقاناليق: تاكستانּريشه اسم خانا (پيرانشهر) نيز همين كلمه استּاز طرف ديگر با توجه به شباهت ظاهري آن با امه جن (نوعي مارمولك) و سوخولجان (كرم خاكي)٬ ممكن است كه نام حيواني (قاناجان؟) بوده باشد ּهمچنين طبق منابع عثماني خاناچالا نام طائفه اي ترك در آذربايجان٬ گرجستان و ارمنستان امروزي بوده استּ خود كلمه جابا-جاوا در تركي به معني محل خالي بين سنگها و صخره هاستּ

- علي ميرزه: احتمالا محرف آلا مزره (مزرعه)ּمانند نامهاي جغرافيائي مشابه بالا مزره (مزرعه كوچك)٬ بؤيوك مزره (مزرعه بزرگ) در آذربايجانּكلمات آلا و آل در بسياري از نامهاي تاريخي از طرف مردم و يا مقامات به علي تغيير و يا تحريف شده است٬ مانند نام آل آشيق تحريف شده به علي عاشقּ

- كمر- كؤمه ر؟ گؤمه ر؟: اين كلمه در تركي باستان به معاني ابري٫ تيره و تار٫ جدي و با شهامت.... وجود داشته كه ريشه تركي كلمات kumoru, komor, komoly در زبان مجاري مدرن بحساب ميروند. ممكن است از ريشه كؤمه (كومه٬ كوما٬ جوما٬ كپه٬ قوپا٬ قبه٬ּּּ) به معاني توده اي از يك چيز٬ تجمعي از مردم٬ خانه كوچك دهقاني٬ كلبه٬ هرچيز قلمبيده و گنبدي شكل٬ سردوش نظامي باشد كه به زبان فارسي نيز به شكل كوپه وارد شده استּ از ريشه كؤممك-گؤممك به معني دفن و زير خاك پنهان كردنּ كؤبه ر- به معني برجستگي كنار راه يا جوي استּ همچنين كؤمر نام طائفه اي ترك در تركيه٬ آذربايجان٬ گرجستان بوده است كه در منابع تاريخي به اشكال كمرلو٬ گمرلو٬ قمرلو٬ خمارلو٬ خمارلو٫ خمرلو٫ خومارلو وּּּּ ثبت شده استּدر اين كشورها دهها نام جغرافيايي با اين نام وجود داردּ با اين كلمه در نام اميرخمارتاش عمادي (572 ) كه در آبادي و اعمار قزوين خدمات بسياري انجام داده بود و همچنين در نام طائفه تركي آذري خمارلو (در خراسان و…..) و در بسياري از روستاها در ايران با اسم قمر آباد مواجه ميشويمּ برخي آنرا از ريشه خمر=قوم+ار به معني انسان دشتي٫ ريگزار دانسته اند. خوم اري=خماري=قوم اري =مرد شنزار. (مانند ايل اري=بومي٫ خودي؛ گون اري٫ آغاج اري٫ سو اري٫ قز اري-غز اري٫ تورك اري٫ دنيز اري٫ يابان اري٫ قويون اري) .... كلمه خمار كه در زبان فارسي وجود دارد٫ غير از اين خمار=قوم اري تركي بوده و منشاء سغدي دارد. نوشتن آن به شكل كيمئر غلط استּ

- شاه سوره نلي ؟: به معني سواره نظام شاهي در مقابل قارا سوره ن؟ּ قارا سورن به معني امنيه سواره راه و قافله ها٬ سواره نظام عادي انتخاب شده از طبقات پائين جامعه استּ

- آغ مسته؟

- قيزيل كنگه ور؟ كنگ+آوار؟

- ياسسي-قيلينج ياغلي؟ (آياقلي؟) قاراּ (كلمه اول٬ ياسسي از ريشه ياسماق به معني پهن كردن و پخش كردن در سطح استּ تلفظ ان به شكل ياستي غلط است)ּ

گئرچه يه هو!!!!