بيز باشارديق (4) و (5)

· فورصتي فوت ائلهمز عاقيل مگر نادان اولا

· بير نؤوع فرهنگي ايش

خورداد قياملاريندان آرتيق بير ايل سووشور، کئچن ايل بؤيوک و قيمتلي تجروبهلر قازانديق. سؤز يوخ کي بو دؤنمين تاريخيني يازماق و باش وئرن حاديثهلريني آناليز ائتمک، آيدينلاريميزين اساس وظيفهلريندندير. آنجاق هر شئيدن اول آيري-آيري شخصي خاطيرهلر و شخصي تجروبهلر قلمه آلينماليدير. همين مونوقرافيلرين اوزرينده ده چاغداش آذربايجان تاريخي يازيلا بيلر سانيرام.

اوخوياجاغينيز بو جيزما-قارالار سون قيام گونلرينده شخصا ياشاديغيم، گؤروب، ائشيتديگيم آجيلي-شيرينلي خاطيرهلر و تاثّراتيمدير.

***

بيرينجي بؤلوم "اويله بير شيدت تصميم ايله چيخديم کي يولا." عونواني ايله ميتينگ آخشامينا عاييد ايدي.

ايکينجي بؤلوم " تبريزده بير تبريز وار ايميش" باشليغي آلتيندا ايسه قيام گونوندن دانيشيلميشدي.

اوچونجو بؤلوم "گؤروب حکام عصري..." عونوانيله خوردادين يدديسينده تهراندا مجليس قاباغي ميتينگ و اونون داليسينجا پرزيدنت يارديمجيسي موسويله کئچيريلن گؤروشه عاييد ايدي.

اوخوياجاغينيز بو ايکي بؤلومده ايسه خوردادين اونو و ايگيرمي اوچونده تهراندا کئچيريلن ايکي مراسيمدن سؤز ائديلهجک.

نهايتده ايسه بير نؤوع فرهنگي ايش ايله تانيش اولاجاقسينيز.

دؤردونجو بؤلوم

فورصتي فوت ائلهمز عاقيل مگر نادان اولا

علم و صنعت اونيورسيتهسينده

صاباحيسي گون علموصنعت اونيورسيتهسينده آذربايجان قياملارينا گؤره بير مراسيم واردي. اؤيرنجيلر زنگ ائديب، اورايا چاغيرديلار. فورصتي فوت ائلهمز عاقيل مگر نادان اولا دئييب، درحال قبول ائتديم. خوردادين اونوندا (10/3/1385) [1] قورولان بو مراسيمده مندن علاوه عزيز دوستلاريم حسنبگراشدي و تايماز نظمي و ....ده دانيشديلار. ميلت وکيللريندن ده چاغريلميش و گؤزلهنيلديگي کيمي هئچ بيري ده گلمهميشدي.

قاتيلانلارين ياريدان چوخو تورک اولماديقلاري اوچون برنامه عوموما فارسجا گئديردي.

سؤزلريمين اساس قيسمي اصلينده مجليس قاباغيندا دئييلهجک خيطابه ايدي، سونرا دا وکيللرين مجليسي ترک ائديب، قوناقلاري اليباتوملو گوجلره تاپشيرمالاريني پيسلهديم و هم ده توتولانلاريميزين بعضيلريله قوندارما تلويزيوني موصاحيبه توطئهسيني ايفشا ائدرک بئله ايشلر اولورسا اينديدن اعتيبارسيزدير دئديم. سونرالار "به مجلسيان" آدلي او خيطابه اينترنتده ياييملاندي. بونونلا بئله ضميمه اولاراق علموصنعتدهکي دانيشيغيمي عئيني ايله بير داها بورادا گتيرديم.

"علمو صنعت" اونيورسيتهسينده دانيشيق

- آللاهين آدي ايله

و ائلهجه ده آناديلي حاقلاري اوغروندا قانينا چولقالانميش سولدوزلو، مرندلي، مشکينلي، اورمولو و تبريزلي شهيدلريميزين اونودولماز يادي ايله

دؤيشنلر دؤيوشنلرين ياسين توتماز، بيز اونلارا آغلاماريق، اونلارلاري هر زامان غرورلا آنيب، باشيميزي ديک توتوب، يولوموزا دوام ائدريک.... يوللاري گئديملي اولسون!

دگرلي علم آداملاري، سايين اوستادلار و اؤيرنجيلريميز!

سون گونلرده ميلّتيميز، تاريخده ميثلي گؤرونمهميش بير قياملار کومپلکسيني دونيانين گؤزو اؤنونده سرگيلهدي.

کئچميشلرده تبريز تک باشينا ديرنيب دؤيوشموشدورسه، ايندي زنجان، اردبيل، خوي، مرند، مشکين، موغان، اورميه، سولدوز، ميانا، اهر، ماراغا دا آياغا قالخيب، اونونلا بيرگه اعتراض سسلريني ميلّي تحقير سياستي و اونون آرخا دوشونجه سيستمينه قارشي بيلديرديلر. هله اوندان بير هفته اؤنجه ده واحيد و گوجلو بير اؤيرنجيسل حرکت بوتون اونيورسيتهلريميزي بوروموشدور.

بو قياملاردا جوان، ياشلي، قادين، کيشي، اوستاد، اؤيرنجي، کسبه، ايشچي و .... هامي ال-اله، چيگين - چيگينه، ديليميزين رسمي اولماسيني ايستهييب و باغيرديلار: آنا ديلده مدرسه، مدرسه...

هئچ بير سياسي تشکيلات اولمادان بير- بيريندن جسارتلي آکسيالار و قياملار نئجه باش وئره بيلردي، اولو ميلتيميزين اؤز کيمليگينه، وارليغينا درين باغليليغي اولماسايدي ...

تاسوفله اکثر شهرلرده مدني اعتراضلاريميز بعضي انتظامي قوّهلرين (اؤزلليکله ده يگان ويژهنين) گوبود داورانيشلاري و سيلاحلي موداخيلهلريله گرگينليگه چکيلدي و اينساني و مادي زيانلارا سبب اولدو.

اينديليکده يوزلرجه زيندانلارا آتيلميش، بير پارا فعاللاريميزي ائويندن - ايشيندن توتوقلاميشلار. الده اولان معلوماتا گؤره آغير باسقيلار آلتيندا اولان بو ايگيدلريميز اوچون قوندارما ايتهاملار ياخيب، پرونده دوزلديرلر، اولا بيلسين کي فرمايشي موصاحيبهلر ترتيب وئريب، تلويزيوندا گؤسترسينلر.

بيز اينديدن بئله توطئهلرين اوستون آچيب، ايفشا ائدير، اونلارا قانون موجيبينجه وکيل سئچيب، علني محکمهلرده، دانيشديريلمالاريني طلب ائديريک.

***

ايذين وئرسهنيز سؤزلريمين ايکينجي بؤلومونو فارسجا سؤيلهيهجگم.

آشاغيدا اوخوياجاغيم بو يازي اصلينده آلتي گون اؤنجه (خوردادين يئدديسي) مجليس قاباغيندا اوخوناجاقميش. بو ايش باش توتمايينجا، بورادا اوخوياجاغام، اصيل مجليس ميلت اولان يئردير.

مجليسدهکيلره

به مجلسيان

نمايندگان محترم مجلس شوراي اسلامي

شايد خود بهتر از همه ميدانيد که در يکي دو هفتهي اخير چه بحراني فضاي آذربايجان تسخير کرده است.

طوفاني از آذربايجان بهپا خواسته، که فقط زبانههايي از آن به اينجا کشيده شدهاست.

کبريتي که "ايران" کشيد، آتشي ساخت و عاقبت عقدههاي ناگشودهي ميليونها انسان را به آتشفشاني از عصيان بدل کرد، بسياري جان خويش را باختند، بسياري به غل و زنجير کشيده شدند و در اين ميان شايد کم ارجترين چيزي که سوخت، همان روزنامهاي بود که خود کبريت کشيدهبود.

ميپرسيد: آذربايجانيها با اين قيامهايشان چه ميخواهند؟ ما که روزنامه را بستيم و خاطيان را به زندان افکنديم!

اما شما خود نيک ميدانيد که آن روزنامهي خاطي، تنها مستمسکي براي فوران آتشفشان خشم فروخفتهي ما بود.

خواستهي اصلي مردم ما را به راحتي ميتوانستيد از شعارهاي آن دريافت کنيد که همانا تامين حقوق زباني و رسميت آن البته به مفهوم دموکراتيک کلمه (و بدون نفي زبان ها و فرهنگهاي ديگر) است، معناي مشخصتر و اجرائيتر آن عبارت است از آموزش به زبان مادري، اختصاص يک شبکه راديو تلويزيوني سرتاسري به زبان ترکي و آزادي استفاده از آن در حوزههاي اداري، قضايي و حقوقي.

ملت ما خواستار رفع تبعيضات آشکار در بودجهبندي کشورند، به طوريکه بتواند به جبران عقبماندگيهاي تحميلي و مزمن واحدهاي ملي (و در صدر آنها آذربايجان) که ناشي از سياستهاي تبعيضآميز گذشته بوده بپردازد.

مردم ما خواستار آزادي زندانيان سياسي به خصوص زندانيان سلسله قيامهاي شهري آذربايجان و تامين آزادي بيان، آزادي تشکيل احزاب، آزادي اجتماعات و راهپيماييها هستند.

ناگفته پيداست که اين خواستها حداقل مطالباتياند که هيچ منافاتي هم با اصول قانون اساسي نداشته در انطباق کامل با رسالت غائي اديانند و چون عين بسط عدالت و تامين آزادي در گوشهاي از جهانند، از اين منظر نيز هماهنگ و همسو با پرنسيپها و نورمهاي جامعهي جهانياند.

اما اين خواستهها تنها و تنها با موازين مذهب شوونيسم در تضاد مطلق است!

بهزعم شما حرکت در مسير قانون و تامين رضايت دين و دنيا و موکلينتان مهمتر است يا تاييد و رضايت مشتي عقبماندهي متحجر و زيادهخواه شوونيست؟

ميگوئيد: ما از اين خواستهها که به يکباره مطرح شدهاند، خبر نداشتيم .

ما نيز ميپرسيم آيا بيست و هفت سال صبر و حوصله همراه با طرح منطقي مسئلهي ملي، برايتان کافي نبود؟ در اين مدت نه تنها اقدامي در جهت حل و فصل آن به عمل نيامد، بلکه به تدريج دلقکاني نيز وارد معرکه شدند که اينجا و آنجا (و گاه با استفاده از امکانات دولتي) به تحقير مردم پرداختند؟

آذربايجانيها تاکنون طي صدها نامهي سرگشاده، قطعنامه، بيانيه و حتي مراجعات فردي و حضوري... خواستار تحقق اصولي از قانون اساسي ناظر بر حقوق مردم (از جمله حقوق زباني و فرهنگي اقوام و ملل ايراني) شدهاند ، همهي اين نامهها بيهيچ اعتنايي به بايگاني سپرده شدهاند و دريغ از يک پاسخ خشک و خالي از مسئولين وقت.

آذربايجانيها در قالب مراسم متعدد و رفتارهاي خاص انتخاباتي نشان دادهاند که حساسيت زيادي نسبت به حقوق پايمال شدهي مليشان دارند و خود نمايندگان آذربايجان نيز حداقل قبل از انتخابات، نشان ميدهند که آنها هم به اين مسائل حساسند. آنرا ميشناسند و عموما با وعدههايي چون "تلاش در جهت حفظ و بالندگي زبان و فرهنگ آذربايجاني و کوشش در جهت رفع تبعيضات اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي و ...." به ميدان ميايند. پس چنين نيست که مجلس يا مجلسيان از صورت مسئله بيخبر باشد.

تا کنون دو بار طي دورههاي ششم و هفتم مجلس، نمايندگان آذربايجان خواستار اجراي اصل 15 قانون اساسي شدهاند، اما هر بار مجلس بياعتنا به مبرم بودن قضيه، از تصويب آن امتنا ورزيده است.

آري نمايندگاني که با تصويب برخي تکتبصرهها براي اربابان قدرت راهگشائيها ميکنند و گاه ساعتها وقت خود را صرف مذاکره پيرامون طرح "خود دکترنمائي" (اعطاي مدرک دکترا براي خود) ميکنند، هنوز نتوانستهاند، حتي يک مادهي قانوني در زمينهي تثبيت حرمت زبان و فرهنگ و حقوق اقوام و ملل ايراني در طول ربع قرن آزگار به تصويب برسانند و سلسله مسائلي با ريشههاي عميق در ارکان هويت دوسوم اهالي کشور را همچنان بدون راهکارهاي قانوني لاينحل باقي گذاردهاند، تا بلاخره مردم مجبور شوند با صرف هزينههاي مادي و انساني گزافي به عصيان برخيزند.

آري وقتي ساز ملي ما را بر سر نوازندگان ميهمان ميشکنند،

وقتي ميراث فرهنگي پدرانمان در راستاي تحقق سناريوي محرفين تاريخ منهدم ميشوند،

وقتي صداوسيما با طرح فاصلهي اجتماعي عملا به تعميق فاصلهي اجتماعي دامن ميزند و طي بخشنامهها و مصوبههاي مغرضانه حداقل ساعات خودشان را به مثلا زبان و لهجههاي محلي اختصاص ميدهد که در عين حال يکي از نتايج آن تخريب زبان مردم است،

وقتي همين رسانههاي عمومي اجازه ندادند حتي نطق نمايندگان رسمي ملت را که به دفاع از بخشي از خواستههاي بهحق مردم ميپردازند، پخش کنند،

وقتي شانس ورود به دانشگاه در آذربايجان نصف شانس ورود به دانشگاه در استانهاي مرکزي است،

وقتي رتبه باسوادي در آذربايجان اين مهد آموزش نوين مشرق زمين، از رتبه اول به دهم در دورهي پهلوي و از دهم به بيستم در دورهي پساپهلوي نزول ميکند،

وقتي به خاطر استمرار شيوهي سوادآموزي بيمادرانه (زبانآموزي به زبان غير مادري) بالاترين افت تحصيلي از آن آذربايجان و ساير واحدهاي ملي ميشود،

وقتي سهم بودجهبندي اختصاصي معادن يک استان مرکزي در طول 8 سال دوران سازندگي آقاي هاشمي رفسنجاني بيش از 300 برابر بودجه نظير در چهار استان آذربايجان غربي و شرقي اردبيل و زنجان است.

وقتي بهعلت عدم برنامهريزي براي توسعه و سرمايهگذاري در آذربايجان طي هشتاد سال اخير همواره مهاجرفرستترين منطقه کشور شدهاست.

وقتي تاريخ ما را، نامهاي جغرافيايي ما را و حتي نام زبان و ملت ما را تحريف ميکنند، و آنگاه مهر سکوت بر لبانمان بزنند، تعجبي ندارد که مردم اينبار از زبان سرخشان پرچمي سازند و بر فراز سر خويش به اهتزار در آورند.

انتظار ميرود نمايندگان محترم مجلس بتوانند توضيح قانعکنندهاي در پيشگاه ملت بدهند که چرا تاکنون نخواسته يا نتوانستهاند اصول ناظر بر حقوق مردم و به خصوص اصول 15 و 19 و 48 قانون اساسي قسمخوردهشان را به اجرا در آورند، آيا اين حق مسلم موکلين آنها فداي کدامين مصلحت و ملاحظهاي شدهاست؟

و اگر هنوز با گذشت بيست و هفت سال بناي اجراي اين اصول را ندارند، چرا آنها را لغو نميکنند تا جايي براي طرح ادعاي بيشتر نباشد؟!

چرا بانيان و مجريان سياستهاي تبعيضآميز اقتصادي، فرهنگي و مسببين اختناق مضاعف سياسي آذربايجان تا کنون مورد استيضاح قرار نگرفتهاند؟!

ما از نمايندگان محترم مجلس انتظار داريم تا لااقل پس از سلسله قيامهاي ترکان در ايران ساکت ننشيند و (به تاسي از آن تک نماينده جسور آذربايجاني) با خواستههاي قانوني و برحق مردم همصدا شده و از اينکه سيستم بهغايت لَخت و ناکارامد سانتراليسم بوروکراتيک اداري را زير سوال برند، نهراسند.

نمايندگان محترم مجلس، تجربهي تاريخي نشان داده است که اگر مجلس نتواند خواستههاي مردم را بتاباند، آنگاه مجلس اصلي در خارج از دربهاي آن و با حضور ميليوني مردم شکل خواهد گرفت.

به ياد داشته باشيد که شيخ محمد خياباني نمايندهي دموکرات آذربايجان که از جوّ ارتجاعي مجلس به تنگ آمده بود سخنراني خود را در سبزه ميدان تهران و در ميان مردم انجام داد و از آنجا به آذربايجان آمد و شش ماه تمام حساب مردم ما را از ارتجاع حاکم مرکزي بريد.

به ياد داشته باشيد که در دههي بيست با رد اعتبارنامهي دو وکيل اول آذربايجان چه حوادث مهمي در تاريخ ما روي داد. پيشهوري به آذربايجان بازگشت و گفت ما راه دموکراسي را برگزيدهايم و اگر تهران بخواهد در آغوش ارتجاع بماند، همراهي ما را از دست خواهد داد.

جنبش ملي شدن نفت را نيز حتما به ياد داريد، مصدقالسلطنه مجلس را رها کرد و به جمع مردم پيوست و گفت: مجلس واقعي همين جاست و به دنبال آن جنبش ضد امپرياليستي ملي کردن نفت، جان تازهاي گرفت.

شما به کرسيهاي مجلسي تکيه دادهايد که اولين مجلس قاره کهن آسياست. در اين مجلس اولين قانون اساسي اين قاره به دست نمايندگان ملت تصويب شده است. قانوني که نويسندگان آن کوچکترين نيازي به تصريح زبان رسمي کشور نديدهاند، چرا که حقوق زباني مردم در آن ايام جزو بديهياتي بوده که مورد تعرض احدي هم نبوده است.

اما اکنون با عقبگردي که شوونيستها به جامعهي ما تحميل کردهاند، زبان بهانهاي براي اثبات ارجحيت و برتري و فخرفروشي قومي بر قوم ديگر شده و فرهنگهاي اصيل اکثريتي از جامعه پيش پاي منافع نامشروع اقليتي زيادهطلب ذبح ميشود.

نمايندگان محترم، قصد من از اين سخنان کوتاه صرفا هشداري بود که تا وقت است، مردم خويش را دريابيد!

و اگر جسارتي در لحن ترکانهام يافتيد، بر من خرده مگيريد، همه از گرماي آتشيست که در آذربايجان شعله ميکشد.

والسلام

***

بو مجليس قاباغيندا اوخوناجاق خيطابه ايدي، آنجاق هامينيز بوتون تفرعاتيايله بيليرسينيز کي بو ايش نئجه و نيه باش توتمادي، قويون سون سؤزومو ده بورادا دانيشيم:

آقايان نماينده!

شما درست در ساعتي مجلس را ترک کرديد و حريم آنرا به دست نامحرمان تابن دندان مسلح سپرديد که موکلينتان براي تظلم و دادخواهي روي بدان آورده بودند. چگونه اجازه داديد که پس از گذشت يک قرن از فجايع لياخوف بار ديگر همان مناظر شرمآور محاصرهي مجلس ملي تکرار شود؟

شما دروازهي خانهي ملت را به روي ملت بستيد، دروازهاي که از سر دولتِ همين ملت به رويتان باز شده بود!

طاقت مهمان نداشتيد، خانه را نه به مهمان که به ددخوياني گذاشتيد که ما را از آستان مجلس راندند و تاراندند . آستاني که قرني پيش از اين خون پدران و اشک مادرانمان به پاي پي و ستونش ريختهبود.

چه پاسخي به موکلينتان داريد؟

بترسيد از روزيکه مردم آنقدر از شما فاصله گرفته باشند که ديگر نخواهند براي دادخواهي روي به درگاهتان آورند!

بترسيد از روزيکه شما را نيز در جناح عملهي ظلم ارزيابي کنند.

شما که براي خدمت به مردم سوگند خورده بوديد، درد مردم نشنيديد و زير سايهي سلاح پشت به مردم کرديد.

دير نيست روزي که مردم مجلس ملي خويش را درغياب ميمونتان برپا دارند.

آينده از آن ماست!

زنده باد حرکت ملي آذربايجان!

دانيشيغن سونو

"انجمن روزنامهنگاران"دا

زنجاندان دوستوموز سعيد متينپوردان خبر گلدي کي سهشنبه گونو خوردادين 23-ونده "انجمن روزنامهنگاران"دا بير ميزگرد اولاجاق، دانيشيقلارين دا مؤوضوعو "آذربايجاندا اوز وئرن سون حاديثهلر و ميلي مسالهده مطبوعاتين وظيفهلري"دير. مراسيمده دوکتور توکل غنيلو، سعيد متينپور و ايلقار مرندي و بير ده انجومنين صدري ايصفهانلي "رجبعلي مزروعي" اولاجاقلار. سعيد ايستهدي من ده اورادا اولوب، دانيشيم. باخماياراق کي اساسا اؤنجهدن اعلام اولموش عومومي مراسيملره قاتيلماقدان چکينيرديم، آنجاق "هرچه بادا باد" توتولساق دا باري دانيشيقدا توتولاريق- دئديم و ييغينجاغا گئتمگي قبول ائتديم.

او گون اورا بير چوخلاري او جوملهدن يوسف عزيزي بنيطرف، فرزاد صمدلي، صالح کامراني، سعيد نعيمي، سعيد متينپور، رضا عباسي، ايلقار مرندي، تايماز نظمي و علي مهري. . . . رجبعلي مزروعي شمسالواعظين، احمد زيدآبادي، توکا نيستاني و اردشير رستمي و. . . . گلميشديلر.

آنجاق اؤنجه اعلان اولونماسينا رغما آپاريجي "بيز ايران قازتي و مانا نيستاني ايله مهرداد قاسمفرين آزاد اولماسي اوچون بورايا توپلانميشيق"- دئدي. بو تماميله فرقلي بير مؤوضوع ايدي و اونا گؤره هامي دوسلار اعتيراضا قالخديلار کي بير "آذربايجاندا اوز وئرن قياملار و مطبوعاتين وظيفهلري" مؤوضوعوندا دانيشماق اوچون بورايا چاغريلميشيق. آپاريجي چاش- باش سؤزلر دئييب، نهايتده قبول ائتدي کي هر ايکي مؤوضوع دانيشيلسين!!

"ايران"- دان بيري گلدي کي تريبون آرخاسينا: من خودم هم آذريم!

- چوخ گؤزل بيزده او آذريلردن آختاريردوخ ازقضا. بير جومله آذري دانيش گؤراخ. دئديک.

دئدي: "اين باشه برا بعد!"

و باشلادي: تو "ايران" کلي کارمندامون آذريين، حالا حقوق نميگيرن، . . . و اصلا مگه "ايران" چه توهيني به ترکا کرده؟! (دئمهلي تورکلر يئرسيز اعتيراضلاريله بير داها قانمامازليقلارين گؤسترميشلر)، خلاصه از شما نخبگان آذري تقاضا ميکنيم کمک کنين ماناجون آزاد بشه.

دوستلاردان قالخيب اعتيراض ائتديلر کي:

- ماناني بيز زيندانا سالماميشيوخ کي. کيم توتوب، ائله او دا اؤتورسون، گئتسين ايشينه. بيز مانا نيستانينين عليهينه يوخ، بلکه بئله تحقيرلره ايدئولوژيک زمينه يارادان فارس شوونيسمينين عليهينيوخ. بيزيم هئچ کيمنن شخصي دوشمنچيليغيميز يوخدي. "ايران"ين و مانانين پروندهسينه قانون چرچيوهسينده باخسينلار. گوناهکار سايماسالار آزاد ائلرلر، سايسالار جزالانديرارلار.... دئديلر.

سونرا زنجان مطبوعاتيندان سول گؤروشلو بيريسي دانيشدي (آديني تاسوفله اونوتدوم) و ايران مطبوعاتيني تنقيد آتشينه توتوب، دئدي: اؤلکهنين باشقا يئرلرينين خبري بيزيم آذربايجان مطبوعاتيندا چوخ گؤزل يئر آلديغي حالدا، ايران مطبوعاتيندا آذربايجان مسئلهسينه و بو گئنيشليکده گئدن خلق حرکاتينا ذرهجه يئر وئريلمهميشدير.

اوندان سونرا دا شمسالواعظين دانيشدي، او دا آنجاق "ايران"- ا برائت قازانديرماغا چاليشدي. دانيشيغيندان سونرا دا " سؤزلريميزي ائشيديب، بوينونا تکليف گلمهسين دئيه"، مجليسي همن ترک ائتدي!.

منسه تريبون آرخاسينا چاغريلديم و دئديم: "سؤز بوراسيندادي کي بير خطاکار قازته و ايکي خطاکار قازتهچينين داشين دؤشونه ووران مرکزنيشينلريميز، عجبا آذربايجانين شهيدلري، يوزلرجه توتوقلانانلاري و ايچلرينده اونلارجا آديبللي يازيچي، شاعير، رسام و قازتهچيلري اوچون نهيه قلم اويناتميرلار؟ ..

خاتمي ايش باشينا گلندن سونراکي مطبوعاتيميزدا نيسبي آزادليق اولوب، يئني ديسکورسلار (گفتمانلار) مئيدانا چيخدي. او زامان بيز همين شمسالواعظين جنابلاري (تاسوفله ايجلاسي ترک ائتديلر) و فيکيرداشلارينا اوز توتوب، ايستهدوخ ميلي مسأله و ميلي هويت بحثلرينهده مطبوعاتيميزدا يئر آچسينلار، آنجاق او (و ايکي خورداد جبههسينين باشقا منسوبلاري دا) بونا قارشي چيخديلار. "قوميتها ظرفيت گفتمان دموکراسي را ندارند" – دئديلر. اونونچون ده بيز بو بحثلري اؤز آراميزدا آپاريب، بئجردوخ، ايندي بو مباحيثدن سؤز ائديلنده بعضي آيدينلارين قولاقلاري تاققيلدير، بيزي ايتهاملانديريرلار کي واللاه بيز بونلاري بيلميردوخ، گرک سيز گليب، بيزنن دانيشب، آييق سالائيديز. حال بو کي دوننه کيمي بوتون قاپيلاري بيزيم اوزوموزه باغلاميشديلار." سونرا بنيطرف و باشقالاري دا همين مضمونلار اطرافيندا دانيشديلار. فارس قازتهچيلريندن زيدآبادي مسئلهني نيسبتا ياخشي باشا دوشوردو و او جلسهدن سونرا دا بير مقاله يازيب، اؤزلرينين غفلتده قالديغيني سؤيلهدي.

گويا مزروعي گيل (بير-ايکي نفر بيزيمکيلرين ده اليني قاتاراق) بير بيانيه ده حاضيرلاميشديلار کي اونون متنيني جلسهده اولانلارين ايچينده پايلاييب، ايمضالانماسيني ايستهديلر، بيانيهنين قيساجا مضمونو بئله ايدي "بو وسيله ايله آشاغيدا ايمضالايان بيز آذربايجان تورک ضياليلاري، ايران قازتينين يئنيدن نشره باشلانماسيني و مانا نيستانينين آزاد اولماسيني ايستهييريک!" دئمهلي ايلاني اؤز اليميزله توتماق ايستهييرلردي، بو هامييا معلوم ايدي کي اونسوز دا بو ايشي تئز-گئج گؤرهجکلرميش، آنجاق آذربايجانليلارين بعضي تانينميش آداملاريندان تاييد آلسايدلار بو ايشي داها تئز، هم داها راحات گؤروب، هم ده آراميزا ايختيلاف سالا بيلرديلر...

صالح کامراني تريبون آرخاسينا گئديب، ايران قزتينه برائت قازاندرانلاري قينادي و دئدي بو قازت 20 شهرده بؤيوک اعتيراضلارا باعيث اولوب، اونلارجا اؤلن، يارالانان اولوبدور، صالح بير حوقوقبيليمچي اولاراق، ايران قازتي و مانانين مسالهسينه حوقوقي يؤندن ياناشدي، و دئدي عحبا بو "ايجاد اختلاف مابين اقشار جامعه و اقوام (مادهي 6 قانون مطبوعات)" دَيي بس نهدي؟ ايندييه قدر بيزيم اونلارجا مطبوعاتيميز (حتي بير نفرين بئله اعتيراضينا باعيث اولماسالاردا) همين ايتّهاما گؤره ايخطار آليب، جزالانديريليب و بعضيلرينين ده نشري هميشهليخ دوردورولوب. جسارتله دئمهلييم کي مطبوعات قانونون تکجه بو مادهسينين تکجه دوغرو-دورست ميصداقي همين ايران قزتينين حاقيندا وئريلن قراردير. ايراني باغلاماسايديلار داش-داش اوسته دورمازدي" دئدي.

جلسهنين سونلاريندا بير آز گرگينليک ياشاندي. خوصوصيله عرب دوستوموز عزيزي بنيطرف، انجومنين صدري ايله سؤز گولشديرمهلري اولدو.

"ايران"داکي آذريلر ده بيز ايران تورکلريله سؤزلري چپ گلدي، علي مهري ده اؤنجهدن حاضيرلاديغي بير ايکي اعتيراضيه مکتوبلاريني جلسهده پايلادي، لاپ اوت قويدو فارس شوونيسمين صير-صيفتينه!! "آنجاق اونون شماتتي اونلارا خوش گلمهييبن.."، بحثي باشقا يؤنلره چکديلر، گؤزده-قولاقدا اولان "فرهنگي پژوهشگرلر"[2] ده انجومن باشچيلارينا بو ميزگيردي تماميله گيردهلهمهليايديز! يوخسا چکيب، قاپيسيني باغلاريق بورانين دئيه تهديد ائتميشلر.

خولاصه آز قاليردي جنگين آخيري داعوايا چکسين. دوروب جلسهني ترک ائتديک، آما ياريم ساعاتا قدر ده آستانا صؤحبتيميز اولدو.

دوستلاريميز ايلقار مرندي و دوکتور توکل غنيلو دا (زنجاندان اوزون-اوزادي يول دؤيوب، گلديگينه رغما) تريبونا چيخماغا مجال تاپماديلار.

بئشينجي بؤلوم

بير نؤوع فرهنگي ايش !

ايجازه وئرين بير نئچه گون دالييا قاييديم، خوردادين يئديسينده من تهراندا ايکن خبر گلدي کي مهنديس امانيني اطلاعاتين ستاد خبريسينه چاغيريب، اورداجا ياخالاميشلار. سؤز يوخ کي ائله همان گونده مني ده، اطلاعاتا چاغيران رضائينين اصل مقصدي ائله بو اولا بيلرميش.

همان گون ده آخشام باشي تبريزده بؤيوک بير گرگينليک ياشانميش، جماعت شوونيست سياستلره قارشي سوآل ائتمگه قالخيب، شهرين گونباتان طرفينده بؤيوک تظاهرات اولوب، آنجاق رهبريميزين بويوروغو اساسيندا بو دؤنه گويا مردم آذربايجان خود جواب اينها را وئرديله!! بو منطيقي جوابلارين نتيجهسينده ده ان آزيندان بير گنج اوغلان (صبوحينژاد آديندا) جانيني ايتيرميش، يوزلرجه دؤيولن، توتولان اولدو، نهايت هاميميز بو جوابلاردان راضي اولوب، داها سئوال ائتمگه احتياج دويماميش کيميايديک...

سهشنبه گونو آيين دوققوزوندا قرار اوزره ايش باشيندا اولماليايديم. هامي مني گؤزلهييرديلر. منسه سحر چاغي "حکّام عصر" ايله گؤروشدوگوم اوچون تهراندا ايديم. حسن آذربايجان و مهنديس امانينين ياخالانماسين و تبريزين ايکينجي قيامينين مردميجهسينه تاپدالانماسين ائشيديب، اؤلچوب، بيچمهيينجه اؤزومو بوش يئره تلهيه سالماق ايستهميرديم. تبريزده ايش باشينا زنگ ائلهديم کي: سحر چاغي تهراندا ايشيم اولدي گلنمهديم. پيشيگ آسقيرماسا صاباح گلرم دئديم. دئديلر:

- بيز ائله بيليردوخ تبريزدهسن ايندي کي گلمهميسن، هله گلمهسن ياخچيدي. پيشيک ده چوخ بتر آسقيريب! –دئديلر.

معلوم اولدو، ائله همين گون سحر چاغي دؤرد نفر بير سمند ماشيني ايله منيم ايش يئريمه گئتميشلر، دئمهلييم کي من تبريز متروسوندا ايشيمين گليشينه گؤره دؤرد- بئش يئرده اولا بيلرديم يعني نئچه سايتيميز و هرهسينده ده بير دفتريميز وار. اونلار بو دفترلرين بيرينه گلميشلر. ايکيسي ائشيکده دوروب، ايکيسي ايچري گيرميش، اورانين مسئولو قاراداغلييا دئميشلر کي- آي سلام عليکوم، دئمهلي بيز اوستاندارينين "مرکز پژوهشهاي فرهنگي"سيندن گلميشوخ، اوستاد صرافيينن بير فرهنگي ايشيميز وار!!!

او دا - هله بورا گلميييب، ايستيسيز بويورون اگلشين ايندي گلر -دئميشدي.

يازيق پژوهشگرلر اورادا اوتوروب، گؤزله گؤزون وار اولسون، ايندي گلر، بو ساعات گلر.

نه ايسه بير آز انگ ايشينه باخيب، داغدان-باغدان دانيشميشلار. سورا ساعاتا باخميشلار کي بابا اوستاد قويوب قاچار ها !!!

آدامين بيري اوز توتوب، قاراداغلييا دئميشدير:

- آآ به نييه گلمهدي؟ فرهنگي ايشيميز چوخ واجيبدي، ساباها قالسا آيري ايش چيخار ها.

- بلکه او بيري سايتلارا باش ووروب، سورا بورا گلدي.

- اوندا زنگ ائله بيلهسينه؛ بيزدن دانيشما کي فرهنگي ايشيميز وار. دئنه فنّي موشکولوموز وار تئز گل.

قاراداغلي زنگ ائديب، تلفونوم "سؤنوک"- دئميشدير، سونرا ايکي ساعاتا قدر ده مني گؤزلهميشلر، قاراداغليني ده اؤز اوتاغيندان چيخماغا ايذين وئرمهميشلر. نهايت قاراداغلييا، آغزي گؤزلرين تورشاديب: صرافيني سن قاچيرتدين دئييب، الي-قولوندان اوزون چکيب، گئتميشلر.

***

سؤز يوخ کي بو بوروشوق اوضاع ساها چيخينجايا قدر من يئنه ده اؤز ائويمده (تهراندا) دالدالانماغي ترجيح ائتديم.

اؤيله پرامن اولدو دؤرانيندا دونيا ....

قاباقدا بابک قالاسي مراسيمي وار. سونرا دا مشروطيت بايرامي. عادي حالدا هر ايکي مراسمين عرفهسينده بعضيلري توتولاردي، آنجاق اينديکي شراييطده بو دوروم ايکي قات آغيرلاشميشدي. توتولانلاردان کيمسه بوراخيلماييب هئچ، آرا-سيرا اللرينه کئچني ده توتورلار. دوستلار کئچيجي اولاراق دا اولسون بير-بيرلريله علاقه قورماق ايستهميرديلر! داها دوغروسو هامي وحشت ايچينده ياشايير. قورخو، هر طرفه ياييلميشدي.

بو آرادا خبر گلدي کي علي بدلي ده ياخالانيب.[3] توتولانلاردان بير نئچه تانينميشلاريني تهرانا کؤچورموشدولر، اماني، حسن ارک، حيدراوغلو، حامدايمان، چنگيز بختآور و .... چيخاندان سونرا دئديلر کي: بيز هئچ بيلمهدوخ نييه تهرانا آپاريب، نييه گتديلر بيزي! ائله سؤزلر خبر آليرديلار کي تبريزده ده سورشا بيلرديلر...

ايچريدن عجاييب، خبرلر گليب، اليميزه چاتيردي، بير طرفدن ووروب، دؤيوب، سؤيمهلر، او بيري طرفدن ايسه دوستلارين ايگيدجهسينه دايانمالارين ائشيديرديک. اونلارين يابانجيلارا باغليليق ايديعاسيني ايثباتلاماق اوچون او کي وار ازيب دؤيورموشلر. نه ياخشي کي اعلمي تبريز زيندانيندان گؤروش ائتدي و اونلارين ال –آياغي بير آز ييغيشميش اولدو. اصلينده اونسوز دا اؤزلريني هدر يئره يورموشدولار،

***

آرتيق خورداد باشا چاتدي، تيرين اوللرينده رسول منه اي-مئيل ووروب، گؤروشمک ايستهدي. – خئير اولا گؤرهسن نه دئيهجک؟ قرارلاشيب، گؤروشدوک، رسول ده ديدار گؤرموش غيب عالميندن دورلو-دورلو خبرلر وئريرميش. چوخو فرزاد حاقيندا دانيشدي کي اونو گؤرسن دئ چيخيب، مملکتدن ايسرائيله يا دا آمريکايا قاچيب، گئتسين، آيري يئره قاچماسين ها!. چونکي هاردا اولسا توتوب، الي-قولي باغلي توربيه باسيب، ماشينين دال صانديغيندا ايرانا گتيرهجاخلار. ايچريدن خبريم وار دئدي.

منسه - بئله خبرلري کيمسييه چاتديرمارام. دوشر-دوشمزي وار. دئديم! آما ايندي کي غيب عالميندن خبر وئريب، اوغوز قومونون موشکولون حل ائليسن. دئ گؤروم منيم باشيما نه گلهجاخ؟

دئدي: سني، ائلهجه ده حسن راشديني ميانه و عاقيل آداملار کيمي تانييرلار، منيم ظابيطلريم ده عاقيل آداملارديلار. عاقيل آداملارين عاقيل آداملارلا ايشلري اولماز. بللي بيل گيل!-دئدي.

آيريلديق.

بير هفته کئچمهدي حسن راشديني ده تهراندا ياخالاديلار.

يقين ايکي طرفدن بيري ائله بو بير هفتهنين ايچينده عاغليين ايتيريب، ميانهدن چيخيبميشدير!

* * *

آرتيق خورداد قياملاريندان ايکي آي سووشوردو. ايچري دوشنلردنسه هله کيمسه چيخماميشدي، اونلارين چوخونو دؤيوب، ايشکنجه ائتميشلر، بعضيلريني آغير جيسمي و روحي باسقيلارا معروض قويموشدولار.....آرا-سير کؤرپو آليندا، شاهگؤلونون سولاريندا بير جسدين بولونماسيني ائشيديرديک...

هرطرفه باخيرديم امنيت آدينا امنيّتسيزليک گؤروردوم. ليسانينين قاپيسين سينديريب، آرواد اوشاغينين گؤزلري قاباغيندا دؤگه-دؤگه ماشينا مينديريب، آپارمالاريندان توت تا موسيقيچي، شاعير، يازيچي، قزتهجي، اؤيرنجي، موعليم، قصاب، مهندس، باقّال، باشماقچي، دا نه بيليم پامبيق آتان، قوز ساتان، حتي حرکتين ايچينده اولوب، اولماسا دا[4]، هامي ايله بير نؤوع فرهنگي ايشلري وار ايميش بونلارين!!

حمد اولسون محبتپايلايان[5] خاديملريميز يئته يئتيب، يئتمهينه ده بير داش آتيردي. اونا گؤره ده باش قويوب، آسوده ياتا بيلرديک کي هر يئر امن-آمانليق اولموش!! "نفعي" دئميشکن:

اؤيله پر امن اولدو دورانيندا دونيا کيم سنين
جاي فيتنه گوشهي ابروي دلبردير همن!!

...قوتارمادي

---

[1] - بو مراسيمين زاماني اؤنجه ياييلان بير يازيمدا خوردادين اون اوچو اولاراق قئيد اولونموشدور، آنجاق بير نئچه اؤيرنجيلريميزله ساليب، چيخديقدان سونرا معلوم اولدو کي دقيق تاريخي آيين اونو دوغرودور. دئمهلي مجليس قاباغي ميتينگيندن اوچ گون سونرا بو مراسيم قورولموشدو.

[2] - بو "فرهنگي پژوهشگر"لرله "بيز باشارديق"-ين بئشينجي بؤلومونده تانيش اولاجاقسينيز.

[3] - سونرالار علي چوخ گولونج بير حکايهني منه آنلاتدي، ايجازه وئرين يئري گلميشکن اونو دا سيزينله پايلاشيم:

دئدي کي مني توتوب، تبريز زيندانينا سالينجا حيطده باشقا بيز زينداني ايله تانيش اولدوم، آديني سوروشدوم.

دئدي: من علي بدلييم!

- او کي منم!

- خئير منم!

- بابا سريمه گؤراخ! سنين هاران علي بدليدي؟!

دئدي: - واللاه ائله من ده بونو دييرم دا. هر نه دييرم کي من علي بدلي دييلم، آما هئچ کيم قبول ائلهمير، ووروب، دؤيورلر کي کؤپکاوغلو دوزون دانيش!!

دئمهلي هانسي باختي دؤنموش بير عليني بو علينين، عوض-بدلينه، توتوب، خوپ دؤيموشموشلر.

[4] - عباس پوراظهري و مهندس سيدزاده او جوملهدنديرلر.

[5] - احمدينژاد پرزيدنت سئچگيلري پروسهسينده، قوراجاغيم دولت، محبتپايلايان (دولت مهرورز) بير دولت اولاجاق دئميشدي.