انتخابات محلی، و آینده سیاسی ترکیه

علی قره جه لو

13 آوریل 2019

نتیجه انتخابات به ارقام:

ترکیه، روز 31 آوریل بپای صندوق های انتخابات محلی رفت. شرکت در انتخابات در سطح بالایی بود. از مجموع حائزین شرایط برای شرکت در انتخابات (57.093.410 )، 48.339.262 در انتخابات شرکت کردند. تعداد آرای قابل قبول 46.430.721 بود. در این انتخابات، عمدتا دو ائتلاف انتخاباتی در مقابل هم صف آرای کرده بودند. "اتفاق جمهور" (AKP-MHP)، و "اتفاق ملت" (CHP - IYI P). مجموع آرای اتفاق ملت به 37.57% (17.443.229)، و مجموع آرای اتفاق جمهور، به 51.64% (23.978.262 ) رسید.

تعداد و درصد آرای احزاب

AKP ( 20.583.896 = 44.33%)، CHP ( 13.983.738 = 30.12%)، IYIP (3.459.491 = 7.45%)، MHP ( 3.394.366 = 7.31%)، HDP (1.970.379 = 4.24% )، SP (1.257.487 = 2.71%) رای آوردند. (1)

شرایط اقتصادی - سیاسی - منطقه ای ترکیه در آستانه انتخابات

1) انتخابات محلی در شرایطی انجام گرفت که ترکیه بلحاظ اقتصادی در شرایط یک بحران اقتصادی تمام عیار قرار دارد. مشخصات این بحران را می توان بشکل فشرده ای چنین بیان کرد:

- کاهش درآمد سرانه ملی از 12.112 هزار دلار به 9.632 دلار. افزایش تعداد بیکاران در 5 سال اخیر، از 2.7 میلیون به 4.3 میلیون نفر، و نسبت بیکاری از 9.9% به 13.5%. افزایش سریع بیکاری در بین جمعیت جوان از 16.7% به 24.5% .

- قرض های خارجی به رقم 467 میلیارد دلار، و نسبت آن به تولید ناخالص سالیانه به 56.7 رسید. باز پرداخت قرض های خارجی هر روز مشکل تر، و برای پرداخت، ترکیه مجبور به اخذ قرض های جدید با بهره بالا برای بازپرداخت قرض هاست.

- تورم 20 درصدی، صعود مدام بهره های بانکی، بی ثباتی ارز خارجی، وضع مالیات های جدید، افزایش 50 درصدی قیمت مواد غذایی، بحران در بخش کشاورزی، تا جایی که بسیاری از کشاورزان قادر به خرید کود نبوده و مردد اند که آیا زمین خود را بکارد یا نه.

- آشکار است که، مسئولیت بحران اقتصادی جدی که دامنگیر ترکیه شده است، در درجه اول به گردن حزب حاکم و سیاست های اقتصادی نئولیبرال آن است، اما، قابل تامل است که تاکنون، AKP ، یا بحران اقتصادی را انکار و یا حیرت زده آنرا نظاره کرده است، و هیچ برنامه ای برای خروج از بحران نیز ندارد، مشکلات را پنهان و در تصمیم گیری و چاره جویی مدام دچار خطا می شود. (2)

2) اگر به سیاست های اقتصادی نئولیبرال ترکیه، تحت حکومت AKP ، که منجر به ورشکستگی اقتصادی شده است، برچیدن سیستم پارلمانی ترکیه، گفتمان تهدید کننده و تبعیض گرای آن در قطبی کردن جامعه بوسیله ارگان های تبلیغاتی اش، و کوشش در کمرنگ کردن لائیسیسم، و تقویت اسلام گرایی (از نوع اخوان المسلمین آن)، فساد و رانت خواری و ثروت اندوزی آنرا را اضافه کنیم، شرایط ترکیه در آستانه انتخابات را می توانیم بهتر درک کنیم و از این رو نتایج انتخابات را بشکل عینی تری ارزیابی کنیم.

3) حکومت ترامپ در خاورمیانه، دست به قمار خطرناکی زده است. انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس، و متعاقب آن اعلام برسمیت شناختن بلندی های جولان بعنوان بخشی از خاک اسرائیل، هم با هدف دست یافتن اسرائیل به منابع آب جدید برای گسترش سیاست اسکان و توسعه ارضی است، و هم، طرحی برای ایجاد "کریدور کرد" اینبار از جنوب است. از طرف دیگر، آمریکا، اسرائیل، قبرس جنوبی و یونان با مانورهای دریایی در دریای اژه و شرق مدیترانه علیه ترکیه مبارزه طلبی می کنند. هدف، غصب منابع انرژی شرق مدیترانه و دریای اژه علی رغم ترکیه است. یونان با پشت گرمی آمریکا، مدام علیه ترکیه رجز خوانی می کند. (3)

نتایج انتخابات از منظر احزاب سیاسی

- حزب عدالت و توسعه AKP ، نتایج انتخابات محلی 31 مارس علی رغم اعتراضات و کشمکش های متقابل بویژه در بزرگ شهر استامبول که هنوز هم ادامه دارد، آشکار شد. آرای AKP هم چنان که انتظار می رفت در مناطق تولیدی، صنعتی و توریستی بشکل چشم گیری کاهش یافت، در نتیجه ایالات آن مناطق از دست AKP خارج شد. مناطقی که از بحران اقتصادی بیشترین آسیب را دیده بودند، مانند شهرهای بزرگ، که با وضع مالیات های جدید و کمر شکن تحت فشار قرار گرفته بودند، مناطق صنعتی، و کشاورزی، که صدها هزار نفر کار خود را از دست داده و به خیل بیکاران پیوسته بودند، به حمایت خود از AKP خاتمه دادند. از این رو، AKP شهرهای بزرگی مانند استامبول، آنکارا، آدانا، مرسین و آنتالیا را از دست داد. (4)

"اوکتای ائکشی" Oktay Ekşi سردبیر سابق "روزنامه حریت" و رئیس سندیکای روزنامه نگاران ترکیه در ارزیابی خود از انتخابات 31 مارس می گوید: "بخاطر مشکلات اقتصادی، رای دهندگان، یک هشدار به AKP دادند. AKP در انتخابات کارت زرد گرفت".

-حزب جمهوریخواه خلق CHP (حزب مخالف اصلی) در شهرهای بزرگی چون استامبول، آنکارا، آدانا، مرسین و آنتالیا پیروز شد. ولی، علی رغم بحران اقتصادی بزرگ در ترکیه، که در فوق اشاره کوتاهی بدان شد، حزب مخالف اصلی CHP نتوانست از این وضعیت استفاده بایسته کند، از این رو فرصت را از دست داد.

در آستانه انتخابات محلی 31 مارس تمامی انتظارات این بود (همه نظر سنجی ها، حتی نظر سنجی هایی که بوسیله حکومت تامین مالی می شدند، متفقا، همین واقعیت را منعکس می کردند) که آرای "اتفاق جمهور" به 46 - 45 در صد کاهش یافته، و آرای AKP نیز به زیر 30% خواهد افتاد. در حالی که اتفاق انتخاباتی CHP/ IYIP با HDP آرای اتفاق جمهور را به بالای 50% یعنی به 52% رساند!

طبق ارقام "شورای عالی انتخابات" (YSK) آرای CHP 30% کل آراست. البته، همه این 30 درصد آرا، قطعا متعلق به CHP نیست. از این آرا 3-2 درصد آن متعلق به IYIP و 4-3 درصد آن نیز متعلق به HDP است، که در مناطق غرب ترکیه به کاندیداهای CHP رای دادند. اگر این درصد ها را از 30 درصد آرای کسب شده CHP کم کنیم، 24 -23 درصد باقی می ماند، و این رقمی است که CHP در انتخابات عمومی 24 ژوئن 2018 بدست آورده بود. یعنی، آرای این حزب در انتخابات محلی افزایش نداشته، بلکه ثابت مانده است. بزرگترین مانع در جهش آرای این حزب، با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی - سیاسی ترکیه که زمینه ای بسیار مساعد برای این جهش فراهم آورده بود، و ما در بالا اشاره کردیم، بر می گردد به اتفاق این حزب با حزب قانونی PKK ، یعنی،HDP . یعنی اتفاق و ائتلافی بخاطر کسب آرای بیشتر، ولی به هر بهایی! این اتفاق تماما به نفع AKP تمام شد، زیرا آرای شناور با دیدن این اتفاق دوباره به AKP بازگشتند. بی جهت نبود که که بیشترین تبلیغات AKP بویژه در روزهای منتهی به انتخابات روی افشای "اتفاق" پنهان و سپس آشکار CHP با HDP/PKK متمرکز شده بود.

باید در نظر داشت که بیشترین بخش رای دهندگانی که هنوز تصمیم قطعی نگرفته بودند که به کدام حزب رای دهند (آرای شناور) متعلق به AKP بودند. ولی با آشکار شدن "اتفاق انتخاباتی" CHP با HDP (حزب دموکراتیک خلق ها) آرای شناور دوباره به AKP و قسما به MHP بر گشتند. بدین معنی رای دهندگانی که به حمایت خود از AKP خاتمه داده بودند به حزب مخالف نیز رای ندادند. این ائتلاف سبب شد تا آرای اتفاق جمهور به بالای 50% برسد.

سوآل اینجاست، آیا 30% رای CHP موفقیت محسوب می شود؟ رهبران این حزب، پیروزی در استامبول و آنکارا را پیروزی بسیار بزرگی جلوه داده، و آنرا عمده می کنند. مسئله اساسی این است که در بدترین شرایط قابل تصور AKP حزب مخالف اصلی نتوانست آرای خود را افزایش دهد. در رسانه ها، نه بحثی درباره 52% آرای AKP و نه بحثی درباره 24 - 23% آرای CHP می شود. بلکه فقط، روی پیروزی CHP در شهرهای بزرگ تاکید می شود! پیروزی در شهرهای بزرگ یک پیروزی جدی است، ولی، مهم تر از آن، قدم هایی است که این حزب در آینده برخواهد داشت. موفقیت در شهرهای بزرگ، راه قدرت را باز، و عدم موفقیت سبب از دست دادن قدرت می شود. بعلاوه، باید در نظر داشت، AKP با وجود باختن شهرداری ها ، هنوز اکثریت مجالس ایالتی شهرهای بزرگ را در دست دارد.

"حزب نیک" IYI PARTI

حزب نیک، که از حزب حرکت ملی MHP انشعاب کرده، در این انتخابات نتوانست موجودیتی قابل توجه از خود نشان دهد. حتی در ایالاتی که CHP کاندیدایی نداشت و از کاندیداهای این حزب حمایت کرد، نتوانست در هیچ شهربزرگی پیروز شود. در دیگر شهرستان ها و بخش ها (شهرهای کوچک) نیز نتوانست چندان موفقیتی کسب کند. این وضعیت، از درگرفتن بحران جدیدی در این حزب، بویژه، در سطح رهبری خبر می دهد، چنان که مرد دوم این حزب "امید اؤزداغ" Ümit Özdağ از حزب استعفاء داد. تاریخچه بحران در این حزب که با تاسیس آن همزمان است. چنان که پیداست، در آینده ای نزدیک، همه چیز می تواند در این حزب زیر و رو شود.

"حزب حرکت ملی" MHP

حزب حرکت ملی، با توجه به نتایج رقمی انتخابات، و در سطح ایالات ترکیه، پیروز اصلی انتخابات است. این حزب، در 30 شهر و 51 ایالت با حزب عدالت و توسعه وارد یک ائتلاف انتخاباتی شد. در انتخابات محلی 2014 در سطح ایالات ترکیه (81 ایالت) حزب حرکت ملی توانسته بود در 3 شهر بزرگ و 8 ایالت شهرداری ها را بدست آورد، در انتخابات 31 مارس، در 1 شهر بزرگ و 12 ایالت پیروزی بدست آورد، یعنی یک افزایش 50 درصدی در سطح ایالت ها. رهبر حزب "دولت باهچالی" در پاسخ به سوال خبرنگاری دایر بر اینکه این پیروزی را چگونه بدست آوردید؟ گفت: " بخاطر منافع کشور، در کنار AKP بودیم، ولی، سیاست های نادرست و اشتباهات اش را نیز به شدت انتقاد می کردیم".

حزب دموکراتیک خلق ها HDP

بزرگترین بازنده انتخابات محلی 31 مارس HDP بود. HDP در انتخابات محلی 30 مارس 2014 توانسته بود، در 3 شهر بزرگ، 8 ایالت، 64 شهرستان و 24 بخش پیروزی بدست آورد. در انتخابات عمومی 24 ژوئن 2018 نیز، تنها با کمک CHP توانسته بود از حد نصاب 10% عبور کند، در انتخابات 31 مارس 2019 در 3 شهر بزرگ، 4 ایالت، 51 شهرستان و 9 بخش پیروزی بدست آورد. HDP که بعد از انتخابات محلی 2014 با تعلیمات PKK در 102 شهر، ایالت، شهرستان و بخش اعلام خودمختاری کرده بود، امروز توانست تنها در 67 تای آنها به موفقیت دست یابد. بزبان دیگر، 35 تای آنها را که برابر با یک سوم آرای این حزب است، از دست داد.

شکست انتخاباتی HDP بویژه در مناطق کرد نشین بسیار محسوس و چشم گیر بود. در دوران "جنگ خندق" که HDP توانسته بود با فشار و تهدید PKK خانواده های بزرگ و شهروندان کرد را بوسیله PKK به نفع خود به پای صندوق های رای بکشاند، بدنبال موفقیت کمپین مبارزه با ترور PKK و تامین امنیت و آرامش در مناطق کرد نشین، اینبار شهروندان کرد توانستند با اراده ی آزاد خود به پای صندوق های رای رفته و به کاندیداهای دلخواه خود رای دهند. در نتیجه، در ایالاتی مانند: شیرناک، آغری، ایغدیر، تونجلی (درسیم) و بیتلیس، این حزب با شکست روبرو شد. همچنین در بسیاری از شهرستان ها و بخش ها ی مناطق کردنشین نیز شهرداری ها را از دست داد.

در مقایسه با انتخابات محلی 2014 آرای این حزب در شیرناک از 59% به 34%، در آغری از 51% به 36% ، در تونجلی از 42% به 28%، در بیتلیس از 44% به 33%، در وان از 53% به 49%، در حکاری از 66% به 58% کاهش یافت. همچنین آرای این حزب در دیاربکر، سییرت و ماردین نیز کاهش یافت. شهروندان کرد، در مصاحبه های خود با خبرنگاران در رابطه با نتایج انتخابات در مناطق کردنشین عموما روی این واقعیت تاکید داشتند: "ترور پایان یافت، ترس از سازمان (PKK) کمتر شد، شهروندان آزاد شدند، و این نتیجه بدست آمد". در مناطق کرد نشین به غیر از HDP احزاب دیگری نیز فعال اند، بویژه AKP، شهروندان مناطق مناطق کرد نشین معتقدند که: "مسئولین AKP در منطقه فلاکت اند، همه آنها ثروتمند شده اند. خوش شانسی HDP در این است که رقیب اصلی اش در منطقه AKP است، درغیر این صورت آرای HDP بسیار بیشتر سقوط می کرد".

پیام انتخابات، و مسیر آینده ترکیه

- نتایج انتخابات، در خصوص آینده ترکیه اشارات جدی داد. در این انتخابات حساب بحران اقتصادی به پای AKP نوشته شد. CHP نیز نتوانست از فرصتی که نصیب اش شده بود استفاده کند.

در انتخابات 31 مارس، شهروندان ترکیه، هم به حکومت و هم به مخالفت "عیار" دادند. بدین معنی که، رای دهندگان به AKP هشدار، و حزب مخالف اصلی را نیز از ائتلاف با HDP برحذر داشتند. رای دهندگان همچنین روی پیام صریح خود دایر بر ضرورت همکاری احزاب سیاسی تاکید کردند: "همکاری کنید، همکاری در همه زمینه ها و در تمامی بخش های جامعه". در واقع با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی، سیاسی و منطقه ای ترکیه، همکاری احزاب سیاسی ضرورتی اجتناب ناپذیر برای عبور از بحران اقتصادی، و مقابله با تهدید هایی است که ترکیه با آن روبروست.

- خواست همکاری، خواست مشترک طبقات و اقشار مختلف ترکیه در لحظه کنونی است. برای عبور از بحران اقتصادی، صاحبان صنایع ترکیه معتقدند: "اقتدار و مخالفت با هم حرکت کنند". سندیکاهای کشاورزان همین نظر را ارائه می دهند. مطالبات کارگران و زحمتکشان نزدیک به مطالبات آنان است، زیرا برای داشتن کار، احتیاج به ادامه فعالیت های تولیدی کارخانه ها است. اخراج از کار و بیکاری باید متوقف شود.

- انتخابات هیچ مشکلی از مشکلات ترکیه را حل نکرده، بلکه آنرا پیچیده تر کرده است. AKP با از دست دادن شهرهای بزرگ، دیگر امکان ادامه حکومت به تنهایی را نخواهد داشت، حتی اگر یک حکومت ائتلافی با MHP تشکیل دهد. رای دهندگان، با رای علیه سیاست های اقتصادی نئولیبرال AKP در واقع بشکل غیر مستقیم علیه سیاست های اقتصادی تحمیلی و دیکته شده آمریکا و غرب نیز رای داده اند. از این رو، تشکیل یک حکومت ملی، مرکب از احزاب داخل و خارج از مجلس یک ضرورت عاجل است. سیاست اقتصادی این حکومت، تنها می تواند با رد نئولیبرالیسم، و بازگشت به سیستم "اقتصاد مرکب" (اقتصاد دولتی - خصوصی با راهبردی دولت) دوران آتاترک باشد، زیرا به غیر از آن آلترناتیو دیگری قابل تصور نیست.

- یکی از مهم ترین پیام های انتخابات 31 مارس این بود که ملت ترک (با ترک و کرد ... اش) دست رد به سینه ترور دست آموز و تحت حمایت آمریکا و غرب زد. شهروندان ترک در زمینه اقتصادی، همچنانکه علیه سیستم اقتصاد نئولیبرالی تحمیلی غرب رای دادند، در عین حال، در زمینه سیاسی علیه ابزارهای سیاسی غرب برای تحمیل مطالبات خود به ترکیه نیز، رای دادند.

توضیحات:

1) آمار ذکر شده از روزنامه حریت در لینک زیر، گرفته شده است

http://www.hurriyet.com.tr/secim/31-mart-2019-yerel-secimleri/secim-sonuclari

2) سیاست اقتصادی نئولیبرال (اقتصاد بازار آزاد) بعد از کودتای 1980 با دست "تورگوت اؤزال" پیاده شد. کودتا ، با هدف تحمیل اقتصاد نئولیبرال به ترکیه، تحت نام گلوبالیزه شدن و ادغام اقتصاد ترکیه در اقتصاد جهانی، و سرکوب مخالفین آن صورت گرفت. حکومت های ترکیه بعد از کودتا، بدون استثناء آنرا ادامه دادند، از جمله حزب جمهوریخواه خلق CHP AKP وارث و ادامه دهنده اقتصاد نئولیبرالی بود، و این سیستم را تا آستانه ورشکستگی و تا به امروز ادامه داده است. حزب مخالف اصلی نیز فاقد برنامه اقتصادی آلترناتیو بوده و هنوز هم، در چارچوب سیستم اقتصادی فروپاشیده دنبال راه حل می گردد.

3) مسئله "کریدور کرد" (کریدور آمریکا - اسرائیل) که هدف اش وصل کردن "کردستان بزرگ" به دریای مدیترانه است در چارچوب استراتژی منطقه ای آمریکا قرار دارد، که برای تحقق آن میبایستی چهار کشور(ایران، ترکیه، سوریه، عراق) تجزیه شوند. این مسئله روابط ترکیه و آمریکا را از سال 2014 قدم به قدم به تنشی جدی تبدیل کرده است. سرکوب PKK و عکس العمل آمریکا با کودتا علیه حکومت اردوغان، تنش را تا پای درگیری با آمریکا، در سوریه نیز کشانده است. حزب مخالف اصلی CHP همچنان که در زمینه اقتصادی دنباله روی سیاست اقتصادی نئولیبرال غرب است، در زمینه سیاست خارجی - امنیتی ترکیه نیز، خواهان حرکت در چارچوب استراتژی آمریکا در خاورمیانه است. این نکته ای است که از چشم تیز بین رای دهندگان در 31 مارس دور نمانده است.

4) استامبول با تاریخ و جغرافیای خود یک شهر دریایی است. سرمایه گذاری در دریا بسیار ارزانتر از تمامی راههای آلترناتیو است. زیرا یک زیربنای خدا دادی در آنجا وجود دارد، و احتیاجی به سالهای طولانی کندن و هموار کردن و تونل زدن ... ندارد. طبق آمار "اداره اتوبوسرانی و تراموای برقی استامبول" IETT (2018) در شهر استامبول روزانه 15 میلیون نفر مسافر جابجا می شوند. از این تعداد فقط 3.77% از راههای دریایی استفاده می کنند. در حالیکه از 39 شهرستان استان استامبول 23 تای آنها ساحل دریایی دارند. تاکنون هیچ حکومت ایالتی از این ظرفیت و امکانات طبیعی استامبول استفاده نکرده است. دلیل اش این است که، در دریا رانت نیست، حرص و طمع نیست، و سود نیست! بعد از دو هفته سپری شدن از انتخابات، هنوز کشمکش بخاطر حکومت براین شهر ادامه دارد. کشمکش نه در جهت خدمت به مردم استامبول و توابع آن، بلکه بخاطر دهها میلیارد رانتی است که در این شهر خوابیده، است، که مصداق مثل: "گوسفند در اندیشه جان و قصاب در پی گوشت است"، می باشد.