«لوويس آلتوسئر» ين دؤولت، ايدئولوژي و ماعاريف حقينده فيکيرلرى

شاهين اؤزلم آنکارا اونيوئرسيتهسى

کاپيتاليزمين گليشمهسى ايله، خصوصيله صنايعلشمه ايله بيرليکده مودئرن مدرسه سيستئمى اورتايا چيخير. اونو قانونىلشديرن اوصول ، بؤيوک اؤلچوده ليبئرال ايدئولوژي آنلاييشي طرفيندن، فورمالاشميشدير. بونا گؤره، اوشاقلار، هانکى ايجتيماعى صينيفدن اولورسا اولسون، ماعاريف [educatin- ائييتيم ] حقّينه و اؤگرنمک ايمکانىنا صاحيبديرلر، استعداد [يئتهنک] و قابليتلرى اؤلچوسونده بو سيستئمدن سونونا دک يارارلانا بيلرلر. ماعاريف سورهجى [پروسهسى] واسيطهسى ايله اوشاقلار اولدوقلارى اؤلکه اوچون ياخشى بير يورتداش اولما خوصوصيتلرينى منيمسهييرلر. گلهجکده ائتملى اولدوقلارى پئشهلرله ايلگيلي، گرکلى بيلگيلرى و باشاراجيقلاري قازانيرلار. مودئرن مدرسه سيستئمي اينسانلاري بير بيرلرينه ايگى بير يورتداش اولاراق يئتيشديرمکله بيرليکده، اونلارين ايجتيماعى ايشبؤلومو ايچيندهکي روللاريني يئرينه گتيرهجک باشاراجيقلارلا تجهيز ائدن بير مکانيزمادير. ايجتيماعى سيستئمين ايشلهمهسي اوچون ماعاريف، استعدادلى آداملارى آييريب سئچهرک يئتهنکليلرين [مستعدّلرين] ان يوکسک مقاملارا گلمهسي اوچون موثّر و معقول بير آراج اولاراق قوللانيلير. بو آنلاييشا گؤره ماعاريف، توپلوم ايله فردلر [بيرئيلر] آراسيندا اينکيشاف ائتديريلن موثّر بير آليم وئريم سيستئمى دير. مودئرن توپلومدا فردلر، اؤزلرينى گليشديرمک اوچون لازيم گؤردوکلرى بيلگيلري و باشاراجيقلاري مدرسهده الده ائديرلر. بونونلا بيرليکده ايجتيماعى ايشبؤلومونون سورهبيلمهسي اوچون گرکن اينسان قايناغي دا مدرسه آراجيليغى ايله تامين اولور. هامى بو آليش وئريش سورهجينه قاتيلمادا، آزاد دير و آزچوخ برابر شرطلره صاحيب دير.

مارکسيست تئورىنين ماعاريف آنلاييشي، ايچيندهکي چئشيدلىليگه باخماياراق، ليبئرال ماعاريف آنلاييشىنين تنقيدى اوزرينه قورولور و بؤيوک اؤلچوده لوويس آلتوسئرين گؤروشلريندن تاثير آلير. تنقيدلرين مرکزينده ايسه تکرارايستحصال [reproduction- يئنيدن اورتمه/ بازتوليد] قاورامي [مفهومى] يئرلشير (Giroux, 1986). تکرارايستحصال قاورامي ماعاريف، واراولان ايستحصال ايليشکيلرىنين [موناسيباتىنين]، مولکييّت سيستئمىنين و ايدئولوژيک فونکسيونونون يئنيدن و تکرارايستحصال ائديلمهسينى وورغولايير. تکرارايستحصال تئوريسينلرىنين دئديگينه گؤره، حاکيم ايدئولوژينى، اونون بيلگي بيچيملريني و ايجتيماعى ايشبؤلومونو تکرارايستحصال ائتمگه گرکلى باشاراجيقلارا صاحيب فردلرين تکرارايستحصالى مدرسهنين باشليجا فونکسيونونى تشکيل ائدير. بو باخيمدان، مدرسهلرين نه اولدوغو آنجاق، مدرسهنين دؤولت و ائکونوميک ايستروکتور ايله اولان ايليشکيلرىنين تحليل ائديلمهسى ايله آنلاشيلا بيلر. بو تئوريسيينلر طرفيندن اينکيشاف ائتديريلن مدرسه تنقيدىنين صينيف موجاديلهسىنين سوردورولمهسي ايله ايلگيلي [مربوط] اولماسى جيدي نتيجهلره گليب چاتير.

ايندييهدک بونظرين درينلشمهسى اوچون چوخلو تدقيقات آپاريليب، چوخ جهتلى گؤروشلر اؤنه سورولموشدور. بونا باخماياراق ماعاريف قورومونو اؤزلليکله حاکيم ايدئولوژىنين تکرارايستحصال فونکسيونى ايله محدودلاشديرماق، (بير اينسان عؤمرونده چوخ اوزون ايللر چکن) ماعاريف پروسهسينى، تنقيدى باخيشين و اينسان موداخيلهسىنين حيطهسيندن ائشيگه چيخارير. اونون دگيشيلمهسينى گلهجکدهکى بيلنمهين بير دؤنوشومون غلبه چالماسينا حواله ائدير. يا دا قارشيميزا چيخان هر جور سورونو [سوآل- مساله] ماعاريف آراجيليغى ايله چؤزمگه چاليشماق کيمى ايکي اولدوقجا آيري "چؤزوملره" يؤنلمهميزه سبب اولور.

بو يازىنين تمل آماجى، آلتوسئرين تکرارايستحصال قاورامينا و اوندان چيخارديغى ماعاريف تنقيدلرينه گؤره گؤروشلرينى و بو گؤروشلرى قايناق ائدهرک گليشديريلن ماعاريف تنقيدلريندن اورتايا چيخان نتيجهلرى آراشديرماقدير.

آلتوسئرين دوشونجهسي اوزرينه

آلتوسئرين ذهنيني قورتدالايان باشليجا سورون، اوزون ايللر باتىلى مارکسيست دوشونجه صاحيبلرىنين گوندميني دولدوران بحثلرله مربوطدور. باتيدا کاپيتاليزمين صينيف چليشکيلرىنين [طبقهلر آراسينداکى ضيديّت- تضاد] درينليگينه رغمن سوسياليست دگيشمه نهدن اؤترو [بير نحو ايله] گئرچکلشمهيير؟ آلتوسئرين ده گؤروشلريني گليشديرديگى بو دؤنم، ايکي دونيا ساواشي سونراسيندا آ.ب.د.(آمئريکا) ايله س.س.ج.ب. (شوروى) آراسينداکي «سويوق ساواش» ايله باتيدا کاپيتاليست سيستئمين اؤزونو بؤيوک اؤلچوده يئنيلهديگي «بؤيوک پاتلاما» يا دا «آلتين چاغ» اولاراق کاراکتئريزه ائديلن ايللره راست گلير. سويوق ساواش، ايکي دونيا ساواشي سونراسيندا دونيا اؤلکهلريندهکي ائکونوميک يا دا سياسي رئژيملرين بؤيوک اؤلچوده ايکي بؤلوگه بؤلونمهسى ايله دوزلن دنگهيه [موازنه] دايانير. 1950’لرين باشينا قدر- گؤتوروله بيلهجک قيسا بير دؤنمدن باشقا- آمئريکا’نين هئگئمونياسينداکي باتىلي رئژيملرده، کومونيست يا دا سوسياليست موخاليفتين سياسي ايقتيدار سورهجيندن بوتؤولوکله چيخاريلديقلارى بير سياسي دوروم حؤکم سورمکده دير. ايليملي [معتدل] ساغ پارتيالارين يا دا کوآليسيونلارين حاکيميتيندهکى سياسي رئژيم، بو دؤنمده اعمال ائديلن ائکونوميک پوليتيکالار و تئکنولوژيک ايرلىلمهلر آراچيليغى [واسيطهچيليک] ايله غرب جيدّي بير سورعتله گليشمگه اوز قويموشدو. بؤيوک ياتيريم [سرمايا ياتيرتماق، قويماق] پوليتيکالارى ايله گليشن صنايعلشمگى بؤيوک بير بازار و مصرف ائکونوميسي تاماملاميشدير. سورعتله گئنيشلنن ياتيريم سورهجي ايچينده ايشچي صينيفي ايله سئنديکالار گئت گئده بؤيوموشدور. بونا باخماياراق کاپيتاليزم، ريفاه و اوجرت پوليتيکالاري آراجيليغى ايله ايشچي صينيفيني و موخاليفتي [اوپوزيسيونى] اؤز سيستئمينه ياپيشديرماغى [ضميمه ائتمگى] باشارميشدير (هوبسباوم، 1996).

قيساجاسي، باتي آوروپاداکي صينيف چليشکيلري، سوسياليست يا دا کومونيست بير دگيشيلمهنين يولونو آچاجاق جيغيرى دوزلده بيلمهميشدير. او دؤنمده ياشايان بير چوخ سول دوشونجه صاحيبى کيمى آلتوسئرين 1960- جى و ايزلهين ايللرده قافاسيني مشغول ائدن ان اؤنملى سورون بو ايدى. 1960-لارين سونوندا بير چوخ باتي آوروپا اؤلکهسينده ائش زامانلي [همزمان] اولاراق يوکسلن ايشچي حرکتلري و گنجليک حرکتلري، بيرپارا فيکير صاحيبلرينده سوسياليست دگيشيکليک اوچون بير اومود ايشيغي اولموشودور. بونو آوروپادا اولوشاجاق سوسياليزمين اؤزونه مخصوص يؤنلري کيمى يورماغا چاليشيليرکن کيميلري ده بو سورهجه داها فاصيلهلى ياخينلاشماغى بگنميشديرلر (آندئرسون، 1982). آلتوسئر، بؤيوک جوشغونلوق يارادان بو سورهجه فاصيلهلى ياناشانلار آراسيندا يئر آليب و عئيني سوآلى بئله سوروردو: صينيف چليشکيلرىنين، سوسياليست دگيشيلمهسينى تامين ائدهجک ائکونوميک، سياسي و ايدئولوژيک مئکانيزمالاري نه اولاجاقدير؟

آلتوسئرين يازيلارينداکي باشليجا مؤوضوع، مارکسين تعليمىنين او دؤنمه قدر يانليش آنلاشيلماسي و يئترينجه دگرلنديريلمهميش اولماسي اوزرينه قورولور. آلتوسئر چاليشيردى، مارکسين «آلمان ايدئولوژيسى» اثريندن باشلاياراق اورتايا قويودوغو تمل قاوراملارين و کاپيتاليزمه مربوط تنقيدلرىنين سيستئماتيک بوتونلوغو و مضمونجا توتارلى بير قورام [تئورى] اولماسينى اورتايا قويا بيلسين.

آلتوسئره گؤره مارکسين تئوريسى بئلهجهسينه دوغرو دوزگون آنلاشيلديقدان سونرا، بو تئورىنين يانليش يوروملار يا دا تنقيدلر قارشيسينداکي گوجو ده اورتايا چيخاجاقدير. آلتوسئره گؤره بو يانليش يوروملارين باشيندا تاريخسلچيليک، ائکونوميزم و ايدئاليزم گلير. هر بير يوروم اوچون مارکسين اثرلريني يئنيدن اوخوياراق اونا گؤره "ساپقين" [منحرف] اولان بو يوروملاردان قورامي قورتارماغا چاليشيردى . آلتوسئر (1991)، مارکسين آلمان ايدئولوژىسينه قدر مودافيعه ائتديگى گؤروشلرله داها سونراکي اثرلرينده، اؤزلليکله کاپيتالدا اورتايا قويدوغو قاوراملار آراسيندا جيدّي بير دگيشيکليک اولدوغونو و بونون ائپيستئمولوژيک بير قوپوشا معاديل اولماسينى مودافيعه ائديردى (1991). آلتوسئرين ايديّعاسينا گؤره او، مارکسين ايکينجي دؤنمينه عاييد اثرلريندهکي گؤروشلريني ديقّتلى اوخوياراق داها اؤنجهکي موتفکّيرلرله اولان فرقينى اورتايا قويوبدور و مارکسين تاريخى ماتئرياليزم تئوريسينى گليشديريبدير. آلتوسئرين دوشونجهسىنين ان اؤنملي نتيجهلريندن بيري، ايستروکتوئل تعيين ائديجيليگى [بليرلهييجيليگى] ايجتيماعى و سياسى چؤزوملهمهنين [تحليل] تملينه يئرلشديريلمهسىدير.

آلتوسئرين فلسفهسىنين ان گؤزه چارپان و مئيدان اوخويان جهتى، اونون اوزلاشماز دئتئرمينيزمي اولموشدور. آلتوسئر، بو چاليشماسيندا، ايجتيماعى آچيقلامالاردان آکتور و سوروملولوق قاوراملاريني چيخارماغا قدر گئتميشدير (شيننئر، 1991). اونا گؤره ايجتيماعى فورماسيون، سوبيئکتلرين ديشيندا يئر آلان اوبيئکتيو پروسهلردير. بو گؤروشويله آلتوسئر، اينسانين فرد اولاراق تاريخين سوبيئکتى اولدوغو گؤروشونو ردّ ائدير. بونون يئرينه، اونون فيکرينجه فردلر، ايچينده يئرلشديکلرى [اولدوقلارى] ايستروکتورئل ايليشکيلرين يارديميچيلاري يا دا داشييجىلارىديرلار. (کارنوي، 1984).

آلتوسئره گؤره تاريخين سوبيئکتلرى منفرد آکتورلار يا دا آزاد فاعيللر دئگيل، ايجتيماعى صينيفلردير. يالنيزجا ايجتيماعى صينيفلر، ايستحصال طرزلري [mode of production] ايچيندهکى دؤگوشمه و گليشمه ايچينده بير تاريخه صاحيبديرلر. آلتوسئر، گليشديرمگه چاليشديغي تئورىده، ائکونوميک دئتئرمينيزمي ردّ ائدير و پوليتيکانين و ايدئولوژىنين ائکونوميک ايستروکتوردن نيسبى آوتونوموسو اولدوغونو سؤيلهيير. بونو، مارکسين ايستحصال طرزي قاورامىنين اوچ آيري سوييّهيهده (قاتدا) اولماسى گؤروشونه دايانديرير: بو سوييّهلر، ائکونوميک، پوليتيک و ايدئولوژيک سويّيهلردير (کارنوي، 1984). آلتوسئر جاميعهنى، تام بيرليکده بير بوتون اولوشدوران، بيربيرينه باغلي اولان بوتونلرين، ائکونوميک پراتيکين، ايدئولوژيک پراتيکين و سياسى پراتيکين بير يئکونى [حاصيلى] اولاراق آنلايير. بو چؤزوملهمه، آلتوسئرين تاريخى ماتئرياليزم يورومو اوچون چوخ اهميتلىدير. او، مارکسا يؤنلديلن «ائکونوميک دئتئرمينيزم» تنقيدلريندن قورتولماغا گؤره «سون وهلهده حلّ ائديجيليک» تئزيسينه تاکيد ائدير. آلتوسئره گؤره ائکونوميک ياپي [ايستروکتور] سون وهلهده حلّ ائديجى [تعيين ائديجى] اولماسينا رغمن بو اوچ ياپيدان هرهانکيسى مفروض بير ايجتيماعى فورماسيوندا هئگئمونيک ايستروکتور- قوروم حالينا گله بيلير (کارنوي، 1984). ايجتيماعى پراتيکلرين، ايچينده يئر آلديقلاري سوييّهلرين بيربيرلرينه باغيمليليقلارينا اؤرنک اولاراق آلتوسئر، کاپيتاليست جمعيتلرين ايستحصال ايليشکيلري ايچينده کاپيتاليستلر و ايشچيلر آراسيندا، امک گوجونون آليم-ساتيمىنين اولماسي ضرورتينى گؤسترير. بو اينتيظام (آرانژمان)، پوليتيک و ايدئولوژيک آراجلار ايله سوردورولمک مجبوريّتينده اولابيلير. بئلهليکله، ائکونوميک پراتيکين موعيّن جهتلرىنين، اطرافينداکي باشقا بيچيملرله بيرليکده اوست قوروما باغيملي اولدوغو گؤروکور. بئلهليکله ده مارکسين تئوريسىنين بو يؤنو گؤزدن قاچيريليريلديقدا جيدّي خطالار اورتايا چيخاجاق دير.

«مسالهيه دوشوننده، جمعيتين بوتؤونون اوست قورومو، ايستحصال ايليشکيلرىنين (يانى ايستحصال آراجلارىنين داغيليمىنين- توزيعىنين- ايستروکتورونداکى و ايستحصال آکتورلارىنين) موعيّن کاتئقوريلرى آراسينداکى ائکونوميک فونکسيونلاردا اؤزونه مخصوص بير طرزده مؤوجود و اونونلا ايچ ايچه اولماسى گؤرونور.» (جئيمز: 1991).

ايجتيماعى تشکيلاتمانين چئشيدلي پراتيکلريني اؤز تئوريسينده بئلهجهسينه ايچ ايچه تعريفلهين آلتوسئر، ايجتيماعى دگيشمهنى ده عئيني قاوراملاردان يارارلاناراق آچيقلاماغا چاليشير. دگيشيم [تغيير] فيکريني گليشديريرکن آلتوسئر، مارکسين چليشکي [contradiction - تضاد- ضديت] قاورامينا باش وورور. بو تئورىيه گؤره ائکونوميک، سياسى و ايدئولوژيک پراتيکلر، بيربيرلرييله چليشکيلي يا دا اويوملو (هارمونيک) اولابيليرلر. دگيشيم مسالهسيني سون درجه دولاييملي ايفادهلرله آچيخلاماغا چاليشان آلتوسئر، لنينين «روس دئوريمى»نين شرايطينى آچيخلاماسيني بونا اؤرنک اولاراق گؤسترير. اونا گؤره، ايستحصال ايليشکيلري ايله ايستحصال گوجلرى آراسينداکي ضيدّيت، دگيشيمين ياخينليغينا عاييد بير شرط اولسادا، بو آچيقجا بير دئوريم اوچون يئترلي اولمايابيلير. آلتوسئر، مارکسين کومپلئکس بير ايجتيماعى دگيشمه فيکرينه صاحيب اولدوغونو، ايجتيماعى دگيشمهنى ايستحصال گوجلرى ايله ايستحصال ايليشکيلري آراسينداکي تک بير ضيدّيت سوييهسينه ائنديرمهديگينى وورغولايير. اگر، مثلن روسيادا اولدوغو کيمى، بيربيرينه هيچ بنزهمهين - فرقلى منشالره (کؤکنلره)، فرقلى آنلاملارا، فرقلى سوييّهلره و فرقلى تطبيق و اعمال [اويقولاما] عرصهلرينه صاحيب اولان / فقط يئنه ده کؤورک [قيريجى] بير بيرليکده «قاريشيپ بيرلشن» گئنيش بير چليشکيلر بيرلشمهسى عئينى آندا اويناماغا باشلارسا، آرتيق گنل چليشکىنين [عامّ تضادين] واحيد، بيرگه گوجوندن سؤز ائده بيلمريک. آلتوسئر، بورادا فرويدا عاييد بير تئريم ايشلدهرک ايجتيماعى قورولوشداکى دگيشمهلرين اوست قاتىنين و گورونوشونون ساييسيز چليشکيلرجه تعيين ائديلديگينى سؤيلر. بو سببدن مارکسيست تئورينى دوزگون يورماق [تفسير]، آلتوسئره گؤره اولايلارين آخيشينا عاييد بير چوخ شرطلرى گؤز اؤنونده توتوب و بو شرطلرين دراماتيک و گؤزلهنيلمهين ايجتيماعى دگيشيملري يا دا قيريلمالاري مئيدانا گتيرمک دوغرولتوسوندا نئجه بيرلشديکلريني آنلاماغى مومکون حالا گتيرير. (جئيمز، 1991).

آلتوسئر بو تحليل ايله ، ايجتيماعى اولقولارين [فنومن] و دولاييسي ايله ايجتيماعى دگيشيمين آچيقلاماسينى، اينسانلارين گرکلى سايديقلاريندان، اينانجلاريندان، ايستک و آرزولاريندان، بگنديکلريندن و قضاوتلريندن آسيلى بيلمگه، شيددتله قارشي چيخير. آلتوسئره گؤره اينسانلارين، فردلرين سئچيملري، بگنديکلرى يا دا قضاوتلرى، ايچينده ياشاديقلاري ايجتيماعى پراتيکلرجه تعيين اولونور. اوندا، فردلر، ايجتيماعى پراتيکلرجه نئجه تعيين اولونورلار؟ بو سورويا جاواب وئرمک اوچون آلتوسئر، دؤولتله ايدئولوژي آراسينداکي ايليشکينى آچيقلايان گؤروشلريني گليشديرير. اؤزو طرفيندن «پارچالى و تاماملانماميش» گؤروشلر اولاراق ايفاده ائديلن دؤولت و ايدئولوژي ايليشکيسيني آلتوسئر، «ايدئولوژي و دؤولتين ايدئولوژيک آيقيتلاري» [دزگاه / آپارات] مقالهسينده تدقيق ائتمگه چاليشير.

آلتوسئرده ايدئولوژي، دؤولت و ماعاريف

آلتوسئر اوچون ايدئولوژي مسالهسي، ايستحصال ايليشکيلرىنين تکرارايستحصالى [يئنيدن تؤرهديلمهسى] اوچون حياتى دير. چونکو ايستحصال ايليشکيلرىنين تکرارايستحصالىنين تضمين ائديلمهسى ايله، فردلر / سوبيئکتلر ايدئولوژىنين ريتوآللاري آراچيليغي ايله ايستحصال، ايستيثمار، باسقي و ايدئولوژيکلشديرمه پراتيکلري ايچينه يئرلشيرلر و ايجتيماعى تئکنيک ايشبؤلومو ايچينده اؤزلرينه مخصوص يئرلري واردير (کارنوي، 1984). آلتوسئر، بير آنلامدا، فردلرين ايدئولوژي آراچيليغي ايله نئجه اؤزلرينى سؤمورگهچى سيستئمين کؤنوللو ايشتيراکچيلارى حالينا گلديکلرينى آچيقلاماغا چاليشير.

امک گوجونون تکرارايستحصالى اولاراق ماعاريف

آلتوسئر، ايدئولوژي و دؤولتين ايدئولوژيک آيقيتلاري مقالهسىنين تملينه «ايستحصال آراجلارىنين تکرارايستحصالى» مسالهسينى يئرلشديرير. بو سورون حالينا گتيرمک آلتوسئره مخصوص يئني بير تمل دئگيلدير (باخ: مارکسيست دوشونجه سؤزلوگو، تکرار ايستحصال مادّهسى). مارکسا استيناد ائدهرک سؤزلرينه باشلايان آلتوسئر، بير ايجتيماعى فورماسيونون ايستحصالدا بولونابيلمهسينى ايستحصال شرطلرىنين تکرارايستحصالينا باغلايير.

ايستحصال شرطلرىنين تکرارايستحصالى نه دئمک دير؟ آلتوسئر، «ايستحصال شرطلرىنين تکرارايستحصالى» مسالهسىنين هم چوخ تانيش، هم ده چاشديريجى بيچيمده گؤزدن قاچيريلان بير عرصه اولدوغونو سؤيلهيير.

«ساده ايستحصال پئرسپئکتيوىنين [گؤروش آچيسىنين] و يا حتا ساده ايستحصال پراتيکين (بو اؤزو ده ايستحصال پروسهسينه نيسبت مجرد دير) پئرسپکتيوىنين باياغىليغى (آمپئريستيک نؤوعوندان اولان ايدئولوژيک باياغىليق) او درجهده « گوندهليک شوعوروموز» ايله قايناييب- قاووشوب و بيربوتون دوزلتميشدير کى، بيز او باخيمدان ايستحصال پروسهسينه باخيريق و يوخارىيا، يانى تکرارايستحصالين پئرسپکتيوى (گؤروش آچيسى) سوييهسينه يوکسليب اورادان باخماميز امکانسيز اولماسا دا اولدوقجا چتين دير.»

آلتوسئره گؤره هر ايجتيماعى فورماسيون وار اولابيلمک اوچون بير ياندان ايستحصال ائتمهلىدير و ايستحصال ائده بيلمک اوچون، عئينى آندا ايستحصال شرطلرىنين ده تکرارايستحصال ائتمهسينه مجبوردور. ياني ايستحصال گوجلرين و وار اولان ايستحصال ايليشکيلرىنين تکرارايستحصالى ده ضرورت اولاراق قاچينيلمازدير. ايستحصال شرطلرىنين تکرارايستحصالى، ايستحصال آراجلارىنين تکرارايستحصالى ايله، امک گوجونون تکرارايستحصال ائديلمهسينه دايانير. آلتوسئر ايستحصال آراجلارىنين تکرارايستحصاليندان سؤيلرکن، بو آراجلارين تکرارايستحصال ائديلمهسىنين ساده ايشيئرى (موسيسه) سوييّهسينده ده بير ضرورت اولدوغونو (خام مادّه، آراج- گرکن شئيلر، يوخلاما و سهمانا سالمالارى وس.) سؤيلهيير، آنجاق تکرارايستحصالين چوخ داها گئنيش بير زينجيرلهمه سيستئم ايچينده گرچکلشديگينى ده قئيد ائدير. بورادا، آلتوسئرين دوشونجهلرىنين تمليني اولوشدوران، ايجتيماعى فورماسيونون ائکونوميک، ايدئولوژيک و سياسى پراتيکلردن اولوشان بير بوتون اولدوغو دوشونجهسىنين اوزانتيسى گؤرونور.

آلتوسئرين اوزرينده دوردوغو اساس نؤقطه، ايستحصال گوجلرين تکرارايستحصال ائديلمهسىدير. بو دا امک گوجونون تکرارايستحصالى دئمکدير. امک گوجونون تکرارايستحصالى ايزلنمهدن ايستحصال سورهجىنين و تکرارايستحصال سورهجىنين مادّي وارليغينا عاييد بير بيلگى اله گتيرمک مومکون دئگيل. امک گوجونون تکرارايستحصالى ايسه ايشيئرىنين ديشيندا گئرچکلشير.

امک گوجونون تکرارايستحصالى ، امک گوجونه اؤزونو تکرارايستحصال ائتمهسىنين مادّى آراجي اولان اوجرت اؤدهمکله ساغلانير. اوجرت، هر ايشيئرىنين (موسيسهنين) موحاسيباتيندا وئريلسه ده، آنجاق امک گوجونون مادّى جهتدن تکرارايستحصالىنين بير شرطى اولاراق دئگيل، ال امگينه آيريلميش سرمايه اولاراق موحاسيبهده وئريلير. بئلهليکله اوجرت امک گوجونو ايشلتمکله ايستحصال اولونان دگرين بير پارچاسينى تشکيل ائدير و امک گوجونون تکرارايستحصالى اوچون بو وازگئچيلمز بؤلومدور.

بو وازگئچيلمز بؤلوم، امک گوجونون بيولوژيک تکرارايستحصالى آنلامينا گلن بسلنمه، بارينما، گئيينمه، گلهجک نسيللرين يئتيشديريلمهسى و ماعاريفلنمهسيندن عيبارتدير و اوستهليک ايشچي صينيفىنين، صينيف موجاديلهسي ايله قبول ائتديرديگى، مينيموم تاريخى ضرورتلرينه ده شاميل دير. بو، فرانسيز پرولئتئرينه شراب، اينگيليزه ايسه بيره مصرف ائدهبيلهجگى قدر يئترلى بير اوجرت وئريلمهسي آنلامينا گلير.

آلتوسئره گؤره، امک گوجونه، امک گوجو اولاراق تکراراستحصال اولونماسى اوچون گرکلى اولان تکرارايستحصالين مادّى شرطلريني تامين ائتمک يئتمز. ايشلهديلهبيلن [ايشلتمگه يارايان] دورومداکي امک گوجونون «بيلگيلي» ياني دولاشيق ايستحصال سورهجي سيستئمينده ايشه قوشولابيلهجک يئترليليکلرى اولماسي گرکير.

ايستحصال گوجلرين گليشميشليگى ايله پارالئل اولاراق امک گوجونون خصوصياتىدا گرک تکرار ايستحصال ائديلسين.

آلتوسئره گؤره، کؤلهچى (قولدارليق) و سئروچي (فئوداليزم) ايجتيماعى فورماسيونلاردان فرقلى اولاراق امک گوجونون خوصوصياتىنين تکرارايستحصال ائديلمهسى «يئرينده» (ايستحصال پروسهسى ايچينده ماعاريفلنمه) دئگيلدير. يالنيز گئت گئده کاپيتاليست ماعاريف سيستئمي ايچينده باشقا قوروم و قورولوشلاردا و داها چوخ ايستحصال ديشيندا تامين ائديلمگه يؤنلمکده دير. آلتوسئر، ماعاريفى داها ايلک مرحلهده، کاپيتاليست ايجتيماعى فورماسيونلاردا ائکونوميک پراتيکين ديشيندا، آنجاق اونون احتياجلارىنين بير پارچاسي کيمى تعريفلهيير.

امک گوجونون تکرارايستحصالى، ايدئولوژيک تکرارايستحصال ايله و اونون ايچينده گئرچکلشير

آلتوسئر، کاپيتاليست مدرسه سيستئمىنين آز يا دا چوخ اوزون بير يول اولدوغونو سؤيلهيهرک مدرسهده نه اؤگرهنيلير، سوروسونا جاواب وئرمگه چاليشير. بو سورويا وئرديگى جاوابلارين باشيندا، بيرجور know-how بيلگيسيني اولوشدوران، بيلگي، تئکنيک، يازيب اوخوما و سايما کيمى بير نئچه تئکنيک و دگيشيک ايستحصال وظيفهلرينده دوغرودان دوغرويا قوللانيلابيلن بيلگيلر گلير. آنجاق بو بيلگيلر ايله تئکنيکلرين يانيندا و بو وسيله ايله، ايشبؤلومونون هر وظيفهلىنين تعيين ائديلديگى يئره گؤره اويماسي (متناسيب اولماسى) گرکن تربيه قوراللاري، ائتيکئت قايدالارى دا اؤگرهنيلير . مدرسه ده، سيويل پئشهکار ويجدان، اخلاق قوراللارى، صينيف حاکيميّتىنين يئرلشديرديگى اينتيظامين [دوزن] قوراللارينا سايغي گؤسترمک تعليم ائديلير.

نتيجه اولاراق، امک گوجونون تکرارايستحصالى، يالنيزجا خوصوصيّتلرين يئنيدن ايستحصال ائتمگى دئگيل، بلکه عئينى زاماندا قورولو اينتيظامين قوراللارينا بويون اگمهنين ده تکرارايستحصال ائديلمهسينى گرکديرير. يؤنلدن [آپاريجى] ايدئولوژىنين ايشچيلره تکرارايستحصال ائتديريلمهسى، سومورو و باسقي وظيفهسى داشييانلار اوچون يؤنلدن صينيفين حاکيمليگينى سؤز ايله تامين ائتمک و يؤنلدن ايدئولوژينى دوزگون قوللانما قابليّتينه ماليک اولماق معناسيندا دير.

آلتوسئره گؤره مدرسه، بير سورو باشاراجيغى اؤگردير. آنجاق بونو يؤنلديجى ايدئولوژييه بويون اگمگى يا دا بو ايدئولوژىنين پراتيکىنين حؤکم سورمهسينى تامين ائدن بيچيملرده ائدير. «... امک گوجونون خوصوصيتلرىنين تکرارايستحصالى، ايدئولوژيک بويون اگمه بيچيملرىنين آلتيندا و ايچينده حياتا کئچير.»

آلتوسئر، گئتيرديگي چؤزوملهمهسىنين [تحليلىنين] بو نؤقطهسينده يئني بير گئرچکليگين موثّير وارليغيني قبول ائتمک ضرورتيندن دانيشير: يانى ايدئولوژي-دن. داها اؤنجه تکرارايستحصال آناليزيني تاماملاماق اوچون ايستحصال گوجلرىنين، ياني ايستحصال آراجلارىنين و امک گوجونون تکرارايستحصالينى گؤزدن گئچيرمگه چاليشديغيني سؤيلهيير. هله بورايادک ايستحصال ايليشکيلرىنين تکرارايستحصالينا توخونولماميشدير. آلتوسئر، بو سؤزو آرايا چکمگه اؤنملى بير يؤن دگيشديرمهنين لزوموندان دانيشاراق اؤنجه توپلوم نهدير، سوروسونون جاوابلانماسي ضرورتينى وورغولايير.

دؤولت و دؤولتين ايدئولوژيک آيقيتلاري (دزگاهلارى/ آپاراتلارى)

آلتوسئر، توپلوم نهدير، سوروسونا جاواب وئررکن مارکسين ائتديگى تعريفدن باشلايير. مارکسين توپلوم ايستروکتورونو اؤزونه مخصوص بير تعيين ائديجيلک ايله تجهيز ائديلميش سوييهلردن يا دا قاتلاردان اولوشموش بير شکيلده ترسيم ائتديگيندن دانيشير. بو قاتلار (سوييّهلر) ايستحصال، سياست و ايدئولوژيدير. آلتوسئر، مارکسين توپلومو تيکينتى مئتافورو (بنزهتمهسى) ايله تصوير ائتديگينى قئيد ائدير [تيکينتىنين اوست مرتبهلرى و قاتلارى اونون بينؤورهسى اوستونده قورلور]. بو تصوير ائتمه آنلاملي و گرکلىدير، آنجاق تصوير ائتمه حدّيندهدير. يوخسا پروبلئمين يورولماسى و آچيقلاماسى اوچون چاتيشماز بير مودئل اولاجاقدير. آلتوسئره گؤره اوست قورومون طبيعتى و وارليغىنين اؤزونو گؤسترن شئيي دوشونمک آنجاق تکرارايستحصالدان باشلاييب يولادوشمکله اولاسى و گرکلىدير.

آلتوسئر، کاپيتاليست توپلومدا تکرارايستحصالين، ايستحصالين ديشيندا گئرچکلشديگينه اولدوقجا تاکيد ائدير. بو چرچيوهده، ايجتيماعى ايستروکتورو، دؤولتدن باشلاياراق يئنيدن تعريف ائلهمگه گيريشير. آلتوسئر، دؤولته ياناشديقدا کلاسيک مارکسيست دؤولت نظريهسينى منيمسهمکله باشلايير. بونا گؤره دؤولت، آچيقجا بير باسقي آراجي دير. دؤولت، حاکيمه (يؤنلدن) صينيفلرين آرتيقدگرين زورلا الده ائديلمهسي سورهجينه (ياني کاپيتاليست سؤمورويه) ايشچي صينيفىنين بويون اگمهسى اوچون بو صينيفين اوزرينده، حاکيميتلرينى قارانتى آلتينا آلمانى تامين ائدن بير باسقي ماشينى دير. دؤولت هر شئيدن اؤنجه مارکسيست کلاسيکلرين دؤولت آيقيتي آدينى وئرديکلري شئي دير. ياني حوقوقي پراتيکين گرکلرينه ايليشکين اولاراق زورونلولوغونو و وارليغيني [رسميتله] تانيديغيميز (سؤزون دار آنلامى ايله) ايختيصاصىلشميش آيقيت دير. ياني يالنيزجا پوليس، محکمهلر، دوستاقخانالار دئگيل فقط عئينى زاماندا پوليس و اوزمانلاشميش [تخصّوص تاپميش] يارديمجي بيرليکلرى، سون وهلهده آرتيقلاما بير باسقى گوجو اولاراق دوغرودان دوغرويا موداخيله ائدن اوردو و بو بوتونون اوزرينده دؤولت باشقاني، حؤکومت و اداره هئياتى دير.

آلتوسئره گؤره دؤولتين مضمونونون بو بيچيمده ايرائه ائديلمهسى قيسمن تصوير ائتمه حاليندا قالماقدير. اونا گؤره بو گؤروش (مرحلهسى) آشيلمالي و ايرلى آپاريلمالىدير. بو دورومدا تکرار مارکسيست قوراما باشووران آلتوسئره گؤره مارکسيست دؤولت قورامىنين ماهيتىنين ترکيب حيصهلرى، دؤولت آيقيتى ايله دؤولت ايقتيدارىنين بيربيريندن آيريلماسينا دايانير. دؤولت ايقتيداري، صينيف موجاديلهلرىنين مئيدانىدير.

دؤولت ايقتيداريني دؤولت آيقيتيندان آييرمالى

صينيف موجاديلهسىنين آماجى دؤولت ايقتيدارينى اله گتيرمکدير و بونون سونوجوندا دؤولت ايقتيدارينى اللرينده توتان صينيفلرين دؤولت آيقيتينى اؤز مقصدلرى دوغرولتوسوندا قوللانيلمالارىدير.

پرولئتاريا، وار اولان بورژووا دؤولت آيقيتيني ييخماق و بو ايلک مرحلهده اونون يئرينه بامباشقا بير دؤولت آيقيتى قويماق و سونراکى مرحلهلرده راديکال بير سورهجي، دؤولتين ييخيلما سورهجيني (دؤولت ايقتيدارىنين و هر جور دؤولت آيقيتىنين سونو) باشلاتماق اوچون دؤولت ايقتيداريني الده ائتمهلىدير.

آلتوسئر، مارکسيست گلهنگين تجروبهلرى و مسالهلري اله آلما مئتودلارىنين اساس اولاراق سياسى پراتيکين آلاني ايله محدود قالديغينى قئيد ائدير. او کلاسيکلر، سياسى پراتيکلرينده دؤولتي، اؤز دؤولت قوراملاريندا بئله وئريلن تعريفدن داها دولاشيق بير گئرچکليک اولاراق اله آلميشديرلار. بو قارماشيقليغي پراتيکده گؤز اؤنونه آلماقلا بيرليکده بونا اويغون بير تئوري قورا بيلمهميشديلر. آلتوسئر، بورادا قرامشىيه موراجيعه ائتمکله اونون دؤولتى باسقي آيقيتى ايله محدود گؤرمهديگي حقيندهکى دوشونجهسيني گوجلنديرير

آلتوسئر، دؤولت قوراميني گليشديرمک اوچون يالنيزجا دؤولت آيقيتي ايله دؤولت ايقتيداري فرقينى دئگيل، بلکه آچيقجا دؤولت آيقيتىنين يانيندا اولان و فقط اونونلا قاريشديريلماماسي گرکن بير گئرچگى ده گؤز اؤنونده توتماغين ضرورتينى قئيد ائدير: يانى، دؤولتين ايدئولوژيک آيقيتلارينى. آلتوسئر، بونلارين دؤولتين باسقي آيقيتي ايله عئينى شئي اولماديغيندان سؤز آچير. مارکسيست قورامدا دؤولت آيقيتي، حؤکومت، اداره هئياتى (يؤنتيم)، اوردو، پوليس، محکمهلر، دوستاقخانالار، وسايردن اولوشور.

دؤولتين ايدئولوژيک آيقيتلاري، بيربيريندن آيري و موستقيمن اختصاصىلشميش قوروملار بيچيمينده چيخان بللى ساييدا گئرچکليکلردير. بونلار دؤولت آيقيتي ايله عئينى شئي دئگيلدير:

دؤولتين باسقي آيقيتي تک دير، ديآلار [دؤولتين ايدئولوژک آيقيتلارى]چوخ ساييدادير.

● وار اولماسينى قبول ائتسک ده ديآ’لارين چوخلوغونو بوتونلشديرن بيرليک دوغروجاسينا آلينمير.

● دؤولتين باسقي آيقيتي بوتونلوکله عومومى عرصهده (کامو آلانيندا) يئر آلماسينا رغمن ديآلارين بؤيوک بؤلومونون خوصوصى آلاندا يئر آلديغي موعيّن ائديله بيلر.

● بو ايکي آلان آراسينداکي ان اؤنملى فرق ايسه ديآلارين ايدئولوژي قوللاناراق، باسقي آيقيتىنين ايسه زور قوللاناراق ايشلهمهسى دير.

آنجاق بو فرقى گؤرهرکن کسگينليکله دئمک اولار دؤولتين هر آيقيتي، ايستر باسقى ايستر سه ده ايدئولوژيک اولسون، هم باسقى هم ده ايدئولوژي ايله ايشلر. اؤنملى فرق، دؤولتين باسقى آيقيتىنين اؤز حسابينا باسقىيا تماما اؤنجهليک وئريرکن، ايدئولوژىنين بورادا ايکينجى درجهلى بير وظيفهنى داشيماسىدير.

ديآلار، حاکيم (موسلّط) ايدئولوژىنين ايشلهييشي آلتيندا بيرلشن عرصه و صينيف موجاديلهسىنين مئيدانى

دئمک، ديآلار ايدئولوژييه اؤنجهليک وئرهرک ايشلهييرسه، اونلارين چئشيدليليگيني بيرلشديرن شئي ده بو ايشلهييش اولماليدير. چونکو ايشلهييشلرىنين تملي اولان ايدئولوژي، بوتون چئشيدليليگينه و چليشکيلرينه رغمن آپاريجى (يؤنهديجي) ايدئولوژىنين آلتيندا، اصلينده هر زامان بيرليگه صاحيبدير. هئچبير صينيف ديآلار ايچينده و اوستونده هئگئمونياسيني اعمال ائتمهدن دؤولت ايقتيداريني سورکلي اولاراق الده توتوب ساخلايا بيلمز. بورادا آلتوسئر، ديآلارين يالنيزجا صينيف موجاديلهسىنين قازانجي دئگيل، فقط صينيف موجاديلهلرىنين و چوخونلوقلا آمانسيز صينيف موجاديلهلرىنين آلاني اولدوغونو وورغولار. ايقتيدارداکي صينيف، ديآلاردا دؤولتين باسقى آيقيتيندا اولدوغو کيمى راحاتجاسينا بير ياسا چيخارا بيلمز. بونون نهدنى يالنيزجا اسکي حاکيم صينيفلرين ديآلاردا اوزون زامان اؤنملي مؤوضعلره صاحيب اولمالاري دئگيل، فقط عئينى زاماندا ازيلن صينيفلرين ديرنيشىنين ديآلاردا ايستر وارولان چليشکيلري قوللاناراق، ايستر موجاديله ايله ساواش مؤوضعلرى قازاناراق سسيني ائشيتديرمه فيرصتي تاپابيلمهسىدير.

آلتوسئر، بورادا، ايستحصال ايليشکيلرىنين تکرارايستحصالىنين حوقوقى، سياسى و ايدئولوژيک اوست قوروم يولو ايله تامين ائديلديگينى سؤيلهيير. ايستحصال ايليشکيلرىنين يئنيدنايستحصالىنين بؤيوک بير بؤلومو دؤولت ايقتيدارىنين دؤولت آيقيتلاريندا، بير ياندان ديآلاردا، اؤبيرى ياندان دؤولتين باسقى آيقيتلاريندا، اعمال ائديلمهسى ايله الده ائديلير. دؤولتين باسقى آيقيتي، آيري آيري اجزادان (ترکيب عوضولريندن) اولوشان آنجاق حاکيم صينيفين سياسى تمثيلچيلرىنين اعمال ائتديگى صينيف موجاديلهسي سياستىنين وارليغيندا بيرلشن بير بوتون اولوشدورور. بونا باخماياراق ديآلار چوخ ساييدا و بيربيريندن آيريديرلار «نيسبى اولاراق آوتونوم»دورلار و موجاديله مئيدانى اولماغا الوئريشلىديرلر. آلتوسئر بورادا، «سيويل توپلوم» عرصهسينده يورودولهجک صينيف موجاديلهسىنين اؤنونو آچير. آنجاق آز سونرا، نيسبى آوتونوم و پارچالي اولان ديآلار آراسينداکي بيرليگين حاکيم صينيفين ايدئولوژيسي آراجيليغى ايله، چوخونلوقلا چليشکيلي بير بيچيمده دوغرولماسينى قئيد ائدير.

آلتوسئره گؤره دؤولتين باسقى آيقيتلاري و دؤولتين ايدئولوژيک آيقيتلاري آراسينداکي «ايشبؤلومو» آراجيليغى ايله ايستحصال ايليشکيلرىنين تکرار ايستحصالي گئرچکلشير. دؤولتين باسقى آيقيتي، ايستحصال ايليشکيلرىنين تکرارايستحصالىنين سياسى شرطلريني و باسقى يولو ايله ديآلارين ايشلهييشىنين سياسى شرطلريني تامين ائدير. ديآلار ايسه، باسقى آيقيتىنين قالخاني آلتيندا ايستحصال ايليشکيلرىنين يئنيدنايستحصاليني تامين ائديرلر. حاکيم (موسلط) ايدئولوژىنين تاثيرى بورادا گوجلنميشدير. دؤولتين باسقى آيقيتي و ديآلار آراسينداکي (بعضى واخت ديش قيجيردادان) اويوم (تطابق) حاکيم ايدئولوژي آراجيليغى ايله ساغلانير.

اورتاچاغ ايجتيماعى فورماسيونونداکي ديآلارين هم ساييجا داها آز هم ده دگيشيک کئيفيتده اولدوغونو وورغولايان آلتوسئر، فرانسيز دئوريمىنين هدفىنين و سونوجونون يالنيزجا دؤولت ايقتيداريني فئودال سيستئميندن تاجير- کاپيتاليست بورژووازييه گئچيرمک، دؤولتين اسکي باسقى آيقيتيني بوتؤو پارچالاماديغينى، عئينى زاماندا بير نومرهلى ديآ اولان کيليسهيه سالديرماق اولدوغونو سؤيلهيير. يازيچى، گليشميش کاپيتاليست فورماسيونلاردا اسکي حاکيم ديآيا قارشي شيدّتلي و ايدئولوژيک صينيف موجاديلهسىنين سونوندا ايسه، ماعاريفين، حاکيم دوروما گتيريلميش ديآنين ايدئولوژيک آيقيتى اولدوغونو وورغولار. بورژووازىنين اؤزو اؤزونه و سؤموردوغو صينيفلره سوندوغو ايدئولوژيک طرحه (پلانا) اويغون، کاپيتاليست ايجتيماعى فورماسيونلارا حاکيم ديآنين مدرسه دئگيل، سياسى ديآ، ياني پارتيا موجاديلهلري و عومومى سس وئرمه حقّيني دوغرولدان پارلامئنتار دئموکراتيک رئژيم اولماسى دويغوسونو اويادير. اونا گؤره، ايلک باخيشدا، بو تئزيس پارادوکسال گؤرونه بيلر. آنجاق کاپيتاليست ايجتيماعى فورماسيونلاردا، مدرسه - عاييله قوشاليغى حاکيم ايدئولوژىنين اؤزونو گئرچکلشتيرديگى ان قاباريق آلان اولاراق اوزه چيخير.

آلتوسئر، ايستحصال ايليشکيلرىنين تکرارايستحصاليني کونسئرت مئتافورويلا آچيقلاماغا چاليشير. هر بيري عئينى مئلودينى چالان آمّا آيري سسلر چالان آيقيتلار، ديآلاردير. هر زامان چليشکيلري بارينديران شرطلر (اسکي حاکيم صينيف قاليقلاري يا دا پرولئتاريا ايله اؤرگوتلرىنين ياراتديغي چليشکيلر) ايچينده تک بير پارتيسيون چالينير. «بو کونسئرتده، مئلودىيه قولاق وئريلمهسه بئله، بير ديآ، آچيقجا اوستون رولو اوينار، آيدينجاسينا سسلنر و ائشيديلر : مدرسه !»

مدرسه ، توم ايجتيماعى صينيفلرين بالالاريني اوشاق باغچاسيندان آلير و يئني و يا اسکي يؤنتئملرله [مئتودلارلا]، ايللر بويونجا، اوشاغين تاثير آلماغا ان آچيق اولدوغو چاغدا اونون گؤروشونو و دوروشونو فورمالاشديرير. عاييله ديآسي و ماعاريف ديآسى آراسيندا سيخيشميش اولدوغو ايللر بويونجا حاکيم ايدئولوژييله دولدورولوب دويورولموش باجاريقلارى (قابلييتلرى) يا دا سادهجه خاليص حاکيم ايدئولوژينى تکرارلايا تکرارلايا چوجوغون قافاسينا يئرلشديرير. آشاغى يوخارى اون آلتى ياشلى دئو بير اوشاق کوتلهسي ايستحصال سورجىنين ايچينه دوشور. بونلار ايشچيلر و کيچيک کؤيلولردير. ماعاريف آلا بيلهجک گنجليگين بير باشقا بؤلومو يولونا دوام ائدير. و زار زور قيساجا داها گئتديکدن سونرا بير بوجاغا ييخيلير قالير و کيچيک و اورتا تئکنيسينلر، آغ ياخالي ايشچيلر،کيچيک و اورتا دؤولت مامورلارى، هر نؤوع کيچيک بورژوا طبقهلرى اولوشدورور. سون بير بؤلومو مقصده اولاشير. بونلار يا آيدينلارا مخصوص ياري ايشسيزليگه دوشور يا دا (کولئکتيف امکچيلرين آيدينلاري ديشيندا)، ايستيثمار گؤرهوليلري (کاپيتاليستلر، موديرلر و ادمينيستراتورلار)، باسقى گؤرهوليلري (عسگرلر، پوليسلر- سياست آداملاري، يؤنتيجيلر) و پروفئسيونئل ايدئولوقلار اولورلار. آلتوسئره گؤره باشقا هيچبير ديآ، بو قدر اوزون ايللر بويونجا هفتهنين 6-5 گونو، گونده 8-7 ساعات کاپيتاليست ايجتيماعى فورماسيونى اوشاقلارىنين بوتونونون اجبارى (و اوستهليک پولسوز) دينلهييجيليگينه صاحيب دئگيلدير.

بئلهجه بير کاپيتاليست ايجتيماعى فورماسيونون ايستحصال ايليشکيلرىنين، ياني ايستيثمارچيلارين ايستيثمار اولونانلارلا (سؤمورنلرين سؤمورولنلرله) اولان ايليشکيلرىنين بؤيوک بير بؤلومونون تکرارايستحصالي، حاکيم صينيفين ايدئولوژيسىنين [مدرسه و ماعاريف واسيطهچيليگى ايله] مجموعه حاليندا «قافالارا دولدورولماسى» ايله اؤرتولموش بير پارا باشاراجيقلارين اؤگرهنيلمهسي ايله تامين اولور.

کاپيتاليست سيستئم (دوزن) اوچون حياتى اولان بو نتيجهنى تؤرهدن مئکانيزمالار [مدرسه و ماعاريف] البته عومومى اولاراق دونيا بويو حاکيم بورژووا ايدئولوژيسى ايله اوستو اؤرتولموش و گيزلهديلميشدير، چونکو او، حاکيم بورژووا ايدئولوژيسىنين باشليجا بيچيملريندن بيرىدير. «مدرسه ايدئولوژيلردن آزاد و ايراقدا (کليسادان قيراقدا) و يان ساخلامايان (بيطرف) موحيط گؤستريلير. اورادا موعليملر، آتا آنالارين (اؤزلرى آزاد و لاکين اوشاقلارىنين يييهلرى ساييلان) اونلارا امانت تاپشيريلان اوشاقلارين «آزادليقلارينا» و «ويجدانلارينا» سايغى ايله ياناشيرلار. موعليملر اؤزلرينى نومونه گؤتوررک اوشاقلارا ياشلى و يئتکين آداملارين آزادليق، اخلاقيات و سوروملولوغوندان توتموش، بيلگىلر و ادبيات اؤگرتمکله و بونلارين «آزاد ائديجى» دگرلريله بئجرديرلر.»

«برباد شرطلر ايچينده «اؤگرتديکلرى» بيلگيده و تاريخده تاپا بيلديکلرى سيلاحي اؤزلريني قيسقيوراق ساران ايدئولوژييه، سيستئمه و پراتيکلره دوغرو چئويرمگه چاليشان موعليملردن عذر ديلهييرم. اونلار بير جور قهرمان ساييليرلار! فقط ساييلاري چوخ آزدير. [گؤرک] ايچلريندن نئچهسى (اونلارا اوستون اولان و تاپدالاييب ازن) دوزنين اونلارى مجبور ائتديگى «ايشدن» قوشقولانا بيلير؟»

آلتوسئر، بير ايدئولوژىنين هر زامان بير آيقيتدا، هم ده آيقيتين پراتيکينده يا دا پراتيکلرينده وارولدوغونو، بو وارولوشون دا مادّى اولدوغونو اؤنمله وورغولار. اونا گؤره ايدئولوژيلر بير فيکير دئگيلدير. دولاييسى ايله بير ايدئولوژىنين سوبيئکتينه فردلرين قاتيليماسينى يا دا ديشاريدا قالمالاريني اؤز باشينا بوراخماق مومکون دئگيلدير. چونکو آلتوسئره گؤره بير پراتيک آنجاق بير ايدئولوژي آراجيليغى ايله و سوبيئکت اوچون واردير، آنجاق بير ايدئولوژي اينسانلاري سوبيئکت اولاراق آدلانديرا بيلير. آلتوسئر،« سوبيئکت» قاوراميني، «ايدئولوژي آراجيليغي ايله گئرچکلشن» ،آنلاميندا قوللانير. بونو ياپارکن ده "سوبيئکت" سؤزجوغونون ايکيلى آنلامينا رجوع ائدير. «سوبيئکت» ،هم «ائيلهين» هم ده «تابع اولان» آنلاميني داشير. آلتوسئر، هومانيزمي و تاريخچىليگى مودافيعه ائدنلرين بو ايکينجي آنلامى گؤز آردى ائتديکلرينى اؤنه سورور.

دارتيشمالار/الشديريلر (بحثلر / تنقيدلر)

آلتوسئر، ماعاريفى اؤنجهليکله اولاراق ايستحصال شرطلرىنين دويدوغو اينسان گوجونون تکرارايستحصال ائديلمهسى ايله علاقهلنديرير. تحليلينى گليشديرديکجه، ايدئولوژينى صينيفلي جاميعهنين بوتونونه ايچکين ايستروکتورل بير کاتئگوري اولاراق آچيقلايير. تکرارايستحصال پروسهسى اوچون حياتى اولان ماعاريفى، ايدئولوژىنين مادّى ياشامدا گئرچکلشمهسىنين اؤنملي آياقلاريندان [پايالاريندان] بيري اولاراق تعريف ائدير. اونا گؤره ايدئولوژي، اينسان ايرادهسيندن و قارشيليقلي ايليشگيلردن باغيمسيز اولدوغو قدر بو ايليشکيلر ايچيندهکى تعيينائديجى فاکتوردور. ايدئولوژي ايجتيماعى سوبيئکتلردن/فاعيللري اولوشدوران، قوران و تعيين ائدن بؤيوک بير ايستوروکتور (ياپى) اولاراق تعريفلنير. ايدئولوژى حاکيم صينيفلرين اوزرينده يوکسلديکلري صينيف ائشيتسيزليکلرين تکرارايستحصالىنين ان اهميتلى قوروجو حيصهسينى اولوشدورور. ماعاريف ده بو حيصهنين ان گوجلو آراجلاريندان بيرىدير.

آلتوسئر بو باخيش آچيسى ايله، دوشونجهلريني اورتايا قويدوغو دؤنمده بؤيوک بير ايليگي ايله قارشيلانميش و جيدي تنقيدلره معروض قالميشدير. اينگيليز تاريخچى (ا.پ. تاومپسون 1994)، آلتوسئرى، ايجتيماعى ايليشکيلردن و تاريخى ياناشمادان يوخسون، اؤزو ايچينه قاپالي موجرّد بير تئورى گليشديرمگينه گؤره تنقيد ائدير. آلتوسئرين بو گؤروشلرى گليشديرمهسىنين آردينداکي موتيولرين راحاتجا آنلاشيلاماديغي، صيرف اينتلکتوآليزم (روشنفکرچيليق) اولدوغونو سؤيلهيير. تامپسونا گؤره آلتوسئرين دوشونجهلري، ايشچي حرکتيني رئفورميست و کورپوراتيست اولاراق کيچيلدن، آشاغيلايان بير تاندانسا (مئيله) صاحيبدير. ان اؤنمليسي ده موجاديله پرسپکتيويندن يوخسون اولماسيدير. آلتوسئر، ايدئولوژيده ديآلاردان و تاريخين سوبيئکتى اولاراق صينيفلردن سؤز آچارکن بوتون بو احاطهلى ياپيلارين حاکيم ايدئولوژىنين قارشيسينداکي موجاديله پرسپکتيوى اوزرينه چوخ آز شئي سؤيلهيير. ايستحصال ايليشکيلري ايچيندهکى يابانچيلاشمانين (ائليناسيون) آشماق اوزره گليشديريلن مارکسيست ماعاريف (ايستحصال پروسهسى ايچينده ماعاريف) آنلاييشي يا دا تجروبهلرى اوزرينه تک بير سؤز بئله سؤيلمهيير. آلتوسئرين دورومو، بو جهتينه گؤره، ايدئولوژيک و صينيفى موجاديله آلاني اولاراق ماعاريف ايله ايلگيلي هيچبير دؤنوشدوروجو پوتانسيئلي ايچينده بارينديرماز.

آلتوسئرين ايدئولوژي و دؤولتين ايدئولوژيک آيقيتلاري يازيسيندا دؤولت، ايدئولوژي و ماعاريف ايليشکيلري اوزرينه سوندوغو چئرچيوه، بو مؤوضوع حقّينده مارکسيست تئورى ايچينده جيدي تنقيدلرله اؤز اؤزه اولدوغو کيمى يئني آچيليملارا دا يول آچميشدير. آلتوسئرين مارکسيست دوشونجه اوغروندا قويدوغو ان اؤنملي امک پايى، واختييله قرامشىنين ايشارت ائتديگى کيمى، حاکيم ايدئولوژىنين وار اولدوغو هر عرصهنين عئينى زاماندا صينيف موجاديلهسىنين اؤنملي بير پارچاسي اولاراق تعريفلنمهسىدير. آلتوسئر، ايدئولوژيک و سياسى پراتيکلرين ائکونوميک استروکتوردان نسبتا باغيمسيز اولدوقلاريني سؤيلهيهرک بو تاکيدينى گوجلنديرميشدير. ايجتيماعى اولايلارين، اولقولارين و ايليشکيلرين بير سيرا واسيطهلر و دولاشيق (قارماشيق) پروسهلرى گؤز اؤنونده سرگىلهيهرک آنلاشيلابيلهجگينى وورغولاميشدير. دئمک اولار آلتوسئر بو جهتدن مارکسيزمى قابا ائکونوميست و اوزدن کئچمه داياز بير منطيقدن قورتاماغا چاليشيبدير.

آلتوسئر باشقا ياندان، ايجتيماعى فنومن اولان و تامامن بير اوست قورومو کيمى باخيلان و صينيف موجاديلهسىنين پئريفئريسينده [حاشييه] نظرده آلينان ماعاريف و مدرسه کيمى ايجتيماعى قوروملارين ايستحصال ايليشکيلرىنين تکرارايستحصالينداکي روللاريني و فونکسيونلارينى وورغولايير. ائکونوميک و ايدئولوژيک پراتيکلر باخيميندان (آچيسيندان) بو قورومون نه آنلاما گلديگيني آچيقلاييب و بئلهليکله کلاسيک ليبئرال آنلاييشا قارشي جيدي بير تنقيد چرچيوهسي اله گتيرميشدير.

آنجاق مارکسيست تئورىده اوست ياپي قوروملاريندان يالنيزجا بيريني تشکيل ائدن دؤولت، آلتوسئر طرفيندان ايدئولوژي آراجيليغى ايله بوتون ايستروکتورو قاپساياجاق بيچيمده بير دئو بويدا اولوبدور. ماعاريف ده بو ايستروکتورون ان اؤنملي پارچاسي اولاراق تعريف ائديليبدير. آلتوسئر، گليشديرديگى دؤولت تئورىسى ايله، اؤزونو سورکلي اولاراق تکرارايستحصال ائده بيلن، ايچينده يئر آلان هر جور قوروملا بيرليک و اويوم (هارمونى) ايچينده چاليشان بير کاپيتاليست سيستئم ايرائه ائتميشدير. بو سيستئم، طبيعتا دؤنوشومه، هرهانکي بير موداخيلهيه ( ايشينه قاريشماغا)، اؤزلليکله ده متشکل صينيف موجاديلهسينه اولدوقجا قاپاليدير (بومين، 1983). آلتوسئر آيرى يئرده مدرسهنين ايدئولوژيکجه موثّيرليگىنين اوغورلو اولدوغونو فرض ائتمکله نظرلرىنين آردينى توتور. ماعاريف دزگاهيندان گئچن گنجلرده هرهانکي بير ياراديجيليق، باغيمسيز عکسالعمل يا دا فرقلنمه اولابيلهجگى دوشونجهسي آلتوسئره گؤره واقعيت ايله موغايير دير. (تان، 1991).

آلتوسئر، ماعاريف ديآسىنين حاکيم ايدئولوژينى سوردورن ان گوجلو ديآ اولدوغونو سؤيلهيير. آنجاق بو فونکسيونى مدرسه سينيرلارى ايچينده محدود گؤرور. بو دورومدا حاکيم ايدئولوژىنين مدرسه سيستئمىنين ديشيندا قالان بيرئيلرجه نئجه منيمسهديلديگينه ايليشگين بير آچيقلامانى اکسيک بوراخير.

ديبنوتلار

1 آلتوسئرين بو مؤوضوعداکى تمل تنقيدلري، مارکسين ائرکن دؤنم چاليشمالاريندا اورتايا قويدوغو يابانچيلاشما، شئيلشمه، پراکسيس کيمى اينسان فعاليتىنين تاريخين سوبيئکتى اولدوغو يولونداکي گؤروشلرين اؤنونو آچان ياناشمالارى مودافيعه ائدن موتفکيرلره يؤنليبدير. بو گؤروشلري مودافيعه ائدنلرين باشيندا سارتره و لئفئبره، جان لويس گلمکده دير.

2 داها اؤنجه، آلتوسئرين، ايدئولوژيک پراتيکلري، ايجتيماعى بوتونلوغون بير پارچاسي اولاراق تعريفلهديگى بللنديريلميشدير. آلتوسئر ايدئولوژي قاورامينى فورمالاشديراندا، ايکي سوييهده ايدئولوژيدن سؤز آچير. بونلاردان بيرينجيسي، «عومومى اولاراق ايدئولوژي» ،ايکينجيسي ايسه بير ايجتيماعى فورماسيون ايچينده وار اولان ايدئولوژي. آلتوسئر بو فرقلنديرمهدن باشلاياراق، بير اوست گئرچکليک اولاراق تعريفلهديگى عومومى اولاراق ايدئولوژىنين تاريخى اولماديغيني (تاريخسيزليگينى) سؤيلهيهرک تاريخى و ايجتيماعى اولاراق هر زامان و هر يئرده وار اولان بير ايدئولوژيک فونکسيونى تعريفلهيير و وارليغينى تصديق ائدير. آيريجا آلتوسئر، ايدئولوژينى، بيرئيلرين گئرچک وارليق شرطلرى ايله اونلارين آرالارينداکي خيالى موناسيباتين تاساريمي اولاراق تعريفلهيير.

ايستحصال	اورتيم	Üretim	توليد	Production
تکرارايستحصال	يئنيدن اورتيم	Yeniden Üretim	بازتوليد / توليد مجدد	Reproduction
ايستحصال ايليشکيلرى (موناسيباتى)	اورتيم ايليشکيلرى	Üretim Ili.kileri	روابط توليد	Productions relations
ايستحصال گوجلرى (محصولدار قووهلر)	اورتيم گوجلرى	Üretim Gücleri	نيروهاى مولده	Productions forces
ضديّت / تضاد	چليشکى	Çelişki	تضاد	Cotradiction
صينيف موجاديلهسى	صينيف موجاديلهسى	Sınıf Mücadilesi	مبارزه طبقاتى	Class Strugle
امک گوجو	امک گوجو	Emek Gücü	نيروى کار	Labour Power

يازى آذربايجان تورکجه سينه اويغونلاشديريليبدير: آچيق سؤز