میللتلشمه پروسهسینده

سیمگهلر و

بایراق

یازار: بابک و اومود ایلقارلی

ایکینجی بؤلوم:

میللی آرملار، داورانیشلار

بیرینجی بؤلومده سیمگه، میللی سیمگه و اونون چئشیتلری و میللی مارشلار حاقیندا دانیشدیق.

بو بؤلومده ایسه میللی آرملار، میللی دبلر و داورانیشلاردان دانیشاجاغیق.

میللی آرملار (نیشانلار) :

نیشانه و علامت آنلامیندا گلن “آرم” سؤزو،  فیرانسیزجادیر.

میللی آرملار و نیشانلار دا بایراق کیمی شکیللردن و رنگلردن اولوشور و بیر میللتی یاخود دولتی تمثیل ائدیر. آنجاق بایراقلار معین چرچیوهده (بویو ائنینین بیر یاریم قاتی اولان مستطیل) و معین ماتریالدان (پارچادان) تیکیلیرسه، آرملار فرقلی چرچیوهلرده (مربع، داییره و…) و فرقلی ماتریاللارلا (قیزیل، گوموش، برونز، پلاستیک و….) هم ده یئرینه گؤره داها کیچیک اؤلچولرده قایریلیر، بو سیمگهلر میدال کیمی میللی قهرمانلارین دؤشونه تاخیلیر، لوگو کیمی رسمی مکتوبلارین، فرمانلارین باشلیغیندا چاپ اولور.

آرملار یا نیشانلار هم ده کئچمیش زامانلاردا شاهلارین تاجینا تاخیلیر،  دامغاسینا حک اولوب، سکّهلرین اوزرینده باسیلیردی. میللی نیشانلارین دا بایراقلار کیمی هر میلتین تاریخ و اساطیرلری دونیا گؤروشو و اؤنم وئردیگی معنوی دَیَرلری ایله سیخ باغلیلیقلاری وار.

بیر چوخ زامانلار بو نیشانلار بایراقلارین اوزرینده ده اؤزونو گؤستریر.

دونیادا مشهور نیشانلاردان بیریسی “خاچ” یاخود“صلیب” نیشانیدیر. بو کریستیانلیغی تمثیل ائدن بو نیشان کلیسهلرده، کرستیان روحانیلرین پالتارلارینین بزکلرینده و حتی بیر چوخ کریستیان اؤلکهلرین بایراقلاریندا بئله اؤزونو گؤسترمکدهدیر.

باشقا مشهور نیشانلاردان بیری ده“اوراق-چکیش” نیشانیدیر، اوراق اکینچیلری، چکیش ایسه ایشچیلری تمثیل ائدرک، اوست اوسته کمونیسم ایدوئولوژیسینین آرمی کیمی ایشلنیلیر.  زحمتکش بو نیشان کمونیست اؤلکهلر و پارتیالار طرفیندن استفاده اولموش و حالا دا اولماقدادیر.

مسلمان اؤلکهلرده “آیپارا” یاخود“هیلال” مسلمانلیق رمزی کیمی قبول اولموشدور. اکثر مسجیدلرین گونبذی و مینارهلرینده هیلال علامتین گؤرمک اولار. ائلهجه ده هیلال بیر چوخ مسلمان اؤلکهلرین دولت نیشانلاری و بایراقلاریندا یئر آلمیشدیر.

آزربایجانا گلدیکده واقتیله گؤی جیسملریندن گونش، آی و اولدوز و یئر اوزونده واقتیله توتم اولموش آسلان، قورد، دورنا موتیولری زامان-زامان  بیر نیشان کیمی ایشلنمیشدیر. خصوصیله گونش و آسلان اوزون ایللردن بری تورک پادشاهلاری طرفیندن رسمی دولت سیمگهسی کیمی ایشلنمیشدیر.

مهران بهارییه گؤره آسلان و گونش سیمگهلری سلجوقیلر دؤنمیندن باشلایاراق سکّهلرین اوزرینده باسیلمیش او زاماندان اعتیبارا ده همین نیشان بایراقلارا داشینمیشدیر.(مهران بهاری- تاریخ فشردهی پرچم آزربایجان جنوبی )

آسلان نیشانینین بایراقلاردا اولماسی حتی مولانا جلالالدین رومینین شعرلرینده ده اؤز عکسینی تاپمیشدیر:

ما همه شیریم شیران علم

حملهمان از باد باشد دم به دم

(بیز هامیمیز آسلانیق آنجاق بایراقداکی آسلان

یوروش ائتمهمیز، هرزامان یئله باغلیدیر)

بیلیندیگی اوزره کئچمیش عصیرلرده تورک شاهلیق سلالهلری “آرخاسیندا گونش آسلان سیمگهسی” بیر نیشان کیمی قوللانمیشلار. سون دؤنملرده آسلانین الینه ده بیر قیلینج آرتیریلمیشدیر. گونش-قلینجلی آسلان قاجار شاهلارینین تاجیندا ائلهجه ده رسمی فرمانلارین باشلیغیندا و نهایت بایراقلارین تام اورتاسیندا یئرلشمیشدیر.[1]

پهلویلرین یاریم عصیرلیک قیسا بیر دؤنه قوللانیلماسینا رغما گونش-آسلان نیشانی تورک حاکیمیتی تمثیل ائدن بیر نیشان ساییلماقدادیر.

بیلیندیگی کیمی آسلان نیشانی هلهده بیر چوخ خالچا موتیولریمیزده، عزادارلیق دستهلرینین علملرینده، هابئله قدیم شهر قالاقاپیلاریندا  ایشلنمیشدیر.[2]

آشاغیدا سلجوقیلردن قاجارلارا قدر سکهلر اوستونده گونش و آسلان نیشانی گؤستریلمیشدیر.

یوخاری : روم سلجوقلاری دؤنمی: سکّهاوزرینده گونش وآسلان سیمگهسی / آشاغی ساغ : آغامحمدخان قاجار دؤنمی: سکّهاوزرینده گونش وآسلان سیمگهسی / آشاغی سول :قاجار و پهلوی دؤنمنیده آرخاسیندا گونش و الینده قلینج توتان آسلانسیمگهسی

آزربایجاندا آی-اولدوز بیر میللی سیمگه کیمی میللی آرملاریمیز ایچینده اؤنملی بیر یئر توتماقدادیر. بو سیمگه سومر دؤنمیندن باشلایاراق گونوموزه گلیب چیخمیشدیر. آزربایجاندا بو نیشان اسکیدن بری قادین بزکلرینده، مزار داشلاریندا و ائلهجه ده مسجیدلرده ایشلنمیشدیر.

آشاغیدا بوزقورد و آی-اولدوز سیمگهسیندن بیر نئچه گؤرونتو وئریلمیشدیر:

یوخاری ساغ:بارماقلا گؤستریلن بوزقورد سیمگهسی / یوخاری سول:آی و قورد سیمگهسی آشاغی ساغ:1385-جی ایل مرند شهرینه گئدن ایران پرزیدنتی بوزقوردلا قارشیلانیر. / آشاغی سول :یئنی قورولموش تورکیه جمهوریتینین پولو اوزرینده بوزقورد سیمگهسی

میللی دب و داورانیش

میللی دب و داورانیشلاراگلدیکده ده بونلار بایراق و مارشلارین گؤردوگو ایشی باشقا ایفاده طرزی ایله (داورانیشلا) یئرینه یئتیریر. مثلا رسمی رژهلر، بایراقآچما مراسیمی و…..اکثر مستقیل مملکتلرده تمامیله یئرینه دوشموش و معین چرچیوه و قالیبلارلا ایفاده طرزی قالیبلاشمیش بیر داورانیشلاردیر.

تورکیهیه گئتسهنیز بیر نئچه رسمی داییرهلر، هم ده تاریخی دولت سارایلارین قاباغیندا سایغی دوروشوندا دایانان بیر عسگری گؤررسینیز. تمامیله حرکتسیز، عینی حالدا آییق-ساییق آیاقدا دوران بو عسگر الی سیلاحینین دستهسینده داییما وطن کئشیگینده اولماغی تمثیل ائدیر. بو میللی داورانیشین بیر نمومهسیدیر.

گونئی آزربایجاندا میللی دؤلتین قورولمادیغی شراییطده بیر باشا خالقین اؤز طرفیندن بعضی میللی داورانیشلار یارانمیشدیر. خالقیمیزین بو داورانیشلاریندا تمامیله میللی و سمبولیک آنلاملار آیدینجا گؤزه چارپیر. نئجه کی سون ایللرده تدریجا فورمالاشان بابک قالاسی و ستارخان مراسیمینه قاتیلماق هئچ ده عادی بیر مراسیمه قاتیلماق کیمی دئییل، میللی بیر داورانیش طرزی کیمی دَیَرلندیریلمهلیدیر، بورادا صیرف بابکین دوغوم گونونو یا ستارخانین شهادتینی دئییل، بلکه آزربایجان میللتینین وارلیغینی سیمگهلهمیش اولوردوق، ستارخان مزاری اوسته سایغی دوروشوموز، تکجه ستارخانا دئییل، هم ده آزربایجان و اونون تورک میللتینه سایغی دوروشو آنلامینا گلن بیر داورانیش طرزی ساییلماقدادیر.

یوخاری:بیر سومر لوحهسینین ان یوخاریسیندا یئر آلان آی و اولدوز سیمگهسی / اورتا عصیرلر آزربایجان قادینلارینین بوینونباغیندا آی اولدوز سیمگهسی آشاغی:آی اولدوز سیمگهسی / مسجید گونبزلرینین باشیندا آی-اولدوز سیمگهسی

هر بیر آزربایجانلینین حتی دینمز، سؤلهمز صیرفا آیاقدا یورویرک بابکین آد گونونده قالایا ساری آددیم آتماسی، عادی بیر گزی دئییل، سیمبولیک بیر یورویوش دئمکدیر. باخمایاراق کی سون نئچه ایلده بو مراسیم قاداغان اولموشدور، نه زامان بو مراسیملر بیر داها باش توتاجاق اولسا همین ادب ارکانلی داورانیشلارین بیر داها شاهیدی اولاجاغیق.

هابئله حتی بیر خصوصی توی مجلیسینده “یاشا، یاشا آزربایجان” مارشینی اوخونورکن هامینین آیاغا قالخیشی، میللی داورانیش طرزی سیراسیندا یئر آلماقدادیر.

بو چکدیگیم میثاللار یئنی دؤرده هله اؤز دولتینی قورمامیش بیر میللتین “میللی ادب-ارکانلار”ینین اساس عنصرلرینی تشکیل ائتمکدهدیر.

***

بو بؤلومون سونونو یئنی بیر پرسپکتیوین آچماسیله بیتیرمک ایستردیم:

سیمبولیک دبلر و داورانیشلار گلهجکده دائیما یاشادیلان و ابدیلشن میللی گلنکلریمیز و عنعنهلریمیزه چئوریلهجک. یوکسک و متعالی بیر هدفی قصد ائدن میللتیمیزین ایستر دوشونجهلرینده، ایسترسهده روحیهسینده بؤیوک بیر دَییشیکلیکلرین اوز وئردیگینی گؤرمک هئچ ده چتین بیر ایش دئییل. بونلارین یانی-سیرا دا میللی گلنکلر، گؤرنکلر، ادب-ارکانلار بوتون گلیشمیش میللتلرده اولدوغو کیمی گلهجکده میللتلشمهنین باشقا بیر شراییطینی ده بیزیم اوچون حاضیرالایاجاق.

“اورتاق حیسیات و اورتاق دَیَرلر دوزنی”^[3] –نه صاحیب اولان بیر خالقا، میللت دئییلیرسه او حالدا آزربایجان تورک خالقینا میللت دئمهمیز ده دوغرو بیر تثبیت ساییلماقدادیر.

بعضی آراشدیرماچیلار بو اورتاق دَیَرلر سیستمی و اورتاق حیسیاتی اؤزلوگونده مدرن و سیویل دین اولاراق آدلاندیریرلار.

سیویل دین^[4]الیس وست-ه گؤره: معنوی و یوکسک بیر حقیقتی قصدائدن بیر سیاسی توپلومون دوشونجه و باخیشلارینی، مراسیملر، میتلر و سیمگهلر دیلی ایله بیان ائدیر.

بوتون اؤلکهلرده اولدوغو کیمی بیزده ده  بو سیویل دین یئتگینلشنه قدر بیر چوخ احتیراسلارا معروض قالار، سورکلی اؤزونو دَییشرک، نهایت اؤز نهایی فورمونو آلار.

بیر چوخ آراشدیرماچیلارا گؤره کئچمیش عصیرلرده گلنکسل (سنّتی) دین و مذهبین رولونو مدرن چاغدا همین سیویل دین اویناماقدایر.

(دایرهالمعارف ناسیونالیسم- جلد دوم – نمادهای ملی)

ایکینجی بؤلومون سونو

اوچونجو بؤلومده سوسیال حرکتلرین سیمگه رنگلریندن دانیشیلاجاق.

---

[1] – پهلوی دؤنمی همین گونش-آسلان نیشانی داها چوخ سلطنت و درباری تمثیل ائدن بیر نیشان کیمی تانینیردی. همین نیشان ایسلام جمهوریتی دؤنمینده تمامیله یاساقلاناراق یئرینی باشقا نیشانلارا او جوملهدن آیپارا(هیلال) و لفظ جلاله “آلله” یاخود “لاالهالاالله” ایله دَییشمیشدیر.

[2] –  تبریزین خیاوان قاپیسیندا حالا دا آسلان نیشانی دورماقدادیر.

[3] – فارسجا متنلرده بو ترمینلر بو عیبارتلرله قیده آلینیر : حس مشترک و نظام ارزشی مشترک

[4]-