Məhəmməd Azadgər

Türkcəyə çevirəni: Sediqə Adalati

29-30 Juen- İtalya Rom seminarına hazırlanmış çıxışın mətni

Çox Millətli İran Ölkəsi və Milli Zülüm

Xanımlar Beylər !

1 ) Gənəlliklə milli sitəm və milli məsələ ilə rabitədə bizim ölkə mizdə o şəxslər danışırlar, yazırlar və ya milli məsələnin həllindən difa edirlər ki:

Özləri sitəm altındakı millətlərə təəloqlari vardır və milli sitəmi yaxından ləms edib və yaşamışlar. Səbəbsiz deyildir ki əsasən qeyri Fars millətlərin aydınları və təşkilatları milli məsələdə müdaxilə edirlər. Və sərasəri təşkilatların içinde yalnız Türklərdir ki bizim ölkəmizdə milli məsələyə inayət edirlər və bu həqdə yazırlar və əlbəttə bunların özləri də təşkilatlarının içində öz Fars dostları və həmsəngərləri tərəfindən nasiyonalist və ya Türk ayırımcısı olaraq adlandırırlar! və o Farslar da ki özlərini demokrat , azadlıq sevər və insan həqləri müdafiəcisi görürlər, məzlum və sitəm altındakı millətlərin həqindən müdafiə etməyib, onların haqlı, ibtidayi və insan haqları istəklərinin qabağında dururlar .

2 - Mən burada sevincimi bildirməliyim ki bizim ölkəmizdən də dörd millət : Türk, ərəb, kürd və Bəluç dövlətsiz millətlər və xəlqlər sazimanının üzvidirlər. Və bu da İslam Cumhuriyətinin va aşırı İrançı nasiyonalistlərin büyük məğlubiyəti sayılır. Bunlar İran ölkəsinin çox millətli bir ölkə olduğunu rəsmiyətə tanımırlar və belə inancları var ki İranda ancaq bir millət var və onun müştərək dili də Fars dilidir .

3 - Fars Şovonistləri və İranın aşırı nasiyonalistləri İranın çox millətli olmasını inkar edirlər və İranda yalnız bir millətin var olduğuna və onların ortaq dillərinin və hüviyətlərinin Fars olduğuna inanırlar . Bunlar İranlıları Farslarla muadil və Farsları da İranlılarla bir bilirlər .

Bunlar Fars qomunun və ya millətinin varlığını inkar edib, İranda yaşayan qeyri Fars millətləri də qom - əşirə və « etniki azınlıqlar» olaraq adlandırırlar .

Biz inanırıq ki İranda yaşayan başqa millətlər (qomlar) kimi Farslar da bir millət (ya qom)dırlar ki İranda yaşayırlar. Farslar da özlərini tərif etməlidirlər və bundan artıq « İran milləti» və « Fars dili» altında özlərini gizlətməməlidirlər .

Farslar yalnız Farsistanda bir milli gurup kimin yaşayırlar və Azərbaycanda , ərəbistanda, kürdüstanda , Bəluçistan və Türkəmənistanda huzurları yoxdur .

Egər Fars dostlar özlərini tərif etməyə və Farsistanın sınırlarını tərsim etməyə hazır deyillərsə biz bu Fars dostların zəhmətini boynumuza alıb , Fars qomunu tərif etməyə və onların sınırlarını tərsim etməyə hazırıq !

4 - Bizcə İranda yaşayan bütün millətlərin və qomların dili rəsmiyyətə tanınmalı və bu millətlər bərabər imkanlardan yararlanmalıdırlar. Yəәni hər qom və millətin dili özünün yaşadığı bölgədə rəsmi olub , təlim və tərbiyə o dildə icbari olmalıdır. Və Türk dili ( Azərbaycan Türkcəsi ) , Fars , kürd , ərəbi , Bəluç və Türkmən dilləri, İranın rəsmi dilləri sayılmalıdırlar və yaxşı olar ki ana dilinin öyrənilməsinin kənarında , İranın siyasi coğrafisində var olan dillərin birisi də ikinci dil olaraq öyrənilsin. Bu İranda yaşayan millətlərin və qomların birbirinə yaxınlaşmasında önəmli bir addım olabilər.

Məsəla bir Fars dillinin , öz ana dilinin yanında Türk , Bəluç , kürd və ya ərəb dilini öyrənməsinin işkalı nədir ?

Milyonlar insan İranın içində və dışında bu dillərə danışırlar və İranın xaricində bu dillər onların rəsmi dilidir .

Fars dili İranlıların ortaq (müştərək) dili deyil, yalnız Farsların ana dilidir. Gərçi indilik irtibati dilin rolunu oynayır , ama bu rol demokratik olaraq hasil olmayıb, İrandakı başqa dillərin imhası bahasına təhmil olunubdur .

5 - Məmləkətin indiki idari bölünmə şəkli ölkənin gərçək millət-dil əsasında məntəqələrin hududları ilə düz gəlmir . Biz Federalisti bir idə və quruluşdan müdafiə edirik. Etnik Federalismdən bizim mənzurumuz məmləkətin indiki idari bölünmələrini rəd və tərd etməkdir. O Federalism ki millət-dil sınırlarını nəzərdə tutmaya və istər millət-dil məntəqələrin bir birinə qarışdırmaqla yenidən məmləkətin idari bölünməsini quraşdıra muxalifik.

əlbətə büyük Tehranın özəl mogeiyəti və vəziyəti vardır kı onun idarəsinə özəl qanunlar lazimdir ama gərçək olan budur ki Təhran bir dilli və bir qomli bir şəhir olamaz . Milli və dilli quruhlar oranın siyasi- idarı yapısında öz cəmiyətlərinin sayısına nisbət ortaq olmalıdırlar .

Deyilir ki Federalism və ya hər noı milli xudmuxtarlıq təcziyə və mərkəzdən uzaqlaşma istəklərinə səbəb olacaqdır. Mənim cavabım budur: İran ölkəsi çoxdandır ki təcziyə olunubdur . Bu təcziyənin səbəbi bir tərəfdən şahlıq sisteminin və pəhləvi səltənətinin şovunisti siyasəti və Fars dili əsasında millət düzəltmə siyasətidir , ama vilayəti fəqih rəjiminin qurulmasından və İranda yaşayan millətlərin əleyhinə uyqulanan rasisti siyasətin güclənməsindən sonra bu təcziyə təkmil olmuşdur . İslam cumhuriyətinin biraz zəyifləməsilə bu təcziyə və mərkəzdən qaçma özünü göstərəcəkdir .

İrana hakim rəjimlər bu son 80 ildə ölkəni siyasi , iqtisadi və fərhəngi baxımdan təcziyə etmişlər . İranda bir apartayd rəjimin hakim olduğunu söyləyəbilirik , yalnız hüquqı baxımdan ölkə təcziyə olmamışdır. Gərçək budur ki İranda sırf Fars millətinə təəloqi olmaq İranda yaşayan millətlər arasında bir üstünlük və imtiyaz sayılır .

Təbriz də 1371 ilində Azərbaycan şərqinin ustandarı tərəfindən düzənlənən səminarda , o zəmankı sənaye vəziri tərəfindən söyləndi ki Azərbaycan 56 və 57 illərində ölkədəki ikinci gəlişmiş ustaniydi və 1372 ilində 17nci sənəti ustan olmuşdur .

Önəmli müdiriyət postlarının ən azından yarısı Azərbaycanın qeyri yerlilərinin əlindədir .

Azərbaycanda danişgaha girmə şansı mərkəzi ustanlarındakı şansın yarısıdır ( diqqət edilməlidir ki hər 10000 nəfər İranlı dan 113 nəfər konkurda qəbul olur. Bu sayı Azərbaycanda 67 nəfərdir ) təhsildəki ən çox düşük Azərbaycanda və başqa milli vahidlərdə görünür .

Aqaye Haşemi Rəfsəncaninin 8 illik abadanlıq dörəsində bir mərkəzi ustanın məədənlərinə ( kərman ) ayrılan özəl büdcə payı Azərbaycan qərbi-şərqi , ərdəbil və Zəncana ayrılan büdcənin 300 bərabərindən daha çoxdur .

Azərbaycan ölkənin ən çox muhacir göndərən bölgəsidir .

kürd , Bəlüç və ərəb bölgələrində iqtisadi və məişəti vəziyət kəsinliklə Azərbaycan və Türk bölgələrindən hiç yaxşi deyildir . Hangı səbəblə Bəluçlar, Türkmənlər, ərəblər və Türklər İranın bütünlüğünə və mərkəzi dövlətinə vəfadar olmalıdırlar ?

Halbukı onlar hər an təhqir və təbizə məruz qalırlar .

İslam Cumhuriyətinin bu rasisti siyasətinə son vermək üçün ən uyqun siyasi yapı milli Federalism , yəәni siyasi qudrətin təcziyə si və qeyri Fars millətlərin siyasi qudrətdə müdaxiləsi və şirkətidir .

Etnik Federalism İran ölkəsinin millət - dil gərçəkinə təmamən uyur. İran tək ölkə deyildir ki biz bu sistəmlə idarə olunmasını istirik. Bugün dünyada bir çox ölkə o cümlədən Swis , Kanada və Hindustan federativ sistəmlə idarə olunurlar .

Yalnız etnik Federalism məzlum və sitəm altındakı millətlərin vətəndaşlıq və milli hüquqlarını və beləliklə itimadlarını qazanabilir .

6 - Sərasəri təşkilatlar doğrusu Farsların təşkilatlarıdır və milli məselə də onların məsələsi deyildir. Bunlar daşlar çatlasa səəy edirlər İranda yaşayan millətlərin milli hüququnu vətəndaşlıq həqi ilə - ki fərdi bir həqdir və millətlərin milli hüququ ilə ilgisi yoxdur - tozih versinlər .

Səbəbsiz deyil ki siyasi opozisyon təşkilatların arasında - Türklər istisna olaraq sərasəri hizblərdə ağırlığı və yuxarı mogeiyyətləri vardır - qeyri Fars millətlərdən çox az gözə dəyir.

İnqilabdan öncə qeyri Fars millətlər və qomlar öz sayılarına nisbət sərasəri təşkilatlarda huzurları var idi və inqilabdan sonra da sərasəri təşkilatların milli məntəqələrdə nüfuzları az deyildir və qeyri Fars millətlərin siyasi fəallarını da öz tərəflərinə cəlb edəbilmişdilər .

İnqilabın şikəsti və qeyri fars millətlərin vəhşicəsinə tapdalanması və sərasəri təşkilatların milli məsələyə və İranda yaşayan millətlərin haqlı istəklərinə itinasız qalmaları , sərasəri siyasi təşkilatların nüfuzunu milli məntəqələrdə sıfıra indirdi və ölkənin xaricində də qeyri Fars millətlərdən olan üzvlər və kadrlar sərasəri təşkilatları tərk etdilər .

Ama Türklərin hələ də sərasəri təşkilatlarda nisbi baxsaq büyük ağırlıqları vardır ki əlbətə bunun tarixi və fərhəngi nədənləri var ki burada ondan söz etməyəciyim. Ama itminanla söyləyə bilirim ki sərasəri təşkilatlarda Türklərin huzuri olmadan « sərasəri təşkilatlar » sərasəri olma iddiası edəməyib və zəyif siyasi quruhlar və məhfillərə dönüşürlər ki toplumun siyasi həyatında əsərləri çox zəyif olacaqdır .

əlbətə bu ,o mənada deyil ki Türklər hələ də geçmiş kimi sərasəri təşkilatlarda huzurları vardır. Ölkənin xaricində Güney Azərbaycanın siyasi təşkilatlarının və kültür ocaqlarının siyasi və fərhəngi kadrları və üyələri gənəlliklə sol sərasəri təşkilatlarının geçmiş kadrları , əəzaları və səmpatlarıdırlar. Ölkənin içində də Azərbaycandakı sərasəri təşkilatların geçmiş üzvləri və səmpatlarının çoxu milli məsələyə üz gətiriblər və Azərbaycan milli demokratik hərəkətində fəaldırlar .

Biz « sərasəri» siyasi təşkilatlarda Türk kadrlara və üzvlərə tosiyə edirik Azərbaycanın milli - demokratik hərəkətinə qatılsınlar . əgər bu dostlar gərçəktən İslam Cumhuriyətinin « dəyişməsini» və demokrasinin İranda qurulmasını , sekularizmin , azadlığın və bərabərlığın və Federal sistemin İranda qurulmasını istirlərsə , qaedətən Azərbaycan milli - demokraik hərəkətini gücləndirməlidirlər . Mocud Güney Azərbaycan təşkilatlarının gücləndirilməsi və ya Azərbaycanda yeni hizblərin təşkili , həm Azərbaycan millətinin və həm İranda yaşayan bütün millətlərin yararınadır . Qoy İranda yaşayan qeyri Fars millətlər kimi Farslarda öz milli hizblərini təşkil versinlər.

Bizim Türk bacı və qardaşlarımız hər illətə təşkilatlarını tərk etmək istəmirlərsə ən azından təşkilatlarındakı Fars üzvlərin Farsların mənafeindən müdafiə etdikləri kimin , Azərbaycan xəlqinin və İranda yaşayan Türk millətinin mənafeyindən müdafiə etsinlər və Azərbaycanın məsələləri və istəklərinə biganə qalmasınlar .

7 - Çox millətli İran ölkəsinin milli məsələsini həl etmək və milli sitəmə son vermək üçün iki yolu vardır:

bir - indiki mütəmərkiz quruluşu aradan qaldırmaq və İranda yaşayan millətlərin federal və ya konfederal dövlətini ki tarixi baxımdan Türklərin , Farsların , kürdlərin , Bəlüç və ərəblərin və Türkmənlərin məskəni olub və indi də o məntəqələrdə yaşayanların çoxunluğunu oluşdurur təşkil etmək .

Bu demokratik yoldur və həzinəsi də nisbətən azdır .

iki - İranda yaşayan qeyri Fars millətləri əritmə ( asimilə ) və yox etmə siyasətini idamə verməkdir. Bu İranda yaşayan qeyri Fars millətlərin millətləşmə yolundakı gəlişmə və təkamülünü nəzərdə alsaq daha imkansızdır. Bu siyasət ki indi İslam Cumhuriyəti qeyri Fars millətlərə uyqulamaqdadır , kəsinliklə sonucu qomi və milli kinənin daha da güclənməsinə və nihayət iç savaşa səbəb olacaqdır. Bunun da aqibətini və həzinəsini öncədən hesablamaq mümkün deyil .

Təəsüflə İslam Cumhuriyəti və eləcə də İranın aşırı nasiyonalistləri və Fars şovunistləri ikinci yolu seçmişlər !