گونئی آذربایجان’دا اینسان حاقلاری ساوونوجوسو اولماق چتیندیر

علیرضا جوانبخت قولونجو

بو سطیرلری منه یازدیردان، سون گونلرده دوشوندویوم ایکی خصوص اولدو. بیریسی یاری هه¬نه¬ک یاری جیدی، او بیری ایسه تام جیدی خصوصلار بونلاردیر؛

بیر-دونن کانادا’دا یاشایان بیر آذربایجان’لی تئلفون ائدیب، یاشادیغیمیز شهرده¬کی آذربایجان کولتور اوجاغی-نین ایللیک توپلانتیسی¬نین یاخیندا گئچیره¬له¬جه¬یینی خبر وئره¬رک، مندن بو شهرده تانیدیغیم آذربایجان تورکلرینه خبر وئرمه¬ییمی ایسته¬دی. اوندان کیملرین و نه تیپ آداملارین قاتیلماسینی ایسته¬ییرسینیز دئیه سوروشدوغومدا، - گوله¬ره¬ک – فعالیت آدامی، قولاقلاری سؤیوش ائشیتمه¬یه آلیشیق اولان، ایفتیرا و تؤهمتلره هدف اولماقدان قورخمایان هر کسی چاغیرا بیلرسن، دئیه جاواب وئردی!

ایکی- بو گونلر، آیلارجا قانونسوز شکیلده حبسده اولان آذربایجان فعاللاری ایله باغلی، اولوسلارآراسی هؤرگوتلرین (تشکیلاتلار)، هئچ بیر بیلدیری وئرمه¬دیکلری گوندمده اولان اؤنملی قونولاردان بیریدیر و آذربایجان سیته¬لری و فیس بوک کیمی توپلومسال اینترنت شبکه¬لرینده بو سورون حاقیندا یازیلار یاییلماقدا و دارتیشمالار گئتمکده¬دیر. سورونا ندن اولاراق اورتایا آتیلان دوشونجه¬لرین ایچینده چوخ دوغرو تثبیتلری گؤرمک مومکوندور. آنجاق اؤن یارغی¬لی و اینسان حاقلارینی مودافیعه ائدن هؤرگوتلریمیزه قارا یاخما ایچه¬ریکلی یازیلار دا آز دئییل و البته بونلارین بوتون توپلومسال حرکتلرده اولدوغو کیمی، بیزیم حرکتده ده اولماسی دوغالدیر. بو آرادا دوغال اولمایان مقامسا، اینسان حاقلارینی مودافیعه ائدن قروپلار و شخصلرین اۆزلشدییی چتینلیکلری گؤرمه¬مک، و اونلارین گئچمیشده چالیشدیقلاری سایاق بو گون چالیشا بیلمه¬دیکلرینه سبب اولان انگللرین ده بیر احتیمال اولاراق اورتایا آتیلماماسیدیر.

ندن گونئی آذربایجان’دا اینسان حاقلاری ساوونوجوسو اولماق چتیندیر؟

اورتادا اولان انگللر نه¬دیر؟

۸ ایل اؤنجه، ۱۳۸۱-جی گونش ایلینین آذر آییندا، باشقا دوستلاریملا بیرلیکده آذربایجان سیاسی محبوسلارینی مودافیعه کومیته¬سینی (آسمک) قوردوقدان، آذربایجان سیاسی محبوسلارینی مودافیعه بیرلییی (آداپ) ایله بیرلیکده چالیشدیغیم بو گونه قده¬ر، گونئی آذربایجان’دا اینسان حاقلاری پوزونتولاری ایله ایلگیلنمه¬دیییم گونلر اولسا دا، هفته¬سی هئچ اولمامیشدیر. نیسبی باشاریلار و البته یانلیشلیقلارلا دولو اولان بو سککیز ایلده، اینسان حاقلارینی ساوونان قروپلار و شخصلرین بیر چوخ چتینلیک و پروبلئملرله اوزلشدیکلرینی گؤرموشم. بو چتینلیکلرین بیر سیراسی اؤتری اولوب و بیر سوره سونرا اونلاری آشماق مومکون اولموشدور.

آنجاق بو آلاندا چالیشانلاری هئچ زامان بوراخمایان پروبلئملر ده آز دئییلدیر. سانکی هئچ بیر زامان آشیلمایاجاق بو سورونلار، حقوق مودافیعه¬چیلرینی بعضاً اؤز چالیشمالارینی دوردورماق زوروندا قویا بیله¬جک قده¬ر آغیر و بئزدیریجی ده اولابیلمیشلر؛

اینسان حاقلارینی ساوونان هؤرگوتلرین چالیشان و آکتیو اویه¬لرینین ساییسی چوخ آزدیر:

بونون اساس ندنلریندن بیری آذربایجان فعاللارینین بو ایشه فانتئزی بیر فعالیت کیمی باخمالاریدیر. انسان حاقلاری ساوونوجولوغوندا میلی ایفتیخارلار حاقیندا دانیشیلمیر؛ میلی دویغولاری حرکته گئچیردن شوعارلار وئریلمیر؛ فارس، کورد، ائرمنی و باشقالارینا مئیدان اوخونمور؛ سیاسی رقیبلر ایفشا ائدیلمیر؛ چئشیدلی اؤلکه¬لرده فعالیت ائدن و فرقلی دوشونجه¬لره مالیک اولان قروپلار و مئدیا منسوبلاری ایله چالیشماق و بعضاً اونلارین پرنسیپلرینه اویماق زورونلولوغو (مجبوریتی) اولور؛ بعضاً ده اینسانین ایچیندن دوغرو و ایده¬آل اولانی باغیرماق گلیرکن، سوسماغی بیلمک شرط اولور اینسان حاقلاری ساوونوجولوغوندا.

بوتون بونلار آذربایجان فعاللارینی، هیجانسیز و یوروجو گؤردوکلری بو اورتامدان قاچیردیر و اینسان حاقلاری ساوونوجولارینی ایسه چئشیدلی اتهاملارا معروض قویور. ایتیهاملار، گلدییی قایناقلارینا گؤره فرقلیدیر؛ اینسان حاقلاری ساوونوجوسو عئینی زاماندا هم فاشیست اولور هم سولچو، هم ایرانچی اولور هم بؤلوجو و تجزیه طلب. طبیعی کی، بو ایتیهاملاری ایره¬لی سوره¬نلر تکجه دانیشماقلا یئتینمیرلر. اینسان حاقلاری ساوونوجولارینی دستکله¬ین اوچ-بئش شخص یا قروپ وارسا، اونلاری وازگئچیرتمه¬یه چالیشدیقلاری دا اولور و بونو باشارابیلیرلر ده بعضاً.

گونئی آذربایجان سیاسی هؤرگوتلرینین لوببی¬چیلیک چالیشمالاری اولدوقجا آز و باشاریسیزدیر:

بو اوزدن گونئی آذربایجان مسئله¬سینی مترقی دؤولت¬لر، دونیانین تانینمیش مئدیاسی و گوجلو و سؤز صاحیبی اولان سیاسی و غئیری سیاسی هؤرگوتلرین ماساسیندا گؤرمه¬ییریک. اینسان حاقلاری ساوونوجولاری ایسه، اؤزلری بو مئدیا و هؤرگوتلرله علاقه قورماق اوچون کاناللار آختاریب، دفعه¬لرجه سیناما و یانیلمادان (سعی و خطا) سونرا گئچیجی اولسا دا ایرتیباط کاناللارینی الده ائتمه¬یی باشارماق زوروندادیرلار. آنجاق گونئی آذربایجان مسئله¬سی سیاسی اولاراق اونلارین ماساسیندا اوتوران زامانا قده¬ر بئله بیر ایرتیباط کاناللاری دا گووه¬نیلمزدیر؛ بو مئدیالارین چوخوندا، گونئی آذربایجان خبرینی یایان ژورنالیست، بونو اوست مقامین ایسته¬یی ایله دئییل، اؤز سوروملولوغو ایله ائدیر. دولاییسی ایله بو کاناللارین بعضیسی چوخ ساده بیر شوغل نقلیاتی ایله – اؤرنه¬یین دوست بیر ژورنالیستین ایشیندن آیریلماسی – و یا باشقا ندنلردن دولایی گئچیجی اولسا دا قاپانیر.

داها اؤنجه توتوقلانان فعاللار حاقیندا خبر یایان مئدیا و اینسان حاقلاری هؤرگوتو آراسیندا اولان ایرتیباط کانالینین گئچیجی یا تمللی اولاراق قاپانماسی، نئچه فعالین توتولوب و آغیر ایشگنجه¬لره معروض قالمالاری ایله عئینی زاماندا باش وئرمه¬سی – ذاتاً هر زامان نئچه فعال ایشگنجه آلتیندادیر – اینسان حاقلاری ساوونوجوسونون آیری سئچکیلیک و (برخورد سلیقه¬ای) ائتمه¬کله گوناهلاندیرلماسینا سبب اولور.

گونئی آذربایجاندا اینسان حاقلارینی ساوونان هؤرگوتلرین فعالیتلری آز ساییلی کؤنوللولرله (داوطلب) ایره¬لی سورولور:

بو کؤنوللو چالیشانلاری دستکله¬مک کیمی بیر دردی اولمایان حرکتچی¬لر، بعضاً اونلاری یئترینجه چالیشماییرلار دئیه قیناییرلار! کؤنوللولره چالیشدیقلاری ساحه¬لرده فیکیر یاردیمی، قوروجو تنقید ائتمک یئرینه، اونلار اوچون یئنی ایش پلانلاری حاضیرلاییب و چالیشما آلانلارینی گئنیشلتمک کیمی تؤوصیه¬لر وئریلیر. ذاتاً اله آلدیقلاری ساحه¬لرده بیر چوخ چتینلیکلرله قارشی قارشییا اولان کؤنوللولر، بو تؤوصیه¬لر و تکلیفره عمل ائده¬بیلمه¬دیکلری اوچون، آغیر و سرت ایتیهاملارین هدفی اولورلار.

گونئی آذربایجاندا اینسان حاقلارینی ساوونان هؤرگوتلرین مالی قایناقلاری یوخ درجه¬سینده آز و یئترسیزدیر:

بو هؤرگوتلرده چایشان کؤنوللولرین بیر چوخو اؤز یاشاملارینا چکی - دوزن وئرمه زامانی گلدییینده، فعالیتی بوراخماق و یا ان یاخشی دورومدا آزالتماق زوروندا قالیرلار. اؤزل و تعجیلی دوروملاردا اؤزل یاشاملارینداکی سورنلارا باخمایاراق چالیشماغا دوام ائدن کؤنوللولر بئله، بو دورومو اوزون زامان ایداره ائتمه¬یه قادیر دئییلدیرلر.

سون ایللرده بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتی، آمئریکا کونقرئسی، کانادا پارلئمئنتی و باشقا اؤنملی توپلوملاردا گونئی آذربایجان مسأله¬سینی سسلندیرن، اولوسلاآراسی عفو هؤرگوتو و بیرلشمیش دؤولتلرین دؤولت دئپارتمئنتی ایله گؤروشوب، اونلارین، آذربایجان سیاسی محبوسلاری حاقیندا اونلارجا بیانات یایماماقلارینی ساغلایان و بیرلشمیش میلتلرین "عیرق¬چیلیغا قارشی" و "اینسان حاقلاری فورومو" سئمینارلاری کیمی بیر چوخ قلوبال پروقرامدا ایشتیراک ائدن آذربایجان سیاسی محبوسلارینی ساوونما بیرلییی¬ (آداپ)، بو گون آرتیق بو چالیشمالار و حتی ایللردیر دوزنلی شکیلده سوردوردویو بیر چوخ فعالیتنی دوام ائده¬بیله¬جک دورومدا دئییلدیر.

آداپ دعوت ائدیلدییی اولوسلارآراسی ایجلاسلاردا بئله چوخو مادی سورونلاردان دولایی ایشتراک ائده¬بیلمه-مکده¬دیر.