Mehran baharli

تورك ديلي آيري، توركيك ديللهري آيريدير

Türk dili ayrı, Turkic dillǝri ayrıdırتورك ديلي آيري، توركيك ديللهري آيريدير

١-بيزيم ميللي-ائتنيك-تاريخي آديميز تورك`دور. (آزهربايجانلي، آزهري، آزهربايجان توركو، ايران توركو، ايرانلي، ...) دئييلدير. بو، بيزيم ميللي- ائتنيك-تاريخي آديميزدير.

٢-بيزيم وطهنين آدي آزهربايجان`دير (ايران، توران، توركوستان، ... دئييلدير). آزهربايجانلي بيزيم جوغرافي (گونئيده) و يوردداشليق (قوزئيده) كيمليييميزدير.

٣-آزهربايجانلي`ني جوغرافي منسوبييهت (گونئيده) و وطهنداشليق (قوزئيده) ديشيندا و اؤزهلليكله تورك خالقينين ائتنيك و ميللي آدي اولاراق ايشلهتمهك، تاريخي تمهلدهن يوخسون، بيليمسهل آچيدان يانليش و سيياسي اولاراق آزهربايجان`ي بؤلهن بير قوللانيمدير.

٤-تورك خالقينين آديني تورك`دهن آزه ربايجانلي`يا دهييشديرمهنين عيرقچي ايچهرييي ده واردير. بو يانليش ائشيتلهشديرمه آزهربايجان رئسپوبليكاسينين رسمي گؤروشودور و آناياساسينا دا يانسيميشدير. بو سؤيلهمي سوويئتلهر بيلينجلي و گونئيلي بير نئچه سيياسي آكتيويست بيلينجسيز اولاراق منيمسهميشدير. اؤرنهيين آداپپ، ساوالان سسي و سيروس مدهدي`نين باغلي اولدوغو قوروب، آزهربايجانليني تورك يئرينه ايشلهدير.

٥-ائتنونيم اولاراق آزهري يانليشليغيني دوزهلتمهك اوچون، باشقا بير يانليشليق ياپيب و بيزه قوندارما بير آزهربايجانلي ائتنيك آديني ايشلهتمهك آنلامسيزدير. چونكو بيزيم يئني بير ائتنيك آدا ائحتيياجيميز يوخدور. بيزيم آديميز واردير و او دا تورك`دور. هر واخت توركييه توركلهري اؤزلهريني ائتنيك اولاراق تورك آدلانديرمادا بير سورون گؤروب بو آدي دهييشديرمهيه قالخيشسالار، بيز ده اونلارين يولوندان گئديب و تورك`دهن باشقا بير ائتنيك آد آختارماغا باشلاريق. آنجاق تورك آديني ائتنيك و ميللي بير آد اولاراق ايشلهتمهك، اونلارا سورون ياراتميرسا، ندهن بيزه اؤز ائتنيك و ميللي آديميز اولان تورك`و قوللانماق سورون ياراتسين؟ بونو آنلاماق مومكون دئييلدير.

٦-منيم تارتيشديغيم قونو بيزيم خالقين ميللي و ائتنيك آدينين آزهربايجانلي دئييل، تورك اولدوغودور. آنجاق تارتيشما بام باشقا قونولارا ساپديريلدي. من بو يئني قونولارا گيرمهك ايستهميرهم. آنجاق بورادا چوخ آيدين بير يانليشليغي گؤرورهم و او دا بو ايدديعادير: "توركولوژيده ده –قازاق، قيرقيز، اؤزبهك، وس. ائتنيك اولاراق تورك تانينير). بو ايدديعا گرچهكلهري يانسيتمير. قونو ايله ايلگيلي منيم گؤروشلهريم بئلهدير:

٧-بيزيم ديلين ده باغلي اولدوغو بير ديل عاييلهسي واردير، او ديل عاييلهسينين آدي بيليمسهل و ائورهنسهل توركولوژيده "توركيك ديللهري عاييلهسي"دير. توركييه و اورتاآسيادا بير سيرا توركولوقلار بو ديل عاييلهسيني توركي آدلانديرير. (آنجاق توركي، فارسجا اولدوغو اوچون بيز اونو توركجهده توركول آدلانديرماني يئيلهييريك. توركيك آنلاميندا اولان توركول سؤزجويو ياواش ياواش توركييهده ده قبول گؤرهمهيه باشلاميشدير). توركولوژيده توركيك و توركييه توركولوژيسينده عئيني آنلامدا ايشلهديلهن توركي تمهل بير تئرمينولوژيدير. بونو گؤرمهك اوچون گوگولدا آدي گئچهن بو كلمهلهري سيرچ ائتمهك بيله يئتهر.

٨-توركيك ديللهري عاييلهسينه داخيل ديللهرده قونوشان قيرخا ياخين آيري و باغيمسيز ميللهت (اولوس) و ميللي قوروبون وارليغينا اينانيلير. توركيك ديللهري عاييلهسينه باغلي ديللهرده قونوشان ائتنيك قوروبلار، بيرهر آيري ميللهت و اولوسدورلار. بو قيرخا ياخين توركيك ميللهت و ديلين وارليغي سادهجه دئولهتلهشمه ايله ايلگيلي دئييل، اوزون بير تاريخي سورهج و آيريشمانين دوغال سونوجودور.

٩-توركولوژيده قازاق، قيرقيز، اؤزبهك، ... كسينليكله ائتنيك اولاراق تورك ساييلمير. بونلار تورك دئييل، توركييهده توركي، توركولوژيده توركيك و بيزيم توركول دئديييميز بيرهر باغيمسيز ميللهتديرلهر.

١٠-بونلارين قونوشدوقلاري ديللهر ده اؤرنهيين توركجه، توركمهنجه، اؤزبهكجه، ساخاجا، تاتارجا، چوواشجا، ... بيرهر موستهقيل ديلديرلهر، بيربيرينين لهجهسي دئييلدير.

١١-توركيك ميللهتلهر و ديللهرين تك ميللهت و تك بير ديل اولدوغونو ايدديعا ائدهن توركولوقلار دا واردير. بونلار تكجه ايستانبول اونيوئرسيتهسي گلهنهيينه باغلي اولان بير سيرا توركييهلي ديلچيلهردير. توركييهده بو قيسيتلي توركولوژي چئورهسينده توركيك ديللهري عاييلهسي يئرينه، تورك ديلي لهجهلهري ديييلير. آنجاق بونلارين گؤروشلهري، اؤزلهري و توركييهده بير سيرا سيياسي ائييليملهر ديشيندا، بيليم دونياسيندا قبول ائديلمير و داها دوغروسو بيليم ديشي ساييلير.

١٢-توركيك ديللهري و ميللهتلهريني تك بير ديل و تك بير ميللهت اولاراق سانماق، بيليم ديشي اولماقلا بيرليكده، سيياسي اولاراق دا سون درهجه ساخينجالي سونوجلار دوغورابيلهن بير ايدئولوژيدير. بونلاري تك بير ميللهت سانماق، چوخ يانليش و آشيري اوج بير سيياسي گؤروشدور. اؤرنهيين پيروفئسور دوئرفئر بونلار حاققيندا بئله دييير: "تك بير تورك ديلي، شووئن- ميللييهتچي بير ساچماليقدان باشقا بير شئي دئييلدير". قازاق، قيرقيز، ساخا، تاتار، اؤزبهك و اؤتهكي توركيك و يا توركول و يا توركي ميللهتلهر، اؤزلهري بيله يني تك و عئيني بير ميللهت سانماديقلاري بير حالدا، بيزيم اونلارلا عئيني بير ميللهت اولدوغوموزو دوشونمهميز، گرچهكديشيليغين دا اؤتهسيندهدير.

١٣-دونيادا ميللي ائتنيك آدي تورك اولان تك بير ميللهت يوخ، ايكي ميللهت واردير. او دا بيز و توركييهدهكيلهردير. تورك، بيزيمله بيرليكده توركييهده ياشايان خالقين دا ائتنيك-ميللي-تاريخي آديدير. بو آد سادهجه بو ايكي خالقين اورتاق ميللي ائتنيك آديدير. عئينهن عرهب آدينين بير نئچه عرهب ميللهتين اورتاق ائتنيك ميللي آدي اولدوغو كيمي.

١٤-آزهربايجان، قازاق، قيرقيز، اؤزبهك و س. نين قارشيليغي دئييلدير. قازاقيستان، قيرقيزيستان، اؤزبهكيستان وس.نين قارشيليغيدير. قازاق، قيرقيز، اؤزبهك بيرهر ائتنيك و ميللي آددير و بو آدلارين قارشيليغي تورك يعني بيز و توركييهليلهرين ائتنيك ميللي آديدير.

١٥-ايراندا ٦ توركيك خالق ياشايير: ١-تورك، ٢-توركمهن، ٣-قازاق، ٤- خلهج، ٥،٦- آز ساييدا اؤزبهك و اويقور. نه ايرانداكي توركمهنلهر و نه ده باشقا بير يئردهكي توركمهنلهر، ائتنيك اولاراق تورك دئييلدير. اونلار آدلاري دا اوزهرلهرينده اولدوغو كيمي، ائتنيك اولاراق توركمهن`دير. ايراندا يالنيز اؤزونو تورك آدلانديرانلار ائتنيك اولاراق تورك و توركمهن آدلانديرانلار ائتنيك اولاراق توركمهن`دير. تورك و توركمهن ميللهتلهري، ايراندا ياشايان ايكي اؤنهملي توركيك ميللهتديرلهر.

١٦-آزهربايجان جومهورييهتينده ياشايان خالق ائتنيك اولاراق تورك`دور. آنجاق ايراندا فارس سؤمورگهچيلييين بيزيم آديميزي آزهري`يه دهييشديرمهسي باشاريسيز اولماسينا قارشين، قوزئيده روس سؤمورگهچيلييين اونلارين ائتنيك آديني قوندارما آزهربايجانلي`يا دهييشديرمهسي باشاريلي اولموشدور. بونا رغمهن دهييشديريلهن سادهجه آدلاريدير. اونلار يينه ده ائتنيك اولاراق تورك`دور و نه آزهربايجانلي. ائلچي بهي دؤنهمينده قوندارما آزهربايجانلي ائتنيك كيمليك و داها دا قوندارما اولان آزهربايجانجا تئرميني قالديريلاراق خالق و ديلي گرچهك آد و كيملييينه يعني تورك و توركجه`يه – قيسا سورهلي اولسا بيله- يئنيدهن قاووشدورولدو.

١٧-منيم بو قونودا سؤيلهديكلهريم، آدي گئچهن قيسيتلي چئوره خاريج، توركولوژي بيليمي و بيلگينلهرينين الده ائتديكلهرينين اؤزهتيني تكرارلاماقدان باشقا بير شئي دئييلدير.

توركيك ديللهري عاييلهسي حاققيندا داها آرتيق بيلگي ائدينمهك اوچون بو ايزلهكلهره باخماقدا سونسوز يارار واردير:

TÜRK DİLLERİ AİLESİ- Prof. Dr. Talat TEKİN

http://www.dilimiz.com/dil/turkdiliailesi.htm

Turkic languages

http://en.wikipedia.org/wiki/Turkic_languages

Türk dili ayrı, Turkic dillǝri ayrıdır

1-Bizim milli-etnik-târixi adimiz Türk'dur (Azǝrbaycanlı, Azǝri, Azǝrbaycan Türkü, İran Türkü, İranlı, ... deyildir). Bu bizim milli-etnik-târixi kimliyimizdir.

2-Bizim vǝtǝnin adı Azǝrbaycan'dır (İran, Turan, Türküstan, ..... deyildir). Azǝrbaycanlı bizim coğrafi (güneydǝ) ve yurddaşlıq (quzeydǝ) kimliyimizdir.

3-Azǝrbaycanlı’nı coğrafi mǝnsubiyǝt (güneydǝ) vǝ vǝtǝndaşlıq (quzeydǝ) dışında vǝ özǝlliklǝ Türk xalqının etnik vǝ milli adı olaraq işlǝtmǝk târixi tǝmǝldǝn yoxsun, bilimsǝl açıdan yanlış vǝ siyasi olaraq Azǝrbaycanı bölǝn bir qullanımdır.

4-Türk xalqının adını Türkdǝn Azǝrbaycanlı’ya dǝyişdirmǝnin ırqçı içǝriyi dǝ vardır. Bu yanlış eşitlǝşdirmǝ Azǝrbaycan Respublikasının rǝsmi görüşüdür vǝ anayasasına da yansımışdır. Bu söylǝmi Sovyetlǝr bilincli vǝ Güneyli bir neçǝ siyasi aktivist bilincsiz olaraq mǝnimsǝmişdir. Örnǝyin ADAPP, Savalan Sǝsi vǝ Sirus Mǝdǝdi’nin bağlı olduğu qurub, ǝn ufaq bir quşqu olmadan Azǝrbaycanlı'nı Türk yerinǝ işlǝdir. Türk xalqının adını Türkdǝn Azǝrbaycanlıya dǝyişdirmǝnin ırqçı içǝriyi dǝ vardır Bu söylǝmi Sovyetlǝr bilincli vǝ Güneyli bir neçǝ siyasi aktivist bilincsiz olaraq mǝnimsǝmişdir

5-Etnonim olaraq yanlış olan Azǝri sözünü düzǝltmǝk üçün başqa bir yanlışlıq yapıb vǝ bizǝ qondarma bir Azǝrbaycanlı etnik adını işlǝtmǝk anlamsızdır. Çünkü bizim yeni etnik bir ada ehtiyacımız yoxdur. Bizim adımız vardır vǝ o da Türk’dür. Hǝr vaxt Türkiyǝ Türklǝri özlǝrini etnik olaraq Türk adlandırmada bir sorun görüb onu dǝyişdirmǝyǝ qalxışsalar, biz dǝ onların yolundan gedǝrik vǝ Türk’dǝn başqa bir etnik ad axtarmağa başlarıq. Ancaq Türk adını etnik vǝ milli bir ad olaraq işlǝtmǝk, onlara sorun yaratmırsa, nǝdǝn bizǝ öz etnik vǝ milli adımız olan Türk’ü qullanmaq sorun yaradır? Bunu anlamaq mümkün deyildir.

6-Mǝnim tartışdığım qonu bizim xalqın milli vǝ etnik adının “Azǝrbaycanlı” deyil, “Türk” olduğudur. Ancaq tartışma bam başqa qonulara sapdırıldı. Mǝn bu yeni qonulara girmǝk istǝnmirǝm, ancaq burda çox aydın bir yanlışlığı görürǝm o da bu iddiadır: (türkolojide de -Qazaq, Qırqız, Özbek v.s etnik olaraq türk tanınır). Bu iddia gǝrçǝklǝri yansıtmır. Qonu ilǝ ilgili mǝnim gorüşlǝrim belǝdir:

7-Bizim dilin dǝ bağlı olduğu bir dil ailesi vardır, o dil ailesinin adı bilimsǝl vǝ evrǝnsǝl Türkolojidǝ “Turkic dillǝri ailǝsi”dir. Türkiyǝ ve ortaasyada bir sıra türkoloqlar bu dil ailǝsini Türki adlandırır, (Ancaq Türki Farsca olduğu üçün biz onu Türkcǝdǝ Türkül adlandırmayı yeylirik. Turkic anlamında olan Türkül sözcüyü yavaş yavaş Türkiyǝdǝ dǝ qǝbul görmǝyǝ başlamışdır).Tükolojidǝ Turkic (Turkik) vǝ Türkiyǝ Türkolojisindǝ eyni anlamda işlǝdilǝn Türki tǝmǝl bir terminolojidir. Bunu görmǝk üçün googleda adı geçǝn kǝlmǝlǝri search etmǝk bilǝ yetǝrlidir.

8-Turkic dillǝri ailǝsinǝ dâxil dillǝrdǝ qonuşan qırxa yaxın ayrı vǝ bağımsız millǝt (ulus) vǝ milli qurubun varlığına inanılır. Turkic dillǝri ailǝsinǝ bağlı dillǝrdǝ qonuşan etnik qurublar, birǝr ayrı millǝt vǝ ulusdurlar. Bu qırxa yaxın Turkic millǝt vǝ dilin varlığı sadǝcǝ devlǝtlǝşmǝ ilǝ ilgili deyil uzun bir târixi sürǝc vǝ ayrışmanın doğal sonucudur.

9- Türkolojidǝ Qazaq, Qırqız, Özbǝk.... kǝsinliklǝ etnik olaraq Türk sayılmırlar. Bunlar Türk deyil, Türkiyǝdǝ Türki, Türkolojidǝ Türkik - Turkic vǝ bizim Türkül dediyimiz birǝr bağımsız millǝtdirlǝr.

10-Bunların qonuşduğu dillǝr dǝ örnǝyin Türkcǝ, Türkmǝncǝ, Özbǝkcǝ, Saxaca, Tatarca, Çuvaşca, birǝr müstǝqil dildirlǝr, bir birinin lǝhcǝsi deyildirlǝr.

11-Turkic millǝtlǝr vǝ dillǝrin tǝk bir millǝt vǝ tǝk bir dil olduğunu iddia edǝn Türkoloqlar da vardır. Bunlar tǝkcǝ İstanbul üniversitǝsi gǝlǝnǝyinǝ bağlı olan bir sıra Türkiyǝli dilçilǝrdirlǝr. Türkiyǝdǝ bu qısıtlı türkoloji çevrǝsindǝ Turkic dillǝri ailǝsi yerinǝ Türk dili lǝhcǝlǝri diyilir. Ancaq bunların görüşlǝri, özlǝri vǝ Türkiyǝdǝ bir sıra siyasi eyilimlǝr dışında, bilim dünyasına qǝbul edilmir vǝ daha doğrusu bilimdışı sayılır.

12-Turkic dilllǝr vǝ millǝtlǝri tǝk bir dil vǝ tǝk bir millǝt olaraq sanmaq, bilim dışı bir görüş olmaqla birlikdǝ siyasi olaraq da son dǝrǝcǝ saxıncalı sonuçlar doğurabilǝn bir ideolojidir. Bunları tǝk bir millǝt sanmaq çox yanlış vǝ aşırı uc bir siyasi görüşdür. Örnǝyin Profesor Doerfer bunlar haqqında belǝ diyir: ‘’Tǝk bir Türk Dili şoven- milliyǝtçi bir saçmalıqdan başqa bir şey deyildir’’. Qazaq, Qırqız, Saxa, Tatar, Çuvaş,  Özbǝk vǝ ötǝki Turkic vǝya Türkül vǝya Türki vǝya Turkik millǝtlǝr özlǝri bilǝ özlǝrini eyni millǝt sanmadıqları bir halda bizim özümüzü onlarla eyni millǝt sanmamız gǝrçǝkdışılığın da ötǝsindǝdir.

13- Dünyada milli etnik adı Türk olan tǝk bir Türk millǝti yox, iki Türk millǝti vardır. O da biz vǝ Türkiyǝdǝkilǝrdir. Türk, bizimlǝ birlikdǝ Türkiyǝdǝ yaşayan xalqın da etnik-milli-târixi adıdır. Bu ad sâdǝcǝ bu iki xalqın ortaq milli etnik adıdır, eynen Ərǝb adının bir neçǝ Ərǝb millǝtin ortaq etnik milli adı olduğu kimi.

14-Azǝrbaycan; Qazaq, Qırqız, Özbǝk vs'nin qarşılığı deyildir. Qazaqıstan, Qırqızıstan vǝ Özbǝkistanın qarşılığır. Qazaq, Qırqız, Özbǝk birǝr etnik vǝ milli addır vǝ bu adların qarşılığı Türk yǝ'ni biz vǝ Türkiyǝlilǝrin etnik milli adıdır.

15-İranda 6 Turkik xalq yaşayır: 1-Türk 2-Türkmǝn 3-Qazaq 4-Xǝlǝc 5, 6- Az sayıda Özbǝk vǝ Uyqur. Nǝ İrandakı Türkmǝnlǝr nǝ dǝ başqa bir yerdǝki Türkmǝnlǝr etnik olaraq Türk deyil. Onlar adları da üzǝrlǝrindǝ olduğu kimi etnik olaraq Türkmǝndir. İranda yalnız özünü Türk adlandıran etnik olaraq Türk vǝ Türkmǝn adlandıran da etnik olaraq Türkmǝndir. Türk vǝ Türkmǝn millǝtlǝri İranda yaşayan iki önǝmli Turkik millǝtdirlǝr.

16-Azǝrbaycan cumhuriyǝtindǝ yaşayan xalq etnik olaraq Türkdür Ancaq İranda Fars sömürgǝçiliyin bizim adımızı Azǝriyǝ dǝyişdirmǝsi başarısız olmasına qarşın quzeydǝ Rus sömürgǝçiliyin onların etnik adını qondarma Azǝrbaycanlıya dǝyişdirmǝsi başarılı olmuşdur Buna rǝğmǝn dǝyişdirilǝn sâdǝcǝ adlarıdır. Onlar yinǝ dǝ etnik olaraq Türkdür vǝ nǝ Azǝrbaycanlı. Elçibǝy dönǝmindǝ bu geçici qondarma Azǝrbaycanlı etnik kimlik vǝ daha da qondarma olan Azǝraycanca termini qaldırılaraq xalq vǝ dili gǝrçǝk ad vǝ kimliyinǝ yǝni Türk vǝ türkcǝyǝ qısa sürǝli olsa bilǝ yenidǝn qavuşduruldu

17-Mǝnim bu qonuda söylǝdiklǝrim, adı geçǝn qısıtlı çevrǝ xâric, Türkoloji bilimi vǝ bilginlǝrinin ǝldǝ etdiklǝrinin özǝtini tekrarlamaqdan başqa bir şey deyildir.

Turkic dillǝri ailǝsi haqqında daha artıq bilgi edinmǝk üçün bu izlǝyǝ baxmaqda sonsuz yarar vardır

TÜRK DİLLERİ AİLESİ- Prof. Dr. Talat TEKİN

http://www.dilimiz.com/dil/turkdiliailesi.htm

Turkic languages

http://en.wikipedia.org/wiki/Turkic_languages