دانیشیق – 7 / ایراندا تورک قادینین دورومو و آزربایجاندا قادین حرکتی – دکتر صدیقه عدالتی

 

عدالتی

توپلومون یاریسینی تشکیل ائدن قادینلار ، آتابی لیک قوراللاری اساسیندا تاریخ بویو ایکینجی درجه لی انسانلار کیمی آغیر شرایطده یاشامیشلار معاصر دوورده ایسه ایرقچی و آنتی تورک رژیملرین کولگه سینده ایراندا یاشان تورک قادینی نئچه قات علاوه ظلم و تبعیضه معروض قالمیش و اوز میللی کیملییندن اوزاقلاشمیش دورومدادیر ، آنجاق میللی – دموکراتیک حرکتین گوجلنمه سی قادینلارین ائشیت و برابر یاشایاجاغینا بویوک اومود یاراتمیشدیر . مصاحبه لریمیزین ۷-اینجی بولومونده تانینمیش سوسیولوگ و آزربایجان فدرال-دموکرات حرکاتی ایجرائیه هیئتی نین عوضوی سایین دکتر صدیقه عدالتی ایله ” ایراندا تورک قادینین دورومو و آزربایجاندا قادین حرکتی ” قونوسونو چئشیدلی بویوتلاردان اله آلدیق. سایین دکتر عدالتی چوخ دیرلی و آکادمیک تثبیت لر ایله میللی حرکتده قادینلارین داها آرتیق رول آلماسی اوچون اونملی آدیملارین آتیلماسینی وورغولاییب دیر ….

1-کئچمیشه باخاندا ، ایراندا فارس ناسیونالیسمی بیزی ییخماغا تاریخی قوللانمیشدیر، آزربایجان حرکتی ایسه اونون جوابیندا تاریخه سیغیندی و اؤزونو اثبات ائتمک اوچون مدرن دونیا و حقوق نورملارین یئرینه کئچمیشه دایاندی  و بیر جور تاریخچی لیک حرکته حاکیم اولوب بو تاریخ حکمرانلیغی بعضأ حرکتی یاراماز نقطه لره گؤتوروب و حتی اونو بو گونون سورونلارینا دوشونمکدن اوزاق ساخلاییب ، سیزجه بو تاریخ سویلمی  نه قدر یارارلی دیر یوخسا اونو بیر طرفه بوراخماق زمانی گلیب می؟

ایلک شکیللنمه مرحله لرینده بوتون سیاسی- ایجتماعی حرکتلر انسانلاری بیر آرایا گتیرمک، اورتاق بیر  مسیرده حرکت ائتمک و حرکتی دوزگون بیر شکیله سالماق اوچون فرقلی هدفلری وسیله اولاراق استفاده ائدرلر. آزربایجان میللی-دموکراتیک حرکتی نین ایلک شکیللنمه آشاماسیندا دا خالقیمیزین تاریخه سیغینماسی بیر طرفدن فارسلارین اورتایا آتدیغی تئزی چوروتمک ده و اوبیری طرفدن ده خلقیمیزی اورتاق بیر هدف اوچون بیر آرایا گتیرمکده اؤنملی ایدی. البته  بو دا حرکتین ایلک مرحله لرینده  گرکلی ایدی و یاخشی سونوجلاری دا اولدو. بیر طرفدن بو مسئله باعث اولدو ، خلقیمیز اؤز تاریخی نی اؤیرنمک اوچون فرقلی دیللرده قایناقلارا باش ووردو، آراشدیرمالارا یؤنلدی و بو قونودا دا اؤنملی آراشدیرمالار اورتایا چیخدی. او بیری طرفدن ایسه تاریخه سیغینماق بیر وسیله کیمین خلقیمیزین بیر آرایا گلمه سینده، بیرلشمه سینده و بو وسیله ایله جمعی هویت ین شکیللنمه سی و گوجلنمه سینده  اؤنملی رول اوینادی . بونون ان جانلی اؤرنه یی اوچون 1385 ایلینین خورداد قیامینی قئید ائده بیله ریک ، میللتیمیز بیلینجلی بیر شکیلده ” هارای هارای من تورکم  ” شعاری ایله اؤز وارلیغینی و میللی کیملیگینی منیمسه دییینی اثبات ائتدی.

ایندی  آزربایجان میللی-دموکراتیک حرکتی بو مرحله نی کئچیردیب، خالقیمیز نه ایسته دیگینی تام آنلامی ایلا بیلیر و میللی کیملیک یئرینده اوتورموش . ایندی چاغیمیزا و مدرن حقوق نورملارا اویماق اوچون بیزی هدفه یئتیرن، یولوموزو آیدینلاتان گلیشمیش تئوری لرله،  انسان حاقلارینا اویغون معیارلارلا ، تمامأ دمکراتیک و مدرن ایستک لره دایاناراق ایلرله مه لی ییک.

2-آزربایجاندا بیر قادین حرکتی وار می؟ ایندیکی دورومو نه دیر و ایرانین گئنلینده اولان قادین حرکتی ایله نه فرقلری وار؟

آزربایجاندا ایرانین هر یئرینده اولدوغو کیمین قادین حرکتی واردیر . ان جانلی اؤرنک لری نی ده 8 مارت دونیا قادینلار گونونده کی قادینلاریمیزین فرقلی تشبثلرینده گؤره بیلیریک و عینی شکیلده وورغولاییم کی بیر میلیون امضا کامپانیاسی نین اؤنده گئدنلری و بو کامپانیانی قاباغا آپارانلارین بیر چوخو آزربایجانلی خانیملاردیر.

اما بودا بیر گرچکدیر کی حاکیم رژیم، ایدئولوژی و توپلوم طرفیندن اویقولانان محدودیتلر آزربایجاندا قادین حرکتلری نین تام اورتایا چیخماسینا و اؤز وار اولان پتانسیلی ایله ایلرله مه سینه مانع اولور .

توپلومون ائو و مدرسه ، تعلیم-تربیت سیستمینه حاکیم اولان گئری قالمیش دوشونجه لر  سیاسی ، ایجتماعی و عمومی شکیلده جیدی مسئله لری کیشی ایشی اولاراق دیرلندیریر ، قادینلارین ایجتماعی و سیاسی فعالیتلرینی بویوک اولچوده ائتکی له ییر . بئلنچی گئری قالمیش دوشونجه لر حاکیم ایدئولوژی طرفیندن ده اؤزللیکله گوجلندیریلیر . البته بوگون آزربایجان قادینلاری بو ذهنیتله ساواشماقدالار. اونوتمایاق کی اونلارین وئردییی ساواش ایکی ساحه ده گئدیر ، بیرینجی سی توپلومون بوتون ساحه لرینه کؤک سالمیش بو گئری  قالمیش ذهنیتله ساواشماق ، ایکینجی سی یاشادیقلاری توپلومدا دموکراتیک و میللی حقلری قازانماق اوچون آپاریلان مبارزه ده . ان آجی گرچک ده بودورکی عمل ده گؤرونوب کی میللی مسئله ایله مشغول اولان بعضی بئی لر طرفیندن ده قادینلاریمیزین فعالیتی باسدیریلیب و حتی گئری قالمیش دوشونجه لرین تأثیرینده قالاراق اونلارین فعالیتلری بویوک اؤلچوده اؤنله نیلیب.

اونوتمامالی ییق کی توپلومون یاریسینی قادینلار تشکیل ائدیر و بو قادینلار توپلومون ایکینجی یاریسینی دا یئتیشدیرن و اونلارا یول گؤسترن رولا صاحیب دیلر ، یعنی اگر آزربایجان میللی-دموکراتیک حرکتی نین گئرچک و قالیجی بیر باشاری یا یئتیشمه سینی ایسترسک قادینلاریمیزین بو حرکته  قاتیلیم لارینداکی انگللری اورتادان قالدیرمالیییق .

مدرن، دموکراتیک و مدنی بیر توپلوما صاحیب اولماغین ان تمل شرطلریندن بیری قادینلارین هر ساحه ده کی اکتیو قاتیلیمی دیر، آنجاق قادینلارین هر یؤنلو قاتیلیمی ایله میللی-دموکراتیک ایستکلریمیزه یئتیشه بیله ریک.

سورونون ایکینجی بؤلومونه گلینجه، آزربایجان و ایران گئنلینده کی قادین حرکتلری نین فرقلی لیکلری بیر چوخ عامیله دایانیر .

بورادا مقایسه لی بیر سورو سورورکن آماجیمیز تهران و آزربایجان شهرلرینی مقایسه ائتمک ایسه بونو گؤز اؤنونده توتمالیییق کی تهران بیر مئتروپولیتن دیر و البته کی مئتروپولیتن لرین اؤزلرینه گؤره اؤزللیکلری واردیر ، مثال اولاراق بو شهیرلر داها چوخ جمعیته صاحیب اولدوقلاریندان ، وشهرلشمه مکانیزماسی نین داها یئرلشمیش اولدوغوندان دولایی ، اورادا قاباغا آپاریلان مبارزه لرین داها چوخ اورگانیزه اولما امکانلاری واردیر .غیر دولتی قورولوشلارین داها راحات حرکت ائتمه لری ، کنترل مکانیزمینین داها ضعیف اولدوغو اوچون اعتراض حرکتلری نین شکیللنمه سی داها چوخ مومکوندور .کوچوک شهرلرده بونلارین هامی سی داها محدود بیر چرچیوه ده گئدیر . عینی شکیلده مذهب و عنعنه لرین ده رولو کوچوک شهرلرده داها گوجلودور ، بیلیریک بو ایکی عامل هر زامان قادین حرکاتی نی اولومسوز شکیلده ائتکی له میشدیر.

بونا گؤره قادین حرکاتی تهراندا داها آیدین و گوجلو بیر شکیلده دوام ائدیر. بونودا وورغولاماق ایستیرم کی تهران دا قادین حرکتینه قاتیلانلارین ایچینده آزربایجانلی لارین سایی سی ، فارس لاردان چوخ اولماسا ، آزدا دئییل. بونونلا برابر هئچ کیمسه ده ادعا ائده مز کی مثلأ تبریزده اؤز ائشیت سیاسی و ایجتماعی حقلری نی اله گتیرمک اوچون مبارزه ائدن قادینلارین سایی باشقا بویوک شهرلردن مثال اولاراق مشهد و اصفهان دان داها آزدیر .حال بو کی آزربایجان دا و اؤزللیکله تبریزده ایجتماعی و سیاسی حرکتلرین باستیریلماسی و بونلارا اویغولانان فشار چوخ یوخاری درجه دیر .

3- سئچیم سونراسی اعتراضلاردا تهراندا قادینلارین اؤنده اولدوقلاری و گوجلو حضورلاری اثبات اولدو ، بونون ندن لری نه دیر؟

گئنل لیکله اؤلکه ده بوتون سیاسی ایجتماعی حرکتلرده قادینلار هر زامان اؤز قاتیلیم لارینی گؤسترمیشلر . ایران توپلوموندا اؤزللیکله جمهوری اسلامی نین قورولوشوندان بویانا ، قادینلار ان چوخ شیددته معروض قالانلارداندیلار . گئنل اولاراق جينسى آپارتايد و قادينلارين تحقير ائديلمه سى ایران اسلام جومهوریيتی نین دونيا گؤروشونون تملی دیر و بو اساسدا ایران اسلام جومهورییتینین آنا یاساسی آچیقجاسینا جینسی آپارتایدا رسمیت و قانونیت وئریب دیر.

توپلومون بوتون ساحه لرینده قادینلار ایکینجی درجه لی وطنداش حساب اولورلار. اؤزللیکله اسلام جومهوریتی نین مدنی و قضایی قانونلاریندا قادینلار بویوک اؤلچوده حقسیزلیکلره و ائشیت سیزلیکلره معروض قالمیشلار . بونا گؤره اؤلکه ده قادینلار هر فرصتده ، حاکیم رژیمه و بو جینسی آپارتایدا قارشی اؤز اعتراضلارینی بیلدیرمک اوچون حرکتلره قاتیلمیشلار . اؤزللیکله سئچیم سونراسی حرکتینده قادینلارین قاتیلیم لاری هم داخیلده و هم خاریجده بویوک بیر ائتکی یاراتمیش و اؤلکه نین ایماژینی بویوک اؤلچوده دئییشدیرمیشدیر . عینی زماندا بو جینسی آپارتایدا و توپلومداکی قادین علئیهینه اولان قانونلارا قارشی اؤلکه ده ایلرله مکده اولان ” بیر میلیون امضا کامپانیاسی ” نین دا قادینلارین بو حرکتده کی گئنیش  قاتیلیم لاریندا بویوک رولو واردیر . بو کامپانیانین سایه سینده ، مختلف طبقه لرده اولان قادینلار مدنی و قضایی قانونلارینداکی حاقسیرلیق لاری و ائشیت سیزلیکلری اؤیرنیب و آکتیو بیر شکیلده بو تبعیضلری آرادان قالدیرماغا چالیشیرلار .باشقا شکیلده اؤزومو ایفاده ائدرسم ” بیر میلیون امضا کامپانیاسی ” قادینلاری بیلینجلی بیر شکیلده حرکته گتیردی . بوکامپانیا سبب اولدو ، بیر چوخ یئرده تابو شکلینده اولان قادین مسئله سی ، آچیق و آیدین بیر شکیلده قونوشولسون و سوز قونوسو اولسون . ” بیر میلیون امضا کامپانیاسی ” بیر چوخ باغلی قاپینی آچیب ، ایچری گیریب و قادین مسئله سینی بیر سیر اولماقدان چیخاردیب توپلومون هر بیر یئرینه یایدی.

سون حرکتده کی قادینلارین قاتیلیمیندان بویوک موتلولوق و فخر دویدوغومو بلیرتمکله برابر بونودا سؤیله مه لی یم کی بورادا قادینلار اؤز قادین ایستکلری و قادین هویتلری ایله یوخ بلکی گئنل اعتراضی ایستکلرله و جمعی هویت ایله حرکته قاتیلمیشلار کی منجه دیققتلری بو مسئله یه و اکسیکلیکه چکمه میز گره کیر .

4- نه دن آزربایجاندا و میللی حرکتده قادینلارین اونملی یئری یوخ و بیزیم حرکت چوخلو کیشی لردن اولوشور؟

تاسفله میللی حرکت بیر چوخ اؤلکه ده کی میللی حرکتلر کیمین بیزده ده آغیرلیغی کیشی لره دیر  و بیر کیشی حرکتی کیمین گئدیر . البته بیزیم خانیملاریمیزین دا بو حرکتده قاتیلیملاری گؤرونور اما بو اولماسی گره کن بیر شکیلده و تام پتانسیلی ایله دئییل . بونون بویوک بیر ندنی  توپلومدا یئرلشمیش اولان پاتریالکال ( آتا-بی لی لیک یا پدرسالار ) دوشونجه لردیر کی حاکیم گوج و ایدئولوژی ده اویغولادیغی آپارتاید سیاستی ایله بو  دوشونجه لری داها دا گوجلندیریر. بو دوشونجه لره گؤره کی عصیرلردیر بو توپلوما حاکیم اولوب و بو توپلومون بوتون دوشونجه لری نی مسموم ائدیر قادینلارین عمومی شکیلده سیاسته و جیددی مسئله لرله مشقول اولمالاری رد ائدیلیر. تأسفله بو توپلوما حاکیم گئری قالمیش دوشونجه لرین میللی حرکتده کی ائتکی سینی ده گؤروروک و بو قونو اؤزللیکله ده خانیملارین میللی مسئله یه قاتیلیم لارینی بویوک اؤلچوده آزالدیر . باشقا طرفدن ده قادینلارین یاشادیقلاری آجی تجربه لردن آلدیقلاری درسلر ، یعنی اؤنجه کی حرکتلرده هدفه یئتیشمک اوچون بیر وسیله اولاراق قوللانیلمالاری و هیچ بیر زامان اونلارین قادین ایستک و حاقلارینا اؤنم وئریلمه میشدیر، بو مسئله قادینلاریمیزین بو حرکته بویوک اؤلچوده دستک وئرمه لرینی اؤنله ییر . یعنی اگر مسئله یه درین بیر شکیلده باخساق گؤروروک کی قادین مسئله سی هله بیزیم توپلوموموزدا یئرینی آلمامیش و قادینلارین میللی حرکت ده کی قاتیلیملاریندان بحث اولونجا اونلارین ساده جه سایی اولاراق بو حرکتده وار اولمالاری و گؤرونمه لری بکله نیلیر. یعنی بو مسئله نین آنلامی و اؤنمی هله توپلوم طرفیندن آنلاشیلمامیش . بونا گؤره بئله دوشونورم کی بیز هر شئی دن اؤنجه بو مسئله نی تام آنلامی ایلا آیدینلاتمامیز و بو قونودا چوخ آراشدیرمالارا و دارتیشمالارا یئر وئرمه میز گره کیر. باشقا بیر مسئله ده بودور کی گونئی آزربایجاندا  قادینلاریمیز هله اؤز تشکیلاتلارینی قورامامیشلار، کی بودا توپلومون اویغولادیغی او قیسیتلامالارین و بو مسئله نین اؤنمی نین داها تام آیدینلانماماسی نین نتیجه سیدیر .

قادین فعالیتلرینده کی ان گلیشمیش حرکت بودور کی قادینلاریمیز ایلک اؤنجه اؤز مستقیل تشکیلاتلارینی قورسونلار و سونرادا باشقا تشکیلاتلارلا ایلگیلرینی قوروب ، اونلارلا رابطه ده چالیشسینلار و اونلارا دستک وئرسینلر. بونو اونوتمامالیییق کی قادینلارین میللی حرکتده هر یؤنلو و هر ساحه ده کی قاتیلیملاری اولمازسا  آزربایجان میللی-دموکراتیک حرکتی تمامأ کیشی حاکیم بیر حرکت اولوب ، دموکراتیک حرکت اولما اؤزل لییینه صاحیب اولمایاجاق.  بونو تأکیدأ سویله مک ایستیرم کی قادینلار آنجاق آزربایجان میللی حرکتی نده اؤزلرینین ، ایستکلرینین و حقلرینین مدافعه اولدوغونو  گؤردوکلرینده بو حرکته تام پتانسیل ایله قاتیلابیلیرلر. 

5- بیلیرسیز کی بیزی آسیمیله ائتمک اوچون دیلیمیزی دئییشمک ان اونملی تاکتیک و استراتژی دیر- آسیمیله یه معروض قالان بولگه لریمیزده مطالعه ائتسک خانیملارین و قیزلارین بو اسیمیلاسیون قارشی سیندا قات- قات چوخ آسیمیله اولدوقلاری چوخ آچیق گورولور. بونون ندنلری سیزجه ندیر؟

بو گئرچه یی گؤز اؤنونده توتمالیییق کی اؤلکه نین گئنلینده قادینلار ایکینجی درجه لی وطنداش حسابا گلیرلر و ایراندا غیر فارس میللتلر ، فارسلارا گؤره داها آشاغی بیر استاتوسا صاحیبلر . بونا باخینجا ایران توپلومونون هیرارشیک سیستمینده فارس کیشی لر بیرینجی درجه لی، فارس قادینلار ایکینجی درجه لی، غیر فارس کیشیلر اوچونجو درجه لی و غیر فارس قادینلار دؤردونجو درجه وطنداش حسابا گلیرلر. بودا بو دئمکدیر کی دوغوشدان اعتبارأ جینسیتینه گؤره ایکینجی درجه لی وطنداش استاتوسوندا اولان قادینلاریمیز اؤز میللی هویتلری نی قبول ائتدیکلرینده دؤردونجو درجه وطنداش استاتوسونا دوشه جکلرینه اینانیب ، اؤز جینسی کیملیک لرینی اینکار ائده مه دیکلریندن میللی هویتلری نی اینکار ائتمکله داها آشاغی بیر استاتوسا دوشمه یی اؤنلمه یه چالیشیرلار.

بیر طرفدن ده پهلوی رژیمی گلیشدیردییی آسیمیلاسیون سیاستینی روانی باخیمدان باشاریلی قیلماق و تورکلری اؤزلرینه یابانجی ائتمک ، اؤز گوونلرینی و بو وسیله ایله ده، میللی هویتلرینی یوخ ائتدیرمک اوچون گنیش ضد تورک پروپاگاندالارا باش ووردو. بونلاردان ان اؤنملی سی تورکلرین ایماژلارینی توپلومون بوتون ساحه لرینده خارابلاماق ایدی. بونو ان گئنیش شکیلده انعکاس وئرن و تبلیغ ائدن ده فارس مئدیاسیدیر کی تورکلری چوخ آشاغی یئرلرده و رول لاردا گؤستریر. اؤزللیکله مئدیادا تورک قادینی یازیق، بیلینج سیز و ساوادسیز گؤسته ریلیر و البته کی بو تورکلرین علئیهینه اولان روانی تئرورون اثری توپلومدا چوخ درین اولموشدور.

بیزیم قادینلاریمیزدان بعضی لری اؤز میللی کیملیک لرینی اینکار ائدرک استاتوس لارینی قوروماق و بو قارالامالاردان اوزاقلاشماق ایسته ییرلر. بیر گئری قالمیش دوشونجه ده بیزیم قادینلاریمیزین ایچینده اولابیلیر کی فارسلاشما، مودرنلشمه آنلامیندا دوشونولور ، البته بو اؤزوده فارس مئدیاسینین ائتکیسینین سونوجودور. چوخ حاللاردا فارسلاردان منظور باش کند ” تهران ” نظرده توتولور . تهراندا قادینلارین نسبی آزادلیقی و ایجتماعی رابیطه لرین باشقا شهرلرله فرقلی اولماسی و چئشیتلی N.G.O و جمعیت لرین وار اولماسی ، او شهرین فارس اولوب اولماماسی ایله هئچ علاقه سی یوخدور . تهراندا فارس لارلا برابر ایراندا یاشایان باشقا مللیت لر و اؤزللیکله آشاغی یوخاری 4-3 میلیون تورک یاشاییر. شیراز ، اصفهان، مشهد، یزد و کرمان اوست-اوسته فارس شهرلری دیر. بوشهرلرین هئچ بیرینی مطلقا تهرانلا موقایسه ائتمک اولماز . بئله بیر دوشونجه لر ایستر- ایسته مز قادینلاریمیزین گنیش شکیلده آسیمیله اولمالارینا سبب اولموشدور.

6- قادینلار ایله باشقا قونو اونلارین ساغلیق، تحصیل و …….. دورومودور. ایراندا تورک قادینلارین آراسیندا بو یاشام استانداردلاری نه سوییه ده دیر؟

بو سورویا دقیق جواب وئرمک اوچون تورک و غیر تورک بؤلگه لرینده کی آمارلارا باخماق لازیمدیر. آمارلارا گؤره گئنل اولاراق آزربایجاندا ساوادلی لارین ساییسی باشقا بؤلگه لرله مقایسه ده اؤلکه ده 20 -اینجی مقامدادیر. بورادان یولا چیخیب و دوشونه بیلیریک کی قادینلارین آراسیندا دا ساوادلی لارین سایی سی فارس بؤلگه لرینه نظرأ داها آزدیر . گئنل اولاراق قادینلارین تحصیلی و ساغلیق دورومو نئچه عامیلدن آسیلی دیر کی ایلک باشدا  یاشادیقلاری بؤلگه و عائله نین اقتصادی وضعیتی وار . آزربایجاندا اقتصادی یاتیریملارین و دوؤلتین بو بؤلگه یه وئردیگی اقتصادی دسته یین گئتدیکجه آزالماسی بؤلگه نین و اورادا یاشایانلارین اقتصادی دورومونو اولدوقجا اولومسوز شکیلده ائتکیله ییر . بونون مستقیم ائتکی سینی او بؤلگه ده یاشایانلارین عموم شکیلده و اؤزللیکله ده قادینلارین تحصیل و ساغلیق دوروموندا گؤره بیلیریک . آیریجا آزربایجاندا قادینلارین تحصیل درجه سی نین آز اولماسی بونداندیر کی تورک بؤلگه لرینده تحصیل آنا دیلینده اولمادیغی اوچون ساوادلی لارین سایی فارس بؤلگه لریندن داها آزدیر . چونکو بو بؤلگه ده بیر چوخ اوشاق تحصیل دیلینی آنلایامادیغی اوچون مدرسه نین ایلک گونلرینده تحصیلی بوراخیر . تحصیله ادامه وئرنلرین بیر چوخو ایسه عینی سبب دن  یوکسک درجه ده  باشارییا نائل اولمورلار . بو عامیللر زنجیر کیمین بیربیرینه باغلی دیرلار. تحصیلی اولمایان و یا آشاغی تحصیلی اولانلارین ، داها یاخشی ایشه صاحیب اولوب ، داها یاخشی اکونومیک دورومدا اولمالاری بکله نه مز و بو اونلارین یاشاییشینی بیر بوتون اولاراق ائتکیله ییر کی ساغلیق دورومودا بونون بیر پارچاسی دیر . دئمک اولارکی آزربایجان دا ساوادسیزلیغین یوخاری اولماسی و ساغلیق دورومونون یاخشی اولماماسی بو خالقین ، دوؤلت طرفیندن معروض قالدیغی ائشیت سیز  ( نابرابر ) معامله دن دیر.

7- بئیین لرده یئرلشمیش بیر ذهنیت تورکلرین داها آرتیق قادینلارا قارشی اولدوقلارینی و یا قادین حاقلارینین پوزولماسینی ادعا ائدیر بو ذهنیت نه قدر دوغرودور؟

بودا توپلومدا حاکیم اولان ، آنتی تورک پروپاگاندالاردان بیری دیر کی تأسفله ایران توپلوموندا بویوک  ائتکی بوراخمیشدیر . بو فرضیه نی چوروتن بیر چوخ سند وار اما اثبات ائدن هیچ بیر گرکچه یوخدور ، وارسا سونولسون بیزده اؤیرنک. یوخاریدا دا بحث ائتدیگیم کیمی ، قادین دورومو و قادینلار حاققینداکی ذهنیت بیر چوخ عامیلدن ائتکیله نیر کی میللتلرین یاشادیقلاری جغرافی اؤزللیکلری، او بؤلگه لرین اکونومیک دورومو و گلیر قایناقلاری بونلاردان ایکی سی دیر.

بیر داها سیزه جان ساغلیغی دیله ییب و قاتقینیز اوچون صمیم قلبدن تشککور ائدیریک