دانیشیق -5 / آسمک – یئددی ایل تجربه باشاریلار و بوگونوموز

آزربایجان سیاسال محبوسلاری مودافیعه کومیته سی ( آسمک ) انسان حاقلاری اوزره چالیشان ٬ اولکه ایچی قورولموش بیرینجی تشکیلات اولاراق باشاریلار و باشاری سیزلیق لار ایله میللی حرکت سوره جینده یاشانان اونملی دونوش نوقطه لریندن ساییلماقدادیر. آزربایجان دموکراسی اوجاغی ” آسمک ” ین قورولماسینین یئددینجی ایل دونومونده اونو دیرلندیریب و ” آسمک ” تجروبه سیندن بو گونوموزه چیخابیله جک درس لری الده ائتمک اوچون ایکی بولومده یاییلاجاق بو مصاحبه لری قوللوغونوزا سونور. بیرینجی بولومده ” آسمک ” ین قوروجولاریندان اولان سایین سعید نعیمی و علیرضا جوانبخت ایله دانیشمیشیق و ایکینجی بولومده ایسه سایین آراشدیرماجی و میللی فعاللاریمیزین اونده گلن سیمالارینین دیرلندیرمه و دوشونجه لرینی سیزینله پایلاشاجاییق. ایندی ایسه بیرینجی بولوم :

س- سایین علیرضا بی ، بیرینجی سوالدا ” آسمک “ین قورولماسینی ضروری ائدن ندن لری و نئجه قورولماسینی اوخوجولاریمیزا ایضاح ائدین لوطفا .

ج- 1381- ین ياييندا تهراندا ياشايان بعضی ميللي فعاللار ايله بيرليک ده ، او تاريخده حبسده اولان فعاللارا يارديم ائتمک اوچون بير آرايا گلديک. ” کمیته دفاع از زندانيان سياسي حرکت ملي آزربايجان ” ايمضاسي ايله تهران اوستاندارلیغینا بير مکتوب يازيب و بير تحصن گئچيرمه یه ایذین ايسته ديک ،آنجاق هر هانسي بير جواب آلماقدان اونجه (ذاتن جواب آلماياجاغيميزي بيليرديک) سوزو گئدن محبوسلار حبسدن بوراخيلديلار.

بونا رغما آزربایجاندا آرا-سیرا توتوقلامالار اولوردو آنجاق چوخونون حتی خبریده یاییلمیردی ، نئچه آي اوندان سونرا، بير چوخ آزربايجان شهرينده 21 آذر مراسيميني پروفسور م. زهتابي مزاري باشيندا کئچيرمک شکلينده قرار وئريلدي. 1381 آذر آيي نين ايلک گونلرينده دوستلارلا بيرليکده سوزو گئدن مراسيمده چوخ فعاللين حبسه آليناجاغي احتيماليني دوشونوب و سياسي محبوسلاريميزي داها جيددي شکيلده مودافيعه ائتمک اوچون بير کوميته نين ياراديلماسي ني گرکلي گوردوک.

سعید نعیمی٬ رضا عباسي، ايلقار مرندلي، حسن جعفرزاده و من ( حسن بي سونرا بعضی ندنلره گوره آراميزدان آيريلدي) آزربايجان سياسي محبوسلاريني مودافيعه کوميته سيني ( آسمک ) قورماغا قرار وئرديک و آسمک آچیق جا چالیشمایا باشلادی .

س -سیز قوروجولار عنوانیندا باشلانیشدا ” آسمک ” ه هانسی هدفلری تعیین ائتمیشدینیز ؟

ج- سياسي محبوسلاريميزي مودافيعه ائتمک اساس هدفيميزده اولسا اونون يانيندا باشقا هدفلري ده ” آسمک ” ی قوردوغوموز زامان و اوندان سونرا گوز اونونه آلديق:

- باشاريلي بير تيم و قروپ ايشيني اورتايا قويماق.

- خبر و راپور يازماق مساله سينده يئني و ايشيميزه يارايان و عيني زاماندا ايسه آزربايجان حرکتي ديشيندا اولان جمعیت لر و اينسالار طرفيندن قبول اولونا بيلن بير ادبيات ايجاد ائتمک .

- آزربايجان گنجليگينه اونيورسيته دن ائشيکده و سیاسی مسأله لر ایله ایگی لنن بير تشکيلات اؤرنه ييني سونماق

- اينسان حاقلاري فعالييتلري نين ، آزربايجان حرکتي نين بير چوخ ايستکلرينه جواب وئره بيلجه ييني گوسترمک .

- میللی حرکت ایله باشقا ساحه لرده چالیشان حرکت لر و توپلوملارین علاقه سيني ساغلاماق.

س-  سیزجه اینسان حاقلاری آلانیندا اونملی مساله لریمیز و چاتیشمامازلیق لار نه لردیر ؟

سون ایللرده انسان حاقلارینی ساوونما آلانیندا ان اساسلی پروبلملریمیزدن بیری یعنی سسیمیزی اولوسلار آراسی اجتماعیاتینا چاتدیرماق مسأله سینده چوخ بؤیوک باشاریلار الده ائدیلمیشدیر. بونو باشارماقدا دورمادان چالیشان بوتون انسان حاقلاری ساوونوجولاری و مئدیا منسوبلارینین رولو اولموشدور. بو آرادا خصوصی ایله فاخته خانیم زمانی نین آذربایجان مسأله سینین بیرلشمیش میللتلر٬ اولوسلار آراسی عفو تشکیلاتی و بعضی مترقی اؤلکه لر طرفیندن مطرح اولماسینی ساغلاماسی حرکتیمیزده بیر دؤنوش نؤقطه سیدیر .

آما سیزین سورونوزا گلینجه٬ اصلینده انسان حاقلاری آلانیندا گؤروله بیله جک و یا گؤرولمه سی گره کن ایشلرین چوخ آما چوخ کیچیک بیر حیصه سی گؤرولمکده دیر. اینسان حاقلاری آلانیندا فعالیت میدانینین گئنیشلنمه سی٬ یئنی مؤوضوعلارین دیقته آلینماسی و داها اؤنجه دیقت مرکزینده اولان مؤوضوعلاردا داها درینه گئدیلمه سی ان جیدی احتیاجلاریمیزدیر.

آذربایجان تورکلرینین ایکی قاتلی آیری سئچکیلیک و باسقیا معروض قالمالاری گئرچه یی سادجه میلی – سیاسی فعاللار حاقیندا گئچرلی دئییل؛ اوشاقلار٬ قادینلار٬ مذهبی آزلیقلار٬ ایشچیلر٬ صنعتچیلر٬ کندلیلر و یا آذربایجان میلی مسأله سی خارجینده چالیشان فرقلی سیاسی قروپلارا منسوب اولان آذربایجانلیلار دا بو ظولملره معروض قالماقدادیرلار. آذربایجانین اؤیرنجیسی٬ معلیمی٬ صنعتچیسی و شاعیری کیمی آذربایجانلی پاسدار٬ موللا و حتی انصار حزب اله دا٬ آنا دیلینده یازیب - اوخوما حقیندن یوخسوندور و اوسته لیک بونون فرقینده اولماسینا بئله اونا فرصت وئره یلمه ییر.

آذربایجان زیندانلارینین عمومی دورومو فارس بؤلگه لرینده کیندن داها آغیردیر. قانونسوزلوق داها چوخدور. اؤزباشینا یا بلکه ده یوخاری مقاملارین ایذنی ایه محبوسلارا اکسترا جزالار وئرن مأمورلارین گوجو داها آرتیقدیر. بوتون بو اکسترا باسقیلاری حبسه دوشن هر آذربایجانلی تحمل ائدیر. سیاسی محبوسو دا - فیریلداقچیسی دا٬ کیشسی ده – قادینی دا٬ بورجلوسو دا – اوغروسو دا.

بوتون بونلاری گؤز اؤنونه آلارساق نه یازیق کی آذربایجاندا اینسان حاقلاری پوزونتولارینین یوزده دوخسانیندان چوخو بیزیم ماسامیز اوستونده دئییل. دیقت ائدرسه نیز٬ بو چاتیشمازلیق نئجه لیک (کیفیت) مسأله سی اولماقدانسا٬ نئچه لیک (کمیت) مسأله سیدیر. بو اوزدن ده مؤوجود اولان قروپلار و ذاتا اینسان حاقلاری مسأله سینین بیر بوجاغیندان توتوب فعالیت ائدن فعاللارین اوستونه گئتمه یین دوغرو اولمادیغینی دوشونورم. مؤوجود اولان قروپلارین بونسوز دا ائله اله آلدیقلاری ساحه لرده یاردیما احتیاجلاری واردیر.

مسأله نین حلی اوچون ذاتا ماهیت اولاراق اینسان حاقلارینی مودافیعه حرکتی اؤزل لیکلرینه صاحیب اولان آذربایجان میلی – دموکراتیک حرکتی فعاللارینی بللی شکیلده حقوق مودافیعه چیسی کیمی چالیشماغا یؤنلتمک لازیمدیر.

س- سعید بی سیزده لوطفن ” آسمک “ین قورولماسی قونوسوندا دوشونجه لرینیزی بویورون ؟

من اونجه سایین دمکراسی اوجاغیندان ایکی مساله حاقدا تشککور ائتمک ایسته ییرم : بیرینجی سیی بو مساله نی و ” آسمک ” ی اونملي گوروب و اونو آراشديرماق ايسته مه یینیز اوچوندور ، ایکینجی سی ایندی حبس ده اولان چوخ یاخین یولداشیم سعید متین پور طرفیندن دیر ، سیز کئچمیش مصاحبه لرینیزی یئرلی اولاراق اونا حصر ائدیب سیز ، دوغروداندا سعید بوگون یاساقلانمیش میللی – دمکراتیک دوشونجه میزین اسیر دوشموش سیمگه سیدیر ، بوردا سعید متین پور طرفیندن سیزی تقدیر ائدير  و سيزه داها آرتیق اوغورلار آرزولاييرام.

آسمک قونوسونا گلینجه  عليرضا بي ياخشي نوکته و دئتايل لارا ايشاره ائدیب منده نئچه نکته آرتيرماق ايسترديم :

- ” کمیته دفاع از زندانيان سياسي حرکت ملي آزربايجان “   آدلي ييغينجاق او ايل بابک قالاسيندا توتوقلانميش ميللي فعاللارا يارديم ائتمک آماجي ايله اولوشدو و تخمينا بو ييغينجاق تير آيي نين سونو يا موردادين اوللرينده اولدو.

- يوخاريدا آدی گئدن کوميته مووقتي اولاراق تشکیل اولدو ، 21 آذر آغيرلامالاريندا توتوقلولار اولاجاغيني دوشونوب و حرکتين سياسي لشمه دونمي نه گيرمه سي زامان ، دايمي بير کوميته نين يارانما ضرورتي حيس ائديلمکده ايدي و ” آسمک ” بو ضرورتين سونوجو اولاراق ياراندي.

- ” آسمک “ين نه اولدوغو و نئجه چاليشماسي و قورولما قراری آذر آيي نين اورتاسيندا و يولداشلارين ايشتيراکي ايله تهران تربيت مدرس دانيشگاهيندا قبول اولوندو.

س- قیساجا بویورون ” آسمک ” هانسی هدفلر اوغروندا قورولدو و سیزجه بو هدفلره چاتدی می ؟

” آسمک “ين هدفلریني بئله سيرالاماق اولار:

- آزربايجاندا سيياسال و عقیده توتوقلولارینا چئشيتلي يؤنلرده يارديم ائتمک

- اينسان حاقلاري اوزره کولتورل و توپلومسال چاليشمالار

-آیدین لاریمیزی و آزربایجان اجتماعیتینی اينسان حاقلاري ديرلري قونوسوندا بيلگي لنديرمک

باشاریلی اولوب ، اولماماسی حاقدا بیزیم باخیشلاریمیز یئترلی دئییل و بابالاریمیز دئمیشکن هئچ کس اوز آیرانینا تورش دئمه ز ، بو اساسدا ” آسمک “ين بيزيم يوخ بلکه باشقا چاليشانلار طرفیندن دیرلندیریلمه سی داها فایدالی دیر چون باشقا یولداشلارین دوشونجه سی طرفسیز اولاراق ، ” آسمک ” تجروبه سینین باشاری و باشاری سیزلیق لارینی اوزه چیخاردار ، بو اساسدا رجا ائدیریک ممکن اولورسا مثلا 10 نفر سایین چالیشقان و آراشدیریجی لاریمیزین ” آسمک ” حاقدا دوشونجه و گوروشلريني آليب و بو مصاحبه ایله بیرگه یایین بیزجه بو داها آرتیق دوغرویا یاخین و فايدالي اولا بيلر.

س- سیاستده ” تجربه انتقالی ” دئییلن بیر مساله وار بو باخیمدان ، بوگون میللی حرکت صف لرینه گیرن یئنی نسلی حرکتده اولان تجربه لر ایله تانیش ائتمک چوخ اونملی قونودور ، سیزجه ” آسمک “ین باشقا اوزه ل لیکلری ندیر و او تجروبه دن بوگونوموزه هانسی درس لری چیخارتماق اولار ؟

ج – ” آسمک ” ايشه باشلاماغیني بير بيانيه ايله آچيقلاييب و عوضولري و قوروجو هیاتینی ايسه تانيتديردي ، بو آيدين و آچيق کيمليک اساسيندا  چاليشماق ” آسمک “ين باشاریلاریندا ان اونملي فاکتور اولماسيني دوشونورم. دئمک ” آسمک ” سيجيللي سي اولان بير اورگوت اولاراق ” عومومي گووه ن ” قازانماغی باشاردي.

- بو فاکتور آزربايجان دموکراسي اوجاغي نين ان بويوک نوقصاني کيمي قئيد ائديله بيلر، دئمک آچیق و تانینمیش کيمليک و بليرلي ليک هر سياسي ، توپلومسال …. اورگوتون باشاري آچاري کيمي ساییلابیلر و اونسوز زور دوروملارايله قارشيلاشماق احتيمالي يوروجو اولوب و گووه ن سيزليک قايناغي اولور ، آرتیرمالییام آزربایجان دموکراسی اوجاغی اونملی و دوغرو آددیملاری ایله بو سورونو گئریده بوراخماغی باشارمیشدیر.

- باشقا اونملي قونو ” آسمک ” ده تشکيلات ايچي و اويه لر آراسيندا يوکسک سوييه ده گوونج و اعتيمادين اولماسيدير بو قارشيليقلي اعتيماد ايشلرين تئز و باشاري ایلا سورمه سينه ايمکان ياراديردي.

آشاغیدا گونوموز ایله نئچه انتقاد ائده جم آنجاق آچیق دیر کی تنقیدلریم بوگون چالیشان اورگوتلر و یولداشلاریمیزین ایشلرینی کوچومسه مک دئییل و بو تنقیدلری بو یولداشلاریمیزین داها باشاریلی چالیشمالاری اوچون دیله گتیریرم ،

تنقیدلریم  بوتون چالیشقانلاریمیزادیر و گئنیش آلاندا و آزربایجاندا گئرچکله شن بویوک اولچوده انسان حاقلاری پوزونتوسونو مانیتور ائدیلیب ، مئدیا و دونیا اجتماعییتینده یانسیتماق اوچون هامینین قاتقیدا بولونماسی لازم دیر. وورغولاماق ایسته ییرم آدداپ و اوزه ل لیکله سایین فاخته زمانی اولوسلار آراسی ایلیشگیلرده چوخ اونملی آددیملار آتیبلار و آزربایجاندا باشقا اونملی بیر دونوشه ایمضا قویوبلار و بو یولداشلاریمیزین بئله دیرلی ایشلرینی تقدیر ائده رک آشاغیداکی تنقیدلری دیله گتیریرم :

- ” آسمک “ين ان اونملي قازانجي اينسان حاقلاري قاوراميني و حوقوق اونجه ليکلي چاليشما فورمونو ميللي حرکته قازانديرماسيدير و بو فورمت و قاورام چرچيوسينده يئني ديل و سیاسی ادبياتين اولوشماسي دا اونون برکتلي ميوه لريندن ساییلابیلر.

- گونوموزده وار اولان اينسان حاقلاري  فعال و اورگوت لريميز او ادبياتی قوللانیرلار آنجاق تاسوفله ” آسمک “ده آچيلان يول منطيقي سونوجونا چاتمادي و باشقا يئني ليک لره شاهيد اولماديق باشقا تعبيرده دئسم ، ” آسمک ” باشلايان يول بير نوقطه ده دايانيبدير و اينکيشاف ائتمک فورصتيني ايتيريب ( اورنه يي چاليشان جمعييتلريميزين داريسقال ” اينسان حاقلاري ” آنلاييشي و بو ساحه ني سياسي محبوسلارا محدود ساخلامالاری قئيد ائديله بيلر ، بو وظیفه البته هامیمیزین دیر و گرک هامی بیر گئنیش و قاپساملی اینسان حاقلاری اورگوتونون یارانماسیندا بو یولداشلاریمیزا یاردیم ائدک .)

- باشقا قونو ايسه او زامان آلت ياپيلاري حاضيرلانميش ايليشکيلرين دوغرو و دوزگون گليشمه مه سي دير يعني اينسان حاقلاري تشکيلاتلاريميیز ، سمپاتی یارادان ، جذاب و ائتگيلي ژستلر ياپماني اونودوب و اوزلريني بالاجا حصارلاردان چيخارماغا جيدي جهد گوسترمه ييرلر ، مثلا ايراندا اولوب بيتن گئنیش اينسان حاقلاري ايحلال لارينا  گوز يوماراق ميللي حرکته پرستيژ قازانديراجاق بويوک تبليغاتي ژست ياپما فورصتيني بوشونا ايتيريرلر.

- سون سوزوم یولداشلاریمیزی بیر خطر حاقدا اویارماق دیر.  گونئی آزربایجان دا اینسان حاقلاری ایله ایلگیلی چالیشمالاردا اینسان لاری ایدئولوژی و دوشونجه لری اساسیندا آییرماق منجه بویوک بیر خطر و یالنیش لیق دیر ، بونو ایندی دن اونله مه میز گره کیر ، آچیق سویله ییم : مثلا بیر اورگوتون آدی ” آزربایجان سیاسال محبوسلاری مدافعه کمیته سی ” اولورسا او کمیته نین ” آزربایجان ناسیونالیست سیاسال محبوسلاری مدافعه کمیته سی ” کیمی داورانماسی قبول ائدیله مز ، بو مساله سایتلار و باشقا مئدیا اورگانلاریمیزا دا شامل دیر بئله دار باخیش چالیشما بیزی میللی حرکت صفتیندن بوشالدیب و بیر فرقه ( Sect ) حرکتینه  چئویره ر و ” سئکتاریسم ” ین آجی سونوجو معلوم دور ، تورک و آزربایجان سعادتینیه چالیشان هر فرد و اورگوتون بو قونودا چوخ دویارلی اولماسی گرکلی دیر.

اسم کوه هاي ما را هم عوض مي کنند( علیرضا قولونجو )

Güney Azerbaycan milli hereketi ve ASMEK( سعید نعیمی