Doktor sedige Adalati. Azərbaican Federal Demokrat Hərəkatinin İcraiyə heiətinin Uzvu

Italya parlemanında iki günlük seminarın açılış merasimindeki çıxış

Hörmetli Italya Parlemanı ve Senatının Uzvləri

Xanımlar, Beyler

Men Azerbaycan Federal-Demokrat Harekati adına ve İran Federal Milliyetlerinin kongresinin bir üyesi olaraq, bu programı düzenleyen UNPO‘ya öz teşekkürlerimi bildirmek istirem ki bize bu fürseti verdi ki iran toplumunun demokrasiye geçişi yolundaki engeller haqqında öz fikirlerimizi bildirek .Men çıxışımda bu engellerin arxasındaki temel nedenlere ve bunları ortadan qaldırma stratejilerimiz haqqında danışacağım.

İran'da demokrasi yoxlugunun en aydın nedeni ölkede otoriter bir dini diktatörlüğünun hakimiyyetidir. 30 ildir ki, ölke teokratik liderler terefinden idare edilir. İran dövleti, ilahi rehberlik altında olduğunu ve ilahi yetkililer terefinden idare edildiyini söyleyir.

Teokrasi İran'daki iktidar sisteminin esasidir.Bu nedenle dövlet yalnız tereqqi ve yeniliğe engel değil, ayni zamanda düşünce, vicdan, ifade özgürlüğünü de yasaqlamakdadır, qisacası Iranda demokrasinin temeli olan her şey yasaqdır.

İran İslam Cumhuriyeti'nin anayasası, islami İran'ın resmi dini olaraq təin edir ve açıkcasına Şii mezhebine böyük bir ayrıcalıq tanımışdır. Bu, İranlıların arasındaki hemreyliği(hembestelik) yox etmisdir. Bu anayasa İranlıların beraber vetendaşlıq haqlarını redd eder ve onlari birinci ve ikinci sınıf vetendaş olaraq sınıflandırır. Bu anayasa geyri-fars milletlere, Sünni Müselmanlara, qadınlara ve dini azınlıqlara ayri seçkicilik uygulamakdadir.

Demokrasi eksikliyinin ikinci böyük göstergesi geyri-fars İranlıların ölkenin siyasi sehnesinden hezf olunmalarıdır. Misal olaraq, İran Türkleri İran'ın en böyük milleti olmasına rağmen siyasi güce sahib değildir.

İran İslam cumhuriyeti, pehlevilerin başlatdığı uzun ömürlü siyasi plani, ki hedefi geyri-fars milletleri asimile etmek için, ana dillerini ve kültürlerini qullanma haqqını yasaqlamaqdı, devam etmektedir. İslami rejim yalnız bu politikani devam etmekle qalmayıb, Şahın bu asimilasyon politikasını daha da güclendirmişdir. Niyyeti geyri-fars milletlerin gelişmelerini zayıflatmak ve İran toplumu içindeki rollarını yoxa çıxartmaqdır.

Geyri-Fars milletlerin, eğitimde öz anadillerini qullanma haqqından yoxsul bıraxılmaları, yalnız hakim güclerin terefinden güc , bilgi ve hakimiyyetin monopolize etmesiyle qalmayıb, aynı zamanda, tartışma, sorgulama, eleştirme ve analitik düşünme yeteneğinin de qısıtlanmasına neden olubdur. Paulo Freire, bir Brezilyalı eğitimci , bu prosedürü "düşünce sisteminin tecavüze uğramasi olaraq "değerlendirmişdir.

Geyri-Fars bölgelerindeki ekonomik gelişme de bu politikadan böyük derecede etkilenmişdir . Örneğin Kerman eyaletinde ekonomik yatırım derecesi Güney Azerbaycan'dan 300 kere daha çoxdur.

Islam devriminden önce 1979 ilinde, Güney Azerbaycan ölkedeki en gelişmiş ikinci endüstri şehriydi. Birkaç il sonra, 17. dereceye düştü.

Güney Azerbaycan, Iranda modern eğitim ve medrese sisteminin qurucusudur. İran'da ikinci üniversite ve ilk gazete orada teşkil olmuşdur. Ancaq, indi savadlıların sayısı baxımından ölke sethinde 20. dereceye düşmüşdür.

İran'da demokratik değişimi engelleyen bir başqa önemli sebeb de ölkede qadınların öz haqlarından mehrum olmalarıdır. İslam cumhuriyetinin quruluşundan bu yana İran'da cinsi apartayd yaşanır. İran İslam Cumhuriyeti'nin anayasası qadınları ikinci sınıf vetendaş olaraq sayır. 1979 ilinde İslam Cumhuriyetinin qurulmasından sonra,bezi qısıtlamalar qadınlara uygulanmışdır, mesela zorunlu Hicab ve bazı peşələrdə qadınların istixdamlari ,örneğin hakim olaraq çalışmaları yasaglanmışdır.

Biz Azerbaycan Federal Demokrat herekatı olaraq saydığım engelleri ortadan qaldırmaq için bu stratejileri teklif edirik:

1-Bize göre Islam cumhuriyetinin deyişmesi, laik ve demokratik bir sistemin qurulmasi ancaq qadın herekatı, milliyetlerin, işçi herekatı ve özgürlük herekatının işbirliğiyle mümkündür.

2 - Biz dış güclerin askeri işgaline qarşıyıq ve yabancı müdahileleri rejimin muxalifetde olan gücleri yox etmek için bir bahane olaraq qullanacagına, hakimiyyetdekilerin gücünü daha da güclendirecegine inanmaqdayıq. Askeri rejim öz saltanatını devam etdirmek için ona qarşı olanları yox edecekdir.

3 - Biz BM Güvenlik Konseyi terefinden qebul edilen tehrimleri ve Avrupa Dışişleri Baxanları terefinden gelen yeni teklifleri desteklirik. Biz bunların Islam cumhuriyetine basqı uygulayacagına inanırıq. Ancaq,bu tedbirlerin temamen Iran hükümetine yönelik olmasi gerekliyini ve masum insanlara zerer vermemesi gerekliyini vurgulurux.

4 - Bizce İran'da diktatörlüğün uzun ömürlü olmasının əsas nedenlerinden biri siyasi güçün bütövlüklə Tehranda mütemerkiz olmasıdır. Bu nedenle, güc ve nüfuz eyaletler arasında bölünmelidir. Biz inanırıq ki Federal bir sistem Tehrandakı gücün mütemerkiz olmasını qısıtlayacaqdır.

Iran için bizim önerimiz Etnik Federalizmdir.

İran Federal Cumhuriyeti, İran milletlerinin ve etnik quruplarının gönüllü birliğiyle qurulub, demokratik ve milli Federal sistemin esasında ve iki parlemanlı sisteme bağlı olmalıdır. Bu etnik federalizm temamen İranın milli ve çox dillilik gerçeğine uygun olacakdır.

5 - Bizce, yalnız öylə bir anayasa Iranın siyasi coğrafi çercevesinde yaşayan insanları biraraya getirebilir ki, laiklige dayanır ve bütün vetendaşların beraber haqlara sahib olmalarını garanti edir, İran'ın çox milletli olmasını ve o milletlerin dillerini resmiyete tanır ve indiki siyasi quruluşunu bir Etnik Federalsim sistemle deyişdirir.

Siddiyqə Ədaləti 2010