بو مجموعهيه ادبيات بؤلومونون آرتيرماسيندان، مقصديميز، قادينلاري توپلومون قيراغيندان، متنينه گتيرمكده، ادبياتين اؤنملي رولوندان فايدالانماقدير. بيز ادبيات واسيطهسيله، دائماً كيشي گؤزوندن باخيلان دونيايا يئنيدن و تزه يؤنلردن باخمالييق.. اؤز حيسلريميز، دويغولاريميز و دوشونجهلريميزله دونياني، هابئله اؤزوموز تانييب، كلمهلرله تمثيل ائتملييك.

بيزه وئريلن پاك، فداكار، اورك يانديران و... يا عفريته، شئيطان،آدام آلدادان و... صيفتلريندن بئزميشيك. آياقلار آلتيندا تاپدالانان سؤزلردن سوواي، باشقا كلمهلر تاپيب، يئني سؤزلر ياراتمالييق. جنّتي بيزيم آياقلاريميزين آلتينا قويانلار، بارماقلاريميزي اوندا اكمك اوچون بير كيچيك باغچاني بئله بيزدن اسيرگهديلر. آنجاق ايندي بيز بارماقلاريميزي آغ كاغاذلاردا اكيب، هايقيريريق دونيانين ياريسي گؤزدن آتيلماماليدير. بيز بونو راحات الده ائتمهميشيك، و قدرين بيلمليييك.

خاطيرلايان كيمييم. منيم بير گونلوك دفتريم واردي. هر آخشام اؤز ـ اؤزومله تك باشيما قالديغيمدا، يازارديم ايچيمده قاينايان دويغولاريمي... يازارديم هر گؤردوگومو، هر دويدوغومو. اوخشارديم بعضاﱠ ده گونشين باتديغي او مؤحتشم منظرهني شعيرلرله... سونرا قويارديم دفتريمي بوكرك كومودومون ايچينه. ياتاغيما گيريب قارشيمداكي باغلي او كومودون ايچينده سسسيزجه گؤزلهين منه، باخاركن يوخلارديم.

او منيم ان ياخين، ان صميمي يولداشيمدي... مني گؤزلر، مني سطيرلريندهكي رنگلي حرفلرله ياشادار. سئوينركن او حرفلر سانكي نوتلاشير، ماهني سؤيلهيير. اويناغا گليب، سئوينجيمي سرگيلر. غمليايكن ده گؤز ياشلاريمين داملالاريلا اينجي ـ اينجي، صبريمي سيمگهلردي...

بير گئجه دفتريمي آليب، يازديغيمدا، ويداع ائتديگيمي بيلمهميشم... اونو كومودومون ايچينه هميشه قويدوغوم يئره بوراخديغيمدا، كومودومو باغلاييب، ياتديغيمدا، اونو بير داها گؤرنميهجگيمي بيلمهميشديم.

ايللرين دوندردوغو او گونو خاطيرلاميرام بئله، بير قرنين روبعوندن چوخ گئچميش، يادا سالديغيمدا. اؤزومو او كومودون قارشيسيندا تاپديغيم زامان، ايتيرديگيم مني تاپيرام هيجاني، ووجودوما دولدو.

كيم بيلير سارالميش ياپراقلارين اوزريندهكي ياشدان اينجيلر بلكه هلهده ايسلاقدير. و باتماغا ساري اوز توتان سسلر بلكه هلهده سئوينجيمي پيچيلداشير.

كومودومون قاپيسيني آچديم... گؤز ياشلاري اوچموش، نفسي توكنميش، دفتريم ايتميش. گنجليگيم و من كيمي. كيم بيلير اونو بوراخديقدان سونرا هارالاردا مني آراييب، گؤزلهميشدير. بلكهده رفلرين يادا اسكي قوتولارين هانسيسيندا مني گؤزلركن ساراليب، سولموشدور.

كومودومون قاپيسيني باغلاركن، عئيني اسكيدن اولدوغو كيمي ايچينده مني بوراخديم سانكي... بو غافيل من او اسكي مني اونوتدوغونا گؤره، داها اونودا بوراخا بيليرديم.

قاش قاراليب. مچيددن اذان سسي قولاغا گلير، كوچهنين چيراقلاري بيردن يانيب، گئجهنين يئتيشمگيندن خبر وئرير. يدالهخان دستاماز آلماغا حيطه دوشور، كوچه قاپيسينين يانينداكي چيراغين ايشيغي، ايللردي اونلارين حيطين گئجهلر سحره كيمي ايشيق ائدير، حيطين چيراغين، اوشاقلارين توپو ايللردي سينديريب. يدالهخان اورادا چيراغين اولماسين داها لازيم بيلمير. ديلي آلتدا دوعا اوخويان حالدا حيطه دوشور، پاييز يئتيشركن حيطدهكي آغاجلارين الوان يارپاقلاري هر يانا بير يوموشاق فرش دوشهييب، چليك الينده آستاجا آياقلارين يارپاقلار اوسته قوياندا خيشيلتي سسي اونو خيال دونياسينا آپارير. سويون يايدا سرين اولماسي اوچون حيطه سو چكنده دئدي، آلچا آغاجينين يانيندان چكين، بولاق سويو كيمي سرين اولسون. ايندي حووض يارپاقلا دولوب، يدالهخان شيري آچاندا سويون سسيندن، گيليفين باغلانماسين بيليب، «محبوبون يادينا ساللام حيطه بير سوپورگه چكه، ائله بيل چوخداندي سوپورولمهييب.» دئدي.

سونرا اؤز ـ اؤزونه دئدي: «گليب، چيخمادي. سؤزه باخمير، گئدنده تاپشيرديم گئجه اولماميش هاردا اولسان قاييت گل، گون باتاندا سن ده گرك باتاسان؛ ائوينده اولاسان! آرتيق يوبانسا نئيليم؟! كئچنلر كيمي ساواشيب، نئچه گون كوسوم». آزجا فيكيرلشندن سونرا، «يوخ دا بيزدن كئچيب، كوسمك جوانلار ايشيدي» سويون سسي دستاماز آلماغي يادينا سالير، ال اوزون يوواندا: «گزگن گزه بيلمز»، گزمهسه دؤزه بيلمز، ناهار چاغي تزه اوزانيب مورگولهييردي گئيينكلي، ايچري گليب دئدي: «يدالهخان قيزينان ائشيگه گئديريك منه گؤره سؤز ـ سوون ؟!»

محبوبون پئشهسي اولموشدو. يدالهخان اوتراق اولالي، آرتيق گزيردي. قيزين هر نهسي ننهدي؛ محبوب ائوده اولماسايدي، يدالهخان يادا دوشردي. اختر، دختر، هجرده باش وورماياندا گلين داليجا گليردي، خانيم مكهيه گئدن وار؛ بئشيك ـ بلگه چاغيريبلار.

يدالهخان داها جانا گلميشدي، نه كوسمك، نه قاش ـ قاباق، نه دوداق ساللاماق، هئچ بيري كار كسميردي. يدالهخان محبوبون سؤزون ائشيدركن اوزانديغي يئرده، يورقاني باشينا چكدي، ياني؛ گئتمه، آما بيرآزدان سونرا اياق سسين ائشيتدي آخسايا ـ آخسايا آياغا قالخدي اؤزون پنجره دالينا يئتيرنه گؤردو محبوب آغ، نارين گوللو چاديرسيلا قاپيدان چيخدي.

يدالهخان قولاغين دوموگونه وئريب، گوندهكي كيمي ايكنديني، آخشاما يئتيردي .

يدالهخان شيري باغلاييب باشينا، آياقلارينا مس چكيب، آستاجا دوعا اوخويوب، چليگي، آلچا آغاجينين آلتيندان گؤتوروب يولا دوشدو.

اولمايا ايتيب، يوخ ايتمز، نييه ايتير، تك گئتمهييب كي؛ گئدنده هجرين ماشينينين سسي گلدي. هاوالار سويوقلاشيب، بوندان سونرا ايچريده دستاماز آلمالييام. سويوقدان سوموكلريم گيزيلدهيير.

ائوه گئدنده پاييز گوللرينين قوخوسو هر ياني بوروموشدو، اونلارين قوخوسو يدالهخانين رحمتليك آتاسينين درين ـ دگرلي سؤزون يادينا سالدي: ايكي شئيي دونيادا خاطيرهلري ديريتمكده گوجلو بيلميشم، بيريسي ايي ـ قوخودور، او بيريسي ماهنيايله، هاوالار.» بير ماشين سسي كوچهدن گلدي ماشين دئيهسن ساخلادي، گلديلر، ايندي تلهسيك قول كيفيندن آچاري چيخاريب قاپي آچانا، هجر سيگنال وئريب، ماشين يولا دوشهجك؛ هر نهيي اونودماق ياخشيدير.

«محبوب گلدين، ياخشي يئديگين ـ گؤردوگون اؤزونونكو، سؤيله گؤرك نه واريدي؟»

آما قاپي آچيلمادي، باغلي قاپييا كيمسه كيليد سالمادي ـ يدالهخان پيللهلردن اوسته چيخيب، قارانليق اوتاقدا سجادهسين گؤتوروب يئره آچيب، قيبلهيه ساري دوردو.

قارانليقدا، خاليق ايله راحاتراق دانيشماق اولار. اذان ـ ايقامهني وئريب، بير يارالي سسيله دئدي: «اللهاكبر، بسماللهالرحمنالرحيم» گليب چيخمادي، اولمويا ايته، جوانليقدا ييخيلماق پئشهسيدي، ننهم رحمتليك ماهانا الينه وئرميشدي: «دولو، بسته بويدور؛ تئز نظر دگير، ييخيلير» گونده اوزرليك سالماق واريدي. سونرا دا كؤمورن، اوشاقلارين بيريسي قاپي دالينا آتاردي، گؤز پاتلايا. آما ايتمگي «سبحان ربي العظيم و بحمده، اللهاكبر»

اگر ايلك دفعه ايتمگي اوروسيت (روسيه) موحاريبهسينده، اؤز گوناهي اولسايدي؛ كيمسه ده بيلمهسه آللاهيم شاهيددير، او بيرلر منيم گوناهيمدي. تزه محبوب كئفسيزلهميشدي اوشاقلارا دئديم: «بالا اگر پاييزا ياخشيلاشسا ايمام رضانين زيارتينه گئدهجگيك، ياخشيلاشماسا دا آپاريب، اونون مرقديندن شفاسين ايستيهجگم.»

دختر بيردن دئدي: «آتا جان دئ، خانيمجانلا خلوت ائلهييب، جوانليغي يادا سالماق ايستيريك.»

گولومسهنيب، دئديم: «سيز ائله بيلين.»

هئيتايله گئتمكده هر ايشي، خالاقيزيسيگيل گؤردولر. بيردن گؤردوم بير گون ناشتوولوقدا باشآچيق، باش آليب گئدير. داليجا قاچيب گتيرديم، آما ضريحدن آچاندان سونرا ائله توخداماميشدي، قاييداندا قاطاردا استغفرالله اؤزگهلر يانيندا ايستهييردي بير يئرده ياتاق. اوتانديغيمدان باشيمي قووزايانميرديم، جانا دويان كيمي مراغادا قاطاردان دوشنده بيردن فيكيرلشديم، آزسا منده راحات اوللام. اؤزومده، آداملار آراسيندا گؤزدن ايتديم. محبوب مني آختاريب تاپمادي. من قاطارين او بيرسي تاييندان كئچديم، آما محبوبون سسين ائشيديرديم: «يدالهخان، آغا، به هارداسان؟ من بوراني ... تاني ...»

«سبحانالله والحمدالله و لا اله الا اله، الله اكبر.»

محبوبون آياقلارين، يئكه آياققابلاريله گؤردوم، داليجا زور ايله چكيليردي. تابسيز، جانسيز، يالقيز... سسي قولاغيمدا جينگيلدهدي: «آللاه مني اؤلدور، اونون باشيندان بير توك اسكيلمهسين!»

محبوب پيس ده دگيلدي، مگر ايكي گون كئفسيزلهمكله آدامي آتارلار؟ يدالهخان فيكيرلشيردي كي، بير قاطار توووايله آرالاريندان كئچدي، بير كيرپيك چالما دا، يدالهخانين محبوبايله كئچيرتديگي گونلر گؤزونون قاباغيندان كئچدي، قاطارين فيتي اونو آييتدي.

«الحمدالله ـ اشهد ان لااله الا الله»

قاطار كئچميشدي كي يدالهخان سلاملارين وئردي، ايكي نامازين آراسيندا بير تسبيح ده چئويردي. يدالهخان ديلي آلتدا، «استغفرالله ربي و اتوب اليه» دئييب؛ آللاهدان باغيشلانماق ايستهدي. اورگي دؤزمهييب بيرده پنجرهدن حيطه باخدي. «گؤرن هانسي جهنمده قالدي، نامازي قورتاريم؛ گليب چيخاماسا بير ايش گؤررم» حيرصيله دئدي.

نيت ائلهييب، باشلادي «بسماللهالرحمنالرحيم»، خستهلهنندن قويدوغو شئيلرين يئرين ايتيرير، بيشيرديگي خؤركلر ده قاباقكي داد ـ دوزدا دگيل، آللاه باغيشلا! بيرده اؤرتولو بازاردايدي، «قلهو الله احد» اتي ـ حاضيري خؤرگي ـ قيرميزي سلهده محبوبا وئريب، اللرين توولايا ـ توولايا بير راحاتليغا چيخان كيمي يولا دوشدوم. اللرين اوزونه ساري قوزاييب، آغلايان حالدا: «ربنا آتنا فيالدنيا حسنه ... و قنا عذاب النار» گؤزلرينين ياشي اووجونا دامدي.

يايين اوزون گونلريدي كي اختر، اوغلو ايله برابر باش ووردولار.

ـ «آقا جان ـ به خانيمجان هاني، گؤرمورم؟!»

سؤزلرين قاباقدان حاضيرلايان كيمي: «بورالاردايدي.»

«قاپي آچيقيدي قوهوم ـ قونشويا گئتمگه» ايوب دئدي.

«اوغول هوشون آزيب؟ خانيمجان بيزلره چتين گلير، او قونشو ائوينه گئده؟!» اختر آرتيردي.

تلسيك تيلفونا ساري گئديب، بير ساعاتا هاميني ييغيب؛ محبوبو بازار ايچينده، حامام سكيسينين قاباغيندا سله الينده، تاپيب گتيرديلر. محبوب يدالهخاني گؤرجك گؤزلري دولوب: «ائودهسن؟ ـ دئديم به ايتيبسن» آغلاماق قويمادي سؤزون دالين گتيره.

سيفالهنين گؤزو دولوب، اؤزون سينديرماييب دئدي: «دونيانين ايشينه باخ، خانيم جان ايتيب، دئيير به هامي اوننان سونرا ايتيب.» يدالهخان صلوات باغيشلاييب، ساغينا ـ سولونا پوفلهييب، آياغا قالخيب بيرده حيطه باخدي، ائله بيل بير ايش گؤرمهليدي.

تيلفونا ساري گئديب، تلسيك نومرهلري توتدو.

او تايدان: «بويرون.»

ـ «هجر! قيزيم سنسن؟»

ـ «يوخ آقاجان نيگارام. سالام، نئجهسيز؟ كاش سيزده شامي...»

ـ «نيگاريم! ماماني وئر دانيشسين.»

ـ «نيگرانچيليق يوخدو كي؟»

ـ «تئز اول چاغير.» (آزجا سوكوتدان سونرا)

ـ «آقاجان سلام. گئجهنيز خئير اولسون، نيگرانچيليق يوخدو كي؟»

ـ «هجر قيزيم قوناقلانيب سيزده قاليب، به نييه قايتارمادين؟!»

ـ «كيمي آقاجان؟!»

ـ خانيمجانين دئييرمدا.»

ـ «آقاجان كئفيز ياخشيدي؟!»

ـ «بالا قويورسوز كئف قالا، هئچ دئميرسن قوجا آدامدي، نفسي بيردن گئدر، گلمز! مني نييه تك قويوبسان، نييه او آروادي گتيرميسن؟!»

ـ «آقاجان ايندي اؤزوموزو يئتيرديك.»

ـ «بالا شامسيز قالميشام.»

ـ «آقاجان مگر خاطيريزدن چيخيب!»

ـ او تايدان سسي اوجالير: «اختر باجي، حسن، اسدآقا، آقاجانا بيلميرم نه اولوب، سايل ـ بايل ائيلير.»

ـ «بالا آدام قوجالاندا سؤزونه سايل ـ بايل دئيرلر.»

يدالهخان بير سس ائشيديب، تووايله گوشيني يئره آتيب، پنجرهيه ساري گئدير. قارانليق حيطه باخير، محبوب قاپيني آچيب ايچري گلير. اوزو آي كيمي پاريلدايير.

هجرين بوغونتو سسي يئردهكي گوشيدان گلير: «آقاجان درديمي نييه تزهليرسن، ايكي ايل اولار خانيمجان آللاهين رحمتينه گئديب.»

يدالهخان گوله ـ گوله پنجرهدن الين ترپهدير: «گلدين؟ بيليرديم گلرسن، سن منيم وفالي ياريمسان، بير گئجهده مني يالقيز قويمويوبسان.»

بير نيگارليق وار دريمين آلتيندا

بير نيگارليق...

اگنيمه اؤرتو، روحوما روسواليق

قيرخمين قيش آلتيندان باش قالديرميش گؤي قورشاغي

آلا دومانليق...

سئويلهجك نه جان،

سئودالاناجاق نه دامار، نه قان وارسا اگر

هاميسينا دگر

بير ائله... بير ائله نيگارليق

يالنيز

سئودايا اونو تاپيشيراجاغام ياديگارليق...

پاييز قوخوسو گلير يورغانيمدان

من،

گؤزلريمده، چيگ سئوگيني پيشرمگه

و اورگيمدن سنسيزليگي سوپورمگه

تلسميرم هئچ

بيليرديم بير سحر،

آنامدان اؤگرنديگيم اوخشامالار ديليمده گزهجك

و سئوديگين قيزين آدي اورگيمي اوزهجك

ياساقليغيمي قولتوقلاريمدا گزديريرديم؛

سن دئينده ياساقلانام،

و بير قيزين،

اون سانتيمترهليك باشماقلارينين آلتيندا آياقلانام.

بيليرديم بير سحر،

خزللنميش ياپراقلار

دوداقلاريمين سارالماسيني لوغازا قوياجاقلار

بيليرديم بير گئجه،

قيزلارين يالقيزليغي بير پونزا آغيرلاشاجاق

اورگيمجه آغيرلاشاجاق، اورگيمجه!

و نه يونگول آغيزلاردان قوپاجاق

سئوديگين قيزين آدي...

بوراخ، بوراخ؛

قوي پاييزين گؤزلري آيدين اولسون!

نه اولار،

من آنالارين اوغول آرزيسيلا دوغان قيزلاردان

آرتيق دگيلم كي...

بير سحر،

اوگئي باخيشلارا گؤز آچان قيزلاردان

بير سحر،

گؤزلرينده چيگ حسرتي پيشيرن قيزلاردان

بير سحر،

اوركلريندن ايستكلريني سوپورن قيزلاردان

من اونلاردان آرتيق دگيلم كي...

بوراخ،

قوي پاييزين گؤزلري آيدين اولسون!

شكرانه عالم

من «سؤزلو»، سن ...

من سؤزلو، سن سكوت، سسسيز ـ سميرسيز

گئجهيه بورونن كوچهلر كيمي

من آشيب داشيرام بؤيوكلوگومدن

اؤزومدن آتليرام اؤزگهلر كيمي

آغزيمدا اود اولور دانيشديقلاريم

سن منيم قارشيما دنيز گولورسن !

ياريسين ياغيرسان اوستو باشيما

قالانين قيسمتله ايكي بؤلورسن

گؤزلريم سكوتو مورگولهنيده

طالعين منيمله دولاشيق دوشور

من سني اويورام يوخولاريما

اورگيم آچيلان سحره اوشور !

نه دونيا منيمدير، نه من دونيانين

من سني يالانا باغلايانمارام

چوخداندير سئوگيميز ائوسيز ـ ائشيكسيز

سئومگي صاباحا ساخلايانمارام

شهريور آيينين اوتوز بيرينده

دوغومون اوغورلو دئمك يئرينه،

صبرينه توكنديم، اضطرابيمدا

بيرليكده جالانديق «ليريك» شعرينه

«من» سكوت!، «سن» سكوت!، محبتلشديك

گئجهنين معناسي اولدوق ايكيميز

سن منه دوغولدون، من يئني ايله

آرديجيل صاباحا چاتاجاييق بيز.

خانيم «ملارد»ين اورك خستهليگينه گؤره، اَرينين، اؤلوم خبرين اونا وئرمكده، اولدوقجا اهمال ترپشديلر.

باجيسي «ژوزفين» يارما ـ ياريمچيليق، قيريق جوملهلرله خبري اونا آنلاتدي. ارينين يولداشي «ريچارد»دا اونلارين يانيندا ايدي. دمير يولونون فاجيعهسينين خبري، روزنامه دفترينه يئتيشنده، ريچارد اوردايميش و «برنتلي ملارد»ين آدين اؤلنلرين آدلارينين اولينده گؤرور. خبرين دوز اولماسينا اَمين اولماق اوچون، ايكينجي تلقراف چاتينجا، اوردا دايانير. او تلسيردي، بيردن بير باشي سويوق تانيش، بو قارا خبري ائله چاتديرمايا كي، خانيم ملاردين اورگي اوزوله.

چوخلاري بئله بير خبري ائشيدنده، شوكه اولوب، اونو اينانمازلار. اما خانيم ملارد بئله اولمادي. بيردن اؤكوتمه ووروب آغلادي و اؤزون باجيسينين قوجاغينا سالدي؛ خبرين ايلكين فيرتيناسي سووشدوقدا، تكباشينا اوتاغينا گئتدي و كيمسهني اورا قويمادي.

آچيق پنجرهنين، اؤنوندهكي، دينج، يئرلي ـ ياتاقلي صندلينه جومدو. جانيني، بير آغير يورقونلوق آلتيندا حيس ائديردي. بو يورقونلوق روحونا دا ايشلهييردي.

آچيق پنجرهدن، ائولرينين اؤنوندهكي ساحهده، ايلك باهارين يئني نفسيندن اَسن آغاجلارين اوجونو گؤروردو. ياغيشين جانا ياتان اييي هاوادايدي. آشاغيداكي خيياواندان، بير چرچينين هارايي گليردي و چوخ اوزاقلاردان كيمسهنين خوش آوازي اونا چاتيردي. دامين هئرهسينده سايسيز سئرچه جوگگولديوردو.

باتيدا، بير ـ بيرينين اوستونه قالانان بولودلارين آراسيندان، گؤيون اوزو تيكه ـ تيكه گؤرونمكدهايدي.

باشيني صندلين ياسديغينا داياييب، ساكيت ـ صاميت اوتورموشدو. تكجه ايچين چكنده ترپنيردي. سانكي بير اوشاق دويونجا آغلاييب، ياتاندان سونرا، گاهدان يوخودا ايچين چكير.

جاوانيدي. ساكين و گؤزل اوزونده اولان زامانين ايزلري، چاتيلماميش ديلكلردن و آشكارا بير باجاريقدان خبر وئريردي. اما ايندي تومموش باخيشي، اوزاقلارا، گؤيون اوزونون او آبي تيكهلرينين بيرينه زيللهنميشدي. گؤزلرينده، كئچميشلره جومماق ايزي يوخ ايدي، آنجاق جانلي فيكيرلر اونلاردا ييرقالانيردي.

نه ايسه، اونا ساري گلمكدهيدي، قورخو ايچينده گؤزلهنيلن بير شئي. نه اولدوغونو بيلمهييردي. آنلاشيلمايان، آدا سيغيشمايان بير شئيين اونا چاتماسين، هاواني دولدوران سسلر، اييلر و بويالاردان دويوردو.

اورگي چيرپينيب، سينهسي آتلانيردي. اونو منيمسمگه ياخينلاشانين، نه اولدوغونو، آنلاماغا باشلادي. آغ، اينجه اللري كيمي چاتماز ايرادهسيله، اونو دالي قايتارماغا چاليشدي.

آنجاق او، جانينا جالاناندان سونرا، ديل ـ دوداغينين آراسيندان بير كلمه چيخدي. دفعهلرجه اونو پيچيلدادي: «قورتولوش، قورتولوش، قورتولوش!» تومماق و اونون آرديندان گلن قورخو گؤزلريندن چكيلمگه باشلادي. باخيشي ديريلدي، گؤزلري ايشيقلاندي. اورگي يئيين دؤيونمگه باشلادي و قانينين دولانيشي، بدنين ذره ـ ذره قيزديردي، جانين دينجلتدي.

اونون بير درين سئوينج اولوب ـ اولماديغيني، دفعهلرجه اؤزوندن سوروشدو. اما بئله آيدين ـ آشكار، اوجا ايدراكين قاباغيندا، بو سورغونون نه دَگري وارايدي؟

بيليردي، ارينين مهريبان اللرين، اؤلومه چولغانميش و دائما سئوگي ايله اونا باخان اوزون، بوزارميش و جانسيز گؤردوكده، يئنه آغلاياجاق. اما بو آجي آنلاردان سونرا، اوزون ايللر ـ تكجه اونا عاييد اولان ايللرين ـ گلهجگيني دوشونوردو. اللرين قوزادي و قوجاغين اونلارا خوش گلدين دئمگه، آچدي.

گلهجك ايللرده، داها كيمسهيه يوخ، تكجه اؤزو اوچون ياشاياجاق. داها گوجلو بير ايراده، بئله بير منطيقسيز آنلامدان كي اونون واسيطهسي ايله ار ـ آرواد اؤزلرينه حاق وئرير، شخصي ايستكلرين اوبيريسينه تحميل ائتسينلر؛ اونون ايرادهسيني اؤزونه باغلاماياجاق. بونون داليندا بير خئير نيت اولاندا بو ايش، تقصير بئله ساييلمير. آنجاق بو آندا اونا آيري تهر باخا بيلميردي.

دوزدور، هلهده اونو سئويردي. البته گاهدان، هميشه يوخ. آنجاق فرقي نهدير؟! بو سئوگي دئديگيميز آچيلماميش سير، ايندي وارديغي دوشونجهنين قاباغيندا حسابا گلميردي. اؤزونه اينانماق، حياتيندا اَن چكيجي وارليغا دؤندو.

يئنه پيچيلدادي: «قورتولوش؛ جانين و روحون قورتولوشو!» ژوزفين باغلي قاپينين داليندا اَييلميشدي، آغزيني آچار يئرينه توتوب و قاپيني آچ دييه يالواريردي.

ـ «لوئيز، خواهيش ائيليرم قاپيني آچ! اؤزوو نوخوشلاداجاقسان نئيليرسن لوئيز؟ سن الله آچ قاپيني»

ـ «قورخما نوخوشلامارام، گئت بوردان»

يوخ!... او آچيق پنجرهدن گلن هاوادان، حياتين دادين چيخارديردي. گلهجك گونلرين فيكري، خياليني لاپ هنجامادان ائلهدي. ياز گونلري، ياي گونلري و بوتون اونا عاييد اولان گونلر؛ حياتين اوزونلوغونا شوكر ائلهييردي. تئزه دؤنن ايدي كي حياتينين اوزون سورمهسيندن جاني كورگي گيزيلدميشدي.

نهايت آياغا قالخدي و باجيسينين ايصرارينا گؤره قاپيني آچدي. گؤزلرينده بير قازانج، بير هيجان وار ايدي بير «غلبه تانريسي» كيمي يئريشيندن، اؤزونونده خبري يوخ ايدي. باجيسينين بئليندن ياپيشيب، بيرليكده پيلهلري يئنديلر. ريچارد دا، پيلهلرين آشاغيسيندا اونلاري گؤزلهييردي.

بيردن، بيري آچار ساليب، كوچه قاپيسين آچدي. الينده چتري و يوك ـ ياپي ايله؛ ساكينجهسينه، ايچري گيرن، برنتلي ملارد ايدي. بير آز يول يورقونونا بنزهييردي. حاديثهدن اولدوقجا اوزاقايميش؛ خبرين بئله ائشيتمهميشدي. ژوزفينين چيغيرتيسيندان و ريچاردين تلسيك قاباغينا كئچمگيندن هويوخوب، دوندو.

آنجاق ريچارد، اونو، خانيمينين گؤزوندن ايتيرمكده، چوخ يوبانميشدي.

دوكتورلار يئتيشينجه، سئويندگيندن سكته ائلهييب، اؤلدوگونو بيلديرديلر.

فريبا وفي

وفادارياش مانده بود روي دستش و كسي از آن خبر نداشت. شبي كه خواست آن را به مرد نشان بدهد. يك شب پرستاره بود و تراس كوچك آپارتمانشان پر از عطر گلهايي بود كه از باغچهي همسايه ميآمد. به شوهرش نگاه كرد و ميل زيادي به حرف زدن در او بيدار شد. داستان وفادارياش كه فكر ميكرد در قسمتِ غيرقابلِ دسترسِ ذهنش پنهان شده است به سرعت روي زبانش لغزيد و از آن سرريز شد. بعدها از آنهمه وراجي تعجب كرد. ذهن زنانهاش به دنبال مقصر گشت. فكر كرد تقصير از شب بود كه مثل شبهاي ديگر آن شهر نبود و هيچ ربطي به آن كوچهي پرجمعيت كه نصف شب هم، صداي بلند و بيملاحظهاي از زير ديوارهايش به گوش ميرسيد نداشت. شبي بينهايت آرام بود. نسيم هم بيتقصير نبود. نسيم بود كه عطر گل را به تراس آورد و توي اتاق كوچكشان ريخت.

به شوهرش نگاه كرد. دوشاخهي تلفن را تعمير ميكرد. خم شده بود و زيرلبي سوت ميزد. فكر كرد تقصيرِ خميدگيِ گردنِ شوهرش هم بود. پيچخوردگي نرم گردن. خمشدگي روي شانهي برهنه. زن گفت «تلويزيون را خاموش كنم؟» مرد گفت «هر جور دوست داري. بيا بشين.»

زن بعدها نظرش را در مورد مقصر عوض كرد. همهي تقصيرها از صداي مرد بود كه با گيرايياش اتاق را پر كرد. زن دراز كشيد. دوست داشت مرد را در حال كار كردن ببيند و صداي سوت زدنش را بشنود. همه چيز به نظر مهربان و صميمي ميآمد. اينجور مواقع حافظهي زن خالي ميشد و خاطرهاي از تلخيهاي زندگي مشتركشان را به ياد نميآورد. انگار زندگي از همان لحظه شروع ميشد، از آن اتاق و از مردي كه آهنگي را سوت ميزد. غير از اين هيچ نبود. تنها نسيم بود كه آرام از روي صورت مرد و بعد از روي زن گذشت و سينهي زن نرم و نامحسوس بالا آمد. مرد چيزي در تن زن حس كرد و كارش را يكباره ول كرد و به او نزديك شد، با خندهاي كه از چشمهايش فوران كرد. زن فكر كرد لحظهي فراواني نعمت است. خوب اين لحظهها را ميشناخت. لحظهي فراواني خنده، فراواني نسيم و فراواني صميميت. همين صميميت كاري كرد كه رازهاي كوچك زنانهاش مثل پشههاي ريزي به نظر آمدند كه توي هوا چرخ زدند و با خاموش شدن چراغ به سرعت ناپديد شدند.

در آن لحظه بود كه يكهو خواست از اتفاق كوچكي كه سالِ پيش افتاده بود، بگويد. در تمام مدت از آن، مثل قرصي كه در لحظهي حساس زير زبان بيماران قلبي ميگذارند، مراقبت كرده بود. حالا ميتوانست به آن همه توجه پنهاني بخندد، توجه زنهاي پير و وسواسي به قلب بيمارشان، قلبش حالا به سلامت قلب يك ماده گرگ ميتپيد.

فكر كرد وفادارياش بود كه نگذاشت با توريست ايتاليايي برود با آن ماركوپولوي زيبا. در جواب سؤال او با انگليسي نامطمئن، اسم كشورش را گفت. مرد از او خواست آن را با انگشت روي نقشه نشان دهد، زن انگشتش را روي چشم گربه گذاشت. مرد هيجانزده شد. به ايتاليايي چيزي گفت و بعد به انگليسي از گرگها حرف زد. زن باترديد نگاهش كرد و مرد مثل گرگ روي دستهايش خم شد و گفت كه بيولوژيست است و عاشق گرگ. گفت در منطقهاي كه زن زندگي ميكند هنوز هم گرگهايي هستند كه نسلشان در خطر است. آيا اين را ميداند. زن نميدانست. مرد كتابچهها و نقشههاي زيادي از كيفش بيرون آورد. زن فقط ميدانست. كه او باز هم از گرگها حرف ميزند. توريست به او گفت آيا تا به حال زوزهي گرگ شنيده است، زن گفت در كودكي چرا و گفت خيلي ترسناك بود. صدا دور بود. گرگ هم ديده نميشد با اين حال ترسناك بود. توريست گفت ولي او به شنيدن صداي گرگ ميبالد، بزرگ ميشود، قوي ميشود. از او خواست دفترچهي راهنماي توي دستش را رها كند و روي صندليهاي كافهي پارك بنشينند. زن قبول كرد.

مرد قهوهاش را خورد و با خنده گفت چهرهي شرقي زيبايي دارد و انگشتش را تا نزديكي موهاي سياه زن جلو آورد ولي منتظر عكسالعمل او نشد. بيخيال حرف زد و حرف زد و بعد تا نزديكهاي هتل با او آمد. در راه از سرزمينهايي كه ديده بود گفت از زندگي خودش و حتي از كودكياش او را وادار كرد حرف بزند. زن حرف زد و از حرف زدنِ خودش خوشش آمد. خودش را در كنار مرد بيگانه، زير آفتاب بيگانه و در حال حرف زدن به زبان بيگانه شناخت و خوشش آمد.

مرد ايتاليايي عصر همان روز بازگشت. عصر گرم و پر از پشهي خيابانهاي دمشق. پيدا بود تنهاست. او هم بين همسفرانش تنها بود. همگي دور زني جمع شده بودند كه فالشان را ميديد. زن از پنجرهي هتل او را ديد و اشاره كرد آن پايين بماند. كيفش را برداشت و آرام از اتاق بيرون رفت. ميخواست از مرد ايتاليايي خداحافظي بكند. او هم همين فردا به كشورش بازميگشت. از پلهها پايين آمد. مرد با لبخندي شاد و بچهگانه آن پايين ايستاده بود و بوي گيجكنندهي قهوه از نزديكيهاي هتل ميآمد.

با همان انگليسي ناقص حرف زدند. بعضي وقتها ناچار ميشدند از حركات دست استفاده كنند. به اين كار خودشان خنديدند. مرد باز هم از گرگها گفت. زن فكر كرد چطور ميشود اينهمه با گرگ زندگي كرد. توريست گفت در كوههاي اطراف شهري كه خانهي زن در آن است هنوز هم هشت جفت گرگ زندگي ميكند.

يك بار مرد شانههايش را بالا برد و به تقليد از گرگ زوزه كشيد. زن خنديد، بعد شك كرد. مرد بعد از آن صدا به او زل زده بود. چشمهايش برق داشت. برق چشمهاي گرگ در تاريكي. هوا تاريك ميشد. مرد گفت چرا ديگر حرف نميزند. زن خواست شوخي بكند: «انگليسيام تمام شد.» مرد گفت آيا دوست دارد با او برود تا عكسهاي گرگها را نشانش بدهد. بعد ادامه داد در مكانهايي كه گرگها زندگي ميكنند روحشان در روح آدمهاي آنجا نفوذ ميكند. زن از توريست خواست تكرار بكند آيا درست متوجه شده است روح گرگ آميخته با روح انسان؟ هر چه بود احساس قدرت ميكرد. قدرتي زنانه و اين شايد به خاطر حرفهاي مرد بود كه او را زود و آسان به طبيعتي نزديك ميكرد كه ديگر ترسناك نبود.

مرد نيمخيز شد و خم شد روي صورت زن و حرفي زد كه زن در لحظهي اول مفهومش را درك نكرد. فقط از صداي تغيير يافتهي مرد به فهم متفاوت او از داستان پي برد. در صداي مرد ريزدانههاي يخ بود كه به صورتش ميپاشيد. مستي از سرش پريد. صداي مرد با خود سرما و قحطي آورد. در يك چشم بهمزدن دنيا عوض شد. از آن همه اطمينان و فراواني چيزي نماند. نه بوي نسيم نه صداي تكان برگها توي هوا.

زن خواست چراغ را روشن كند. مرد گفت «نه». توي تاريكي نشستند هر دو روي زانو، روبروي هم. نيمي از صورت مرد از نور چراغ كوچه روشن بود و سينهي پرمويش در تاريكي بالا و پايين ميرفت. زن سرش را ميان شانههايش فرو برد و چشمهايش را كيپ بست و به صداي زوزهاي كه تا آن نزديكي آمده بود گوش داد.

مهرناز نور آذر

بارون باریده. همه جا خیس و گِلیه. بعضی جاها پام تا نصفه تو گِل فرو می ره . وقتی رسیدم خونه لیلا باید کفشهامو بشورم. علی بهم گفت... گفت بذار خودم با ماشین می رسونمت، برگشتنی هم میام دنبالت. گفتم نه نمی خوام.

آسمون ابریه. گاهی هم باد مياد . اگه زودتر خودمو نرسونم ممکنه تو بارون گیر کنم. كاش حداقل يه چت ورمي داشتم . آخ اگه این کوچه لعنتی تموم بشه. ایستگاه که رسیدم کار تمومه. یه ماشین می گیرم و سریع خودمو می رسونم خونه لیلا. یاد روزهایی به خیر که دوتایی با بگو بخند از دانشگاه تا خونه رو پیاده می اومدیم، و اصلاً نمی فهمیدیم کی به خونه رسیدیم.

پشت سر تمام بر و بچه های دانشکده صفحه می ذاشتیم. به کوچک ترین کاراشون می خندیدیم. به خصوص پسرها. اون پسره کی بود تو کلاس، بلند قد و کک مکی؟... اسمش یادم رفته. فکر نمی کردم روزی برسه به این سادگی همه شونو فراموش کنم. حالا فقط لیلا مونده و شبنم. شبنم همسایه مونه. علی ازش خوشش می آد. می گه زن متینیه. با شوهرش هم سلام و علیک داره. میگه با هم باشید، دلتون باز می شه. ولی در مورد لیلا؛ لیلا نزدیکترین دوستم بود. یه سالی می شد که ازش بی خبر بودم. آخه خیلی درگیر بودم. دوره نامزدی گهگاهی تلفنی با هم حرف می زدیم. اون هم اگه می شد. ولی بعد از اینکه اومدم خونه خودم دیگه اصلاً. تا اینکه همین یکی دو ماه پیش، با شبنم حرفش و می زدیم. دلم هواشو کرد. بعد اون دیگه همه اش به فکرش بودم: چی کار میکرد؟ شوهر کرده بود؟ درسشو ادامه داده بود؟ خجالت می کشیدم بعد یه سال بهش زنگ بزنم. لابد از دستم خیلی ناراحت بود. زیاد هم تقصیر من نبود، آخه تو این یه سال که خونه خودم اومده بودم از هیچ کس و هیچ چیز خبر نداشتم- هر چند میدونستم دلیل موجهی نبود -. صبح زود علی می رفت سر کار و من هم می افتادم به جون خونه: بشور، بساب، بپز. گاهی هم اگه فرصت می کردم با مادر شوهرم و یا خواهر علی، و یا اگه دیگه خیلی بیکار بودم، با مادرم تلفنی حرف می زدم. عصری هم علی می اومد و شام و ظرف ها و اگه فرصتی می شد یه خورده تلویزیون و بعدشم خواب. البته پیش می اومد که جمعه ها هم بریم بیرون ، من و علی و مادرش. اون هم اکثراً می رفتیم کلیبر. آخه علی اینها اصلاً کلیبری هستند.

علی رو تو دانشکده دیده بودم. پسری بود ریزه میزه و سیاه سوخته. همیشه سرش پایین بود و بدو بدو می اومد و می رفت. طوری که همیشه فکر می کردی عجله داره. بچه ها فوری شناساییش کرده بودند: اسمش علی احمدیه. وضعشون خیلی توپه. دانشجوی سال آخر دانشگاه آزاده و اینجا می آد که برای پایان نامه اش از یکی از استادا کمک بگیره. می گفتند سنش از ماها خیلی بیشتره. حتی یه شایعه هایی هم بود که متاهله، ولی شایعه بود دیگه!!

من ولیلا گاهی می دیدیمش. بدو از پله ها پایین می اومد . موهاش بالا- پایین می پرید. تا وقتی از پیشمون نگذشته بود ساکت بودیم ولی تا یه ذره دور می شد، دوتایی می زدیم زیر خنده. لیلا اسمشو گذاشته بود "سئرچه". همه پیش ما یه اسم داشتند! مثل اون پسره که خوشگل بود و خوش اندام. تا می دیدیمش ریسه می رفتیم. آخه من یه بار به لیلا گفته بودم: این پسره ونوسه! لیلا خندیده بود که حالا چرا ونوس، ونوس که زن بود!

اون روز که با لیلا صحبت می کردم می گفت از فوق لیسانس قبول شده بعدشم خندید و گفت: حالا خبر داری بعد از اینکه تو ازدواج کردی سراغتو می گرفت؟

من اینور گوشی دلم ریخت و گفتم: جان من؟!

گفت: آره، دو سه ماه بود که رفته بودی. اومد و بی مقدمه پرسید که ببخشید اون دوست عینکی شما... ازش خبر ندارید؟ من یکه خوردم، گفتم: شما کی رو می گید؟ گفت: خانوم صابری رو می گم. همونکه سفید وعینکی بود. خنده ام گرفته بود، خودمو به زور نگه داشتم و گفتم: آها پروین و می گید؟ خب ازدواج کرد و رفت. قیافه اش تو هم رفت و گفت: جدی؟! همون خانومه دیگه، بور و عینکی؟ گفتم آره ازدواج کرد ورفت. علی احمدی رو می شناختید؟ چشماش گنده شد و گفت: اون دانشجوی آزاد رو می گید؟ همونکه سال آخر بود؟ گفتم آره با اون. گفت: خب پس چرا دانشگاه نمی آد؟ گفتم انصراف داده. یه جوری شد؛ انگار چشاش پر اشک شد.

گفتم:اِاِ... جدی؟! گفت: آره طفلک. و بحث رو عوض کرد: حالا از شبنم چه خبر، ازش خبر داری؟ گفتم: آره بابا، همسایه مونه. حالا بچه ام داره، نمی دونستی، گفت: نه، جداً؟! نمی ره سر کار؟ گفتم: نه، شوهرش میگه من احتیاجی به پول تو ندارم. تو خونه نشسته و بچه شو بزرگ می کنه. با لحن مرموزی پرسید: تو چی، تو بچه نداری؟ دلم فشرده شد. گفتم: نه بابا، پدرش چیه که بچه اش چی باشه... و لیلا با قهقه ی کشداری حرفمو برید. مثل روزهایی که از سالونهای تنگ دانشکده می گذشتیم و باهم قهقه سر می دادیم.

بارون گرفت. حالا چیکار کنم؟ باید اینجا زیر درخت وایستم تا آروم بگیره. عجب غلطی کردم چتر برنداشتم. علی گفت ها... گفت لباساتو بردار و آماده باش، من میام می رسونمت... می رسونمت... داد زدم: نه! نمی خوام... بسه دیگه، بذار یه کم هم خودم برم بیام... این چندمین بار بود که با هم دعوا کرده بودیم. قبلش چند بار خواهش کردم. گفتم بذار یه بار هم که شده خودم برم بیام. گفتم علی جان، ببین! چاق شده ام، تنبل شده ام، به خدا خسته نمی شم، آخه من عادت دارم. اون موقع ها خیلی می شد که با لیلا دست تو دست هم، از دانشگاه تا خونه پیاده می رفتیم و آخ هم نمی گفتیم. گفتم هنوز هم پیاده روی می کنی؟ لیلا خندید و گفت: چطور؟! آره گاهی. تو چی؟ گفتم: نه. من بیشتر تو خونه ام.... گفت درس چی، درس نمی خونی؟ آخه اون موقع ها می گفتی علی گفته می فرستدت خارج؟ گفتم: اَی بابا کجای کاری؟! علی منو بذاره برم بقالی سر کوچه کار بزرگی کرده! گفت: عجب!! خودش چی چکار می کنه؟ گفتم: هیچی کار میکنه دیگه... میره، میاد... گفت: حالا زندگی ات چطوره؟ گفتم: زندگیم؟!...

بارون بند اومد. دیگه می تونم ایستگاه رو ببینم. قدمهامو تندتر می کنم. از سر و روم آب می چکه. گلوم می خاره. انگار سرما خوردگی ام بدتر شده. صبح یادم رفت دواهامو بردارم. از بس که اعصابمو خورد کرد. داد زد تو چرا اینطوری شدی؟ گفتم: مگه چی شده، می خوام خودم برم... چیز زیادیه؟! گفت: بذار برسونمت... گفتم: نه.

لباسامو داد دستم... آورد گذاشت خونه مادرم و گفت: حالا هر جا می خوای برو..! حتماً می آد آشتی می دونم! لیلا گفت: همه تعجب کردند. آخه چرا با اون؟ گفتم: نمی دونم... خیلی اصرار کرد. من هم دیدم وضعشون خوبه، گفتم می بردم خارج درس بخونم. گفت: پس چی شد؟ گفتم: نمی دونم. گفت: راضی هستی؟ گفتم: اَی... بد نیست، تو چی؟ گفت: من هم هستم. زندگی می کنیم دیگه. گفتم: چه خبر؟ نمی خوای ازدواج کنی؟ گفت: می خوام ولی کسی منو نمی گیره، می گن ناشزه ای، و با صدای بلند خندید. گفتم: خونه تون همون جای قبلیه؟ گفت: آره. می آی؟...

علی گفت: واقعاً میری؟ گفتم: آره، دلم براش لک زده! گفت: حرف آخرته، نمی خوای برسونمت؟ رسیدم. ایناهاش اینجاست. همون خونه: یه طبقه با نمای سفید و در بزرگ کرمی. حالا می رم در می زنم. حتماً لیلا منتظرمه. بلوز و شلوار سفیدشو پوشیده و به خودش رسیده. گوشواره های مصنوعی گنده شو هم به گوشش اندخته، همون هایی كه من یه بار گفتم شبیه تایر دوچرخه ست! حتماً ازم می پرسه: بَلا! دیروز چرا تا ونوس و دیدی راهتو کج کردی؟ به گو ببینم، خبرهاییه؟ من عرق می کنم و در حالیکه از شدت خنده لبام به هم نمی رسه، می گم: نه به خدا.... اصلاً متوجهش نشدم. نیشگونم می گیره و میگه: خودتی...خودتی.... و من قهقهه می زنم: نه به خدا.... ندیدمش! دهنشو کج می کنه و ادای منو در میاره: نه به خدا... ندیدمش! بعد ناگهان چشاش آروم می شن، آب دهنشو قورت می ده و میگه: وقتی رفتی سراغتو می گرفت....

مريم پناهشاهي

بغضم را تركخورده برميدارم

دستانم پر از نيمه پنهان ماه است

و شب براي گريختن كافي است

راهي كه مرا به تو ميرساند

اگر بنبست هم نباشد

گذر از سيمهاي خاردار است

چه كسي ميداند براي مسافري كه دست تكان دادم و

آب پشتسرش ريختم

چه اتفاقي افتاده است؟

فردا تصور من حوض آبي نيست كه خالي كردهاي

تا با خيال راحت بچهها بازي كنند

فردا بغضهايم را تركخورده برميدارم

و بچهها مال توست

و تنهايي مال من

چه شب تاريكي است

شبي كه براي گريختن آمدهام

و آب

آب معناي روشني است

آبي كه پشت سرت ريختم...