گونئی آذربایجان اویرنجی حرکاتیندا یئته نک لر و یئترسیزلیک لر

احسان تبریزلی

(هئچ زامان اونوتمایاجاغیم رضا عباسی قارداشیما سوندوم)

http://www.oyrenci.mihanblog.com/

گیریش

بو یازیدا قیساجا اویرنجی حرکاتی نین یارانیش و دئیشمه سوره جی اله آلینیب، آذربایجان میللی حرکتی یارانیشیندا اولان رولو دارتیشیلاجاقدیر. یازی دا اویرنجی لرین یئته نک لری و یئترسیزلیک لری نده نلری  اوزه رینده دورولاجاقدیر و گله جه یه ایلشکین پلانلارا گوز آتیلاجاقدیر.

1- گونئی آذربایجان اویرنجی حرکاتی نئجه یاراندی؟

هر بیر دموکراتیک توپلومدا گئنل اولاراق اویرنجی لر بللی بیر فیکیر و دوشونجه سیستمینه مالیک اولان سیاسی پارتی لرین اوزانتی سی اولاراق اونیورسیته لرده سیاسی دوزه نه قارشی چیخارکن پارتیالارین گنج قوللارین تشکیل ائده ر لر. بئله بیر توپلومدا اویرنجی لر اونیورسیته دیشیندا اولان آیدین لاردان ایلهام آلاراق اونلارین فیکیر و دوشونجه لرینی توپلوم ایچره گوتوروب کوتله ایله پایلاشارلار. آما آذربایجاندا اویرنجی حرکاتی اولوشومو بو سوره جی کئچیرمه میشدیر. بونون ایسه بللی نده نلری واردیر. مشروطه دونمینده ن بو طرفه آذربایجان آیدینلارینین هر تورلو دموکراتیک دئیشیم لره ایلیشکین چابالاری اوغورسوزلوقلا نتیجه لنمیشدیر. رحمتلیک شیخ محمد خیابانی و پیشه وری حرکاتی چوخ آجیناجاقلی شکیلده اورتادان قالدیریلمیشدیر. تکجه پیشه وری حرکاتیندا 25000 ده ن آرتیق انسان شهید اولموشدور. سون دونم لرده ایسه هر تورلو توپلومسال دئیشمه یه یونه لیک حرکتلر وحشیجه سینه دوردورولموش و هئچ زامان آذربایجاندا میللی آیدین طبقه سی نین یارانماسینا ایذین وئریلمه میشدیر. ایران ایسلام انقلابی ایسه سول دوشونجه لی و سیاسی ایسلام چی لار الی ایله ثمره چاتسادا چوخ آز زاماندا بیر آنتی دموکراتیک و ارتجاعی سیستمه دونوشموش و هر تورلو اویرنجی و آیدین ایلیشکی لرینی اورتادان قالدیرمیشدیر. بئله بیر دورومدا اویرنجی لر آراسیندا فیکیر یوخسونلوغو اورتایا چیخاراق میللی چیخارلار آدینا کیمسه دوشونمه میشدیر. بو آجیناجاقلی سوره ج ایران و عراق ساواشینین سونونا قده ر آشاغی- یوخاری دوام ائتمیشدیر. ساواشدان سونرا آچیلان آزاجیق اتمسفر و داها اونملی سی کئچمیش شوروی دولتینین داغیلماسی و آذربایجان جمهوریتی نین باغیمسیزلیغی و ائلچی بی کیمی حقیقی میلیتچی لرین ایش باشینا گلمه سی ایله گونئی آذربایجاندا اویرنجی لرده دوشونمه یه باشلامیشلار. دوشونمه یه باشلایان اویرنجی لر گئری یه باخارکن هئچ بیر میللی آیدینی گورمه میشلر و ائله اونا گوره ده اویرنجی یوردلاریندا اوز- اوزلرینه دوشونمه یه، استراتژی بلیرله مه یه و میللی کیملیکلرینده ن یئنی بیر آنلام چیخارماغا جهد گوسترمیشلر. آذربایجان-ائرمنیستان ساواشی و خوجالی تراژدیسی و ایرانین بو ساوشدا ظالیم ائرمنی لرده ن یانا اولماسی، میللی دوشونجه نی ده اونیورسیته لرده داها درین بیر حاله گتیرمیشدیر. یاواش- یاواش اویرنجی لریمیزده میللی دوشونجه دالغاسی یارانمیش و اوزونو 70- لی ایللرین گوستری لرینده آچیقجاسینا اورتایا قویموشدور. تبریز، ارومیه و تهران اونیورسیته لرینده اولان گوستری لر اویرنجی لری بیر آرایا گتیرمه گی باشارمیشدیر. گوستری لرین ان باشیندا گئده ن 19 اردیبهشت 1374 اولایی تام معنادا یئنی بیر سوره جین باشلانیشی اولاراق اویرنجی گونو آدیلا تانیملانمیش دیر. هر کسه بللی اولدوغو کیمی بو گونده تبریز اویرنجی لری آغیر باسقی اولماسینا باخمایاراق جسارتله سیاسی دوزه نه قارشی اوز میللی کیملیک لرینی قوروماق آماجی ایله اونیورسیته قارشیسندا بویوک گوستری دوزه نله میشلر. گوستری نین اساس آماجی ایراندا اولان آپارتاید دوشونجه سیستمینه جیددی اعتراض اولاراق ده یرلندیریله بیلیر. بویوک بو گوستری پلیس واطلاعات آژانلاری طرفینده ن باسدیریلسادا تکرار کوزه رمه یه باشلادی و اون ایل  اوزه رینده ن کئچمه ده ن بویوک بیر افتخار و دونوش نوقطه سینه چئوریلدی. حتی او گونه قده ر آذربایجان اویرنجی لری آراسیندا تام معنی دا سیاسی و میللی ادبیات گلیشمه میش حالا اویرنجی لر بیر فیکیر پوزغونلوغو ایچینده اولموشلار. بو اولایلارین آردیندان اویرنجی لر اونیورسیته لرده یئنی بیر دوشونجه سیستمی اورتایا قویاراق هم حرکتین آیدینی و هم مئیدانلاردا یوروین کیشی لری اولدولار. اونیورسیته لرده اویرنجی لر یازماغا و یاراتماغا باشلادیلار و آذربایجان مرکزلی دوشونجه سیستمیینی یئنی ده ن برپا ائتمه گه جهد گوستردیلر. ماذون اولانلار ایسه ائشیکده اویرنجی لر له بیرلیکده آذربایجان میللی حرکتین تمل لرینی قویماغا باشلادیلار. بو دورون اونودلماز کیشی لرینده ن اولان رحمتلیک پرفسور دوکتور محمد تقی زهتابی جنابلاری اویرنجی لرین فیکیرلرینین اولوشومو و دوزه نله نمه سینده اینانیلماز رولو اولموشدور. اونون گله جه یه ایلیشکین فیکیرلری و دوشونجه یه وئردیگی اوستونلوک نتیجه سینده اویرنجی لر داها آرتیق اوخویوب، دوشونوب و یاراتماغا دوغرو یونه لدیلر. ساغلام دوشونجه سیستمی نین بینوره سینی موحکم لندیرمکده سایین دوکتور زهتابی نین اونودلماز رولو اولموشدور. اویرنجی لر اونو ایلهام قایناغی اولاراق گورموشلر و طلب ائتدیگی دوغرولتودا آدیملامیشلار(اونو هر زامان اوره گیمیزده یاشاداجاغیق).

80- لی ایللرده اویرنجی حرکاتی میللی حرکتین اون سیراسیندا یئنی بیر آیدین طبقه سی یارتماغی باشاریر. بو آیدین طبقه اوزونو توپلانتی لاردا، یازدیغی یازی لاردا، کئچیردیگی کنفرانسلاردا و ان سون اویرنجی سل درگی لرده اورتایا قویور. اویرنجی دوشونجه سی اونیورسیته لرده ن ائشیگه آشیب- داشیر و بئله لیکله آذربایجان میللی حرکتی سیاسی آلانا گیرمیش اولور.

2- اویرنجی حرکاتی نین اوزه للیکلری

اونیورسیته اورتامی گنج لرین توپلانان یئری دیر. اویرنجی یاتقخانا و یوردلاریندا گئج ساعتلارا قده ر یاتمایان اویرنجی لر بیر آرایا گلدیکده فیکیرلری اویره نیر و یئنی فیکیرلر یاراتماغا باشلارلار و سیاسی دوزه نه قارشی اعتراضلارا باشلارلار. آذربایجان توپلوموندا اولان مین بیر ظولمون نده نلرینی سیاسی دوزه نین فاشیستی داورانیشلاریندان قایناقلاندیغینی آنلایانلار اوز میللی وارلیقلارینا سویکه نه ره ک موباریزه یه باشلاییرلار. اونلار عدالتچی، اوزگورلوک سئو ه ن،  تام ایده آلیست و اولدوقجا سیاسی اویونلاردان اوزاق میللی وارلیقلارینی قوروماغا چالیشیرلار. اونلار اوزلری دوشونور، یارادیر و عمل ائدیرلر. اویرنجی حرکاتینین اوزه للیکلری اونون تمیزلیگی و اخلاقی داورانیشلاری دیر. باغیمسیز اولان بو حرکت صداقت و دوزلویون دیشیندا اولان هر تورلو دیکتاتوری یایا قارشی دورور و مدرن بیر گله جه گین اوزه للیک لری و خریطه سینی  میللتینه چیزمه گه باشلاییر. عائله ده ن اوزاق دوشن گنج لر مینلر بدبخت لیگین نده نی نی، توپلومسال سورونلارین و اقتصادی گئری قالمانین سبب لرینی ارتجاعی حاکیمیت ده گوره ره ک، اوزگورجه سینه اوزونه مخصوص و اوزونه یاراشان بیر دوزه نی قورماغا چالیشیر.

2-1 اویرنجی حرکاتی نین یئتنک لری

اویرنجی لرین عائله ایچره اقتصادی سوروملولوقلارینین اولماماسی، گنج و انرژیک یاشلاردا اولمالاری، توپلو حالینده یاشامالاری، ایده آلیست لیک لری، یئنی دوشونجه قایناقلاری ایله اولان یاخین ایلیشکی لری و گله جه یه دوغرو مدرن بیر یاشام قورما آرزوسو اونلارین یئنی بیر حرکت باشلامالارینا زمین یارادیر. اونلار راحتجا سینا بیر-بیر لرینین دیلینی تاپیر، تمناسیز چالیشیر و بیرلیک قورا بیلیرلر. سون ایللرده اونلارین بو اوزه للیکلری نده نی ایله چوخ گوزه ل و ساغلام فیکیرلر اویرنجی سل درگی لر چرچیوه سینده یارانماغا باشلادی. اویرنجی لر ملتین اعتماد و گوونی نی راحتجاسینا قازانیر و میللته اومود قایناغی اولورلار. اونلار عائله ایچره یاراتدیقلاری فیکیرلری پایلاشیر و میللی اویانیش سوره جی نی سورعتله ایره لی گوتورورلر. اونیورسیته اورتامی و توپلو حالدا اولماقلاری گوونلیک گوجلری طرفینده ن اونلارین سس لرینی راحات راحات بوغماغا ایذین وئرمیر. داها دوغروسو اویرنجی اونیورسیته ده ائشیکده ن زیاده گوونلی دیر و ائله اونا گوره قورخمادان اوز فیکیرلرین اورتایا قویور و زامانیندا گره کن گوستری لره قاتیلیر.

2-2 اویرنجی حرکاتی نین یئترسیزلیک لری

چوخ تاسف اولسون کی یورد دیشیندا بعضی سیاسی لرین و یا داها دوغروسو سیاسی ادا چیخارتماغا چالیشانلارین نوماینده لری اویرنجی لرین دوم-دورو دویغولاریندان سو ء استفاده ائده رک اونلاری اونیورسیته لرده اوز قوندارما تشکیلاتلارینین اوزانتی لاری کیمی گورمک ایسته ییرلر و بئله لیکله اویرنجی حرکاتیندا اولان او باغیمسیز اوزه للیگین زده له مه یه چالیشیرلار. اونلار تام معنادا باشاری سیز اولسالاردا زامان-زامان اویرنجی لر آراسیندا قوپوق لوقلارا نده ن اولورلار. اویرنجی حرکاتی نین چوغونلوقدا اولان کسیمی بو موضوع یا سویوق قانلی یاناشسادا ایستر- ایسته مز گوجونون بیر قیسمتی نی دوشمن یوخ بلکه جاهیل دوستلارین توطئه لرین خنثی ائتمک و یانلیش دوشونجه لری گیدرمه یه چالیشیرلار.

سون زامانلاردا اوزه للیکله اویرنجی سل درگی لرین قاپانماسی ایله اویرنجی لر آراسیندا یازیب یاراتماغا اولان هوس آزالمیشدیر. بعضی ائتگین اویرنجی سل تشکیلات لارین ایچلرینه قاپانمالاری دا بونو داها آرتیق شیددت له میشدیر. اویرنجی لریمیز هر زامان اوخویوب یئنه اوخویوب و سونرا یازارکن فیکیر یاراتمالی دیرلار.

اینترنت اورتامیندا آرتان فیلترینگ ایسه اویرنجی لرین قیسما ده اولورسا اولسون یئنی دوشونجه و اولای لاردان خبرسیز قالماسینا نده ن اولموشدور. بو فیلترینگ و مانع لر هئچده تصادفی دئییل دیر. اویرنجی لریمیز ده یرلی یازیلاری اوز آرالاریندا کپی ائدیب پایلاشما ایله آزاجیق دا اولسون بو مانع لره غلبه ائده بیلرلر.

اویرنجی حرکاتی سیاسی کادرولار یئتیشدیرمکده ده چوخ زورلوق چکمک ده دیر. گونده ن گونه گوجلشن میللی حرکتیمیزه یئتنک لی کادرولار گره کیر. اویرنجی حرکاتی فعاللاری ایله ماذون لار آراسیندا اولان قوپوقلوق بئله بیر کادرولارین یارانماسینا ایذین وئرمیر. اونیوریسیته ده اولان حراست و دیشاریدا اولان اطلاعات قوه لری اویرنجی لرین هر تورلو درنک و اورگوت یارتماسیندان اندیشه لی و بونا اصلا ایذین وئرمیرلر. سون گونلرده بیر نئچه اویرنجی سل در گیسینین و تشکیلاتینین(آرمان، جمعیت اسلامی و ادبی انجمنلر...) قاپانماسینا سوزوموزه ان بویوک ثبوت دور. اویرنجی لرین بئله بیر چتین لیک لری قارشی لاریندان گوتورمه لری و یئنی اورگوتلنمه یوللارینی تاپمالی دیرلار. ان آزیندان اینترنت اورتامیندا هله لیک بئله بیر هدفه چاتا بیلمک اولور.

3- گله جه یه دوغرو

اویرنجی حرکاتی استراتژیک شوعارینی گله جه یه یونه لیک سئچه سه ده جیددی اولاراق گله جه یه آچیق-آیدین بیر پلان اورتایا قویمامیشدیر. دوزدور اویرنجی حرکاتی بیر سیاسی پارتی دئییل دیر، آما ان آزیندان پارتی لره گله جکله ایلگیلی اونری لر و قیکیرلر وئره بیلیر. بو دا حرکاتین باغیمسیزلیغین زده له مز. اویرنجی لر بیلیمسل چالیشمالارلا گله جه یه گئده ن یوللاری کاغیذ اوزه رینده اولسون بئله چیزه بیلرلر. گله جکده یونه تیجی کادرولارین اوزه للیک لرین تانیملاییب، اونا زمین حاضیرلامالیدیرلار. ایندی ده ن گله جک آذربایجانین مودورلرین یارادیب، یئتیشدیرمه لی دیرلر.

آذربایجان اویرنجی حرکاتی نین دموکرات، اوزگور، سکولار و گلیشمیش بیر آذربایجان آرزوسوندا اولماغی یئترلی دئییل دیر. اویرنجی حرکاتی کیچیک هدفلر اوزه رینده اوداقلاناراق اونلاری اله گئچیرمک له اوزلرینه و توپلوما مورال و انگیزه-هیجان وئره بیلیر. مدنی بیر فعالیت اورتامیندا اولان اویرنجی لر گئنیش قاپسامدا ان آزی" تورک دیلی نین رسمی اولماسی" نی اون پلانا قویا بیلرلر. نئجه کی اسفندین ایکی سینده ده آزدا اولسا بئله بونا شاهید اولدوق.

بلکه 19 اردیبهشت اولان اویرنجی گونو بیر یئنی باشلانیش موژده سینی وئردی. بلکه اویرنجی لر بیر داها دونیانین باخیشینی آذربایجانا یونلده بیلدیلر.

ها-دی یولداشلار گله جه یه دوغرو. چونکو گله جک بیزیمدیر