سرانجام ماجرای ملوانان اسیر انگلیسی

یونس شاملی

بازداشت 15 ملوان انگلیسی که در 23 مارس درآبهای خلیج توسط نیروهای نظامی ایران، بعد از کش و قوسهای فراوان میان ایران و انگلیس و گسترش دامنه آن به مجامع بین المللی بالاخره بعد از 13 روز و ظاهراً بدون هیچ دلیل و برهان روشنی پایان پذیرفت.

این اولین بار نبود که نیروهای نظامی ایران به بهانه ورود عناصر خارجی به آبهای ایران بازداشت می شدند. به نظر میرسد که انعکاس چنین خبرهایی در سطح داخلی و خارجی به زعم رهبران جمهوری اسلامی اقتدار این رژیم را در کنترل مرزهای آبی ایران به نمایش می گذارد.

دستگیری 15 ملوان انگلیسی و ماجراهای بعدی آن البته خارج از کنترل جمهوری اسلامی جریان داشت و جمهوری اسلامی تنها فرصت آن را داشت که بتواند با مصاحبه ها و تصاویر تلویزیونی از ملوانان انگلیسی چهره ایی حق به جانب و به اصطلاح انسانی از خود نشان دهد.

از سوی دیگر، جمهوری اسلامی، پذیرش ورود به آبهای ایران توسط انگلستان، عذرخواهی و عدم تکرار این عمل از سوی آن کشور بودند در روزهای اول دستگیری ملوانان انگلیسی به عنوان شرط آزادی ملوانان مطرح کرده بود. در عین حال به نظر میرسید که هدف از دستگیری ملوانان انگلیسی توسط جمهوری اسلامی معاوضه اسرای دستگیر شده ایرانی در اربیل عراق توسط امریکا باشد.

اما با گسترش دامه بحران دستگیری ملوانان انگلیسی به سطوح بین المللی و اظهار نظر آمریکا در باره عدم معاوضه ملوانان با اسرای ایرانی، جمهوری اسلامی خود را بتدریج در تنگنا بیشتری احساس کرد و راه برون رفت از این بحران را تنها و تنها در عقب نشینی از مواضع خود یافت. عقب نشینی جمهوری اسلامی از مواضع خود زمانی شدت گرفت که تونی بلر، نخست وزیر انگلیس، یک اولتیماتوم 48 ساعته را برای پایان بخشیدن به بحران توسط ایران، مطرح کرد.

خبرهای بعد از اولتیماتوم و حوادث بعدی آن در به اصطلاح بخشودگی ملوانان و خداحافظی های به اصطلاح دوستانه با آنان، حتی دیدار احمدی نژاد رئیس جمهور ایران و سخنان وی در کنفرانس مطبوعاتی واقعاً مشمئز کننده و حقارت آمیز بود.

عمده ترین ترفندی که ایران با استفاده از دستگیری ملوانان انگلیسی به آن متوسل شد، منحرف کردن اذهان عمومی جهان از مسئله فعالیتهای هسته ایی رژیم به مسئله دستگیری ملوانان انگلیسی بود. در عین حال خریدن زمان برای استمرار فعالیت های هسته ایی نیز در قِبل ماجرای ملوانان به انجام رسید. چرا که در طی دو هفته مسئله فعالیت های اتمی ایران در سکوت برگزار شد و واکنشی را از سوی مجامع بین المللی بر نیانگیخت.

همچنین آزادی سریع و بی وقفهء ملوانان انگلیسی این تصور را در نزد افکار عمومی دامن می زند که گویا مذاکرات سری و معامله ایی توسط ایران و انگلستان صورت گرفته است. اما فعل و انفعالاتی که در جریان آزادی اسرا به وقوع پیوست حکایت متفاوتی را عرضه می کرد. عقب نشینی کامل از مواضع اولیه، آزادی فوری و بی قید و شرط ملوانان، دیدار و به اصطلاح خداحافظی رئیس جمهوری با ملوانان از یکسو، منزوی شدن بیش از پیش جمهوری اسلامی در انظار جهانی، عملکرد بی پرنسیب این رژیم در برخورد با مسائلی از این قبیل، عدم اعتماد به جمهوری اسلامی در پایبندی به آنچه که از سوی مسئولین آن عنوان می شود، از سوی دیگر تاثیراتی بودند که اسارت 15 ملوان انگلیسی چون ارمغان تلخی نسیب رژیم جمهوری اسلامی کرد.