اؤزگهلیکدهن یورولموشام

سید حیدر بیات

heydarbayat@yahoo.com

)علی محمد بیانی بهیلرینه، زنگان دوستلاریمیز زنگاندا بیر آغیرلاما تؤرهنی توتوبدورلار، منده اوزاقدان بو یازی ایله او تؤرهنه قاتیلماق ایستهدیم(.

گؤزلریم یومولور، اوسوبون ماشینی شهره گیره – گیره یوخویا دالیرام، نه ایسه یوخوم قاچیر، یئنهده گؤزلریمی یومورام، آمما بو دؤنه قویونلار دومانلی داغینین دوشوندهن یوخاری چیخاراق منی یوخویا آپاریرلار، یوخ ایستهمهییرهم، ایستهییرهم زنگانا گئدهم، گؤزلریمی آچیب، یئنیده زنگانا گئمک خیالی ایله یومورام. اوسوبون اسکی بئنز مینیبوسون مال-درهدهن شهره ساری یورودورهم، آشاغی بولوار، امیرکبیر، سونرا ماشیندان انیب، آتامین الیندهن یاپیشار کن، آشاغی میداندا مئعمار قهوه خاناسینا گیریریک. آتام چانتاسینی قهوهچییه تاپشیریب، منه دئییر: سن اؤزون گئت بیر آز دولان، ناهارا قاییبت بورا، منده گئدیرهم بازارلیغا. میدانین ایچینده توکانلارا باخاباخا گیریرهم یوخاری بازارا. امیدی کیتابفروشیسینین ویترینینه بیر گؤز دولاندیریرام. «خروس لاری» دیوانینین قابیغیندا لاری خوروز گؤزلویو ایله دوز باخیر منیم اوزومه، باش توتوب گئدیرهم، او شولوق بازاردا نئچه زادی داها آرتیق خوشلارام، بیریسی جیغیر بیغیر قوخوسو، اوستونه دوزولموش گؤی بیبارلار، بیرده آچیق یئره چاتمامیش او بوروقدا ساری کؤک قوخوسو، آمما داها خوشلادیغیم یئر اؤندهدیر، خایالیمین فیلینی اویدوران هیندیستان، فردوسی خییاوانینا چاتمامیش مقامی کیتاب ائوی. یوخاری بازارین سول الینده کوچه نین ایچینده بیر بالاجا توکان، کیتابلاری کوچه اوزونو دوزهر. آمال منزوی، قیام زینب انور،طوفان کربلا نادری، ها بئله کیتابلارین آدلارینا باخیرام، چوخو نوحه کیتابی، باشی شولوقدوردا بیر آز.

اورتا یاشلی بیریسی سورور: آقا اصلی کرمده واریز؟

ـ وار

اوندان قاباق من سورورام هاردادیر،

- باخ او اوجدا اوسته دوزولن کیتابلارین ایچینده ساری کیتاب،

کیتابی الیمه آلمیشام، اوتوز تومن، آلیرام، هاردا اوخورام کیتابی، اوردا نه قدر دایانیرام، قهوهخانادا آتامین سسی اوجالیب.

- آقا میری! عیب ائلهمهز اوشاقدی

- اوشاق اولسون آخی من دئمیشم گئت تئز قئییت گل، هئ گؤزله گلهجک، آدامین فیکیری مین یئره گئدیر.

***

گونتای جاوانشیر ایله یاهو مسینجیرده دانیشیریق، میللتیمیزین آز اوخودوغوندان سؤز گئدیر.او، اوخویوب – یازان میللت بو گونه قالماز، دئییر. هه شیفاهی میللتیک دئییرهم،

- شیفاهی میللت، نه گؤزهل، یئترلی بیر ترکیب، ایجازه وئرسهنیز بوندان یازیلاریمدا قوللانیم.

- رجا ائدیرهم

ساری جیلدلی «اصلی کرم» شفاهی خلق ادبیاتی منی شیفاهیلیقدان قورتاریر، من تورکون یازی ادبییاتیلا تانیش اولورام.

زنگان آردالار شهریمدیر، ایکینجی سئوگیم شهری، اوردا اویغارلیغی آستا آستا دوشونمهیه باشلامیشام، سوسقون کوچهلرینده، سئوگیلی آردیجاق، شلوغ بازارلاریندا کیتاب. سئیید مچیدینین او گئنیش حیهطی، اولدوزلو گئجهلری، برقی پونج، و سیرا سیرا دوزولموش بؤیوک کیتابخاناسیندا دوزولموش یاساق کیتابلار، نه ایسه من دونیا و فارس کیلاسیکلهلرینین بیر سیراسین او مچیدده اوخوموشام، آمما هلهده اؤز دیلیمین کیلاسیکلارینین چوخونو اوخومامیشام. زنگاندا مچیدله اوخول ال – اله وئریب، سنی اؤزگهلشدیرسین، قومدا ایسه اؤزگه اولمامیش نه مدرسهیه گئتمک اولار، نه مچیده. اؤزگهلیکدهن یورولموشام، 1379 یانیلماسام، بهار زنجان هفتهلییینین دفترینده، اوتورموشام، اوردا چوخلاریدا واردیر، دوکتور بیگدلی، توکل غنی لو، رئوف طاهری، بیانی الینده چای سینیسی گلیر، ناظیم ایله شاملو حاقدا یازدیغیم مقالهمی اونا وئریرهم، آلیر، اوخویوب اوخومامیش قلمی چیخاردیب باشلاییر ائدیته.

بیر دؤنه سونرا داها بو اولای اولور، ایشیق یول کیتاب ائوینده گنج بیر شاعیریمیزین شعرینی وئریره م اونا، واراغی آچیب آچمامیش، قلمی آلیر الینه. دئمهلی بیانی واختیندان باجاردیغی قدر قوللانماق ایستهییر. متین پوردا اوردادیر، او بیزه قوشولمادان باشین سالیب آشاغایا بیر اؤیرهنجیسل درگی اوخویور. ایللر اؤتور، بیانینین ایشلریندهن آرا سیرا خبریم اولور، آنجاق بو ایللرده آرتیق سعید متینپور ایله ایلگیدهییک، بو ایکی دوست، دئمهلی یازیلاریمی زنگان درگیلرینده یایماقدا منه چوخلو یاردیم ائدیبدیرلر. آمما ایللردهن بری داها بونلارین ایکیسینی بیر یئرده گؤره بیلمهییرهم.

***

یای 1385

زنگانین دادسراسیندا اوتورموشام، اؤرهییم دوتقون، بو وئرانلیقدان چیخسایدیم بیانی گیله بیر زنگ آچاردیم، دون متین پور گیلدهایدیم، یئریز بوش عطیهخانیمین پیشیردییی بالیقلار دوغروداندا یئمهلیایدی. نه قدر آختاردیق بیانینی تاپا بیلمهدیک.

سیجیلمده آنامین سیجیل نومرهسی یازیلماییبدیر، دئییبلر گرک محکمه حوکم وئره یازیلماغینا، یانی گرک محکمه حوکم وئره، آنام منیم آنامدیر، من ایسه اونون اوغلو! ایکی گوندور قاضی بیزی یوبادیب، دئمیشم آقای قاضی من 30 صحیفه مقالهنی بیر گونده یازیب، قایناق وئریب، دوزهرهم بیلگی سایارا، سیز بیر یارپاق یازییا منی بئله یوبادیرسیز.

فارس قاضی قیزیر: بیلیرمیسن بورا هارادیر، بورا محکمهدیر، خانیم زنگ آچ مامور گلسین.

دئییرم: بیلیرهم محکمهدیر، داغ دالیندان کی گلمهمیشم، منده ائله او یئرده فقه و اصول اوخوموشام کی سن اوخویوبسان، اونا گؤرهده بیلیرهم بیر واراق حوکم یازماق بیر بئله سورمهمهلی.

قاضینین دوشو قاییدیر، اوتاقدان چیخیب، محکمهنین سالونوندا یئنهده گؤزلهییرهم، چوخ چکمهدهن منشی خانیم چاغیریر، آقای بیات! بو برگهنی امضالایین، دئمهلی ایشیم بیتیبدیر، ثبت ادارهسینه دوغرو یولا دوشورهم، فیکیرلشهرک: من بیر ژورنالیست، طلبه اولاراق گونوم بودور محکمهلرده، او یازیق ساوادسیز کندلیلر بوردا نه چکیرلر؟

ثبت ادارهسینین اؤنونده دایانمیشام، قارداشیم گئدیب بانکا پول تؤکه، اوزاقدان بیانینی گؤرورهم الینده کاغاذ گلیر، گؤروشوروک، گئدیر کاغاذلاردان کپی آلا، سیز اولون من قاییدیرام، ثبت ادارهسی ده، بیزی یوباتماق ایستهییر، اوچ گوندور اوچ نفر بو شهرده یوبانیریق، بیانی قاییدیب گلیر، یوبانماغیمیزی اونا دئییرهم، اوردا بیر تانیشی وار دئمهلی، او قاتدان بو قاتا، او اوتاقدان بو اوتاغا، نهایت اداره واختی قوتولاندا گلین، سیجیلی آپارین دئییرلر بیزه. بیانی ماشینین دا گتیریب ثبت ادارهسینین اؤنونه، آنام ایله قارداشیمی آپاریریق خالام گیله، اؤزوموز ایسه دولانا – دولانا متین پورو آراییریق، اونو تاپیپ انیریک داش کاروانساراسینا، متین پور ناهار یئییبدیر، من آرتیق بوزباشی سئویرهم بو گونلر، بیانیدا راضیلاشیر، داش کاروانسراسیندا بوزباشی یئیهرک، هر نهدهن سؤز گئدیر، بیانی نهایت تواضع و احتراملا دانیشیر، بیر سورودا چکیر آرایا، دئییر اولونون قولونون آلتینا آغاج قویارلار بو فقهده واردیر یوخسا تورکلرین اؤز دبلریدیر؟ دئییر فارق سومر یازیب، بواوغوزلارین رسملریدیر، من بونون فقهده اولماسین سانیرام، آنجاق سؤز وئریرم باخیب دئیهم.[1]

بیانی، مشروطه آدلیملاریندان اولان شیخ ابراهیم زنجانینین اصلی کرم کیتابیندان سؤز اچیر، حئیرتلهنیرم، بو کیتابی سانکی یایماغادا حاضیرلاییر.

لحظهلر، آنلار، تئز تئز سووشور، بیر زامان ساعات بئش اولدوغونو دویورام، زنگان تئرمالیندا اتوبوسدا اوتورموشام، متین پور ایله بیانی اتوبوسدان اوزاقلاشیرلار، اونلار «مودافیعهسیز شهرین» قوینونا قاییدیرلار[2] . من ایسه بیر گون کندیمیزدهن مینیبوسلا گلدیییم بو شهردهن، اتوبوسلا قوما دوغرو اوزاقلاشیرام. اصلی کرم کیتابینین یئنی واریانتینا فیکیرلشیرهم. ایندی داها آتامدا منی قهوهخانادا گؤزلهمهییر، بیانی اونو یاییملاسا هر بوجاقدا واخت تاپسام کیتابی سونونا کیمی اوخویاجایام.

---

_{[1] .} ، قوما قاییتدیقدا ذوقی بهی ایله ایکیمیزه باخیریقدا، آمما هله بیانییا دئمهمیشم، فقیه لر آرا ایلک شهید آدلانان فقیه، محمد بن جمال الدین مکی عاملی(734-786) «اللمعه الدمشقیه» کیتابیندا بونا اشاره ائدیبدیر.

[2] . ، «زنگان مودافیعه سیز شهر»، متین پورون سون گونلرده یازدیغی بیر مقالهدیر.