|
۱ اسفند ۱۳۸٤ |
آذربايجان دموکرات فرقه سينين ناشر افکاری |
بئشينجی دؤور ۹- جو نمره |
|
خوجالی سوی قيريمی بشريت تاريخينده موختليف خالقلارين کوتلوی شکيلده قيرغينی اينسان تاريخی نين ان قارا و اوتانديريجی صحيفه لرينی تشکيل ائدير. معاصير تاريخده بئله کوتلوی قيرغينلار و انسانليق آدينا لکه گتيرميش بير نئچه سويقيريم و فاجعه لردن بيری خوجالی فاجعه سی دير. خوجالی فاجيعه سی بير چوخ جهتلرينه گؤره باشقاکوتلوی قيرغينلاردان فرقلی، داها اوره ک آغريديجی دير. خوجلی فاجيعه سی آدی ايله آذربايجان و عموميتله بشريت تاريخينه قارا حرفلرله يازيلميش همين حادثه باشقا سوی قيريملاردان فرقلی اولاراق دونيا اجتماعيتی و دونيانين آييق ويجدانلاری نين ديققتينه چاتديريلماميش و لازيمی قيماينی آلا بيلمه ميشدير. بو ايسه اؤزلويونده فاجيعه قوربانلاری نين ايکی قات ظولمه معروض قالمالاريندان خبر وئرير. بو حادثه نين ماهيتيندن خبر توتانلارين مليت و عقيده شيندن آسيلی اولماياراق انسانليغا قارشی تؤره ديلميش بئله بير وحشيليک قارشيسيندا سوسمالارينا اينانماق مومکون دئييل. آشاغيدا همين فاجيعه نين فيصا تاريخچه سی و خرونيکاسينی وئرمکله بير داها بو حادثه نی خاطيرلاماق ايسته ديک. اوميد ائديريک کی، بشريت بو فاجيعه نی تانييب قيمت وئرمکله آلنينا وورولموش قارا دامغانی سيلمه يه نايل اولا بيله جک. فاجعه نين قيسا تاريخچه سی ۱۹۹۲- جی ايل فئورال آيی نين ۲۵- دن ۲۶- نا کئچن گئجه ائرمنی سلاحلی دسته لری کئچميش سووئتلر اتفاقيندا خانکندی (استپاناکرت) شهرينده يئرلشديريلميش ۳۶۶- جی موتوآتيجی آلايی نين زيرئهلی تخنيکاسی و حربی هياتی نين کؤمه يی ايله خوجالی شهرينی ظبط ائتديلر. هوجومدان اول، فئورالين ۲۵- ده آخشام چاغيندان شهرين توپلاردان و آغير زيرئهلی تخنيکادان شيدتلی آتشه توتولماسينا باشلانميشدی. نتيجه ده شهرده يانغينلار باش وئرميش و فئورالين ۲۶- دا ساعات ۵ راده لرينده شهر تام آلووا بورونموشدور. بئله بير وضعيتده، ائرمنی احاطه سينده اولان شهرده قالميش تقريبا ۲۵۰۰ تفر اهالی آذربايجانليلارين مسکونلاشديغی ياخيندا اولان رايون مرکزی آغدام شهرينه چاتماق اوميدی ايله شهری ترک ائتمه يه مجبور اولموشدولار. آنجاق اونلارين بو مقصدی باش توتمادی. شهری يئرله يکسان ائتميش ائرمنی سلاحلی دسته لری و موتوآتيجی آلايين حربچيلری دين اهالييه ديوان توتدولار. بو قيرغينين نتيجه سينده ۶۱۳ نفر هلاک اولموشدور، اونلاردان: ۶۳ نفر – اوشاق؛ ۱۰۶ نفر – قادين؛ ۷۰ نفر قوجا کيشی و قادين؛ ۸ عائله تماميله محو ائديلميشدير؛ ۲۵ اوشاق هر ايکی والدينينی ايتيرميشدير؛ ۱۳۰ اوشاق والدينلريندن بيرينی ايتيرميشدير؛ ٤۸۷ نفريارالانميشدير، اونلاردان: ۷۶ نفر – اوشاق؛ ۱۲۷۵ نفر اسير گؤتورولموشدور و اونلاردان: ۱۵۰ نفر ايتگين دوشموشدور. دؤولتين و اهالی نين املاکينا ۱۹۹۲- جی ايل تاريخينه اولان قيمتلرله ۵ ميليارد روبل ديه رينده زيان وورولموشدور. بو رقملر ارمنستان اس.اس.ار-ين دسته يی ايله و سوئتلر اتفاقی رهبرليی نين سهل انکارليغی ايله ۱۹۸۸- جی ايلده باشلاميش و آذربايجان اس.اس.ار-ين ترکيب حيصه سی اولان داغليق قاراباغ موختار ولايتی نين ارمنيستانا بيرلشديريلمه سی ادعاسی نين گئرچکلشديريلمه سی اساسيندا يارانميش ارمنيستان-آذربايجان، داغليق قاراباغ موناقيشه سی نين ان دهشتلی، قانلی فاجيعه سيندن خبر وئرير. فاجيعه نين خرونيکاسی خوجالی ۱۹۹۱- جی ايلين اوکتيابريندان لبوکادا ايدی. اوکتيابرين ۳۰- دا آوتوموبيل علاقه سی کسيلميش و يگانه نقليات واسيطه سی وئرتاليوت قالميشدی. خوجالييا سونونجو وئرتاليوت ۱۹۹۲- جی ايل يارنوارين ۲۸- ده گلميشدی. شوشا شهری نين سماسيندا مولکی وئرتاليوتون وورولماسی و نتيجه ده ٤۰ نفرين هلاکيندان سونرا ايسه بو علاقه ده کسيلميشدی. يانوارين ۲- دن شهره الکتريک وئريلميردی. شهر آنجاق اهالی نين قهرمانليغی و مودافيعه چيلرين جسورلوغو سايه سينده ياشايير و مودافيعه اولونوردو. شهرين مودافيعه سی اساسا آتيجی سيلاحلارلا سيلاحلانميش يئرلی اؤزونو مودافيعه دسته سی، ميليس و ميللی اوردونون دؤيوشچولريندن تشکيل اولونموشدو. فئورالين ايکينجی ياريسيندان باشلاياراق خوجالی ائرمنی سيلاحلی دسته لری نين موحاصيره سينه آلينميشدی و هر گون توپلاردان، آغير تخنيکادان آتشلره، ائرمنی دسته لری نين هوجولارينا معروض قاليردی. خوجالييا هوجوما حاضيرليق فئورالين ۲۵- ده آخشام ۳۶۶- جی آلايين حربی تخنيکاسی نين دؤيوش مؤوقعلرينه چيخماسی ايله باشلانميشدی. شهره هوجوم توپلاردان، تانکلاردان، "آلازان" تيپلی زئنيت توپلاردان ۲ ساعاتليق آتشدن سونرا باشلاندی. خوجاليا اوچ استقامتدن هوجوم ائديلدييندن اهالی عسگران استقامتينده قاچماغا مجبور اولموشدو. تئزليکله آيدين اولموشدور کی، بو حيله اييميش. ناخچئوانيک کندی ياخينليغيندا اهالی نين قارشيسی ائرمنی سيلاحلی دسته لری طرفيندن کسيلميش و اونلار گول له بورانا توتولموشلار. قارلی آشيريملاردا و کئشه لرده ضعيف لميش، طاقتدن دوشموش انسانلارين چوخ حيصه سی محض عسگران-ناخچئوانيک دوزونده ائرمنی سيلاحلی دسته لری طرفيندن خصوصی قدارليقلا محو ائديلميشدير. بو حادثه لر رئگيونا ايؤان اسلام رسپوبليکاسی نين خاريجی ايشلر ناظيری علی اکبر ولايتی نين واسيطه چيليک ميسياسی ايله سفری گونلرينه تصادوف ائتميشدير. او، فئورالين ۲۵- ده آذربايجانين حاکميتی رهبرلری ايله گؤروشموش و فئورالين ۲۷- ده قاراباغ، سونرا ايسه ارمنيستانا سفر پلانلاشديريلدی. بونونلا عقلاقه دار اولاراق طرفلرين راضيليغی ايله فئورالين ۲۷- دن مارتين ۱- دک اوچ گونلوک آتش کس اعلان ائديلميشدی. ائرمنيلر اونا محل قويماديلار و وعدلرينه خيلاف چيخديلار. (خاطيرلاتماق يئرينه دوشردی کی، ۱۹۹۲- جی ايل ۸ مای شوشانين ايشغالی زامانی دا ايران اسلام رسپوبليکاسی نين دعوتينه آذربايجان و ارمنيستانين حؤکومت باشچيلاری "صولح دانيشيقلاری" اوچون تهرانا دعوت ائديلميشديلر. ماراقليدير کی، همين گؤروشده ده تهران حؤکومتی نين وسيطه سيله صولح دانيشيقلاری گئتدييی زامان هر ايکی طرف آتش کسه رعايت ائتملی و هئچ بير حربی عمليات کئچيرمه ملی ايديلر. آذربايجان طرفی آتش کسه رعايت ائتسه ده، ارمنيستان طرفی دعدينه خيلاق چيخميش و شوشانين ايشغالی اوچون گئنيش حربی عملياتا باشلاميشديلار). اوخشار وضعيت فئورالين ۱۲- ده آوروپادا تهلوکه سيزليک و امکداشليق شوراسی نين ميسياسی نين وضعيتله تانيشليق و موناقيشه نين تنظيملنمه سی مسئله لری نين تحليلی مقصديله قاراباغا گلدييی زامان دا باش وئرميشدی. ميسيا سونرا يئرئوانا و باکييا سفر ائتملی ايدی. محض فئورالين ۱۲- ده ائرمنی سيلاحلی دسته لری طرفيندن شوشانين ماليبيلی و قوشچولار کندلری قارت ائديلميش و يانديريلميشدی، تکجه ماليبيلی کندينده ۵۰ نفر اؤلدورولموشف يارالانميش و اسير گؤتورولموشدور. همين گونلرده آذربايجان قووه لری خوجالی ساکينلری نين کؤمه يينه چاتا بيلمه دی، حتی مئييتلرين گؤتورولمه سی بئله مومکون اولمادی. بو زامان ايسه ائرمنيلر وئرتاليوتلارلا، آغ گئييملی خصوصی قروپلارلا مئشه لرده گيزلنميش انسانلارين آختاريشينی آچارير، آشکار ائديلنلری اسير گؤتورور، ايشکنجه لره معروض قويوردولار. فئورالين ۲۸- ده ترکيبينده يئرلی ژورناليستلر ده اولان قروپ ۲ وئرتاليوتلا آذربايجانليلارين هلاک اولدوقلاری يئره چاتا بيلديلر. گؤردوکلری منظره هامينی دهشته گتيردی – دوزنليک جسدلرله دولو ايدی. ايکينجی وئرتاليوتون هاوادان موحافيظه سينه باخماياراق، ائرمنيلرين گوجلو آتشی آلتيندا اولدوغو اوچون آنجاق ٤ مئييتی گؤتورمک مومکون اولدو. مارتين ۱- ده يئرلی و خاريجی ژورناليستلرين اشتراکی ايله حادثه يئرينده داها دا دهشتلی وضعيت موشاهيده اولونموشدور. مئييتلرين اسکالپلارينين گؤتورولمه سی، قولاقلاری نين و ديگر اورگانلاری نين کسيلمه سی، گؤزلرينين چيخاريلماسی، اطرافلارين کسيلمه سی، چوخ سايلی بيچاق و گول له يارالاری، آغير تخنيکا ايله ازيلمه لر، يانديريلما حاللاری آشکار ائديلميشدير. بو وحشيليکلر حاققيندا خاريجی مطبوعاتين يازديقلاريندان نمونه لر: «کروا ل ائوئنمان» ژورنالی (پاريس- ۲۵ فئورال ۱۹۹۲- جی ايل): ائرمنيلر خوجالييا هوجوم ائتميشلر. بوتون دونيا عيبه جر حالا سالينميش مئييتلرين شاهيدی اولدو. آذربايجانليلار مينلرله اؤلنلر باره ده خبر وئريرلر. «ساندی تايمز» قزئتی (لندن- ۱ مارت ۱۹۹۲- جی ايل): ائرمنی عسگرلری مينلرله عائله نی محو ائتميشلر. «فاينئشنال تايمز» قزئتی (لندن- ۹ مارت ۱۹۹۲- جی ايل): ائرمنيلر آغداما طرف گئدن دسته نی گول له لميشلر. آذربايجانليلار ۱۲۰۰ قدر جسد سايميشلار. ليوانلی کينوآپئراتور تصديق ائتميشدير کی، اونون اؤلکه سی نين وارلی داشناک ايجماعسی قاراباغا سيلاح و ادام گؤنده رير. «تايمز» قزئتی (لندن- ٤ مارت ۱۹۹۲- جی ايل): چوخلاری عيبه جر حالا سالينميشدير، کؤرپه قيزين آنجاق باشی قالميشدير. «ايزوئستيا» قزئتی (مسکووا- ٤ مارت ۱۹۹۲- جی ايل): ويدئوکامئرا قولاقلاری کسيلميش اوشاقلاری گؤستردی. بير قادينين صفتی نين ياريسی کسيلميشدير. کيشيلرين اسکالپلاری گؤتورولموشدور. «فاينئشنال تايمز» قزئتی (لندن- ۱٤ مارت ۱۹۹۲- جی ايل): گئنئرال پولياکوف بيلديرميشدير کی، ۳۶۶- جی آلايين ۱۰۳ نفر ائرمنی حربچی سی داغليق قاراباغدا قالميشدير. «لئموند» قزئتی (پاريس- ۱٤ مارت ۱۹۹۲- جی ايل): آغدامدا اولان حاريجی ژورناليستلر، خوجاليدا اؤلدورولموش قادين و اوشاقلار آراسيندا اسکالپلاری گؤتورولموش، ديرناقلاری چيخاريلميش ۳ نفری گؤرموشلر. بو آذربايجانليلارين تبليغاتی دئييل، بو رئالليقدير. «ايزوئستيا» قزئتی (مسکووا- ۱۳ مارت ۱۹۹۲- جی ايل): مايور لئونيد کراوئتس: من شخصاً تپه ده يؤزه ياخين مئييت گؤردوم. بير اوغلانين باشی يوخ ايدی. هر طرفده خصوی قدارليقلا اؤلدورولموش قادين، اوشاق، قوجالار گؤرونوردو. «والر آکتووال» ژورنالی(پاريس- ۱٤ مارت ۱۹۹۲- جی ايل): بو "موختار رئگيوندا" ائرمنی سيلاحلی دسته لری ياخين شرقدن چيخميشلارلا بيرليکده موعاصير تخنيکايا، او جومله دن وئرتاليوتلارا ماليکديرلر. آسالا-نين سوريا و ليواندا حربی دوشه رگه لری و سيلاح انبارلاری وارديؤ. ائرمنيلر يوزدن آرتيق موسلمان کندلرينده قيرغينلار تؤره ده رک قاراباغداکی آذربايجانليلاری محو ائتميشلر. ر. پاتريک اينگيلتره نين «فونت من نيوز» تله شيرکتی نين ژورناليستی (حادثه يئرينده اولموشدور): خوجاليداکی وحشيليکلره دونيا اجتماعيتی نين گؤزونده هئچ نه ايله حاق قازانديرماق اولماز.
نادیواج |