Güney Azərbaycanın
ilk təyyarəçisi pəhləvi rejimini təlatümə
salmışdı
Babək Azəri hüquqçu
Bir neçə gün bundan əvvəl Təbrizin hava
limanının üç yol ayrıcında Məhəmməd Tağı
Pisyanın heykəlindən pərdə götürülmüşdü. Onun
heykəlinin kənarında səkkiz metir uzunu və altı
metir eni olan bir təyyarə yerləşdirilmişdir. Bu
vasitə ilə Təbriz xalqı Azərbaycanın birinci
təyyarəçisi olmuş M.T. Pisyanı dəyərləndirmişdir.
M.T. Pisyan günəş ilinin 1270 - ci ilində
Təbrizdə anadan olmuşdur. O, 15 yaşına kimi
Təbrizin loğmaniyə məktəbində təhsil
alıb və xarici dilləri öyrənməyə cəhd
etmişdir. 15 yaşında hərbi məktəbə daxil
olmuşdu. Təqribən 21 yaşında hərbi
məktəbdə müəllim və mütərcim kimi çalışmışdı.
Sonra ona Həmədanın yollarında
təhlükəsizliyə nəzarət işi
tapşırılır. O, bu işdə nailiyyət
qazandığı üçün rütbəsi artırılır və Hərbi
Nazirlik tərəfindən Qızıl Medala layiq görülür.
Birinci dünya müharibəsi başlanandan sonra, günəş ilinin
1294 - cü ilində Həmədanda olan rusların üzərinə hücum
çəkir, onları məğlubiyyətə uğradıb,
Həmədanı azad edir və rusların da silahın
zəbt edərək mənimsəyir. Bu həmlə bais olur,
o, dünya səviyyəsində bir hərbi general kimi çox
şöhrət tapır. Nəhayət ki, Almaniyanın
məşhur geniralı Hindinburq onu dəvət edir ki,
Almaniyaya gəlsin. O, bu dəvəti qəbul edib, Almaniyaya
gedir. Orada yaşadığı zaman hərbi hava
qüvvələrində təlimat aparıb 33 uçuşdan sonra
tarixdə öz adın Azərbaycanın və İranın
birinci təyyarəçisi kimi həkk etdirir.
Birinci dünya müharibəsi qurtarandan sonra, o, İrana
qayıdır və Xorasan vilayətində jandarmların
baş komandanı seçilir. Rza şahın hərbi
çevrilişindən 5 il sonra, M.T.Pisyan Xorasanın idarəsin öz
öhdəsinə alır, Xorasanda cümhuriyyət elan elan etmək və
İranda bütövlüklə cümhuriyyət yaratmaq istəyirdi.
Pisyanın Xorasan vilayətindəki çox dəyərli
işlərinə görə, millət onu sevirdi. Misal üçün, o, vergi
sistemi yaradır, izinsiz silahları yığır, xalqın
şikayətinə yetişmək üçün Ədalət
Komitəsi yaradır, narkotika ilə mübarizə üçün
müəyyən bir komitə yaradır, moderin formada buğda
anbarı bərpa edir, dövlət məktəbi, bank yaradır.
Və onlarla belə xalqa və dövlətə gərək olan
reformalar aparır. M. T. Pisyanın şöhrəti Rza
şahı çox qorxudurdu. Çünki, o, həm hərbiçi geniral və
həm də ali təhsili var idi, bəzi xarici dilləri
bilirdi, o cümlədən alman və ingilis dillərində
yaxşı danışırdı. Nəhayət ki,
mərkəzi hökümətin silahlı qüvvələri Qoçanın
kürdləri ilə birlikdə Xorasana tərəf yola
düşürlər. Nəhayət, Qoçanın təpələrində
Pisyanın hərbi qüvvələri məğlub olur və onun
özü yaralanır. Düşmənin əlinə diri
düşməmək üçün son gülləni öz ürəyinə vurur. Amma
Qoçan kürdləri onun ölüsünü təhqir etmək üçün meyidin
başın kəsirlər. Onun ölüsü Məşhədə
gətirilib, Xorasanlılar tərəfindən çox
təntənə ilə Nadir şahın məzarının
yanında dəfn olunur. Beş ilə kimi hər il onun ildönümü
Xorasan və Azərbaycan vilayətlərində möhtəşəm
şəkildə keçirilir. Elə bu məsələ
İranın irqçi rejimin qorxudub, rejimin dəsturu ilə
Məhəmməd Tağı Pisyanın qəbri açılır,
cesədi ordan çıxarılıb, ümumi qəbiristanlığa
köçürülür. Bundan sonra ona rəsmi halda yas mərasimi keçirilməsi
qadağan olunur. Amma Müsəddiq İranda baş nazir
seçiləndə Azərbaycanlıların, xüsusən Xorasan
türklərinin istəyinə təslim olub və yenidən onun cəsədin
Nadir şahın məqbərəsinə köçürürlər.
Bəziləri deyirlər ki, Məhəmməd Tağı
Pisyanın son savaşı Qoçan təpələrində yox,
əslində məzarının təzədən Nadir
şah məqbərəsinə köçürüləndə oldu. Onun
cəsədinin yenidən ora gətirilməsi ilə
pəhləvi rejimi dala oturdu.
20090321 Stockholm
http://www.kerkuk.net/haberler/koseyazisi.aspx?dil=1065&metin=2007100430
|
قیام
" کلنل محمد تقی
خان
پسیان" |
|
|
04 October 2008,
Saturday |
|
|
در
دوران اقامت
خود در
خراسان به
سازماندهی و
تشکل
نیروهای
مخالف رژیم
بخصوص
تورکهای
خوراسان
شمالی
پرداخت و
در تاریخ 13
فروردین سال 1300 با
دستگیری
عوامل دولت مرکزی استقلال
خوراسان را
از حکومت
مرکزی اعلام
نمود.
|
|
|
|
|
خاندان
پسیان از
خانواده های نظامی
بومی دره گز
محسوب می
شوند. در دوره
صفویان به
منطقه قفقاز
و سپس به آذربایجان
جنوبی منتقل
شده اند. کلنل
محمدتقی خان
پسیان در سال 1309
هجری قمری در تبریز
بدنیا آمد.
پدرش
محمدباقرخان
پسیان و مادرش
فاطمه
سولطان بود. محمد
تقی خان
پسیان دوران تحصیلات
ابتدایی خود
را در تبریز
به پایان برد
و در سال 1324ق
جهت تکمیل
تحصیلات به
تهران آمد و
وارد مدرسه
نظام گشت. او
در سال 1329ق با
درجه نایب
دومی وارد
خدمت قشون شد
و راه ترقی و
ارتقا را یکی
پس از دیگری
پیمود. در
سال 1331ق وارد
مدرسه صاحب منصبان
ژاندارمری
شده در سال 1332ق
در جنگی که با
الوار در
بروجرد داشت
شجاعانه جنگید
و مجروح شد. وی
پس از پیروزی
از سوی ستاد ژاندارمری
به درجه
یاوری رسید. درجنگ
جهانی اول با
روسهای اشغالگر
به مبارزه
پرداخت واز
خود شجاعت
بسیار نشان
داد به طوری
که آوازه
شجاعت او در
جنگ با روسها
مرزهای ممالک
محروسه ایران
را در نوردید و به
اروپا رسید.
بعد از جنگ
جهانی اول
برای معالجه
ورم کبد خود
به آلمان سفر
کرده و در این کشور
به آموزش
خلبانی
مشغول می شود
و در بازگشت،
اولین
هواپیمای
ایران را به
پرواز در می
آورد. کلنل
محمدتقی خان
پسیان در طی
مدت اقامت
خود در
آلمان با
نیروهای اردوی
" یئنی
عثمانلی لار"
که به منظور
آموزش نظامی
به آلمان
فرستاده شده
بودند از نزدیک
آشنا می شود.
تاثیر این
آشنایی
تعمیق آگاهی
ملی و کشف
هویت حقیقی
تورکی است. کلنل
محمد تقی خان
پسیان پس از
بازگشت از
آلمان به
ریاست
ژاندارمری خراسان
منصوب شد. در
دوران اقامت
خود در خراسان
به
سازماندهی و
تشکل
نیروهای
مخالف رژیم
بخصوص
تورکهای
خوراسان
شمالی پرداخت
و در تاریخ 13
فروردین سال
1300 با دستگیری
عوامل دولت
مرکزی
استقلال خوراسان
را از حکومت
مرکزی اعلام
نمود. هر
چند حکومت
ملی کلنل محمدتقی
خان پسیان
دولت مستعجل
بود اما در
همین مدت کوتا
دست به
اقدامات
مهمی زده شد: 1-
اهمیت
دادن به زبان
و فرهنگ
تورکی به عنوان
زبان و فرهنگ
بخش عظیمی از
مردم خوراسان. 2-
گسترش
امنیت در
خراسان، با
جذب سران
طوایف ترک و
سرکوب
نافرمانان
کرد. 3-
توجه
به آزادی
بیان و قلم. 4-
سامان
دادن به
اوضاع
اقتصادی و
پرداخت بدهیهای
مالیاتی. 5-
ایجاد
تحولات
گسترده در
تشکیلات
آستان قدس رضوی،
کاستن
کارمندان،
دستگیری
بسیاری از ملاهای
عوام فریب
وسودجوی. 6-
ارائه
خدمات
عمومی؛ نظیر
کاهش بهای
گندم ، نان و
گوشت. 7-
مبارزه
فراگیر با
فساد
اجتماعی و
بویژه برخورد
با
قاچاقچیان
مواد مخدر و
معتادان . 8-
گسترش
بهداشت
عمومی 9-
احداث
مدارس،
بانکها و
ساخت سیلوی
گندم. 10- ایجاد
پستهای
قرنطینه در ورودی
شهرها. حکومت
مرکزی ایران
در تاریخ ده
مهر سال 1300 با
همکاری
نیروهای
انگلیسی ،
روسی و خانهای
مزدور کرد و
بلوچ "حکومت
ملی تر کهای
خراسان" را
که به رهبری
کلنل
محمدتقی خان پسیان
بر پا شده
بود، سوقط
کرد و وی در
تپه های روستای
جعفر آباد
قوچان در یک
نبرد شجاعانه
به شهادت
رسید. ترک
ستیزان سر
کلنل محمدتقی
خان پسیان را
بی رحمانه ار
تنش جدا
کردند و به
تلگراف خانه
قوچان بردند.
در تلگراف
خانه قوچان
از شاهزاده
حسام الدین
میرزا که در
آن زمان رئیس
تلگراف خانه
بود خواستند
به مرکز
اطلاع دهد،
پسیان کشته
شده و سر ش بر
روی میز می
باشد. بعد
از آن تلگراف
شرم آور قوام
السلطنه،
ااقاب و
عناوین زیر
را برای جانیان
و یاغی هایی که
در ساقط
کردن"حکومت
ملی تر کهای
خراسان" دولت
مرکزی را
یاری کرده
بوند ارسال
کرد: 1- فرج
الله خان کرد:
ضیغم الملک 2-
تاج
محمد خان:
سطوت الملک 3-
حبیب
الله خان:
ناصر لشکر 4-
ولی
خان: ضیفم
السلطان 5-
ابراهیم
خان: مظفر
الملک 6- رئیس
شهربانی
مشهد: ارشد
الملک حکومت
مرکزی حتی
از جسد محمد تقی
خان نیز در
هراس بود و
چندین بار
جسد وی را از
منطقه ای به
منطقه دیگر
منتقل می
نمود. در نهایت
با تلاشهای
مستمر افراد
خیر خواه و ملی
جسد وی در
جوار سلفش
نادر شاه
افشار به خاک سپرده
شد. روحو شاد
اولسون یاتان یئری
یاخشی اولسون مزاری
نور ساچاسین |
Təbrizin hava
limanının üç yol ayrıcında Məhəmməd Tağı
Pisyanın heykəli
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Birinci dəfə Pisyan
Həmədanda Rza şahla tanış olur və onun
əsəbi və pis danışığına görə,
ağzının üstündən bir sillə vurur. Məlumat üçün
qeyd edək ki, o zaman Rza şah hələ şah deyildi,
sadəcə hərbi komandirlərdən biri idi.