بازداشت فعالان مدنی آذربایجانی در ایران همچون ماه های گذشته ادامه دارد. آنها مورد بازداشت خود سرانه قرارمی گیرند و بدون محاکمه و تفهیم اتهام و بدون برخورداری از وکیل و حق ملاقات با خانواده نگهداری می شوند. در چنین مواقعی اغلب در معرض شکنجه و يا ساير انواع بدرفتاری نیز  قرار می گیرند. در این میان اقلیت های مذهبی مورد تبعیض های مضاعف قرار می گیرند. آنها هم به لحاظ قومیتی و هم به لحاظ اعتقادات دینی شان مجبور به تحمل فشار مضاعفی هستند که از طرف ارگانهای امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی ایران اعمال می شود.

بازداشت شدگان ماههای گذشته

مهندس عبداله عباسی جوان، استاد معماری دانشگاه شهید رجایی تهران که روز پنجشنبه ۲۳ آبان ۸۷ ( ۱۳نوامبر)، به هنگام شرکت در مراسم سالگرد ستارخان (سردار ملی آذربایجان و مبارز دوره مشروطیت) در شهر ری دستگیر شده بود همچنان در بند ۲۰۹ زندان اوین که در اختیار وزارت اطلاعات ایران است در حبس بسر می برد. کماکان به ایشان اجازه ملاقات با خانواده و گرفتن وکیل داده نمی شود. خانواده او هنوز از علت بازداشت نامبرده اظهار بی اطلاعی می کنند.  یداله عباسی جوان، برادر مهندس عباسی جوان  روز ۲۳ ژانویه در مصاحبه با بخش آذربایجانی رادیو اروپایی آزاد گفته است: « برادر من به علت حضور بر سر قبر ستارخان و گرامیداشت یاد او دستگیر شده است. و مدت بیش از دو ماه است در سلول انفرادی نگه داشته اند، حال من نمی دانم مگر برای یک فاتحه خواندن به آدم دو ماه حبس می دهند؟ مگر خواستار تحصیل به زبان مادری جرم بزرگی محسوب می شود».او می گوید، باور دارد که برادراش، هم اکنون در وضعیت بدی و تحت شکنجه بسر می برد.

مهندس عباسی جوان سال گذشته نیز پس از دستگیری در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۸۶( ۱۸ آگوست ۲۰۰۷) به مدت ۱۳۰ روز و در بند ۲۰۹ زندان اوین تهران در بازداشت به سر برد. در مدت حبس بارها وی را کتک زده و تحت شکنجه های روحی قرار داده بودند. او بعد از آزادی٬ از سوی شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به یکسال حبس با ۵ سال تعلیق محکوم گشت.

در این میان روز سه شنبه ۱ بهمن ۱٣٨۷ (۲۰ ژانويه ۲۰۰۹) حسین حسینی، دبیر اسبق انجمن اسلامی آموزشکده رازی شهر اردبیل دیگر بازداشتی مراسم یاد بود ستارخان به قید وثیقه ۵۰ میلیون تومانی از بند ۲۰۹ زندان اوین آزاد شد. هنوز اتهام و تاريخ محاکمه او مشخص نیست. حسینی که خواهرزاده مهندس عباسی جوان می باشد تمام مدت ۶۸ روز بازداشت را در سلول انفرادی بسر برده است، او پس از آزادی اعلام داشته است که در مدت حبس زیر شکنجه های شدید جسمی و روحی نیروهای امنیتی قرار داشته است. او پیش از این نیز  در ابتدای تیر ماه ۱۳۸۷( زوئن ۲۰۰۸) به مدت سه هفته در بازداشتگاههای اداره اطلاعات نقده (سولدوز) و اردبیل تحت بازجویی همراه با شکنجه قرار داشت. او سپس با ضمانت ۱۰ میلیون تومانی آزاد شده بود.

وحید شیخ بگلو، دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه آزاد تبریز و عضو سابق تشکل دانشجویی آرمان در این دانشگاه، که در تاریخ ۴ دیماه ۸۷ (۲۴ دسامبر ۲۰۰٨) مقابل منزل خود در تبریزدستگیر شده بود، کماکان در شرایط بلاتکلیفی در زندان تبریز بسر می برد. با اینکه در این مدت او برای دو بار جهت محاکمه به دادگاه انقلاب تبریز انتقال داده شده است اما هنوز علت بازداشت وی برای خانواده شیخ بگلو مشخص نشده است، و قاضی پرونده اعلام داشته که پرونده وحید هنوز در مرحله تحقیقات است و پرونده تکمیل نشده است. لازم بذکر است آخرین جلسه نامبرده روز سه شنبه ۸ بهمن ۸۷ (۲٨ ژانويه ۲۰۰۹) بصورت غیرعلنی و بدون حصور وکیل برگزار شده است.

شهناز غلامی، وبلاگ نويس و فعال حقوق زنان درتبریز،  شنبه ۲۸ دی ٨۷ ( ۱۷ ژانويه ۲۰۰۹) پس از تحمل ۶۹ روز حبس با سپردن وثيقه ۲۰ ميليون تومانی تا زمان تشکيل دادگاه خود آزاد شد. مقامات قضايی هنوز زمان تشکيل دادگاه او را اعلام نکردهاند. به گفته نقي محمودي وكيل مدافع خانم غلامي، اتهامات او «تشويش اذهان عمومی» و «ارسال خبر به خبرگزاريهاي مرتبط با سازمان مجاهدين خلق»عنوان شده است. خانم غلامی، صاحب وبلاگ «آذرزن» و عضو انجمن روزنامهنگاران زن ايران هستند. ایشان در تاريخ ۱۹ آبانماه توسط نیروهای امنیتی بازداشت شده بودند.خانم غلامی در مدت حبس در اعتراض به طولانی شدن مدت بازداشت خود به اعتصاب غذايی هشت روزه دست زده بود.

اين فعال حقوق زنان پيشتر در شهریور ماه ۸۷ به اتهام «تبليغ عليه نظام» در دادگاه انقلاب تبريز به شش ماه زندان محکوم شده بود. او همچنین در خلال سالهای ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳( ۱۹۸۹ - ۱۹۹۴) به مدت پنج سال زندانی سياسی بود و در مردادماه ۸۶ ( اوت ۲۰۰۷)  نيز يک ماه در بازداشت به سر برده بود.

بازداشت های جدید

فعالان حقوق بشر گزارش می دهند حسن اسدی، فعال مدنی ۳۰ ساله آذربایجانی روز سه شنبه ۱ بهمن ماه۸۷ (۲۰ ژانويه ۲۰۰۹) ، توسط مأموران اداره اطلاعات شهر تبریز بازداشت و به زندان تبریز منتقل شده است. هنوز از علت بازداشت او اطلاعی در دست نیست.

حسن اسدی در دومین سالگرد اعتراضات خرداد ۱۳۸۵( مای ۲۰۰۶) آذربایجان، به چاپ کاریکاتور توهین أمیز روزنامه دولتی ایران نیز توسط ماموران امنیتی بازداشت شده و در مدت بازداشت اجازه ملاقات و تماس با وکیل و خانواده به او داده نشده بود. همزمان منابع حقوق بشری در تبریز با دادن گزارشهای اعلام کرده بودند که حسن اسدی در طول دوره بازداشت در معرض بد رفتاري و شکنجه قرار گرفته است و به دنبال وخیم شدن وضعیت جسمانی اش در طول بازداشت به درمانگاه در خارج از زندان منتقل گرديده است. گزارشات نشان ميدهد که ناخن های حسن اسدی کشیده شده و انگشت های وی شکسته شده بود. همچنين وي چندين بار در طول بازداشت در نتيجه کتکهاي مامورين بيهوش شده بود. او سپس با قرار ضمانت پس از ۳۳ روز حبس آزاد شده بود.

نامبرده ۱۹بهمن ۱۳۸۵(۸ فوریه ۲۰۰۷) نیز هنگام شرکت در تجمع اعتراضی به حکم زندان عباس لسانی، فعال سیاسی آذربایجانی در مقابل زندان اردبیل دستگیر و بعد از ۴ ماه بازداشت موقت همراه با شکنجه در بازداشتگاه وزارت اطلاعات اردبیل و زندان تبریز به اتهام عضویت در حزب های تجزیه طلبانه تفهیم اتهام و با ضمانت ۷۰ میلیون تومانی از زندان تبریز آزاد شده بود.

او۲۳ دی ۱۳۸۶ در پرونده ای دیگر از طرف شعبه دوم دادگاه انقلاب تبریز باز به اتهام عضویت در حزب استقلال آذربایجان جنوبی (گایپ) به یک سال حبس تعزیری محکوم شد که این حکم در شعبه ۴ دادگاه تجدید نظر به شش ماه حبس تعزیری تقلیل یافت. اسدی اخیرا" پس از تحمل شش ماه حبس خود در تاریخ ۲۷ آذر ٨۷ از زندان تبریز آزاد شد.

برگزاری دادگاه

جلسه رسيدگي به اتهامات هشت فعال دانشجویی آذربایجانی، روز شنبه ۲۸ دیماه ۸۷ در دادگاه انقلاب تبریز برگزار شد. اين فعالان دانشجویی شامل «مقصود عهدی، منصور امینیان، آیدین خواجه ای، امیر مردانی، فراز زهتاب، سجاد رادمهر از دانشجويان دانشگاه تبریز بهمراه مجید ماکوئی دانشجوی کشتی سازی، دانشگاه مالک اشتر اصفهان و داریوش حاتمی، افسر وظيفه نيروي زميني ارتش» در اين جلسه با اتهامات « تشکيل و عضويت در گروه هاي غير قانوني براي اخلال در امنيت ملي » و «تبليغ عليه نظام» محاکمه شدند. دادگاه فوق بصورت غیر علنی و به ریاست قاضی حملر برگزار گرديده است. آقای نقی محمودی، نیز بعنوان وکيل مدافع اين هشت فعال دانشجویی، در این  جلسه دادگاه حضور داشتند.

آنها تابستان امسال در پی تعطیلی دانشگاهها توسط نيروهای امنيتی بازداشت و مدت سه ماه در بازداشتگاه وزارت اطلاعات و زندان تبريز بسر بردند. دانشجویان بازداشتی  در طول مدتی که در بازداشتگاه وزارت اطلاعات نگهداری می شدند،  مورد شکنجه و بدرفتاری قرار گرفته اند. در این مدت آنها از دسترسی به وکیل انتخابی و  ملاقات با خانواده محروم بودند. بازداشت شدگان، سرانجام پس از سپردن وثيقه های ۵۰ و ۲۰ ميليون تومانی آزاد شدند، اما پرونده های آنها به دادگاه انقلاب تبریز ارسال شد.

اولین جلسه رسیدگی به اتهام های حمید والایی نویسنده و مدافع حقوق بشر روز چهارشنبه ۹ بهمن ۱٣٨۷( ۲٨ ژانويه ۲۰۰۹) در شعبه ۲ دادگاه انقلاب تبریز برگزار شد. به گفته آقای نقی محمودی وکیل مدافع والایی، ایشان در این جلسه با اتهام "تبلیغ علیه نظام" محاکمه شدند.

براساس قرار قبلی باید روز دوشنبه ۱۱ آذر ماه ۸۷ ( ۱ دسامبر ۲۰۰۸) جلسه رسیدگی به اتهام های والایی برگزار شود، ولی علیرغم حضور نامبرده و وکیل مدافع وی، "بیات" قاضی پرونده دستور تجدید تاریخ جلسه را صادرکرده بود.

حمید والایی در تاریخ ۲۵ تیرماه سالجاری ( ۱۵ ژوئیه) توسط ماموران امنیتی تبریز بازداشت شده و در مدت ۱۳ روزی که در بازداشتگاه وزارت اطلاعات بود در معرض شکنجه و بد رفتاري از جمله شامل کتک و فشار هاي رواني بوده است بطوریکه شکنجه های مذکور سبب شکسته شدن دندانها، التهاب و خونریزی لثه ها و آسیب در ناحیه پای راست و سر وی شده بود.

از طرفی پنجشنبه ۱۰ بهمن ۱٣٨۷ ( ۲۹ ژانويه ۲۰۰۹) در اردبیل جلسه رسيدگي به اتهامات بهروز علیزاده، ودود سعادتی، رحیم غلامی، حسین حسینی و  اردشیر کریمی خیاوی پنج فعال مدنی و دانشجویی در شعبه ۱ دادگاه انقلاب اردبیل برگزار شد. در این جلسه سید محمدرضا فقیهی، وكالت این افراد را بر عهده داشت آنها متهم به «ترویج قومیتگرایی» هستند.

نامیردگان، ۲۰ فروردین ( ۸ آوريل ۲۰۰٨) امسال توسط نیروهای اداره اطلاعات اردبیل دستگیر و مدت ۲۰ روز را دربازداشت موقت به سر بردند. بازداشت شدگان، سرانجام پس از سپردن وثيقه های ۳۰۰ میلیون ریالی آزاد شدند. آنها در مدت بازداشت از ملاقات و تماس با وکیل و خانواده محروم بوده اند و برای گرفتن اقرار و کسب اعترافات دروغین  در معرض بد رفتاري و شکنجه قرار داشته اند.

احضار
سعید محمودی، یاور شریفی(محصل)، محمد شریفی و علی اکبری چهار شهروند ارومیه ای هستند که اوائل شهریور ۱۳۸۷ در جریان تورنمنت بین المللی فوتبال در اورمیه و به جرم سردادن شعارهای تجزیه طلبانه بازداشت شده بودند٬ به تاریخ پنجم بهمن ماه۸۷  (۲۴ ژانويه ۲۰۰۹)به شعبه ۱۰۴  دادگاه عمومی جزایی ارومیه  احضار شده بودند. اتهام این چهار نفر «اخلال در نظم عمومی» عنوان شده است.

در جریان این تورنمنت ورزشی چند تماشاگر دیگر نیز دستگیر شده بودند. یکی از آنان به نام پوریا حضرتی پس از محاکمه در شعبه ۱۰۴ دادگاه عمومی جزایی ارومیه توسط قاضی نظری تبرئه شده است. در حکم برائت که در آبان ۱۳۸۷ (نوامبر۲۰۰۸) صادر گشته٬ دلیل بازداشت او و سایر دستگیر شدگان توسط نیروی انتظامی٬ « تبلیغ به نفع گروههای تجزیه طلب با شعارهای قومیت گرا و نشان دادن علائم این گروهها » ذکر شده است.

درگیری نیروی انتظامی با روستاییان سنی مذهب در ارومیه

مأموران انتظامی جمهوری اسلامی ایران روز ۲۴ دیماه ۱۳۸۷ با گاز اشک آور و اسلحه به صدها تن از کشاورزان بی سلاح روستای قیزیل خنه یه (خانقاه سرخ) در شهر ارومیه که برای جلوگیری از تغییر مسیر آبهای زیرزمینی این روستا برای مصارف صنعتی در جاده اورمیه - سلماس تجمع کرده بودند٬ حمله کردند. آنها همچنین به وسائل نقلیه متعلق به روستائیان که در محل پارک شده بود خسارت وارد کرده و پلاک آنها را کنده و با خود بردند.

بیش از ۳۰ تن از جمله بارزاد نظامی افشار٬ مقداد نظامی افشار٬ سعید جعفرپور٬ محمد صمدزاده٬ بهرام قلیزاده٬ نادعلی قلیزاده (فرزند بهرام قلیزاده)٬ نادعلی علیپور٬ معراج علیپور٬ حیدر علیپور٬ سلیمان ابراهیم زاده٬ ناصر قلیزاده٬ اکبر رستمی٬ اسکندر اصلانی٬ الهوردی اصلانی٬ فرامرز جعفری٬محمد جعفری٬ نقی -ع و داوود - ش بازداشت شدند.

برخی از بازداشت شدگان مانند نادعلی قلیزاده٬ نادعلی٬ معراج و حیدر علیپور گلوله های واقعی و ساچمه ای زخمی شده بودند که امکانات درمانی در ساعات اولیه برای آنها فراهم نشد. آنها ۵ یا ۶ ساعت بعد از دستگیری به علت خونریزی شدید در بازداشتگاه به بیمارستان امام خمینی ارومیه انتقال یافتند. بازداشت شدگان در طی ۱۰ روز پس از بازجویی تحت شکنجه شدید به تدریج آزاد شده اند. آنها به جرمهایی از قبیل شورش علیه دولت و تمرد از دستورات در دادگاه نوشین شهر (۳۰ کیلومتری ارومیه و ۵ کیلومتری قیزیل خه نیه) محاکمه خواهند شد.

روستای «قیزیل خنه یه» که نام ترکی آن به صورت «خانقاه سرخ» تغییر داده شده است٬ از توابع بخش نازلو ارومیه بوده و نزدیک به ۲۰۰۰ نفر جمعیت دارد. اهالی این روستا عمدتا از ترکهای سنی مذهب می باشند که مردم منطقه آنها را «کوره سوننی» یا " سوننی تورک" می خوانند. آذربایجانیهای سنی در استانهای اردبیل و آذربایجان غربی ایران زندگی می کنند.

منابع غیر رسمی جمعیت فعلی آنها در چهار شهر ارومیه٬ خوی٬ سلماس و پیرانشهر در آذربایجان غربی را بیش از ۴۰۰ هزار تن اعلام کرده اند. صدها هزار تن از ترکهای سنی استان آذربایجان غربی به خاطر نداشتن امنیت در سالهای قبل و بعد از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ در ایران به کشور ترکیه مهاجرت کرده اند. آنها در آزمونهای استخدامی و دانشگاهی رد صلاحیت می شوند و زمینهای روستاهایشان مورد غصب مراکز دولتی قرار می گیرد. و این در حالیست صدها هزار آذربایجانی سنی مذهب صاحب حتی یک انجمن٬ تشکل و یا سازمان غیر دولتی نیستند و به آنها اجازه تأسیس مدرسه دینی داده نشده است. به گفته ساکنین برخی از روستاهای آذربایجانیهای سنی دولت جمهوری اسلامی با تغییر جهت و منحرف کردن مسیر آبهای زیر زمینی روستاهای آنها مزارع حاصلخیز آنها را با مشکل بی آبی روبرو می کند.

توقیف نشریات دانشجویی

در ادامه برخورد با نشریات داشجویی آذربایجانی، نشریه دانشجویی ترکی-فارسی "خلج" در دانشگاه یزد توقیف شد.این نشریه به اتهام قومیت گرایی و پان ترکیسم در مقالاتی که در خصوص مسائل آذربایجان و ترکهای ساکن ایران نوشته شده بود به کمیته ناظر احضار شده و در دومین شماره خود به طور دائم توقیف شد.

در طی سال تحصیلی جدید مسئولین فرهنگی دانشگاهها فشار زیادی بر نشریات هویت خواه آذربایجانی آورده اند و در طی ماههای گذشته نشریات دانشجویی اولوس، نسیم، آراز، اوزلوک، اویانیش ،ستارخان،کیملیک ،یولداش ،یاغیش ،آیدین گله جک،قیبچاق،گونش،یارپاق،تلنگر ،چنلی بئل،یاشیل یول،آنا یوردو،سحر ،آچیق سوز، سایان و بولود همگی توقیف شده اند.