آخرین اخبار در خصوص دانشجویان هویت طلب آذربایجانی که اسیر زندان آپارتاید هستند

میللی حرکت دوشنبه ۶ آبان ۱۳۸۷:

از تبریز خبر می رسد که امروز دو شنبه پنجم آبانماه، بازپرس دانشجویان بازداشت شده تبریزی، قرار وثیقه دانشجویان امیر مردانی، آیدین خواجه و فراز زهتاب را تایید نموده است.

تایید وثیقه این مبارزان به این معنا است که به احتمال قوی این سه دانشجوی عزیز به زودی به دامن خانواده های خود و آغوش ملت آذربایجان باز خواهند گشت.

گفته می شود که فردا سه شنبه نیز منصور امینیان وثیقه مورد نظر را تامین خواهد کرد.

در این میان در خصوص سجاد رادمهر نیز گفته می شود این مبارز جسور آذربایجانی، از وضعیت جسمانی مناسبی برخوردار نیست و دچار بیماری شده است. خبر رسیده حاکی از آن است که سجاد در حال حاضر گرفتار تنگی نفس، بی اشتهایی شدید و بی حالی مفرط است.

همچنین از زندان خبر می رسد که در دستان رادمهر جای سوختگی سیگار دیده شده است.

متاسفانه از مجید ماکویی و ائلچین حاتمی و احسان نجفی نیز خبری در دست نیست.

آذربایجانلی بیلی یوردلولار توپلومو نون مهندیس امانی جینابلارینین وفاتیله باغلی بیاناتی

میللی حرکت دوشنبه ۶ آبان ۱۳۸۷:

اولو تانرینین آدییلا

بیر داها آجی بیر خبر آذربایجانی یاس و ماتمه بورودو. درد ایچینده بوغولموش، ائولادلاری دوستاقلارا قووولموش و مینلرجه ایگیدلری دیار - دیار سورگون دوشموش آذربایجان، بیر داها باشقا بیر ایگید اوغلونون ایتگیسینه شاهید اولدو. نه یازیق کی بو دفعه بئش ایل گنج یاشینی دوستاقلاردا باشا وئرن، میلتینین اوغروندا بیر موباریز کیمی چالیشیب - یاشییان موهندیس «غلامرضا امانی» تانریسینا قوووشدو.

موهندیس غلامرضا امانی مینلرجه آذربایجان ائولادی کیمی وطن سئورلیک عشقیله ماراقلاندی. آنجاق او مینلرجه میلتچی کیمی تانینان و یاشییان اینسانلارین سئچیلمیشی ایدی. قورخمازلیق، شجاعت و آلیشقانلیق اونون ان بویوک سجیه سی ایدی. بئله دیرکی اونون اینانیلماز اؤلومو آذربایجان و اونون میلی حرکتی اوچون ان بؤیوک ایتگی ساییلیر.

بوگون موهندیس غلامرضا امانی آذربایجانین موقدس توپراغینا تاپشیریلدی. آنجاق نه یاخشی اولار یالنیز بئله بیر آنلاردا یوخ، بلکه دیری ایکن آذربایجان میلتچیسی بیربیرينین قدرینی بیلیب، آذربایجان اوغروندا اورکلری چیرپینان اینسانلاری باغرینا باسیب، ساختا گروهبازلیقلاردان و هابئله یاراشمایان سیاست بازلیقلاردان اوزاق گزسین.

«آذربایجانلی بیلی یوردلولار توپلومو» بو آغیر و آجی ایتگینی آذربایجان میلتینه و بوتون میلتچیلره اؤزللیکله امانی عائیله سینه باش ساغلیغی وئریر، اولو تانریدان موهندیس امانی و قارداشلارینا رحمت دیله ییر، هابئله اونون آرزیلارینی یاشادیب، اوغروندا چالیشیب و سونوجدا الده ائتمه یی بیر میلی و اخلاقی بورج سانیر.

آذربایجانلی بیلی یوردلولار توپلومو

۴/۸/۱۳۸۷

متن سخنان هدایت ذاکر بر سر مزار شهیدان غلامرضا، کریم و جعفر

 متن سخنرانی علت نیمه تمام ماندن برنامه ایراد نگردید

دوشنبه 6 آبان 1387، 27 اکتبر 2008

    « غلامرضا امانی سنی چوخ تئز اؤزله دیک »

 بورادا هامیمیز قارداشیمیزی توپراقا تاپشیرماغا توپلانمیشیق.

 آمما بو خبری من اینانمادیم هلهده اینانمیرام نه جور اولا بیلرکی نئچه گون اؤنجه اونونلا دانیشدیم ، گؤروشدوم سؤزلریمیزی پایلاشدیم ایندی آرامیزدا اولمایا!

آی آللاهیم بو نه سیزیلتی بو نه کؤنول سیندیریجی، اوره ییم آزقالیر سینه مین قفسه سین سیندیریب ائشیگه آتیلسین بو نه قارا باختلیق، یئنه ده اینانیلمازدیر، اؤزومو ایناندیرانمیرام، یوخ قارداشیم نه اوچون بو تئزلیکده آرامیزدان چیخدین؟ نه اوچون بیزی ترک ائتدین؟ بیزلردن نه گؤردون؟ بیزلردن نه ائشیتدین؟ ندن بیزدن تئز دویدون آرالاندین قاچدین؟ و ... 

یوخ سنی یوللار بیزدن آییردی ، بو قارا یوللار ، بو قارا یوللار، نه مروت سیز یوللار ، نه داشلی قوملو یوللار ، نه کؤنول لری قانا باتیران یوللار.

 ایلک ده کلیبرلی بابک ، سونرا تبریزدهکی سهند افشاری ، ایندی ده منیم آرخاداشیم غلامرضا ندن بیزی بو درده سوخدون؟ بو سیزیلتی یا سالدین؟ عابباس لئیسانلی یه دییه بیلمیردیک ، آمما اوره ییمیزی اوخودو الینه آلدی خبری.

 یزد سورگون و دوستاق ائویندن تیلفون آرخاسیندا باشینی بیلمه دیم هارایا چالدی آمما هارایلادی سینیقلاندی اوره یی پارچالاندی سونرا بیرلیک ده آغلادیق ، ایندی کی بو شیددتلی یاغیش کیمی.

 آی غلامرضا گؤر منی نه آغیر دوروما سالدین سنین آجی خبرینی عابباسا یئتیردیم کاش یئر آچیلیب درینلیک لره تاخیلاردیم آمما سن داریخما سنی تانیمایانلار 

 سنی بیلمهین لر

 سنی اوزاقدان ائشیدن لر

 سنی سئومه ین لر

 سنی دؤرد بئش نفرلیک چته لره باغلایانلار ( سندن سوء استفاده ائدن لر )

حتتا قارا دوشمن لر طعنه ده وورسالار هامیسی بیلسینلرکی سن اوره ییمیزده سن

 کؤنلوموزده سن

 یانیمیزداسان

 سن هامیمیزینکی

 سن ائلیمیزین کی

 بوتون آذربایجانین کی

داها تورک گنجلرین

میللتچی لرین سن

 تام اوره ک لرده دوشونجه میزده سن. 

ائل سنین دیر ، سن ائلین  هدایت ذاکر ( آرازلی )

سنین آدین بیزه جان اولدو ، آذربایجان اولدو   ٤/٨/٨٧

تاخیر 4 و نیم ساعته مامورین امداد در انتقال غلامرضا امانی
به بیمارستان و ورود بدون اجازه مامورین اطلاعات به اتاق عمل

میللی حرکت یکشنبه ۵ آبان ۱۳۸۷:

براساس اخباری که از فعالین حرکت ملی آذربایجان در تبریز به دست آورده ایم گفته می شود که پس از حادثه تصادف اتومبیل پیکان حاوی مهندس غلامرضا امانی و دو برادرش کریم و جعفر امانی با دو وسیله سنگین باربری در جاده اهر به تبریز، کریم و جعفر در همان لحظات اولیه جان داده و مهندس امانی به دنبال یک تاخیر 4 و نیم ساعته به بیمارستان امام رضای تبریز منتقل می شود.

فعالین حرکت ملی به نقل از شاهدان عینی می گویند که اولا صحنه تصادف مشکوک بوده، ثانیا کامیونی که از عقب به پیکان برخورد کرده و این اتومبیل را به سمت تصادف با کامیون خاور حرکت داده متعلق به سپاه پاسداران بوده است. ثالثا پیکر نیمه جان امانی با چهار و نیم ساعت تاخیر راهی بیمارستان شده و رابعا اینکه مامورین اطلاعاتی بدون اجازه پزشکان وارد اتاق عمل بیمارستان امام رضا شده و مدتی را در آنجا مانده اند.

خامسا اینکه برای اولین بار در تاریخ فعالیت سیمای حکومتی تبریز به نقل از یکی از مامورین نیروی انتظامی به نام یاقوتی اقدام به توضیح حادثه تصادف بدون ذکر نام مقتولین کرده و فاجعه کشتار خانواده امانی را بعنوان یک حادثه ترافیکی جانگدازتوجیه شده است.

از سوی دیگر گفته می شود که یک هفته قبل از حادثه، اتوموبیل شخصی امانی همراه با مدارک وی به سرقت رفته بوده است. هفتم اینکه وی به هنگام مراجعه به دادگاه جهت پی گیری این سرقت با قاضی بیدادگاهی که وی را به دلیل فعالیتهای هویت طلبانه اش به 5 سال زندان محکوم کرده بود برخورد می کند و این قاضی در خصوص عواقب بد هویت طلبی او و همسرش به غلامرضا تذکر می دهد.

نهایت اینکه به نقل از چند تن از فعالین حرکت ملی آذربایجان گفته می شود که مرحوم غلامرضا امانی بارها به مراکز اطلاعات احضار شده و مورد تهدید قرار گرفته بود.

فرزاد صمدلی از فعالین حرکت ملی، در خصوص یکی از این تهدیدات که به واسطه یکی از هویت طلبان سرشناس آذربایجانی در جریان آن قرار گرفته است می گوید که مرحوم غلامرضا امانی، تابستان سال 85 به دنبال بازجویی در اداره اطلاعات تبریز به صراحت به مرگ تهدید شده بود و بازجوی وزارت اطلاعات به تندی و خشم به او گفته بود:" مطمئن باش که حتی اگر در آذربایجان اتفاقی بیفتد تو یکی هرگز آنرا نخواهی دید!"

رحمتلیک مهندیس امانی ایسه ایکی قارداشی نین تورپاغا وئرمه تؤرن لریندن شکیللر

میللی حرکت یکشنبه ۵ آبان ۱۳۸۷: آذوح دان:
ائوین قاباغیندا جماعت توپلانمیشدی و نئچه اتوبوس جماعتی مارالاندا بقائیه قبریستانلیغا ساری آپارماغا حاضیرایدیلر. ائوین قاباغیندا هئچ بیر ایش گؤرولمه دی! هاممی اوتوبوسلارا مینیب، قبریستانلیغا ساری یولا دوشدوک. قبریستانلیغین قاپیسینین قاباغیندا "گارد ویژه" و "راهنمایی رانندگی" ماشینلاریندان ساخلامیشدیلار. ماشیندان انیب، ایچهرییه گیردیک. جماعتده یاواش-یاواش گلیردیلر. اطلاعات مأمورلاری، و ... ایچیمیزده اویان-بویانا گئتمکدهایدیلر. نئچه مین آدام توپلانماقدایدی. یاغیشدا کی امان وئرمیردی، سحردن یاغیردی. تهران، قوم، قزوین، مییانا، همدان، اردبیل، رشت، اورمیه، سولدوز، قوشاچای، تیکانتپه، مرند، سلماس، خوی، اهر، ماکو، بیجار و ... آذربایجانین تمام یئرلریندن میللتچیلر گلیردیلر و چوخدان گؤرمهدیغیم میللتچیلری گؤروردوک. هامی "باشین ساغ اولسون"، "آللاه رحمت ائلهسین"، "وطن ساغ اولسون"، و ... دئییردیلر....

مراسم سوم مرحومان(شهدا) غلامرضا و 2برادر امانی تحت فشار اداره اطلاعات یک روز زودتر برگزارشد

میللی حرکت یکشنبه ۵ آبان ۱۳۸۷:

براساس اخباری که از تبریز دریافت کرده ایم گفته می شود که امروز عصر در مسجد طوبای شهر تبریز با شرکت هزاران سوگوار که از سراسر آذربایجان جنوبی آمده بودند مراسم سوم مرحومین(شهدای) خانواده امانی تحت تدابیر و تضییقات شدید امنیتی برگزار شد.

براساس سنت موجود در میان آذربایجانیها، مراسم سوم این شهدا که قرار بود فردا برگزار شود تحت فشار اداره اطلاعات زود تر از موعد و امروز برگزار گردیده است.

گفته می شود اداره اطلاعات تبریز به شدت در حال تلاش است تا موضوع خاتمه یافته تلقی شده و شوک این حادثه و یا جنایت از اذهان عمومی خارج شود.

سابقه خبر:

ساوالان سسی: غلامرضا امانی، از فعالین سیاسی سرشناس آذربایجانی، روز گذشته جمعه سوم آبان، در اثرسانحه رانندگی در سن ۳۵ سالگی درگذشت.

بنا به گزارشات منتشره، امانی همراه با دو برادراش عازم تبريز بود که خودروی آن ها با يك دستگاه خاور تصادف کرد. بر اثر این اتفاق دو برادر وي در همان دقايق اوليه تصادف در محل حادثه فوت كردند.ولي غلامرضا اماني به شدت مجروح شده و از آنجا به بيمارستان امام رضا واقع درخيابان گلباد، تبريز منتقل گرديده و مورد عمل جراحي قرار گرفتند ولي بر اثر شدت جراحات وارده از این سانجه وی نیز فوت کردند.

خاطر نشان می شود مهندس غلامرضا امانی به خاطر فعالیتهای هویت طلبانه از اوایل دهه ۷۰ تابحال چندین بار دستگیر، زندانی و طی حکمی در سال ۱۳۷۹ بمدت حدود ۵ سال محبوس بودند.

مهندیس غولامریضا امانی و اونون کریم و جعفر قارداشلاری نین توپراغا تاپیشیرما تؤره نیندن رپورتاژ

میللی حرکت یکشنبه ۵ آبان ۱۳۸۷:

جوما گونو ناهارا یاخین بیر شوک Sms موبایللارا گلدی : " زهر کیمی خبر- آذربایجان گنج ایگیدی مهندس غلامرضا امانی حیاتین دگیشدی". بو خبری هر وطن سئور آذربایجانلی لاخلاتدی. آخی نئجه اولور قارتال ووقارلی داغ عظمتلی اوغول ،بئله راحات آرامیزدان گئتسین.آنجاق خبر قیسالیغینا رغما چوخ قطعی ایدی و هئچ جوره اصلاحیه قبول ائتمهین خبر. یامان یئرده گون باتدی آخشام اولدو و دونیا منه خرابه شام اولدو...

بو آخشام نئجه غریبه آخشامایمیش... امانینین ایتیرمک چوخ دوزسوز شوخلوق اولایذی کاش نه ایسه هئچ ده شوخلوق اولمادی.بو گئجهنی خاطیرهلر فیلیم کیمی گؤزلریمیزدن کئچیردی . بئله آجی گونلریمیزده هر زمان امانیله دانیشاندا ،دئیردی: منده سعیده خبر وئرمیشم ،آخشام چیخیب سحر یئتیشر . اوووف امانی بو گون سعیده خبر وئرمهدیک . یوخ یوخ مروتسیز دئییل سنین قارداشین آنجاق اودا داردادیر ...

سحر اولموشدو ،نه سحر کی گون اوزو گؤرمهدیک . بوگون گونشده سولموشدو. مارالان قبریستانی سینیخ اورکلی لشگره دؤنموشدو یوزلر اینسان گلمیشدیلر امانیایله وداعلاشسینلار. دوشوندویون هر اینسانی گؤره بیلردین . یاخین و اوزاق یئرلردن گلن دوستلار . دوستلارین بیریسی دئمیشکن آذربایجانین آزاد اولموش سیاسی محبوسلارینین کلکسیونون دا بوردا گؤره بیلردین. توپراغا تاپیشیرما مراسیملری بیتندن سونرا ،حسن آغا دمیرچی امانی نیسگیلینه سؤیلهدیی شعرله گلنلره باش ساغلیغی وئردیکدن سونرا گونش خانیم بویه ،مهندیسین حیات یولداشی ،گؤزل دانیشیغی ایله هامینی هیجانا گتیریب اورکلره توختاقلیق وئردی و اونون بو آجی حادثهایله باغلی نیسگیللی شعری ،بیر داها گؤزلری یاشالتدی.گونش خانیمدان سونرا بیر نئچه نفر او جومله دن سولدوزدان گلن بیر شاعیر و هوشنگ جعفری ده،شعرلر اوخودولار.

هله ده یاغیش یاغیردی .یاغیش سحر اول واختدان دا یاغیردی ،آخشاما قدر ده یاغدی. ساغ اولسون گؤی ،میلتچیلری یالنیز بوراخمادی . اونلارلا برابر آغلادی...

ایندی آیریلما زمانی گلمیشدی ، چوخ آجی آنلار ایدی . بیر آن هر کس امانی نی گؤردو کی الین اورگینه قویوب مارشی باشلاییر.آذربایجان سنسن منیم....وبئله لیکله میللی مارش اوخوندا و وداعلاشارکن آیریلیق ماهنیسی دا اوخوندو همده چوخ نیسگیللی . آیریلیق آیریلیق آمان آیریلیق – هر بیر دردن اولور یامان آیریلیق...

دوغرودان دا هر بیر دردن اولور یامان آیریلیق . بونو بیزیم میلتیمیز چوخ یاخشی بیلیر.

ایران ممالیکی محروسه سینده مختلیف دیل و مدنیتلرین  آرادان گئتمه سینه اوخشاماق، یوخسا فارس دیلینه وئریلمیش قاتیللیک داورانیشلاری قوتلاماق؟

ایشیق سؤنمز، 26.010.2008

غلامرضا امانی و باشقا آذربایجان میللی حرکتی آدینا فارسلیق توتساقلاریندا ایشکنجه لره معروض قالان انسانلارا تقدیم اولونور

 فارس دیلی نین بوگون ایران ممالیکی محروسه سینده فارس اولمایان دیل و مدنیتلری یوخا چیخارماق اوچون بیر قاتیللیک ملزمه سینه دؤنوشدوگو آرتیق بیر چوخلارینا آیدین اولماسینا باخمایاراق فارس مدنیت راسیستلری و ایستعمارچیلاری بو دیلی ایران ممالیکی محروسه سی نین فارس اولمایان توپلوملارینا دا بیر آنا دیلی کیمی تقدیم ائتمگه چالیشارلار. بو ذاتلاردان بیری ده هیوا مسیح ایمضاسی ایله کروبی باشچیلیق ائتدیگی "اعتماد" گونده لیگی نین ادبیات بؤلومونده یاییلمیش یازی ساییلار(1). بو یازی فارس راسیستلری نین کؤنلونجه اولدوغو اوچون اونلارین "روزنامک" آدلی سیته ده ده یاییلمیش(1.1).  یئری گلمیشکن بو یازی نین بعضی بؤلوملرینی بیرلیکده گؤزدن کئچیرمگه چالیشاق، اوخویوروق:

".... زبان مادری ما از قرن ها پیش می خندد، می بالد، افتخار می کند، افتخار می آفریند، بزرگی و عظمت می بخشد، انسان ها و اندیشه های والا تولید می کند و حالا مدتی است که می گرید، مدتی است که تنها است، در کاغذ روزنامه یی مچاله می شود، گاه در برابر زبان های خارجی تحقیر می شود و... اما همچنان صبور، عرق ریزان و آهسته، در حال بازتولید خود است. حتی زیر سم اسبان زبان های مسلطی چون زبان انگلیسی که از هر کوچه و خیابانی، از هر اداره یی و خانه یی، از هر کیف و کتاب و موبایلی، می گذرد. کاش می شد، این سخن احمد شاملو را بر طاق ایران می نوشتند؛ «برو و زبان فارسی را یاد بگیر. فکر نکنیم چون زبان مادری مان فارسی است، آن را خوب می شناسیم.»"(1)

آشاغیدا گؤره جگیمیز دک ایران ممالیکی محروسه سینده کی ائتنوسلار اوچون مؤللیف اوسته آنادیلی (زبان مادری) دئدیکده بوگون قاتیللیک یوکوملوگونو (وظیفه سینی) اوستلنمیش "فارسچا"نی نظرده توتار. بونون ترسینه هرکسین دیل و مدنیتی اؤزونه اؤنملی اولدوغو کیمی فارس دیل و مدنیتی ده فارسلار اوچون اولدوقجا اؤنملی بیر مسئله دیر. دئمک، کیمسه نین خوشونا گلیب گلمه دیگینه باخمایاراق دونیا دؤلتلری آراسیندا بیرینجی سیاست دیلی اولان اینگلیسجه نین قارشیسیندا فارسچانین تحقیر اولدوغونو گؤرن و بو دوغرولتودا دوشونن ذاتلار ذاتلار نه دنسه ایران ممالیکی محروسه سینده فارس اولمایان ائتنوسلارین دیل و مدنیتلرینی تحقیر ائدر (2) و فارس حاکیمیتی ده اؤز یازدیغی یاسا و قانونلارینا عمل ائتمه یه رک فارس اولمایان ائتنوسلارین آیدینلارینی اؤز دیللرینده یازیب اوخوما ایستکلرینه گؤره توتساق، ایشکنجه و اؤلوم ایله قورخوتماقلا جاوابلاماغا چالیشار؟ بو مسئله و داورانیشلارین آدینی ایستعمارچیلیق و تمامیتچیلیک سیاستیندن باشقا داها نه قویماق اولار؟ هیوا مسیح ایمضاسی ایله یازیلمیش یازدا گئنه اوخویوروق:

".... به قول آن بزرگ؛ «زبان ما برخلاف ادعا یا تصور بسیاری کسان، از پراستعدادترین زبان ها در دنیا است و نه تنها برای بیان مفاهیم تازه دنیای امروز نیازی به به کار بردن واژه های غربی ندارد، بلکه با بهره جویی از قواعد موجود آن- و نه کند و کاو در کتاب های کهن و جست وجوی لغات فراموش شده- می تواند تا فراسوی نیاز گسترش یابد- بهانه نداشتن واژه های لازم برای مفاهیم تازه دانش امروز، پرده یی رسوا است که بر بی اطلاعی خود از زبان مادری خویش می کشیم.»"(1).

اوسته گؤروندوگو کیمی مؤللیف باشقالاری نین دوشونجه و فیکیرلرینه سیغیناراق فارسچانین یتنک و باشاریغینی نظرده توتار. فارسچا ساده اگلم و فعل باخیمیندان فقیر و اؤزللیکله "متعدی فعل (kausative Verben)" اولدوقچا ضعیف بیر دیل ساییلار. بو مسئله نی سیاست ایله اوغراشمایان فارس دیل خادیملری ده دورمادان وورقولایار. بو آرادا محمد رضا باطنی ذات عالی نین بیر فارس حیرانی و فارس اوزمانی (دیلچیسی) اولاراق گؤروشلری دیققت چکیجیدیر:

"یکی از ویژگی های زبان، زایایی یا خلاقیت آن است. ... بحث ما دراینجا به خلاقیت یا زایایی در واژگان زبان محدود می شود. زایایی واژگانی به اهل زبان امکان می دهد تا همراه با تغییراتی که در جامعهً آنها رخ می دهد واژه های تازه بسازند و کارایی زبان خود را با نیازمندی های خود متناسب گردانند. از نظر زبانشناختی، زایایی واژگانی به مبحث اشتقاق یا واژه سازی مربوط می شود ( ازاین پس" زایایی" به کار می بریم به جای زایایی واژگانی ). اشتقاق یعنی اینکه ما بتوانیم از اسم یا صفت فعل بسازیم. از فعل اسم یا صفت بسازیم و مانند آن. با اندکی تسامح می توان گفت اشتقاق یعنی گذر از یک مقولهً دستوری به مقولهً دیگر. بنابراین، اگر بخواهیم به میزان زایایی یک زبان پی ببریم و احتمالا آن را با زایایی زبان های دیگر مقایسه کنیم، باید ببینیم در آن زبان با چه درجه از سهولت می توان از یک مقولهً دستوری به مقولهً دیگر رفت. از میان تغییرات اشتقاقی گوناگون، آنکه از همه مهم تر است گذر از مقولهً اسم یا صفت به مقولهً فعل است، یا به بیان ساده تر، ساختن فعل از اسم و صفت است. دلیل این امر آن است که فعل خود از زایایی زیادی برخوردار است و می توان از آن مشتق های دیگری به دست آورد. مثلا" در زبان انگلیسی از ion " یون" که اسمی است از اصطلاحات فیزیک و شیمی فعل می سازند و سپس از آن مشتق های دیگر به ترتیب زیر به دست می آورند: ion ionizable، ionize ionizability، ionized ionization ، ionizing ionizer  ، و سپس از راه ترکیب این مشتق ها با واژه های دیگر اصطلاحات جدیدی می سازند: ionization chamber، ionization energy ، ionization potential ، ionization track ، ionizing radiation ، ionized gas . به طوری که می بینیم، پس از اینکه ion با استفاده از پسوند ize به فعل تبدیل شد می تواند منشاء هفت مشتق یا واژهً جدید باشد که خود می توانند با واژه های دیگر ترکیب شوند و شش اصطلاح جدید بسازند که جمعا ۱۳ واژه و ترکیب می شود، واین به هیچ وجه پایان زایایی فعل ionize نیست. اما ببینیم در زبان فارسی وضع چگونه است: ۱- در فارسی فقط فعل های ساده یا بسیط هستند که زایایی دارند، یعنی می توان از آنها مشتق به دست آورد. ۲ - در فارسی امروز دیگر فعل ساده ساخته نمی شود، یعنی نمی توان به طور عادی از اسم یا صفت فعل ساخت. ۳ - شمار فعل های ساده ای که زایایی دارند و از گذشته به ما رسیده اند بسیار اندک است. ۴ - از این شمار اندک نیز بسیاری در حال از بین رفتن و متروک شدن هستند، و جای خود را به فعل های مرکب می دهند. ولی فعل های مرکب عقیم هستند و نمی توان از آنها مشتق به دست آورد. ۵ - از "مصدرهای جعلی" فارسی، چه آنها که از اسم های فارسی ساخته شده اند و چه آنها که از واژه های عربی ساخته شده اند، مشتق به دست نمی آید. به بیان دیگر، مصدرهای جعلی زایایی ندارند. ۶ - نتیجه: زبان فارسی، در وضع فعلی برای برآوردن نیازهای روزمرهً مردم با مشکلی مواجه نیست، ولی برای واژه سازی علمی از زایایی لازم برخوردار نیست و نمی تواند یک زبان علمی باشد"(3).

اوسته کی گؤروشلرده محمدرضا باطنی فارس ایستعمارچیلاری و فارس مدنیت راسیستلری نین  اساسسیز فارسلیق اوزره توخودوقلاری یالانلاری سؤکولموش مقامدا یئر آلار. بو شیادلارین یالانلاری داها دا آچیقلیغا قاویشسین دئیه گئنه ده محمدرضا باطنی نین گؤروشلرینه اوسته ایشاره ائتدیگیمیز ساده اگلم و فعل اوزره دیققت یئتیرمک یئرلی اولاردی دئیه دوشونوروک:

"... در زبان فارسی متداول فعل مرکب " نشان دادن " جانشین معنی متعدی آن شده و فعل های مرکب " به نظر آمدن " و " به نظر رسیدن " نیز جانشین معنی لازم آن شده اند. ولی این فعل های مرکب عقیم هستند و هیچ مشتقی از آنها به دست نمی آید. به بیان دیگر، اگر ما فعل سادهً "نمودن" را از اول نداشتیم و از همان آغاز این فعل های مرکب به جای آن به کار رفته بودند، امروزه هیچ یک از مشتق هایی که در بالا برشمردیم در فارسی وجود نداشت ( ۱ ). به عنوان مثال دیگر می توان "فریفتن" و "فریب دادن" را مقایسه کرد. از "فریفتن" که مصدری ساده یا بسیط است می توان مشتق هایی به دست آورد: فریفته، فریفتگی، فریب، فریبا، فریبایی، فریینده، فریبندگی. ولی از "فریب دادن" که مصدری مرکب است مشتقی به دست نمی آید. "فریفتن" در گذشته به صورت لازم و متعدی هر دو به کار می رفته است. ولی امروزه معنی لازم خود را بکلی از دست داده است و در معنی متعدی نیز کاربرد زیادی ندارد. بسامد یا فراوانی کاربرد " فریب دادن" از " فریفتن" بسیار بیشتر است، و اگر روند تبدیل فعل های ساده به مرکب همچنان ادامه یابد در آینده جانشین بلامنازع " فریفتن " خواهد شد. ۲- در فارسی امروز دیگر فعل ساده ساخته نمی شود، یعنی به طور عادی نمی توان از اسم یا صفت فعل ساخت. زبان فارسی به ساختن فعل های مرکب گرایش دارد و برای مفاهیم تازه نیز از همین الگو استفاده می کند. ذکر چند مثال موضوع را روشن خواهد ساخت. در انگلیسی از television فعل televise و در فرانسه فعلteleviser را ساخته اند. درعربی هم از آن فعل می سازند و می گویند تلفز، یتلفز. اما ما در فارسی می گوییم " از تلویزیون پخش کرد". در انگلیسی واژهً telephone را به صورت فعل هم به کار می برند. در فرانسه نیز از آن فعل telephoner را ساخته اند. در عربی هم از آن فعل می سازند و می گویند تلفن، یتلفن. اما ما در فارسی از فعل مرکب " تلفن کردن " استفاده می کنیم. در انگلیسی از واژهً philosophy " فلسفه" فعل Philosophize و در فرانسه از philosophie فعلphilosopher را ساخته اند. در عربی هم از فلسفه فعل می سازند و می گویند تفلسف، یتفلسف. اما ما در فارسی اگر مورد قبول واقع شود، می گوییم " فلسفه پرداختن" یا "به فلسفه پرداختن". وقتی دکتر محمود هومن مصدر " فلسفیدن" را ساخت و در نوشته های فلسفی خود به کار برد، مورد پسند قرار نگرفت و آن را " دور از ذوق سلیم" دانستند. در انگلیسی از صفت polar فعل polarize و در فرانسه از صفت polaire فعل Polarizer را ساخته اند. در عربی نیز از قطب فعل می سازند و می گویند استقطب، یستقطب. ولی ما ترجیح می دهیم بگوییم " قطبی کردن" و مصدر " قطبیدن" را جعلی و مشتقات آن را "جعلیات" می دانیم. در انگلیسی از iodine "ید" فعل iodize و در فرانسه از iode فعل ioder را ساخته اند. در عربی نیز از آن فعل می سازند و می گویند یود، ییود. ولی ما در فارسی ترجیح می دهیم بگوییم "با ید معالجه کردن" یا "ید زدن به". ... ۳- شمار فعل های ساده ای که زایایی دارند واز گذشته به ما رسیده اند بسیار اندک است. آقای دکتر خانلری در کتاب تاریخ زبان فارسی فهرست افعال ساده را "اعم از آنچه در متن ها مکرر آمده است و آنچه در زبان محاورهً امروز به کار می رود " به دست داده است. در این فهرست فقط ۲۷۷ فعل وجود دارد. اما یک نگاه گذرا به فهرست مزبور نشان می دهد که تعداد زیادی از افعال درج شده نه در گفتار امروز به کار می روند و نه در نوشتار. فعل هایی از این قبیل: غارتیدن، آهیختن، اوباشتن، بسودن، چمیدن، خستن، خلیدن، سپوختن، زاریدن، سگالیدن، شکفتن، گساردن، کفیدن، طوفیدن، مولیدن، گرازیدن، موییدن، خوفیدن، و تعداد کثیری دیگر. در واقع تعداد فعل های سادهً فارسی که فعال هستند، یعنی در گفتار و نوشتار به کار می روند، از رقم ۲۷۷ بسیار کمتر است. در سه بررسی جداگانه که سه دانشجوی رشتهً زبانشناسی در دورهً تحصیل شان در گروه زبانشناسی دانشگاه تهران انجام داده اند و فعل های ساده را از متن گفتار و نوشتار روزمره استخراج کرده اند، بالاترین رقم ۱۱۵ بوده است. با افزودن فعل هایی که بسامد آن ها کمتر است، ولی هنوز در نوشتا ر به کار می روند این رقم بین ۱۵۰ و ۲۰۰ قرار می گیرد؛ یعنی در زبان فارسی حد اکثر ۲۰۰ فعل سادهً فعال وجود دارد که از آنها می توان مشتق به دست آورد! دکتر خانلری پس از ذکر شمار اندک فعل های سادهً فارسی، در پانوشت صفحه ۲۵۸ همان اثر می نویسد: "مقایسه شود با شمارهً فعل ها در زبان فرانسوی که به ۴۱۶۰ تخمین شده است." در زبان انگلیسی که گذر از مقولهً اسم به فعل بسیار آسان است و بسیار فراوان نیز رخ می دهد، تعداد فعل های ساده و زایا بسیار بیشتر است.

من با مراجعه به فرهنگ انگلیسی Random House توانستم در بین واژه هایی که با پیشوند tele ساخته شده اند و فقط ۵/۱ صفحه از ۲۲۱۴ صفحهً این فرهنگ را تشکیل می دهند، ۱۶ فعل ساده پیدا کنم که همه دارای مشتقات خاص خود هستند. اگر این نمونه برداری "مشتی نمونهً خروار" باشد، در این صورت می توان گفت در فرهنگ مزبور در حدود ۲۳۰۰۰ فعل ساده وجود دارد. اینکه فعل های ساده در فارسی کم اند و به تدریج جای خود را به فعل های مرکب می دهند توجه دیگران را نیز جلب کرده است. محمد رضا عادل در مقاله ای با عنوان "فعل در زبان فارسی" در شمارهً بهار و تابستان ۱۳۶۷ رشد: آموزش ادب فارسی، چنین می نویسند: "همان گونه که گفته شد، افعال ساده روز به روز روی به کاهش دارد و استعمال افعال مرکب فزونی می یابد. این امر تا بدان پایه است که گاه در چند جملهً متوالی نشانی از فعل ساده نیست..." و نمونه هایی نیز در تایید گفته خود ارائه می کنند. یک نمونه برداری از فعل های مرکب، فراوانی کاربرد آنها را در زبان فارسی نشان می دهد.

در این پژوهش تقریبا سه هزار فعل مرکب به دست آمده است که از این تعداد، ۱۰۵۶ فعل آن با " کردن " ساخته شده اند مانند: آزمایش کردن، گود کردن، نامزد کردن و غیره. ۴- از این شمار اندک فعل های فارسی که به ما رسیده اند نیز بسیاری در حال از بین رفتن هستند، و جای خود را به فعل های مرکب می دهند. ولی فعل های مرکب عقیم هستند و نمی توان از آنها مشتق به دست آورد. قبلا گفتیم که فعل " نمودن " در حالت متعدی جای خود را به " نشان دادن " و در حالت لازم به " به نظر آمدن " و " به نظر رسیدن " داده است، که همه فعل های مرکب عقیم هستند. نیز گفتیم که در برابر فعل سادهً " فریفتن "فعل مرکب" فریب دادن " و " گول زدن " قرار دارند که کاربرد آنها بسیار بیشتر از " فریفتن " است و احتمال دارد در آینده این فعل ساده را بکلی از میدان به در کنند و جانشین آن گردند. در اینجا به چند نمونهً دیگر اشاره می کنیم. فعل "شایستن" امروز بکلی از بین رفته و جای خود را به "شایسته بودن" داده است. مشتق های " شایسته "، " شایستگی "، " شایان " و " شاید" بازماندهً روزگار زایایی این فعل هستند. فعل " بایستن " بکلی از بین رفته و جای خود را به فعل های مرکب " لازم بودن"، " واجب بودن " و نظایر آن داده است. " باید " ( و صورت های دیگر آن مانند " بایستی " و غیره ) و " بایسته " تنها بازماندگان این فعل هستند. فعل " خشکیدن " و متعدی آن " خشکاندن " بسیار کم و در بعضی از لهجه ها به کار می روند، و فعل های مرکب " خشک شدن " و " خشک کردن" جانشین آنها شده اند. واژه های " خشک " ، " خشکه " و " خشکی " مشتق های بازماندهً این فعل هستند.

فعل " گریستن " بسیار کم به کار می رود و جای خود را به " گریه کردن " داده است، و صورت متعدی آن " گریاندن " نیز جایش را به " به گریه انداختن" واگذار کرده است. واژه های " گریان " و " گریه " تنها مشتق های بازمانده از فعل " گریستن " هستند. " آمیختن " تقریبا از استعمال افتاده است. معنی لازم آن بکلی از بین رفته و در معنی متعدی هم جای خود را به " مخلوط کردن " یا " قاتی کردن " داده است. واژه های " آمیزش " و " آمیزه " تنها مشتق هایی هستند که از این فعل باقی مانده اند. فعل " نگریستن " از استعمال افتاده و جای خود را به " نگاه کردن " و " مشاهده کردن " داده است. صورت های " نگران "، " نگرانی " و " نگرش " مشتقات رایج این فعل هستند که باقی مانده اند. " شتافتن " دیگر به کار نمی رود و جای خود را به " عجله کردن"، " شتاب کردن"، " با شتاب رفتن " و مانند آن داده است، و "شتاب" و " شتابان " مشتق های بازماندهً آن هستند. ... کاربرد فعل های ترکیبی در فارسی کهن رایج شده و با گذشت زمان شتاب بیشتری گرفته است.

آقای دکتر علی اشرف صادقی می نویسند: "این گرایش در دوره های بعد بسیار زیادتر شده... " و نیز " به نظر می رسد که زبان فارسی هنوز در مسیر این تحول پیش می رود. شاید امروز دیگرنتوان افعال مختوم به " ئیدن " را با قاعده شمرد، چه دیگر هیچ فعل جدیدی به این صورت ساخته نمی شود. برعکس، ساختن افعال گروهی با " کردن"، "زدن" و جز آن بسیار شایع است: تلفن کردن ( زدن )، تلگراف کردن ( زدن )، پست کردن و غیره. ". ... آنچه برای بحث ما مهم است این است که از فعل های تبدیلی، چه آنها که از واژه های فارسی ساخته شده اند و چه آنها که از اصل عربی هستند، مشتق به دست نمی آید. این فعل ها، با آنکه ساده هستند، زایایی ندارند و جز معدودی که از آنها به اصطلاح "اسم مصدر شینی" ساخته شده است ( مانند: چرخش، غرش، رنجش ) بقیه مشتقی ندارند یا به ندرت مشتقی از آنها رایج شده است. به بیان دیگر، فعل های تبدیلی نیز مانند فعل های مرکب عقیم هستند"(3).

اوسته کی بؤلومده مؤللیف فارس دیلی اوزره باشقا دوشونجه و گؤروش صاحابلاریندان آلینتی سرگیلمکله فارس ایستعمارچیلیغی نین فارس اولمایان ائتنوسلار اوچون "میللی دیل" دئیه تحمیل اولان دیلین پتنگینی بیر پولک کیمی پارتلاداراق یالانچی فارس پهلوانلیغینی داها دا گولونج مقاما دوشورموش گؤرونر. بونلارا باخمایاراق دیلی سیاسته آلت ائتمگه چالیشان یالانچی سؤز پهلوانلاری سامان چؤپوندن داغ دوزتمگه دوشونه رک ایران ممالیکی محروسه سینده کی توپلوملاری میللی بیلینج باخیمیندان تحمیق ائتمگه چالیشارلار. بو دوغرولتودا هیوا مسیح ایمضاسی ایله یازیلمیش یازیدا گئنه ده اوخویوروق:

" زبان تنها چیزی است که تا پایان عمر در روح انسان نشست کرده و باقی می ماند در حالی که به انسان آزادی می بخشد، ذهن را باز و جهانی نو در برابر او پدید می آورد. و بار این همه به دوش کلمه است که ابزار زبان است، و کلمه خون زبان است که راز تبار انسان را آشکار می کند. ... سرنوشت زبان به تعهد و احترام کاربران آن بستگی تام دارد، وگرنه از بین می رود عین ده ها زبان، که در هر سال فراموش می شود."(1).

اوسته مؤللیف و بیر چوخ فارس عوامفریلری کیمی دیلی وسیله (ابزار) سایدیقلارینا باخمایاراق بیلیم دونیاسیندا "دیل" ایشلکلی (fuktionel) بیر قوروم (مؤسسه) و سیستیم ساییلار. دیل بیر ایشلک قوروم و سیستیم اولاراق بوتون قوروملارین اولوشماسینا اولاناق (ایمکان) یارادار، اؤرنک اولاراق: ائولنمه، حقوق، دؤلت و ساییره. دیلچی  Saussure Ferdinand de گؤره دیل موختلیف شئی و دئییملری (اصطلاحلاری) بیربیرلریندن آییرد ائتمک اوچون بیلگی وئرر. دیلسیز ایستر بیر شئیی و دئییمی (اصطلاحی) باشا دوشمک آچیسیندان مجازی یئر و مکان سؤز قونوسو اولسون، ایسترسه ده منطیق باخیمیندان بعضی دئییم و دوشونجه ایچریکلرینی باشا دوشمک آنلام (معنی) زمینه سی اولوشدورماق اولاناقسیز و امکانسیزدیر(4). مؤللیفین دیل اینسانا آزادلیق وئرر موضوعسونا گلدیکده فارس اولمایان اینسانلاری فارس ایستعمارچیلیغدا دیل توتساغی ائتمکله بو انسانلار نئجه آزاد اولابیلر؟ اوسته گؤروندوگو کیمی فارس ایستعمارچیلاری دیل مقوله سینه ده راسیستلیک دونو گئیدیره رک فارس اولمایان ائتنوسلاری فارس ائتمکله اونلاری دیلده کی فارسچا کلمه لر ایله دونیا ایجتماعیتینه فارس نژاد (تبار) سرگیلمک ایسترلر. قیسا سؤز ایله دئییلرسه، سؤزجوک و کلمه دیلین قانی و انسانین نژادی دئییل، کلمه لر دیلین بیر ملزمه سی ساییلار. دیل بو ملزمه لری بیر سیستیم ایچریسینده یؤنه ته رک انسانلار و توپلوملارین بیربیرلرینی آنلاییب، باشا دوشمکلرینه اولاناق ساغلار (یارادار). هیوا مسیح ایمضاسی ایله یازیلمیش یازیدا گئنه اوخویوروق:

"... هیچ زبانی نمی تواند روح مردم بختیاری یا بلوچ، آذری، کرمانج، گیلک یا فارس (زبان) را به تصویر بکشد، مگر زبان خود آن مردم، یعنی زبان مادری شان. اما همین زبان ها، به دلیل همزیستی پایه های مشترک در زبان معیار یا رسمی، یعنی فارسی، قادر است خود را بازسازی کند، با همه مردم ایران ارتباط برقرار کند و هویتی نو و ملی پیدا کرده، برای همیشه باقی بماند. بنابراین، سرنوشت یک زبان، علاوه بر احترام به آن، به مصرف کنندگان آن بستگی تام و جدی دارد. هیچ زبانی نمی تواند در تاریخ ادامه یابد مگر آنکه نگذارد بنیادهایش دچار تفرقه و فروپاشی شود. فروپاشی زبان مادری در هر انسانی، سرآغاز فروپاشی دیگر زبان های زنده سرزمین خود است. اگر دریابیم که بین زبان های یک ملت، اختلاف ها، گاه فقط در «تلفظ» است آنگاه به اهمیت زبان مادری و پاسداری از آن پی خواهیم برد. زبان مادری نیز لزوماً زبانی نیست که فقط از طریق تکلم یا آموزه های پدر و مادر، می آموزیم، بلکه زبانی است که در مام وطن، از دیرباز زنده و پویا بوده و به ما هویت بخشیده است. زبان مادری ایرانیان پارسی است که از خاندان زبان های هند/ اروپایی است"(1).

اوسته مؤللیف زینب – کبری، زینب – کبری ائتدیکدن سونرا ایران ممالیکی محروسه سینده اوچ بیربیرلریندن آیری دیل قوروپلارینی (تورک، سامی و ایران دیل قوروپلارینی) فارسلیغا تقدیم ائتمیش مقامدا یئر آلار. دئمک، بو گؤروشلرده ایران ممالیکی محروسه سینده کی ائتنوسلارین آزادلیغی فارس ایستعمارچیلیغینی گؤزو باغلی قبول ائده رک قاتیللیک یوکومونو (وظیفه سینی) اوستلنمیش فارس دیلی واسیطه سی ایله اؤز دیل و مدنیتینی اؤلومه تاپشیراجاقلار دئیه دوشونولموش بیر مقوله ساییلار. هیوا مسیح ایمضاسی ایله "اعتماد روزنامه" سیندن گئنه ده اوخویوروق:

"... . ایران امروز الگوی کوچک و لوح فشرده یی از همزیستی زبانی فارسی و دیگر اقوام و فرهنگ های ایرانی در یک نقشه و جغرافیایی دور به نام امپراتوری ایران با پادشاهی کوروش کبیر است. همین الگوی تاریخی است که باعث تداوم، یکپارچگی دل و ذهن مردم این آب و خاک می شود. همه آحاد این سرزمین عزیز، ایران را دوست می دارند، حتی پیش از هر باور دیگری، نخست ایران و تمامیت ارضی آن برایشان مهم است. خاصه زبان مادری شان در خانه، کوچه، خیابان، ولایت، شهر و این همه را در این مرز و بوم و در همزیستی با زبان فارسی متجلی و پاسداری می کنند"(1).

اوسته گؤروندوگو کیمی فارس مدنیت راسیستلری نین آدلاری قولاقلارینا چاتمیش مقامدا یئر آلار. اونلار ایران ممالیکی محروسه سینده کی ائتنوسلارینی تاریخلرینی سیلمگه چالیشاراق پهلویلر زامانی پول واسیطه سی ایله خاریجده یالان اساسلی یازیلمیش بوش سؤزلری تاریخ دئیه فارس اولمایان ائتنوسلارا سیریماغا چالیشارلار. "تمامیت ارضی" مقوله سی حاکیم اولان نیظام و اینتیظام مقوله سی ساییلار. مؤللیفین بو هذیانلارینا باخمایاراق فارس ایستعمارچیلیغی آلتیندا اینیلده گن ائتنوسلار هر باخیمدان آزاد اولمالارینی و انسان کیمی اؤز دیل و مدنیتلرینی یاشاتمالارینی و فارس ایستعمارچیلیغیی و تمامیتچیلیگینی دیزه چؤکورمک آرزوسو ایله دؤیوشه رک ایشکنجه و توتساق ائدیلیرلر دئیه دورمادان قورتولوش یولوموزو داوام ائتمه لی ییک.

قورتولوش عصریدیر بیزیم بو عصیر --- ایندی توتساقلار دا بندینی کسیر.

فارس تمامیتچیسی هیوا مسیح ایمضاسی ایله یازیر:

"...  راست گفته است هاینریش بل؛ بهترین راه تعلق داشتن به یک ملت، نوشتن به زبان آن ملت است و ما می افزاییم اندیشیدن و فکر کردن به زبان آن ملت. اما وقتی زبان فارسی یا بهتر است بگویم زبان مادری در برخی لایه های اجتماعی به فرزندان منتقل نمی شود، ... در این صورت با دوره ناامیدکننده یی به نام دوره زبان کشی روبه رو شده ایم و البته دوره جنگ زبان ها". دوباره به خود بیاییم و زبان مادری مان را ارج نهیم و به آن احترام بگذاریم و مقدس اش بشماریم. چه بسا زبان مادری/ فارسی، معبد قدسی این روزگار باشد.... این مقاله روز 7 آبان را که یکی از روزهای مهم در شکل گیری امپراتوری ایران بزرگ و امپراتوری زبان فارسی یا زبان ایرانی است، برای نامگذاری روز زبان مادری پیشنهاد می کند. (1).

اوسته کی مقاملاری ایران ممالیکی محروسه سینده کی هر بیر فارس ائتنوسونا باغلی اولمایان و اوخویوب یازمانی بیلن اوخویار و بؤرکونو قاباغینا قویاراق بیر قاضی کیمی بو مسئله اوزره دوشونرسه، اؤز آنا دیلینده یازیب یاراتمانی و اؤز دیلینده دوشونجه و فیکیر یئریتمه نی اؤزو اوچون شرف حئساب ائده رک فارس ایستعمارچیلیغی قارشیسیندا بیرینجی آددیمی گؤتورموش اولار. بو مسئله آذربایجان تورکلری آراسیندا یایقینلاشارسا، فارس ایستعمارچیلیغی تاریخی آذربایجان تورپاقلاریندان کاسا کوزه سینی گؤتوره رک فارس ولایتلرینه گئده رک "کویر لوت و کویر نمک" چؤللرینده کرتنکله و سوسمار کیمی توتک چالماغا یؤنلمه لی اولار . حافظ دئمیشکن: "بشو از نی چون حکایت میکند-- از جدایی ها شکایت می کند"، نظیره اولاراق:

تو نگو آدم شده، از خود انتقاد میکند --- گرسنه نای ندارد تا تَرک عادت بکند.

قایناقلار:

1- هیوا مسیح، یک پیشنهاد برای اعلام روز زبان مادری در ایران، روزنامه اعتماد، يكشنبه، 28 مهر 1387 - شماره 1798، صفحه نخست : ضميمه روزانه : ادبيات:

http://etemaad.ir/Released/87-07-28/253.htm#118515

<!--[if !supportLists]--> <!--[endif]-->هیوا مسیح، زبان مادری معبد قدسی این روزگار، روزنامک:

<!--[if !supportLists]--> <!--[endif]-->http://rouznamak.blogfa.com/post-378.aspx

2- Languages of Iran: http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=Iran

3-  محمد رضا باطنی، فارسی زبانی عقیم: http://www.bbc.co.uk/persian/arts/story/2008/06/080602_an-bateni-article.shtml

-4 Ferdinand de Saussure: Grundfragen der allgemeinen Sprachwissenschaft, Berlin, 1931.

Adı Aydın suçu aydınlıq

v:shapes="_x0000_i1036">

Adı Aydın, gözleri qaranlıq

Keskin bir baxışaçısı var

Dili usta sözcükleri qalabalıq

Sevgisi qarşılıqsız düşleri tarumar

Adı Aydın işi gücü şeir

Sırt çantasında sınav stresi

İçi ipek dışı demir

Bir de xencer parıltılı sesi

Adı Aydın ağlında o qaraşın:

Dişiliyi ağır gözelliyi elişi

Sınıf birincisi cesareti qalın

Estep qısraqları qeder vehşi

v:shapes="_x0000_i1037">

Adı Aydın suçu aydınlıq

Geceleri güneş dağıtırmış gizlice

Gündüzleri bütün şeirlere açıq

Bezen serbest ara sıra hece

Adı Aydın kederi gür

İnancı ölçülü bilinci derin

Qınlamış qelemi silahsız döyüşür

Birazdan vurulacağı kesin

v:shapes="_x0000_i1038">

Adı Aydın soyadı şehid

Bütün öfkesiyle bir mermiye çarpmış

Yerdeki cesedi böyük bir tehdid

Hal bu ki en böyük dileyi barış

Yasadışı bir sözcükdür hürriyet

Qollarında qırdığı zencirlerden iz

Duran qelbinde hele de o nefret

Adı Aydın mezarı Tebriz.

Türkeş AVŞARLI

مهندس امانینین اؤلوم/شهادت خبرین ائشیدن بیر تورک میللتچیسینین راپورو

علیرضا فرشی

آذربايجان اويرنجي حركاتي: جمعه گونو ناهارا یاخین، دوستلارین بیری زنگ آچیب، نیگران و حوزونلو سسله دئدی:

سلام، علیرضا! مهندس امانینین تانییرسان!

نئجه بهیه! کیم تانیماز کی!

دئییرلر اهر یولوندا تصادوف ائلهییب، و ایکی قارداشی اولای یئرینده جانلارین آللاها تاپیشیریبلار!

یا ابوالفضل!

امانی، آما دیریدی، و ایندی ایمام ریضا بیماریستانیندا (خسته خاناسیندا) عمل آلتیندادیر!

آللاها مین شوکور! هاردان سن بیلدین!

منه م. ف. دئییب! آما، دئییرلر، ائله بیل ... (آغلاماق امان وئرمه دی!)

یا ابوالفضل!

تیلفون دسته یین یئره قویوب، گئیینیب، و سیما (خانیم) ایله بیماریستانا یولا دوشدوک! نئچه دقیقهیه بیماریستانا یئتریب، هئچ کیمی گؤره بیلمدیک! دوستلارا زنگ آچدیق، آما آغلاماق امان وئرمیردی دانیشماغا! دئدیلر:

- موهندیسین قارداشی گیله گلمیشیک، آما سیز گلمه یین! بورا چوخ شولوخدو!

- مهندیسین قارداشینین ائوی هاردادیر؟

آما باغلانتیمیز کسیلدی! بیماریستانین قاپیسی چوخ شولوخ و ایزدیحاملی ایدی! بیزیم دانیشیغیمیزی بیر نئچه نفر ائشیدیب، و دئدیلر:

قارداشی گیلین ائولری مفتتحین آخیریندادیر!

دوستلارین بیری ایله تاپیشیب و اونون ماشینی ایله مفتتح (شاه آبادا) یولا دوشدوک. بیر آز آختاراندان سونرا، منبع (منبئه) طرفینده بیر ائوین اؤنونده ایزدیحامی گؤرونجه اورا ساری گئدیب، و آغلار خالقین خئیلینه قاریشدیق! هیدایت بئی ذاکردن باشقاسینا ساریلا بیلمهدیم! آغلارکن دئدی: "آخی! دئییرلر «قارا گونون عمری آز اولار»، علیرضا! بیزیمکی ندن اوزونا چکیب!"

خانیم، خانیملار ییغینجاغینا گئتدی، و بیر نئچه دقیقه دن سونرا آشاغی گلدی!

گونش ساپ، سارالیب! سوسوب، اوزاقلارا باخیر، یاخینلاری گؤرمور! کورپه بالاسی اوتاغین بوجاغیندا گولر-آغلار اولوب! ملیک بالاسی تانریسیز قالیب، دئیهسن!

ساریلدینمی گونشه؟! باغری چاتلامادان، آغلاتدین دنیز گؤزلرین!

گؤز یاشلاریم آمان وئرمهدی آرتیق گؤرمه یه، یئریییب قوجاغینا دوشمهیه! پیلله لردن داها چیخا بیلمهدیم! قاپی اؤنونده گؤزلریم یولومو آلدی! یورویه بیلمهدیم!

امانیمیزین باجیلاری نه حالدا دیر؟

دئییرلر، آذربایجان خانسیز قالدی! باشسیز قالدی! بیزده قارداشسیز قالدیق! فلکه، دولانما! دایان! –دئییرلر!

باجی قیزلاری نه حالدادیر؟

چوخو بیلمیر هله نه اولوب! دئییرلر: "نه یه آغلاییرسیز! سن آللاه دئیین! داییلاریمیزا بیر شئی اولوبدور؟!"

آناسیدا اوردایدی؟

نه گؤزل آذربایجان تورک دیلینده اوخشاییر بالالارینا!...

آما آغلاماق، داها اونادا امان وئرمهدی! بیر آز دوروب و نئجه اولدو بو اولای سوروشدوق:

دئییرلر مهندسین قارداشی کریم پیکان ماشینلارین سورویدو! آما، کریمین فرماندا الی یوخ ایدی! ایسته ییر کومپرسیدن سیبقت آلسین کی گؤرور قاباخدان خاور ماشینی گلیر، و یئرینه قاییتماق ایسته ییر. آنجاق، کمپرسینین دال طرفینین سولونا دهییب، باشقا طرفین وسطینه آتیلیر، و خاور یوک ماشینی پئیکانین قاباق قاپیسی ایله توققوشور! کریم و جعفر اوردا جانلارین الدن وئریرلر، و امانی دیری قالیر! اورژانس ماشینی اورا چاتیب، مهندسین یاریم جان بدنین ایمام ریضا بیماریستانینا گتیرنجه، 4 ساعات یاریم کئچیر، و ساعت بیرده عمل اوتاغینا آپاریرلار! بیر نئچه دقیقهدن سونرا، اطلاعات مأمورلاری گلیب، و ایجازهسیز عمل اوتاغینا گیریرلر! بیر نئچه دقیقهدن سونرا، امانی قورتاردی و عملدن چیخمادی ائشیدیلیر!

یانی دئییرسیز مهندسی اؤلدوروبلر؟!

یوخ! بیلمیریک! آما شک ائلهمهیه عادت ائلهمیشیک! تبریزلیلر دئییرلر: اینانما، اوتانما، آللانما! بیزده بو بیر ایلده اولان اولایلاری دیققت اؤنونه چکندن سونرا، امانینین باشینا دا گله بیلردی دئییریک!

بو شک ائلهمک بیزیم ایچیمیزه قورخو سالا بیلر آخی! اوجور دئییل؟ سیز دئییرسیز مهندس شهید اولوبدور؟!

دئییرلر، مهندیس ایچیردن قان تؤکوردو و قولاقلاریندان دا قان گلمیشدی! اولا بیلر مغزی ضربه یئسین! آما، آخی دونیانین هاراسیندا اورژانس 4 ساعت یاریم تأخیر ائدر! هاردان بیلک بو 4 ساعت تأخیر و گئجیشمه عمدی دئییلدی؟ هاردان بیلک عمل اوتاغینا بونوندا جانین دا آلین دئمهییبلر؟ هاردان بیلک، بو تیرافیک قضاسینی اؤلدورندن سونرا بنزتمهییبلر؟ هاردان بیلک اؤز یاخین اقرباسی قورخوتما نتیجهسینده یالان دئمییرلر!...

هر زادا شک ائتمهیه حاققیمیز وار. آما، هر زاددان اؤنجه سند توپلامالییق! هانکینیز گئدیب توققوشما یئریندن فیلیم گؤتورموسوز؟! هانکینیز خاور ماشینین سوروجوسو ایله دانیشمیسیز؟!

دئییرلر خاور ماشینین سوروجوسونون یالنیز قیچلاری سینیب و باشقا بیر شئی اولماییب! آما، بیز قوهوملاری و قارداشی محمد، و گونش خانیم اولان یئرده نه ایش گؤره بیلریک! قانونسوز دا ایش اولار آخی؟!

گونش خانیمین حالین گؤرورسوز دا! قارداشی محمد ده اوچ قارداشین بیردن الدن وئریب، بئلی سینیب! اینتیظاریز وار او قاباغا دوشوب، ایشلرین هاممیسینی اؤزو گؤرسون؟ کالبد شکافی ائلهییبلرمی؟

بیلمیریک!

صحنهنی گؤرن کیمدی؟

بیلمیریک؟

بو سؤزلری کیمدن ائشیتمیسیز؟

قایناغی بللی دئییل! فیکر ائلهییریک مهندیسین قارداشی محمد بئله دئییب؟

...

هر حالدا نیگران، حوزونلو حالدا ائوه گلدیک. گئجه ائشیتدیک کی صاباح ساعت 10:30دا مارالاندا اولان بقائیه قبریستانلیغا ساری مفتتحدن تشییع جنازه اولاجاق. بیر آز ناراحات اولدوق، و نهیه "وادی رحمت"ه آپارمیرلار دئدیک. مارالان توتقون بیر یئردیر و احتیمالی وار گلجکده اورانی آرادان آپاریب، مسکونی یئر ائلهسینلر و شایعه وار کی 20 ایلدن سونرا اورانی داغیلداجاقلار! بیرده اورا توپلانماق چتیندیر و جماعت اورا سیغیشماز! آنجاق، صاباحیسی تشیع جنازه اوچون ساعت 9دا مفتتح خییابانینین آخیرینا ساری دوستلارین ماشینی ایله یولا دوشدوک!

ائوین قاباغیندا جماعت توپلانمیشدی و نئچه اتوبوس جماعتی مارالاندا بقائیه قبریستانلیغا ساری آپارماغا حاضیرایدیلر. ائوین قاباغیندا هئچ بیر ایش گؤرولمهدی! هاممی اوتوبوسلارا مینیب، قبریستانلیغا ساری یولا دوشدوک. قبریستانلیغین قاپیسینین قاباغیندا "گارد ویژه" و "راهنمایی رانندگی" ماشینلاریندان ساخلامیشدیلار. ماشیندان انیب، ایچهرییه گیردیک. جماعتده یاواش-یاواش گلیردیلر. اطلاعات مأمورلاری، و ... ایچیمیزده اویان-بویانا گئتمکدهایدیلر. نئچه مین آدام توپلانماقدایدی. یاغیشدا کی امان وئرمیردی، سحردن یاغیردی. تهران، قوم، قزوین، مییانا، همدان، اردبیل، رشت، اورمیه، سولدوز، قوشاچای، تیکانتپه، مرند، سلماس، خوی، اهر، ماکو، بیجار و ... آذربایجانین تمام یئرلریندن میللتچیلر گلیردیلر و چوخدان گؤرمهدیغیم میللتچیلری گؤروردوک. هامی "باشین ساغ اولسون"، "آللاه رحمت ائلهسین"، "وطن ساغ اولسون"، و ... دئییردیلر.

جماعتین ایچینده اطلاعات مأمورلاری جمعلره قاریشیب و آغیزلارین دادلارین بیلمک اوچون بحثه گیریردیلر. بیر نفر جماعت ایچینده دئییردی:

ایلهام علی اف ایستهییردی چئهرهقانلینین یئرینه بیرین تاپیب، اونو گاموحون رهبری ائلهسین. آما، ایران مأمورلاری بیلیب، و مهندسی اؤلدوروبلر.

بو سؤزلره، و ساتقینلارین گولونج ترپنیشلرینه گولمکدن باشقا هئچ ایش گؤرمک اولمازدی!!! آنجاق، مهندسین جنازهسی بیماریستاندان گلمهمیشدیر. دئییردیلر شیناسنامهسینی (کیملیک بلگهسینی) اوغورلاییبلار! نئچه گون اونجه (کئچن شمبه) بیر مزدا ماشینین شهرداریدان بورج آلمیشدی کی تبریزین یاشیللیغین قوروسون. اوزونون و عائلهسینین کیملیک بلگهلری ماشینین داشبوردوندا ایدی. هم ماشینی و هم کیملیک بلگهلرین اوغورلاییبلار. بیر هفتهدی هله ماشین تاپیلماییب. مهندس کئچن گونلرده دادگاها شیکایت اوچون گئدمیشدی، و اوردا نئچه ایل بوندان اؤنجه اؤز قاضیسینی کی اونا بئش ایل زیندانا حوکمو وئرمیشدی گؤروموشدی. قاضی مهندیسه دئمیشدی کی:

هله ایشلریندن ال چکمهمیسین؟

سن ده کی هله ال چمکهمیسین، قاضی!

دوزون دئ گؤروم، خانیمیوی سن بو یولا چکدینمی؟

یوخ! او اولدن آذربایجان بالاسی ایدی! او اؤزو دوشونجهلی ایدی!

...

مهندس بئله اینانیردی کی اطلاعات مأمورلاری اونون ماشینین اوغورلاییبلار تا میللتچیلیک چالیشمالارینا و گیزلی ایشلریندن باش چاخارتسینلار. مهندس دئییردی کی یاخچی یادیمی گلمیر کی کیفیمین ایچینده اؤزل بیر بلگه چالیشمالاریمدان وارمی یوخسا یوخ؟! و قورخویدی کی اؤزل بیر شئی اونلارین الینه چاتسین!

نئچه ساعت یاغیش آلتیندا، و چتیرلرین گؤزه گؤرونمز کولگهسینده میللتچیلر بحث اوتاقلاری و پالتاکلار آچدیلار و ساعت 9:30دان 12ه دک بو جلسهلر سوردور. سونوندا دئدیلر مهندس امانینین کیملیک بلگهسینین کوپیسینی شهرداری ایدارهسیندن تاپیب، و جنازهیه دفن ائتمهیه ایجازه آلیبلار.

ساعت 12ده اوچ جنازهنی برانکارت اوستونده گتیردیلر و "لا اله الا الله!" دئییه، دئییه جماعتین اؤنونه آپاردیلار و اؤلو نامازی قیلاندان سونرا، تورپاغا تاپیشیرماغا آپاردیق! یولدا "لا اله الا الله" و "آذربایجان سنین باشین ساغ اولسون / ایگیدلرین اوغوللارین وار السون" شعارلاری وئریلیردی. مهندسین قارداشی محمد هر زادی کنترل آلتینا چکمهیه چالیشیردی و آذربایجان آدی گلنده، چیغیر-باغیر سالیب، "لا اله الا الله" دئیین هارایلاییردی.

قبیر باشیندا، جنازهلرین قبیره قویاندان سونرا، قارداشی چالیشیردی میکروفوندان آذربایجان سسی چیخماسین و اوجا سسله چیغیر باغیر سالیب، "قویون منیم نوحه خانلاریم اوخوسونلار" دئییردی. کریم داداش اؤزو نوحه خان ایدی و نوحه خان دوستلاری دا قبیر اوستونه گلمیشدیلر. آما، جماعتین 80 فاییزی مهندسین میللتچی دوستلاری ایدیلار. هاممیدان اول "چنگیز بختآور" جنابلاری هاممییا باش ساغلیغی دئدی. سونرا "پرویز محمدی" سولدوز میللتچیلرین وریندن هاممیا باش ساغلیغی دئدی. سونرا، اسماعیل تبریزلی آپاریجیلیک ائدیب، "حسن دمیرچی" جینابلارین باش ساغلیغی دئمک اوچون چاغیردی. حسن دمیرچی گؤزل بیر شعر اوخودو، و سونرا میکروفونو وئری گونش خانیما! گونش خانیم آتاسیز قالمیش "آراز"ینا باخیب، میللهته اوز توتدو! گونش بایرامدان سونرا آتاسینین اؤلومونو و اونو الدن وئرمهیینی خاطیرلاییب، آرازی دوشونمهیه چالیشیردی. گونشین ایلک سسی یاغمورلو هاوادا دویولونجا، هاممی آغلاماغا باشلادی. گونش صلابتلی سسی ایله، آتیلا کیشیاوغلونون شعرینی اوخودو! بو شعری ایلک دفعه ستارخان تؤرهنینده گونش خانیمدان آپاریجیلیق سورهسینده ائشیتمیشدیم:

کامانین گوتوروب گئدن اووچو

آماندی آلا گوز جئیرانا دیمه

یالتاقجا یالواران تولکونو اولدور

قئیر تک باغیران آصلانا دیمه

وطنیم هوکورور آغلاییر یامان

کوکسونده یارا وار باشیندا دومان

توتایدیم گوله نی دئیه یدیم دایان

بات سینه مه آذربایجانا دیمه!...

بو شعری اوخویاندا، تمام آذربایجان آغلادی. گونش خانیم شعری اوخویاندان سونرا، دئدی:

قول قانادیم سینب، ایجازه وئرمهیین دیزلریم ده سینسین! مهندیسه لاییق اولاق بیر یاس تؤرن سیزدن ایستهییرم!

گونش خانیمدان سونرا آپاریجی "هوشنگ جعفری"نی شعر اوخوماق اوچون چاغیردی. هوشنگ جعفریده چوخ گؤزل شعری ایله هاممینی دویغولاندیردی. آنجاق، مهندیسین قارداشی محمد داها آمان وئرمهدی، و "قویون منیم نوحه خانلاریم نوحه اوخوسونلار" دئدی. اوچ نفر نوحه اوخویان دالبادالا ایمام حسیندن، ابوالفضلدن، و ... دئدیلر! آنجاق، مهندس امانیدن هئچ سؤزدن دانیشمادیلار. محمد اؤزو ده میکروفونو الینه آلیب، دئدی:

کئشکی یاغیش یاغمازیدی، و من ایمام حسین کیمی قارداشلاریمین قانلی گؤزلرین قوجاغیما آلیب، اونلارا اوخشایاردیم.

محمدین باغری چاتلاماقدایدی و جماعت "قارداشدیدا، دؤزه بیلمیر!" دئییردیلر. نوحه اوخویانلار چالیشیردیلار میللهتی سینه وورماغا دا باشلاتسینلار کی نئچه نفر محمدی قوجاقلارینا آلیب، ایجازه وئر قوناقلاریمیز ایستهین کیمی یاس تؤرن قاباغا گئدسین! بونلار یوزلر کیلومتر یول گلیبلر مهندس امانیدان ائشیتسینلر. سینه وورماغی قویون قالسین آیری زامانا!

یاغیش بیر طرفدن و محمدین دؤزومسول حالی بیرطرفدن، میللتی اینجیدیردی. هاممی تؤرهنین بیتمهیینه قرار وئری و آذربایجان مارشینی اوخوماغا باشلادیلار. آذربایجان سن سن منیم ... مارشینی اوخویار کن اوچ رنگ گوللری گؤیه ساری و قبره ساری آتدیلار. سونرا جماعت یولا دوشوب، آیریلیق ماهنیسینی، چیرپینیردی قارا دنیز ماهنیسینی، و ... اوخوماغا باشلادیلار. سونرا، بیر نئجه شعار "یاشاسین آذربایجان"، "آذربایجان وار اولسون، دوشمنلری خار اولسون!"، و ... دئییلدی و یاس تؤرن بیتدی.

آخشام چاغی ساعت 6:30دان 9:30آ دک شام غریبان ایدی. مفتتح خییابانیندا بیر کیچیک مچیدده (طالقانی مچیدینده) یاس تؤرن قورولموشدو. هاممی ناراحت ایدی کی ندن بوردا! ندن طوبا مچیدینده یوخ! ندن بو گیزلی و یولو چتین اولان یئرده! و ... و بو ندنلره جاواب تاپا بیلمیردی. مچید دولوب بوشالیردی و ائله بیل میللت طواف حالینده مچیدین بیر قاپیسیندا گیریب، اوتورماغا یئر تاپماییب، و او بیریسی قاپیدان چیخیردیلار. هاممی چیخیش قاپیییا یئتیرنده محمده و مهندسین باشقا قوهوملارینا "باشین ساغ اولسون" دئییب، ائشیگه چیخیردیلار و دانیشماغا باشلاییردیلار. بعضیلری دئییردی: "ندن اؤزوموز مهندسه لاییق اولان بیر یاس تؤزنی توتمایاق! و ندن بیز گونش خانیمین سؤزونه عمل ائتمهیک!"

هر نه ایدی، آنجاق دونن گئجهنی ده سونا اردیک، و ایندی ناهاردان سونرا، ساعت 3دی! و من، دوستلار ایله بیرلیکده مفتتحین آخرینا، طالقانی مچیدینه ساری یولا دوشورم کی مهندیسین اوچونون یاس تؤرهنینه قاتیلام!

مهندس! روحون شاد اولسون!