يادداشت سياسي- جنبش دانشجويي آذربايجان ، استراتژي و تاكتيك
نویسنده مقاله:
خلاصه مقالهجنبش دانشجويي آذربايجان حزب نيست و بديهي آنكه شاخه ي دانشجويي احزاب نيز نمي توانند ادعاي نمايندگي كردن جنبش دانشجويي آذربايجان را نمايند و براي آن مختصات تعيين كنند (اين سخن به معني نفي جايگاه تشكيلات و احزاب در داخل حركت ملي نمي باشد).   متن مقاله

 

در همين ابتداي مطلب بر اين نكته تاكيد مي نماييم كه دانشگاه به معناي علمي كلمه نهادي است جهت علم آموزي و مباحثات آكادميك، كه از خروجي تحقيات و نتايج آن در صنعت و رفاه بشريت استفاده مي شود و دانشجو در نگاه ايده آل كسي است كه به موقعيت علمي خود پافشاري نمايد و مباحث علمي، عقلي و منطقي را پيگيري نموده و قدمي در راه اعتلا و سعادت انسان ها و افزايش تجربه و تحقيق بردارد. اين تاكيد از اين رو بيان مي شود كه مطالب ارائه شده در ادامه، با علم و يقين بر بديهيات اشاره شده در بالا بيان شده اند.

متاسفانه در كشور هاي جهان سوم به علت توسعه نيافتگي سياسي و نبود؛ نهاد هاي مدني، احزاب سياسي، اخلاق سياسي و سياستمداران حرفه اي پروسه ي حق تعيين سرنوشت شهروندان به صورت مدني داراي گسست هايي مي شود. از اين رو اكثر تغييرات سياسي در اين گونه كشور ها با توسل به زور، اجبار، خشونت، دخالت خارجي، انقلاب، كودتا و يا جنگ داخلي صورت مي پذيرد. در این گونه کشورها عمدتا تلاش براي گذار به دموكراسي و تثبيت آن خروجي هاي متفاوتي داده و به ظهور حكومت هايي فاشيستي و ديكتاتوري هاي جديد مي انجامد. در کشورهای توسعه نیافته توتالیتر دولتمردان حتی در صورت عدم مشروعيت نه در فکر كناره گيري از قدرت هستند و نه مردم در صورت عدم رضايت توان تغيير حاكمان خود را دارند. نهایتا اين سيكل معيوب كج دار مريض و لنگ لنگان به اجبار زمان پيش مي رود.

سركشي پرويز مشرف و حكومت توتاليتر او در اعلام زمان انتخابات، ترور بي نظير بوتو و وضعيت مبهم تسحيلات اتمي و حضور طالبان و بن لادن در پاكستان، حكومت چهل و اندي ساله ي چريك پير، رفيق فيدل كاسترو و تعيين جانشيني موروثي وي در كوبا، حكومت استالينيستي كيم ايل جونگ در جزيره ي فقير و عقب مانده ي كره ي شمالي، درگيري هاي خونين در انتخابات نمايشي زيمباوه و تثبيت دوباره ي ديكتاتوري موگابه، عمليات هاي تروريستي و انفجار هاي روزانه در عراق و تحركات گروهك تروريستي پ.ك.ك در شمال اين كشور و در نهايت رسوايي در برگزاري انتخاباتي نمايشي ايران كه در آن هم راي دهنده و هم انتخاب شونده مشخص بودند و تلاش جهت دستيابي به انرژي اتمي كه هيچ تضميني نسبت به استفاده ي صلح آميز آن و جود ندارد و علاوه برآن تبعيض و تفكرات شوونيستي و سانتراليستي حاكمان آن، همه و همه نمونه هايي از كشورهايي هستند كه به علت عدم بلوغ  و رشد يافتگي سياسي مردمانشان براي دستيابي صلح، آرامش و رفاه و برقراري حكومتي دموكراتيك و به عبارت ديگر حق تعيين سرنوشت خويش با ظلم و استبداد و خفقان دست و پنجه نرم مي كنند.

در اين ميان دانشگاه به عنوان نهادی مدرن در اين كشور ها گاها و حتي الزاما علاوه بر مسئوليت تاريخي خود كه علم آموزي مي باشد، محمل تغييرات اجتماعي نيز مي شود. راه تغييرات شگرف سياسي در اجتماع از دانشگاه مي گذرد و اين دانشجويان هستند كه در كنار وظيفه ي خطير تحقيق و دانش آموزي، در نبود احزاب قوي و نهاد هاي مدني، سنگيني مسئوليت آنها را بر دوش مي كشند و در راه تلاش براي زندگي بهتر با كم تحملي حاكمان روبرو شده و هزينه هاي سنگيني را نيز متحمل مي شوند.

حركت ملي آذربايجان به عنوان جنبشي اجتماعي و مردمي كه دغدغه ها و مطالبات منطقه اي، ملي و تاريخي ملت آذربايجان را نمايندگي مي كند، روز به روز بالنده تر و پوياتر مي شود و به عبارت بهتر، ديگر به موجودي زنده تبديل شده است كه احساس مي كند و بر اساس منطق رفتار مي نمايد و به واسطه ي حضور نخبگان سياسي در آن روز به روز پخته تر مي شود. نخبگاني كه مومن به آزادي، دموكراسي و حقوق بشر مي باشند و مطالبات ملي خاستگاههاي اجتماعي خويش را نمايندگي مي نمايند.

حركت ملی آذربایجان به علت شرايط جغرافيايي در منطقه اي قرار گرفته است كه حاكمان آن هيچ فعاليت سياسي و فرهنگي را در جامعه بر نمي تابند و مطالبات منطقه اي را به رسميت نشناخته و بر اساس مانيفيست حزب شوونيستي و فاشيستي پان ايرانيست ها كه بر اتحاد كشور هاي فارسي زبان افغانستان، تاجيكستان، ايران تاكيد داشته و با اين كشور ها نشست سه جانبه برگزار مي كنند، حاكمان اين سرزمين نشان دادند كه در صورت بي تحملي از هيچ دستگيري و زنداني كردن ابايي ندارند و هنگامي كه احساس ترس كنند بر روي مردمانشان آتش مي گشايند.

و باز هم اين بار اين رسالت انساني، عصيان و مبارزه بر دوش هاي جواناني سنگيني مي كند كه از بد روزگار در دانشگاه نيز تحصيل مي كنند! و مي بايست علاوه بر آرمانگرايي و مطالبه ي حق، سياست ورزي و تدبير را نيز سر مشق فعاليت هايشان قرار دهند. دانشجوي آذربايجاني با درد و تبعيض زيسته است و از ميان مردمانش برخواسته است و مطالبات آنها را نمايندگي مي كند و با ژست روشنفكري دانشجويان به اصطلاح سياسي كه سودا و هوس قدرت دارند و بدین سان يا جذب حكومت مي شوند، مزدور و پياده نظام آنها مي گردند و يا در صورت عدم تحقق اين قضيه با اپوزيسيون خارج از كشور گرم مي گيرند و در بزم هاي شبانه مردم را گوسفند خطاب ميكنند، فاصله دارد.

 

جنبش دانشجويي آذربايجان حزب نيست!

جنبش دانشجويي آذربايجان حزب نيست و بديهي آنكه شاخه ي دانشجويي احزاب نيز نمي توانند ادعاي نمايندگي كردن جنبش دانشجويي آذربايجان را نمايند و براي آن مختصات تعيين كنند (اين سخن به معني نفي جايگاه تشكيلات و احزاب در داخل حركت ملي نمي باشد). جنبش دانشجويي آذربايجان شامل دانشجويان مثبت بي نهايت تا منفي بي نهايتي است كه در اين سرزمين زيسته اند و به درد مردمانشان واقف هستند همه ي كساني كه در درس املا و فارسي، نگارش و انشا شايد كمترين نمره ها را گرفته اند و با مشكل تحصيل و يادگيري علمي زبان مادريشان آگاه هستند. از اين رو اين دانشجويان نه تنها خط كشي هاي رايج احزاب را ندارند بلكه با هر تفكر، گروه و حزبي ارتباط برقرار كرده و گفتمانشان را مطرح مي سازند. لذا نبايد از اين جنبش انتظار خروجي حزبي و رفتاري صرفا سياسي داشت. دانشجويان به علت زيست در چار چوب جغرافيايي مشخص، بالاجبار تابع قوانيني هستند كه نمي توان به علت محافظه كاري مواخذه يشان كرد چرا كه اين جنبش يك اپوزيسيون سياسي داخل كشور نيست.

مهمترين وظيفه ي دانشجوي آذربايجاني روشن ساختن دوستان و همسالان خود از درد ملي است كه بعضا به علت شدت اليناسيون و آسيميلاسيون متوجه اين خلا نمي باشند و اين امر مي تواند به صورت صحبت هاي دو نفره، جمع هاي دوستان، نشست هاي خوابگاهي، ارتباط در فعاليت هاي جمعي تشكل ها و يا از طريق نشريه، بولتن خبري، بيانيه، فعاليت در دنياي مجازي از طريق وبلاگ نويسي، انتشار مقاله به آدرس اينترني دوستان، عضو شدن در گروههاي دوستيابي سايت هاي اينترنتي مثل ياهو 360، اوركات، كلوب، پال تاك و ... و ارسال ايميل هاي دسته جمعي و تهيه و ارسال گزارش به سايت هاي خبري و ... انجام پذيرد. درنظر داشته باشيم كه توجه به امر توليدات فرهنگي و رسانه اي به صورت مالتي مديا در مستند سازي و تثبيت حركت ملي نقش بسزايي خواهد داشت.

مدتي است كه به خاطر افزايش فشار هاي سياسي و امنيتي كه بر سر فعاليت هاي دانشجويي سايه افكنده است دانشگاهها با ركود و رخوت سياسي مواجه هستند از اين رو ميان بدنه ي دانشجويان و فعالين دانشجويي گسست هايي ايجاد گشته است كه آن خلا هاي روابطي بايد به هر نحوي پر گردد. همپا بودن با دانشجويان در طرح مشكلات صنفي و رفاهي، وضعيت سرويس ها ي رفت و آمد دانشگاهها، غذاي سلف و بوفه هاي دانشكده ها در نزديكي و انسجام دانشجويان تاثير فراواني دارد.

 

جنبش دانشجويي آذربايجان انقلاب نمي كند!

اين گزاره به اين خاطر ادا مي شود كه گاها دانشجويان آذربايجاني از انجام فعاليت هاي عملي و تاثير گذاركوچك امتناع ورزيده و با هيجان و شور از تلاش و تدارك براي تغييرات بزرگ صحبت به ميان مي آورند. واقع امر اين مي باشد كه مدت زمان تحصيلي آموزش عالي امكان اين عمل را سلب مي كند و عمدتا اين نوع تفكرات لحظه اي به علت عدم عملي شدن سرخوردگي به دنبال مي آورد.

با نگاهي به كارنامه ي فعاليتي دانشجويان آذربايجان در سالهاي اخير به اين نتيجه مي رسيم كه تم غالب فعاليت هاي دانشجويان به صورت واكنشي و حول مسائل مشخصي صورت گرفته است كه عمدتا در قالب اعتراضات دانشجويي و تحصن به خاطر فشار هاي وارده بوده است كه اين گونه فعاليت ها چون هزينه هايي مانند راهي شدن به كميته هاي انضباطي، دستگيري و حتي زنداني شدن را شامل مي شود، باعث تحميل شدن هزينه هاي گزافي به شخص دانشجو، خانواده و اطرافيانش مي گردد و فضاي فعاليتي را ملتهب و بسته تر مي نمايد. اين سخن به صورت نقد مطرح مي شود و اصلا منكر خدمات دانشجوياني نمي شود كه در راه ملت آذربايجان هزينه داده اند.

جنبش دانشجويي آذربايجان مي بايست از اين ضعف واكنشي بودن خود راه برون رفتي بيابد و در عوض به فعاليت هايي در قد و قامت خود، پيشرو، تاثيرگذار و احتمالا كم هزينه رو بياورد.

ايجاد شبكه هاي انساني و سازمان هاي غير رسمي از اولويت فعاليت هاي دانشجويان آذربايجاني بايد باشد. البته دانشگاه ها به خاطر ساختار خاصي كه دارند و دانشجويان غير بومي و بومي در دانشگاه و خوابگاه ها با همديگر ارتباط دارند، اين شبكه ها و ارتباطات نا خواسته ايجاد مي شود. مهم آن است كه اين ارتباطات هدف دار گشته و عمق داشته باشند. در ميان اين شبكه هاي قدرتمند اجتماعي-انساني مبادله صورت گيرد و پيوستگي ايجاد می شود و جامعه براي تغييرات بزرگ اجتماعي از لحاظ فكري آماده می شود تا در زماني كه فرصت فراهم شد، اين شبكه ها در جامعه حضور پيدا كرده و اداره ي آن را به دست گيرند. ارتباط تلفني موبايل و sms، گپ هاي اينترنتي (ياهو مسنجر و جي تاك) و تبادل ايميل، سفر هاي دوستانه به جاذبه هاي ديدني متعدد آذربايجان، اردو هاي دسته جمعي و حتي ارتباطات خانوادگي از جمله فعاليت هايي است كه مي تواند به غنا و تعميق دوستي ها منجر شود و شبكه هاي انساني لازم را كه شامل دوستاني از شهر ها و روستا هاي مختلف هستند ايجاد نمايد.

اين شبكه هاي قدرتمند اجتماعي، غير رسمي و به صورت نا محسوس به عنوان سرمايه هاي اجتماعي حركت ملي محسوب مي شوند كه در برخي موارد طيف هاي فكري گسترده اي را نيز شامل شده و مي توانند در امر انتقال اخبار، تهيه ي گزارش، پخش و نشر كتب، بيانيه، نشريات، سي دي و كلا توزيع محصولات فرهنگي و مطالب ارزشمند پرينت گرفته شده از سايت هاي اينترنتي موثر واقع گردند. بايد توجه گردد كه اين شبكه ها به صورت افقي (و نه عمودي) مي باشند و عمدتا جهت بالا بردن ضريب امنيتي كادر مركزيتي را نيز شامل نمي شوند.

 

سياست در و پنجره!

 اين سخن بر مفهوم و اصل پيگيري استوار است، يعني تا محقق نشدن خواسته هاي ملي مان مبارزه را در تمام ابعاد آن ادامه خواهيم داد و اگر از در بيرونمان كنند از پنجره وارد خواهيم شد. واقعيت امر اين مي باشد كه روزگار مبارزات كلاسيك به پايان رسيده است و ديگر حتي رفقاي چريك نيز تفنگ هاي خود را سمبه كرده و از ديوار ها آويزان مي كنند. تنها سلاح و عنصر مبارزه مردم مي باشند كه به حكومت ها مشروعيت مي بخشند و دوام و قوام آن ها را باعث مي شوند و تنها اين مردم مي توانند در صورت اوج گيري روز افزون نارضايتي ها با قيام عمومي طومار حكومت ها را در هم بپيچند. كاري كه تهديدات بين المللي و فشار هاي خارجي از اجراي آن عاجزند.

دانشجويان آذربايجاني بايد ارتباط با لايه هاي مردم را فراموش نكنند و از هيچ اتفاقي مايوس و دلسرد نشوند، هرچند ماهيت مبارزات فراگير و گسترده ي حركت ملي مستقل، آزاد و متكي بر اراده ي ملت آذربايجان است اما سياست و تدبير حكم مي كند كه بعضا با برخي از نهادها و جريانات چه حكومتي و چه اپوزيسيوني نزديكي و يا دوري كند و در عين حفظ استقلال، سياست لابي گري يا هنر ديپلماسي را پيگيري نمايد. ما جهت تغييرات از داخل ساختار به چنين افرادي نياز داريم كه بعضي حرفهايمان را با زبان خاص بيان كنند، همانقدر كه فعاليت هاي حقوق بشري خانم فاخته زماني مهم و موثر است همان قدر كه سخنراني هاي شورانگيز اكبراعلمي در دفاع از برخي مطالبات مردم اين منطقه ارزشمند است، فعاليت دانشجويان آذربايجاني نيز در همان سطح زير فشار حكومتي قابل تقدير است. هدف يكي است هرچند موقعيت ها متفاوت باشند.

ارتباط با لايه هاي حاكميت جهت پيگيري حقوق مصرح در قانون اساسي و بكارگيري سياست لابي گري و نيز ارتباط با لايه هاي اپوزيسيوني معقول جهت استفاده از برد تبليغاتي و فضاي رسانه اي آنها به صورت مستمر هيچ منافاتي با استقلال مبارزه ي ملي ندارد.

 

دانشگاه هم تعطيل شود فعاليت تعطيل نمي شود!

با نگاهي به تقويم اين ترم روز هاي و فرصت هاي مهمي را در پيش رو داريم كه استفاده از آن ها ما را مي تواند  در پيشبرد اهداف جنبش ياري رساند.

ü    انتخابات مجلس: پرونده ي انتخابات فرمايشي مجلس هنوز در برخي شهر ها بسته نشده است و اين انتخابات كه كمترين ميزان مشاركت را به همراه داشت در برخي شهر هاي آذربايجان  دور دوم كشيده شده است. هرچند در يادداشت هاي مطرح شده در هفته هاي گذشته، به امر نوع برخورد با اين انتخابات به صورت مبسوط پرداخته شده است اما ذكر چند نكته را در نحوه ي برخورد دانشجويان با اين اتفاق خالي از لطف نمي دانيم. جنبش دانشجويي آذربايجان شركت در انتخابات غير دموكراتيك را كه در آن هيچ كانديداي واقعي و برخواسته از مردم وجود ندارد، نا معقول مي داند و بر مشروعيت آن صحه  نمي گذارد اما دانشجوي آذربايجاني فضاي نسبتا باز سياسي را در همين ايام مغتنم مي شمرد. حضور در ستاد هاي انتخاباتي و تجربه ي كار تشكيلاتي، دوستيابي و آشنا شدن با چهره هاي جديد، خارج شدن از فضاي ايزوله ي دانشگاه و مقايسه ي تطبيقي آموخته هاي علمي خويش با فضاي جامعه، حضور در روستاها و حاشيه هاي شهر به بهانه هاي انتخاباتي و آشنا شدن با درد و مشكلات اقتصادي مردم، تهيه و تكثير بروشور، بيانيه، درخواست ها و مطالبات و مطرح كردن آن با نامزد ها و پخش آن در مقياس وسيع در كنار پخش تبليغات انتخاباتي، حضور در سخنراني هاي نامزد هاي انتخاباتي و به چالش كشيدن آن هاي با سئوال هاي منطقي و... مي توانند به عنوان روش هاي پراتيك پيشنهادي مطرح شوند كه بيشترين برد و كمترين هزينه ها را نيز به همراه دارند. بار ديگر تاكيد مي شود كه حضور در امر انتخابات به معناي شركت و تاييد آن نيست، مخاطبين اين عرصه كساني هستند كه حتما پاي صندوق ها خواهند رفت، دانشجوي آذربايجاني اين افراد را مخاطب خود قرار داده و آراي آن ها را به سمت نامزد هاي بد! (در مقابل بدتر) هدايت مي كند و صد البته در كنار اين پروسه روشنگري ملی نيز مي نمايد.

ü    19 ارديبهشت و روز دانشجو در آذربايجان: متاسفانه علي رغم اينكه در گذشته  جنبش دانشجويي آذربايجان قدم هاي بزرگي برداشته است اما به علت عدم انتقال اين تجربيات با تغيير هر نسل، ما شاهد تكرار آزمون و خطا ها در دانشگاه ها هستيم و تا دانشجويان  پخته  و توانمندي به عرصه بيايند فرصت تحصيلات به پايان مي رسد. 19 ارديبهشت سال 74 روز تاريخي و بزرگي در تقويم دانشجويان آذربايجاني مي باشد، روز اعتراض دانشجويان آذربايجان بر رسانه ي دستگاه شوونيستي كه به تحقير ( كه صد البته خودشان لايق آن هستند) در رسانه اكتفا نكرده و با طرح سئوالات و پرسشنامه هاي گستاخانه به ملت ترك توهين كرده بودند، مي باشد. بعد از آن همه ساله اين روز از طرف دانشجويان به عنوان نمادي از آگاهي و عصيان بر عليه آپارتايد گرامي داشته شد. 13 سال از چنين رخ دادي مي گذرد ولي هنوز بي شرمي هاي صدا و سيما در نمايش شهروند درجه ي سوم ملت آذربايجان ادامه دارد. گرامي داشت اين روز و  برگزاري مراسمات، انتشار نشريه، نگارش مقاله و كلا به هر روشي كه ممكن است، مي تواند در آگاه سازي دانشجويان و رجوع آنها به حافظه ي تاريخي شان مفيد باشد. رسانه ي نمودن فعاليت ها و توجه به بعد تبليغاتي نيز بسيار مهم است. پيشنهاد مي شود كه تيم هايي از دانشجويان آشنا به امر ترجمه و حتي نگارش به زبان هاي خارجي (انگليسي، فرانسه، آلماني و تركي استانبولي) در زمينه ي نوشتن خبر، گزارش و ارسال آن به پايگاههاي مهم خبري وارد عمل شوند.

ü    قيام خرداد ماه ملت آذربايجان بر عليه 80 سال تبعيض: به واقع هر كس كه در ايام ملتهب خرداد ماه شهر هاي آذربايجان حضور داشت، متوجه مي شد كه اين اعتراضات به بهانه ي كاريكاتور و در اصل اعتراض به آپارتايد و سياست هاي شوونيستي و ظلم و تبعيض و تحقير بود و حتما نيز به يقين مي رسيد كه تمامي پرنسيب هاي مبارزات مدنی و مسالمت‌آمیز  نيز در مدت زماني كه نيروهاي لباس شخصي، سپاهي و بسيجي با باتوم و گلوله به خشونت نكشيده بودند، رعايت شده بود. هر چند از الان رصد كردن فضاي ماههاي آينده جهت ارائه ي پلان كمي مشكل به نظر مي رسد، اما سياست فعاليت جنبش دانشجويي آذربايجان جداي از آگاه ساختن دانشجويان تازه وارد با علل و ريشه هاي اين حركت و گرامي داشت آن روز ها نبايد باشد.

 

پي نوشت:

تعاريف و مفاهيم:

 

گله جک بیزیمدیر

شنبه 24 فروردین 1385

اویرنجی