دکتر سرداري نيا، استاد مردمي آذربايجان- محمد بدلي مشاهير
نویسنده مقاله:
خلاصه مقالهدر حالي اين مطلب نوشته مي شود که ملت آذربايجان امروز داغدار از دست دادن فرزانه اي همچون استاد سرداري نيا هستند. درگذشت ايشان همه فعالان آذربايجان و فرهنگ دوستان را بسيار متأثر کرده بطوريکه همه ملت در سوگ استاد زانوي غم بغل گرفته و به از دست دادن چنين محقق بزرگي افسوس مي خورند.   متن مقاله

ني کيمي هر دم کي بزم وصليني ياد ائيله رهم

تا نفس واردير قورو جيسميمده فرياد ائيله رهم

روز هيجراندير سئوين اي مرغ روحوم کيم بوگون

بو قفس دهن من سني البته آزاد ائيله رهم

در حالي اين مطلب نوشته مي شود که ملت آذربايجان امروز داغدار از دست دادن فرزانه اي همچون استاد سرداري نيا هستند. درگذشت ايشان همه فعالان آذربايجان و فرهنگ دوستان را بسيار متأثر کرده بطوريکه همه ملت در سوگ استاد زانوي غم بغل گرفته و به از دست دادن چنين محقق بزرگي افسوس مي خورند. استاد سرداري نيا جزو معدود محققين آذربايجاني بود که به گروه يا تشکل خاصي وابسته نبوده و فقط در راستاي اداي دين خود به آذربايجان و تاريخ سياسي و اجتماعي اين مرز و بوم تلاش وافري کرده و آثار ارزشمندي را تقديم جامعه کرده است. ايشان با همه کساني که در راه آرمانهاي ملت آذربايجان فعاليت ميکردند، رابطه صميمي داشته و در هر جاي ممکن نسبت به شناساندن فرهنگ و تاريخ آذربايجان اقدامات عملي انجام مي داد. از ويژگي هاي ايشان خوش برخورد بودن و مردمي بودن ايشان بود. با همه فعالين و خصوصا دانشجويان رابطه صميمي داشت. در همه مراسمات و برنامه هاي فرهنگي و دانشجويي که درخصوص مسائل و شخصيتهاي آذربايجان بود، سعي مي کرد با آثاري از خود در آن شرکت کرده و به غناي علمي و فرهنگي آن کمک کند. مقالات استاد در کنگره هاي ستارخان، شيخ محمد خياباني و اکثر بزرگداشت شخصيت هاي آذربايجان هميشه خاطره انگيز بوده و مورد تشويق همگان قرار گرفته است.

ايشان در مراسم جشن فعالين آذربايجاني هميشه جزو پيشقدم ها بوده و علاقه عجيبي به رقص "ياللي" با بچهها داشت. حضور ايشان شور و شوق عجيبي به بچه ها مي داد. همه آرزو داشتند که در مراسم خود، ايشان حتما حضور داشته باشند. با آنکه جزو شخصيتهاي بزرگ و مفاخر معاصر آذربايجان بود ولي بودن با فعالين در هر سطحي براي ايشان يک دلگرمي خاصي داشت.

هميشه دغدغه استاد وجود خلاء هاي زياد در زمينه تاريخ مکتوب آذربايجان و شخصيتهاي آن بود. استاد مي گفت آنقدر مطالب و ناگفته هايي در مورد تاريخ آذربايجان وجود دارد که اگر چندين محقق در طول عمر خود در اين زمينه کتابها و مقالاتي بنويسند باز تمام شدني نيست. اين عقيده راسخ ايشان بود که باعث بوجود آمدن اثرهاي ارزشمندي از ايشان در اين زمينه شد. استاد در زمينه سير تاريخي اشغال اراضي آذربايجان توسط ارامنه و نيز جنايات آنها در خصوص مسلمانان تورک آذربايجان تحقيقات وسيعي داشته و کتابها و مقالات زيادي در اين زمينه منتشر کرده است. کتاب "ايروان يک ولايت مسلمان نشين بود" ايشان از جمله کتابهاي ماندگار در اين زمينه است که مورد توجه اساتيد دانشگاه آذربايجان آن سوي آراز قرار گرفته و دکتراي افتخاري دانشگاه آذربايجان را نصيب استاد کرده است.

با توجه به علاقه ايشان به تاريخ آذربايجان در هر ديداري که با استاد داشتيم، هميشه گوشه اي از افتخارات شخصيتهاي سياسي و فرهنگي و مردم آذربايجان را با شور و شوق عجيبي تعريف کرده و مي گفت که به اين تاريخ سرشار از مجاهدتهاي ملت آذربايجان مي بايست افتخار کرد. ايشان شخصيتهايي را در لابلاي تاريخ پيدا مي کرد که کمتر کسي به وجود آنها و کارها و اقدامات ايشان توجه کرده بود. با توجه به تحقيقاتي که ايشان انجام داده بود به اين نتيجه رسيده بود که اکثر صنايع مختلف قبل از همه جا در آذربايجان و تبريز توسعه يافته و سپس به مرکز ايران و ساير شهرها گسترش يافته است. نقش چنين کاري را شخصيتهاي بزرگ آذربايجاني بعهده داشتند که در زمينه هاي مختلف از جمله صنعت و هنر و ... جزو پيشروترين امثال خود بوده اند. از اينرو بود که کتاب "تبريز شهر اولين ها" توسط ايشان آفريده شده و به جامعه آذربايجان تقديم گرديد. به گفته استاد اين کتاب تنها گوشه اي از تفکر روشن بينانه شخصيتهاي آذربايجان در راستاي توسعه جامعه خويش بوده است.

ايشان گوشه و کنار تمام نقاط تاريخي شهر تبريز را مي شناخت. در حال حاضر کمتر کسي يافت مي شود که دروازه هاي تاريخي شهر و نقاطي که زماني قهرمانان آذربايجان در آنجا بخاطر آزادي مجاهدتهاي بيادماندني از خود نشان داده اند، را بشناسد. استاد علاقه عجيبي به شهر تبريز داشت و بخاطر آن عصر هر روز در خيابانها و محل هاي قديمي شهر قدم برمي داشت. اگر کسي عصرها در اطراف ميدان ساعت حضور داشت، بطور يقين ايشان را در آن محدوده ها مي يافت. شايد علاقه ايشان به خاطر وجود مجاهدتهاي ملت غيور آذربايجان در اين شهر تاريخي و دفاع آنان از کيان اين سرزمين بود که هر روز در لابلاي تاريخ به چشم استاد نمايان مي شد.

در سالي که آقاي خاتمي بعنوان رئيس جمهور انتخاب شده و شعار "جامعه مدني" را سر داد و باين طريق آراي اکثر ايرانيان را از آن خود کرد، استاد با کتاب "آذربايجان پيشگام جامعه مدني " يادآور شعور بالاي سياسي آذربايجانيان در زمانهاي مختلف شده و تفکر آزادانديش و مترقي ملت اين مرز و بوم را به رخ ايرانيان و سياستمداران تازه به دوران رسيده کشاند.

در چند سال اخير بطور اتفاقي با نوه يکي از شخصيت هاي مهم آذربايجان "علي مسيو" آشنا شدم. وي خاطرات فراواني را براي من تعريف کرده و دنبال آن بود که کتابهاي "انجمن غيبي تبريز" و " علي مسيو" را تجديد چاپ کند و مي گفت که دنبال کسي به اسم "صمد سرداري نيا" است که اين کتابها را در دهه 60 تأليف کرده است. من با شنيدن اين علاقه ايشان سريع تلفن تماس استاد را به وي دادم و او نيز همان موقع با استاد تماس گرفت. استاد در اين مکالمه با خوشحالي تمام با وي صحبت کرده و علاقه وي را در اين زمينه ستودند ولي يادآور شدند که در وضعيت فعلي ناشر کتاب امکان چاپ آن را نداشته و اميدوار است که مشکلات چاپ اين اثرها روزي برطرف شده و چاپ آنها ميسر شود. واقعا من با ديدن اين اثرهاي بيادماندي استاد که در حال حاضر کمتر يافت مي شوند، به تلاشهاي وافر ايشان در جهت شناساندن حرکتهاي سياسي و اجتماعي ملت آذربايجان براي برقراري عدالت و آزادي پي برده و به وجود ايشان از ته قلبم افتخار کردم. به گفته استاد در حين تأليف اين کتابها در آن زمان فرزندان مرحوم "علي مسيو" را پيدا کرده و از نزديک شرح حال ايشان و خانواده اش را به تصوير کشيده بود.

واقعا صد حيف که اکنون چنين شخصيت برجسته اي را از دست داديم. بي شک ايشان را مي توان در زمره اساتيدي همچون پروفسور زهتابي قلمداد کرد که تمام عمر پربار خويش را براي آذربايجان فدا کردند. چند هفته پيش براي عيادت استاد به منزل ايشان رفتيم. واقعا با تمامي دردي که ناشي از سرطان داشتند، بلند شده و با همه روبوسي مي کردند. وقتي آن چهره بشاش و شاداب هميشگي که اکنون تبديل به يک جسم بي روح شده بود، را ديديم تأسف خورديم که ديگر ايشان را نخواهيم ديد. در ته قلبم به خود گفتم که آيا کس يا کساني روزي آرزوهاي استاد را در زمينه تاريخ آذربايجان به جا خواهند آورد؟ آيا روزي فرا خواهد رسيد که آذربايجانيان تاريخ خود را در مدارس و دانشگاهها ياد گرفته و به وجود شخصيتهاي برجسته خويش افتخار خواهند کرد؟ اميدوارم که استاد سرداري نيا سرمشق همه فعالين آذربايجان قرار گرفته و راه ايشان در تدوين تاريخ آذربايجان تداوم داشته باشد.

اين مصيبت بزرگ به ملت آذربايجان و فعالين حرکت ملي و علي الخصوص به خانواده و فرزندان داغدار ايشان تسليت باد.

روحو شاد و يولو داواملي