سید جعفر پیشه وری‌نین آنا‌دان اولماسینین 117-جی ایلدؤنومو قئید اولوندو      

 

چهارشنبه  ۴ شهريور ۱٣٨٨ -  ۲۶ اوت ۲۰۰۹

آوقوستون 26-دا ساعت 14:00-دان 16:00-دک آذربایجان یازی‌چی‌لار بیرلیگی‌نین ناتوان کلوبوندا (بو اوتاق سید جعفر پیشه وری‌نین ایش اوتاغی اولوب) 1945-1946-جی ایللرده گونئی آذربایجاندا قورولموش میللی حکومتین بانی‌سی سید جعفر پیشه وری‌نین آنا‌دان اولماسینین 117-جی ایلدؤنومو موناسیبتیله “دییرمی ماسا” کئچیریلدی.  آذربایجان میللی علملر آکادئمی-نین شرق‌شوناس‌لیق اینستیتوتو، دونیا آذربایجان‌لی‌لاری کونقرئسی (داک) و 21 آذر تشکیلاتینین تشببوسو و تشکیلاتچیلیغییلا کئچیریلن تدبیرده تدقیقات‌چی-عالیم اکرم رحیم‌لی‌نین سید جعفر پیشه ورییه حسر اولونموش کیتابی دا ایشتیراک‌چی‌لارا تقدیم ائدیلدی. آزربایجانین تانینمیش تاریخ‌چی عالیم‌لری، سیاسی، اجتماعی خادیم‌لری، دیاسپور تشکیلات‌لارینین رهبرلری، یازارلار، طلبه‌لر، گونئی‌لی-قوزئی‌لی فعال‌لارین و س. قاتیلدیغی کونفرانس سید جعفر پیشه وری‌نین خاطره‌سی‌نین بیر دقیقه‌لیک سوکوتلا یاد اولونماسییلا اؤز ایشینه باشلادی.

 

تدبیری آمئا شرق‌شوناس‌لیق اینستیتوتونون دیرئکتورو، میللت وکیلی گؤوهر باخشلیئوا آچا‌راق بیلدیردی کی، 26 آوقوست گونئی آذربایجان میللی حرکاتینین سیموولونا چئوریلمیش بیر شخصیتین – سید جعفر پیشه وری‌نین آد گونودور: “بیلیرسینیز کی، آذربایجان خالقی تاریخ بؤیو آزادلیغا جان آتیب. آزربایجانین قوزئیینده 1918-جی ایلده خالق جومهوریتی قورولدوغو کیمی، گونئیده ده 1905-1911-جی ایللرده مشروطه اینقیلابی (ستتارخان حرکاتی)، 1920-جی ایلده آزادیستان دؤولتی (شئیخ محمد خیابانی حرکاتی) و 1945-46-جی ایللرده سید جعفر پیشه وری‌نین رهبرلیگی آلتیندا میللی حکومت یارادیلیب. اونلارین هامی‌سی خیانت‌لر نتیجه‌سینده سوکوتا اوغراماسینا، قان ایچینده بوغولماسینا باخمایا‌راق، ایکییه بؤلونموش خالقیمیزین طالعیینده بؤیوک رول اوینامیش و ایز قویموش‌دور. بونون نتیجه‌سی اولا‌راق، 1991-جی ایلده آزربایجانین قوزئیینده موستقیل‌لیک الده اولونوب”. اونون سؤزلرینه گؤره، اکرم رحیم‌لی‌نین پیشه ورییه هسر ائتدیگی کیتابدا میللی حکومتین بانی‌سی‌نین حیات و یارادیجی‌لیغی، سیاسی فالیتی و س. گئنیش شکیلده عکس اولونوب. مؤلف کیتاب اوزرینده اوچ ایل مدتینه ایشله‌ییب.

کیتابین مؤلفی اکرم رحیم‌لی ایسه قئید ائتدی کی، ایندییه قدر گونئی آذربایجان میللی حرکاتینین اؤندری حاقیندا چوخ آز یازیلیب. سانکی اونون آدینین قاباردیلماسی یاساقلانیب: “آنجاق من بو تیلسیمی سیندیردیم و اوچ ایل بون‌دان اول پیشه ورینی آراش‌دیرماق اوچون آذربایجان میللی علملر آکادئمی شرق‌شوناس‌لیق اینستیتوتونا مراجعت ائتدیم. قوروم‌دان منه مثبت جاواب وئردی‌لر و من گونئی آذربایجانا گئتدیم. پیشه وری‌نین دوغولدوغو خالخال شهرین‌دکی زئیوه کندینده اولدوم، کند ساکین‌لریله صحبت‌لر آپاردیم”. اونون سؤزلرینه گؤره، بو گون جمعیتده پیشه وریله باغ‌لی ضدیت‌لی مقام‌لار چوخ‌دور: “آنجاق اونون حیات و یارادیجی‌لیغینی، سیاسی فعالیتینی آراشدیردیقدا بوتون مباحیثه‌لر آرا‌دان قالخمیش اولور. بو آدام کوممونیست دئییل‌دیر. دوزدور، 1918-1928-جی ایللر آراسیندا بو دوشونجه‌ده اولوب. لاکین ایستینتاقا وئردیگی ایفاده‌ده سهو یولدا اولدوغونو اعتراف ائدیب. چونکی بو ایدئولوگیانی ایران آدلانان یئره تطبیق ائتمیین مومکون‌سوز اولدوغونو باشا دوشوب. 1942-جی ایلده حبس‌دن چیخدیق‌دان سونرا سیاسی فعالیتینی داوام ائتدیریر، ایران آدلانان یئرده بیر نئچه تشکیلاتین تسیس اولونماسیندا بیرباشا امیی اولور، سونرا همین جمعیت‌لرده بعضی مسئله‌لر اونو ناراضی سالدیغین‌دان آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سینی یارا‌دیر”. اکرم رحیم‌لی وورغولادی کی، پیشه وری گؤزل دؤولت آدامی اولوب. اونون قوردوغو میللی حکومتده اساساً گنج‌لره اوستونلوک وئریلیب. آنجاق تأسف‌لر اولسون کی، پیشه وری سووئت کشفیاتی طرفین‌دن آلدادیلدی و اونون سونراکی طالئیی هر کسه معلوم‌دور.

داک همصدری، واحید همرایلیک پارتیسی صدری، میللت وکیلی، خالق شاعری صابیر روستمخان‌لی بیلدیردی کی، پیشه وریله باغ‌لی موختلیف کیتاب‌لار یازیلیب. آنجاق همین اثرلرده ضدیت‌لی مسئله‌لر وار. لاکین اکرم رحیم‌لی همین مباحیثه‌لره ایشیق سالان بیر کیتاب یازیب: “پیشه وری گونئی آذربایجان تاریخینده دیرلی 3 شخصیت‌دن بیری‌دیر، یعنی ستارخان و خیابانی‌نین داوام‌چی‌سی‌دیر. بون‌لار بیر خالقین آزادلیق موباریزه‌سی‌نین اوچ مرحله‌سی‌دیر. هر بیری آذربایجان خالقینین قئیرت‌لی اوغلودور، شخصیتی‌دیر”. اونون سؤزلرینه گؤره، پیشه وری اؤز خالقینین قورتولوش یولونو آختاردیغی اوچون هر جور خاریجی یاردیما نورمال باخیردی. اونا گؤره ده اونون سووئت‌لرین ایشاره‌سیله حرکت ائتمکده گوناهلان‌دیرماق اساس‌سیز فیکیردیر. بو گون گونئی آذربایجاندا ایستیقلال موباریزه‌سی داوام ائدیر. چونکی پیشه وری‌نین ایدئال‌لاری هله حیاتا کئچمه‌ییب. 35 میلیون‌دان آرتیق بیر میللت بوتون حقوق‌لارین‌دان محروم اولونوب. سانکی فارس شووینیست رئژیمی گونئی آذربایجان تورک‌لرین‌دن اونلارین اینتیقامینی آلیر. آنجاق اونوتماسین‌لار کی، تورک میللتی یاتماییب: “حساب ائدیرم کی، بو کیتاب گونئی آذربایجاندا یاییلما‌لی‌دیر. بون‌دان علاوه، میللی علم‌لر آکادئمیاسی قارشی‌سیندا مسئله قالدیریلما‌لی‌دیر. چونکی گونئی آذربایجانلا آمئا شرق‌شوناس‌لیق اینستیتونون ترکیبینده بیر شؤبه مشغول اولور. بونون اوچون آیریجا اینستیتوت یارادیلما‌لی‌دیر. عینی زاماندا آبش-دا، آوروپادا گونئی آذربایجان اوزره ایستراتئژی اینستیتوت‌لار قورولما‌لی‌دیر. آذربایجاندا ایسه آذربایجان میللی علملر آکادئمی -نین نزدینده گونئی آذربایجان آراشدیرما اینستیتوتو یارادیلما‌لی‌دیر. اگر میللتیمیزین طالئیینی، بوتؤو‌لوگونو دوشونوروکسه، بوتون بون‌لار مطلق حیاتا کئچیریلمه‌لی‌دیر”.

یازی‌چی عباس عبدالله قئید ائتدی کی، پیشه وری آذربایجاندا کیفایت قدر تانینمیر. اونا قارشی اولان سووئت دوشمن‌چی‌لیگی بو گون ده داوام ائدیر. بونون آرا‌دان قالدیریلماسی اوچون معیین ایشلر گؤرولمه‌لی‌دیر. عینی زاماندا پیشه وری‌نین آدینین ابدیلشدیریلمه‌سی اوچون موختلیف تشکیلات‌لارا مراجعت اولونما‌لی‌دیر. گونئی آذربایجان تورک‌لری قاداغا‌لارا باخمایا‌راق، اؤز آنا دیل‌لرینی یاشا‌دیرلار و پیشوری‌نین یولونو اوغورلا داوام ائتدیریرلر.

داک دایمی شوراسینین سدری اژدر تاغی‌زاده وورغولادی کی، پیشه وری گونئی آذربایجاندا دؤولت‌چی‌لیک عنعنه‌سی‌نین اساسینی قویان بیر شخصیت‌دیر: “او دا م.ا.رسول‌زاده، م.ک.آتاتورک، ش.م.خیابانی و ا.ائلچیبی کیمی میلیون‌لاری اؤز آرخاسینجا آپارماغی باجاریب. بو شخصیت‌لر آراسیندا آیری-سئچکی‌لیک سالماق اولماز. پیشه وری ده بؤیوک بیر تورک سئودا‌لی‌سی ایدی، بؤیوک اجتماعی-سیاسی خادیمدی. او، سوسیال عدالت ایستییردی”. اونون سؤزلرینه گؤره، تورکون بؤیوک شخصیت‌لری‌نین اکثریتی کندلرده دوغولوب: “رسول‌زاده نووخانی‌دان، آتاتورک سالونیک‌دن، پیشه وری زئیوه‌دن، ائلچیبی کلکی‌دن و س. چیخیب”. اونون سؤزلرینه گؤره، بو گون پیشه وری‌نین روحو قلب‌لرده یاشاییر. حاضردا گونئی آذربایجاندا پیشه وری‌نین روحونا اوخشار ایستیقلال موباریزه‌سی گئدیر و آذربایجان تورک‌لری تئزلیکله اؤز موستقیل‌لیگینی الده ائده‌جک”. 

نغمکار شاعر ووقار احمد، تدقیقات‌چی عالیم پروانه مممدلی، 21 آذر حرکاتینین ایشتیراک‌چی‌سی، فیلولوگیا علم‌لری دوکتورو سابیر نبی اوغلو و باشقا‌لاری چیخیش ائده‌رک اؤز فیکیرلرینی بیلدیردی‌لر. کونفرانسین سونوندا تدبیر ایشتیراک‌چی‌لاری فخری خیاباندا مرحوم سید جعفر پیشوری‌نین مزارینی زیارت ائتدی‌لر.