حركت
ملى دمكراتيك آذرى
داداش
ق. ق.
نشريه
دانشجوئى دان اولدوزو-اصفهان-شماره
8
جوهر
مسئله ائتنيك در ايران٫ پذيرش و تثبيت چند مليتى و چند ائتنوسى بودن كشور ايران از
سوى دولت اين كشور در سيستم قانونى و حقوقى خويش است. نتيجه طبيعى اين تثبيت قانونى
و حقوقى به دو شكل زير تجلى خواهد كرد:
1- 1-
مسئله
زبانهاى ملى
2- 2-
مسلئله
حاكميتهاى سوورن.
منظور
از "مسئله
زبانهاى ملى" در وجه عام آن كسب استاتوى "زبان رسمى" (كاربرد در سيستم
ادارى٫ تحصيل٫ رسانه ها) بدون استثناء براى تمام زبانهاى رايج در ايران٫ و در وجه
خاص آن اعلان زبان تركى آذرى به عنوان يكى از دو "زبان دولتى" ايران است.
اين خواستهاى دمكراتيك٫ مىبايست آشكارا و مصرانه در داخل ايران نيز بر زبان آورده
شده و همگانى شوند.
مقصد
از "مسئله حاكميتهاى سوورن" برپايى حاكميتهاى سوورن –بسته به شرايط در يكى
از فرمهاى خودمختار٫ فدرال٫ كنفدرال- در معناى عام آن از سوى تمام ملت- خلق- قومها
و در معنى خاص آن از سوى تركها(ى آذرى) در سرزمينهايى كه به طور متراكم در آن ساكن
مىباشند است.
هرچند
كه تركهاى ايران در تمام سطح كشور پراكنده شده اند٫ با اينهمه اين خلق در سه منطقه
جغرافيايى مشخص متراكم شده است: آذربايجان جنوبى (ائتنيك)٫ قشقايستان در جنوب ايران
و اكسكلاو افشار در شمال خراسان. بنابراين هنگامى كه از مسئله آذرى در ايران (در
رابطه با حاكميتهاى سوورن) سخن گفته مى شود٫ صحبت از اين سه زير مسئله ترك
(آذرى) يعنى مسئله آذربايجان جنوبى٫ مسئله قشقايستان در جنوب
ايران و اكسكلاو افشار در شمال خراسان است.
در
حاليكه گروههاى تركهاى آذرى ساكن در آذربايجان جنوبى (ائتنيك) و قاشقايستان هر دو
به لهجه هاى آذربايجانى زبان تركى آذرى (به شيوه هاى گوناگون آن) سخن مى گويند٫
تركهاى ساكن در اكسكلاو افشار در شمال خراسان به لهجه هاى اندك متفاوت تركى آذرى
يعنى تركى خراسانى متكلمند. در هر سه منطقه تركى (آذرى) مذكور٫ باورمندان ترك همه
اساسا بر مذاهب شيعه و علوى مىباشند.
روند
تشكل ملى تركهاى آذرى مىبايست كه بر اساس "وحدت زبان" بنياد گذارده شود. اما
مىبايست تاكيد نمود كه منظور از "وحدت زبانى" در اينجا٫ وحدتى كه گويا در آينده
بناست كه ايجاد شود نبوده٫ بلكه منظور وحدت زبانى موجود فعلى بين تركهاى آذرى
آذربايجان جنوبى٫ قشقايستان و اكسكلاو افشار در شمال خراسان
است.
معلوم
است كه در ايران به جز تركها (ى آذرى) سه گروه توركى ديگر نيز ساكن اند:
تركمنها٫ خلجها و قزاقها. از اين سه٫ تركمنها كه در تركمنستان
در شمال شرق ايران و خلجها كه در ناحيه خلجستان آذربايجان جنوبى ساكنند٫ هر دو
داراى نياخاك متراكم خويش مى باشند. از سوى ديگر قزاقها در تركمنستان ايران ساكن و
پراكنده بوده و داراى سرزمين متراكم از آن خود نمى باشند. زبان تركمنى مانند تركى
(آذرى)٫ با آنكه متعلق به گروه اوغوزى زبانهاى توركى مى باشد٫ با اينهمه لهجه ويا
شيوى اى از زبان تركى آذرى محسوب نمى شود. زبان خلج نيز به تنهايى شاخه اى مستقل از
زبانهاى توركى را بوجود مى آورد. بنابراين ما تركها(ى آذرى) با اين دو گروه توركى
داراى "وحدت زبانى" نيستيم و اساسا از آنجائيكه اين گروهها خقلهايى متشخص و مستقل
اند٫ ايجاد "وحدت زبانى" با ايشان نيز غيرممكن است.
رابطه
ما تركها (ى آذرى) با تركمنها و خلجها٫ حمايت از رسمى شدن زبانشان (مانند زبان همه
ديگر ملل و گروههاى ساكن ايران) و دفاع از خواست تشكيل حكومت مليشان در نواحى هاى
كه به صورت كمپاكت در آن ساكن اند مى باشد.
بنابراين
به اختصار:
-
-
حركت
ملى دمكراتيك ترك (آذرى) در ايران٫ صراحتا خواستار "دولتى شدن" زبان تركى (آذرى) به
همراه زبان فارسى در ايران است. همچنين مدافع "رسمى" شدن تمام زبانهاى رايج در
ايران بدون استثناء (و در اين ميان تركمنى و خلجى) در سيستم ادارى٫ تحصيل و رسانه
ها مىباشد.
-
-
حركت
ملى دمكراتيك آذرى (ترك) در ايران خواستار برپائى حاكميتهاى سوورن تركهاى آذرى در
مناطقى كه خلق ترك به طور متراكم در آن ساكن است يعنى آذربايجان جنوبى (ائتنيك) و
اكسكلاوهاى قاشقايستان در جنوب ايران و افشار در شمال خراسان٫ نيز مدافع حق برپايى
حكومتهاى سوورن مشابه براى همه مليت - خلقهاى ساكن در ايران در نواحىاى كه به طور
متراكم در آن ساكن اند (و در اين ميان تركمنها و خلجها) مى باشد. همچنين باقى ماندن
خلجستان ائتنيك در تركيب آذربايجان فدرال را خوش آمد مىگويد (هرچند كه تصميم گيرى
نهايى در اين موضوع بر عهده خلق خلج است).
آذري
ميللي دئموکراتيک حرکتي
قايناق:
اينترنت – داداش.ق.ق
کؤچوره ن : فراهم کاظمي
تبريز
بيلي يوردو اؤيرنجي سي
ايصفاهان-
دان اولدوزو- سايى ٨
ايرانداکي
ائتنيک مساله نين جؤوهري ايران دؤولتينين بو اؤلکه نين چوخ ميللتلي، چوخ ائتنيلي
بير اؤلکه اولدوغونو اؤز قانون و حوقوق سيستئمينده قبول و تثبيت ائتمه سيدير. بو
قانوني و حوقوقي تثبيتين طبيعي نتيجه سي ايکي شکيلده تجللي ائده جکدير:
1-
1-
ميللي
ديللر مساله سي
و
2-
2-
سووئره
ن((suveren حاکيمييت لر مساله سي.
"ميللي ديللر مساله سي" ندن قصد، عومومي اولاراق بو اؤلکه ده
کي ميللي ديللرين هاميسينين و ايستيثناسيز٫ "رسمي ديل" ايستاتوسو
قازانمالاري (مئدىيا، تحصيل و ايداري سيستئملرده) و خوصوصي اولاراق آذري (تورك)
ديلينين ايرانين ايکينجي "دؤولت ديلي" اولونماسيدير. بو دئموکراتيک ايستکلر
بوتون پلاتفورملاردا، ايرانين ايچينده ده، آچيقجا و ايصرارلي شکيلده ديله گتيريلمه
لي و ياييلماليدير.
"سووئره ن حاکيمييت لر مساله سي" ندن قصد، عومومي معنادا بو
اؤلکه ده کومپاکت حالدا ياشايان بوتون ميللت- خالق – ائتنيک قوروبلارين٫ خوصوصي
معنادا دا آذري لرين کومپاکت شکيلده ياشاديقلاري بؤلگه لرده -شراييطه گؤره-
اوتونوم، فئدئرال، کونفئدئرال فورملارين بيرينده اؤز سووئره ن حاکيمييت لريني
قورمالاريدير.
ايراندا
آذري (تورك) لر اؤلکه نين هر طرفينه داغيلسالار دا، بونلار اساس اولاراق اوچ
کومپاکت بؤلگه ده ياشاييرلار: جنوبي (ائتنيك) آذربايجان، ايرانين گونئيينده
قاشقاييستان و خوراسانين شيماليندا افشار ائكسكيلاويندا. دئمک آذري
مساله سي دييه نده (سووئره ن دؤولتله علاقه لي) بو اوچ آلت مساله ده ن يعنى ائتنيك
(جنوبى) آذربايجان٫ قاشقاييستان و خوراسانين شيمالينداكى افشار ائكسكيلاويندان سؤز
گئدير.
ائتنيک
(جنوبي) آذربايجان و قاشقاييستاندا ياشايان آذري (تورك) قوروبلار عئيني ديل يعني
آذريجه نين (توركجه نين)عئيني لهجه سينده يعني آذربايجانجادا (فرقلي آغيز، شيوه
لرينده) دانيشديقلاري حالدا خوراساندا افشار ائکسکيلاويندا ياشايان آذريلر (توركلر)
عئيني ديلين يعني آذريجه نين (توركجه نين) بير آز فرقلي اولان آيري بير لهجه سينده
يعني خوراسانجادا دانيشيرلار. بو اوچ آذري (تورك) بؤلگه سينده کي اينانان آذري لرين
هاميسي اساسن شيعه و علوي مذهبلرينه اينانيرلار.
آذري
ميللت لشمه حرکتي "ديل بيرلييي" اساسيندا اولماليدير. آمما بورادا تاکيد
ائديلمه ليدير کي بو ديل بيرليييندن قصد، "ايندي وار اولان ديل بيرلييي"
يعني جنوبي آذربايجان، گونئي ايراندا قاشقاييستاندا و خوراسانداکي افشار
ائکسکيلاويندا ياشايان آذري (تورك)لرين ديلي کيمي و نه گله جکده ياراديلاجاق اولان
ديل بيرلييي دير.
معلومدور
کي ايراندا آذري لردن باشقا اوچ تورکي ميللت – خالق – قوروپ داها ياشايير:
تورکمن لر، خلج لر، قازاقلار. بونلاردان ايرانين شيمال
شرقينده ائتنيک تورکمنيستاندا ياشايان تورکمن لرين و جنوبي آذربايجانين جنوبي منطقه
سينده يئرلشميش خلجيستاندا ياشايان خلج لرين اؤز کومپاکت بؤلگه لري واردير. قازاق
لار ايسه ائتنيک تورکمنيستاندا ياشايير و کومپاکت بؤلگه يه صاحيب دئييلديرلر.
تورکمن ديلي آذريجه کيمي، تورکي ديللرينين اوغوز قوروبونا داخيل اولسا دا بيزيم
ديلين بير لهجه سي، شيوه سي و يا آغيزي ساييلماز. خلج ديلي ايسه تک باشينا تورکي
ديللرينين موستقيل بير شاخه سيني تشکيل وئرير. بو ايکي قوروبلا بيزيم ديل
بيرليييميز يوخدور. اساسن بو ايکي خالق بيرر آيري خالق اولدوقلاري اوچون بيزيم
اونلارلا بيرلشمه ميز (ديل بيرلييي) ياراتماغيميز مومکون دئييلدير.
بيزيم
تورکمن و خلج لرله اولان موناسيبتيميز، اونلارين دا٫ ايرانداکي ديگر بوتون خالقلار
کيمي٫ ديللرينين رسمي لشمه سينى و کومپاکت اولاراق ياشاديقلاري بؤلگه لرده اؤز
ميللي حاکيمييت لريني قورما ايستک لريني مودافيعه ائتمکده ن عيبارتدير. دوروم
ييغجام شكيلده خولاصه لنيرسه٫ بئله ليکله:
-
-
آذري
(تورك) ميللي دئموکراتيک حرکتي، آذريجه (توركجه) نين ايرانين ايکينجي "دؤولت ديلي"
اولماسيني طلب ائدير. ايراندا دانيشيلان بوتون ديللرين (و بو آرادا تورکمنجه و خلج
جه نين ده) ايستيثناسيز رسمي ديل ايستاتوسو الده ائتمه لريني (مئدىيا، تحصيل،
ايداري سيستئم لرده) دستکله يير.
-
-
آذري
(تورك) ميللي دئموکراتيک حرکتي، آذريلرين (توركلرين) کومپاکت اولاراق
ياشـاديقـلـاري بؤلـگـه لـرده، يعنىائتنيك (جنوبى) آذربايجان٫ قاشقاى ائكسكيلاوى
(قاشقاييستان) و خوراساندا افشار ائكسكيلاوى اوچون٫ اؤز ميللي حاکيمييت لريني قورما
حاققيني (شراييطه گؤره اوتونوم، فئدئره، کونفئدئره) طلب ائدير. ايراندا ياشايان و
کومپاکت بؤلگه يه صاحيب اولان ديگر ميللت – خالقلارين دا (بو آرادا خلج و تورکمن
لرين) هاميسينين
ايستـيثناسيز بو حاقدان فايدالانمالاريني دستکله يير. و خلجيستانين گله جک فئدئرال
آذربايجان ترکيبينده قالماسيني اويغون گؤرور (اصيل قرار صاحيبى خلج
خالقىدير).