http://www.adf-mk.org/

آذربايجان دموکرات فرقه سی/ سندلر

اسناد فرقه دموکرات آذربايجان (ترجمه فارسى)

حورمتلی اوخوجولار

بو سندلر اولدوغو کيمی، يعنی ۱۳۲٤_ ۱۳۲۵- جی ايللرده يازيلديغی اصطلاح و ادبياتلا، رداکته و ويرايش اولمادان تقديم اولونور:

آذربايجان دموکرات فرقه سينين مرامنامه سی

مرامنامه فرقه دموکرات آذربايجان (ترجمه به زبان فارسى)

«آذربايجان دموکرات فرقه سينين مرامنامه سی»

بو مرامنامه ۱٠ مهر ۱۳۲٤- جی ايل، آذربايجان دموکرات فرقه سينين بيرنجی قورولتايندا تصديق ائديلميشدير

مقدمه

عصريميزده وجودا گلن جهانشمول بويوک سياسی و اجتماعی حادثه لر گوستردی کی خالقلاری اسارت آلتينا آليب اونلارين زحمتيندن سوء استفاده ائتمه دن کئچينه بيلمه ين کهنه لميش و چوروموش اجتماعی وضعيتين محو اولماسی دووری گليب چاتميشدير٠

بوگون دونيانين خالقلاری آچيقدان - آچيغا ظلم و فشار زنجيرلرينی ابدی اولاراق قيريب، بشريتين بويوک قربانلار بهاسينا قازانديغی آزادليغی هر قيمته اولورسا اولسون ساخلانماق ايسته يرلر. اونا گوره هر يئرده  حاکميتينی ساخلاماغا جان آتان بير اووج ظالملر ايله آزادليق ايسته ين خالقلار آراسيندا قيزغين مبارزه، گونی - گوندن شدتلنير٠

بوگون اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جهتدن ابتدايی حالدا ياشايان طايفالار و قبيله لر بئله، هر جور فشار و تضييقين عليه نه چيخيب، اوز حياتلارينی مستقل و آزاد طرزده قورماق ايسته يرلر٠

متفقلرين و دموکراتيک قوه لرين جهانگيرليک فکرينه دوشن و بين الملل ارتجاع مرکزی اولان فاشيست آلمانياسی اوزه رينده غلبه چالماسی نه اينکی اروپانين ايره ليده گئدن خالقلارينی وحشت و اضطرابدان خلاص ائتدی، بلکه بوتون دونيانی و او جمله دن شرقين صنايع جهتدن داليدا قالميش ضعيف اولکه لرينده ياشايان خالقلارينيندا آزاد اولماق و دموکراتيک دولت ياراتماق اميدينی گوجلنديردی٠

آذربايجان اوز گله جه يينه بويوک اميدله باخان آزاد و دموکراتيک حيات ياراتماق اوچون هر جور فداکارليغا حاضر اولان اولکه لردن بيری دير٠

يوز ايللرله خالقيميزی اسارت آلتيندا ساخلاماق سياستينی تعقيب ائدن داخلی و خارجی جنايتکارلار، ميليونلارجا آذربايجانليلارين قان تر ايله وجوده گه تيرديکلری ثروتی سووکوب آپارماقلا کفايتلنمه يب اونون بويوک تاريخينی، قديم مدنيتينی، آهنگدار ديلينی، بير سوزله ملی وارليغينی انکار ائدير و اونو اسارت حاليندا ساخلاماغا چاليشيرلار. لاکين خالقيميز هئچ بير زامان دوشمنلرينه باش ايمه ميشدير. او آغير مبارزه لرده اوز تورپاغينين شرافتينی ساخلاماغا موفق اولوب، اوز تاريخينی، ديلينی و مدنيتينی حفظ ائتميشدير٠

ستارخان و شيخ محمد خيابانی کيمی بويوک سيمالار آذربايجان خالقينين آزادليقی اوغروندا آپارديقلاری مبارزه لرده بويوک فداکارليقلار گوسترميش و دونيانی حيرته سالميشدير. استبداد و ارتجاع عليه نه مبارزه ده آذربايجان خالقی بوتون اوز هموطنلرينه کومکلر ائتميشدير. ايندی ده ايراندا حقيقی آزادليق - استقلال و دموکراسی اصول اداره ياراتماق آذربايجان خالقيني عالی هدفی دير. او، ايراندا اقليت تشکيل ائدن بوتون ملتلرين او جمله دن کوردلر و باشقالارينين آپارديقلاری آزادليق حرکاتينين اونده گئدنلريندن ساييلير. ايرانليلارين هاميسينی بيرلشديرن و دوست ائدن ده بو آرزو و آمالدير. چونکی رضاخان استبدادينين ظلمی بو خالقلارين هاميسينی آياقدان سالميشدير. بو ماجرا بير ده تکرار اولورسا، يئنه بوتون ايران خالقينی استثناسيز بير صورتده فلاکته سوق ائده جکدير. رضاخان استبدادی هيتلرين فاشيست افکار و آمالينی وطنيميزه کئچيره رک ظلم و اسارتی گوجلنديردی. ايران داخلينده ياشايان آذربايجانلی، کورد و باشقالاری دوغما آنا ديلينده يازيب اوخوماق، کتاب و روزنامه لر نشر ائتمک، صنعت و تئاتر اثرلری ياراتماق، يئرلی اداره و محکمه لرده آنا ديليندن استفاده ائتمک امکانينی منع و قدغن ائتدی. نتيجه ده خالقلار آراسيندا بويوک نفاق وجودا گه تيردی. بو استبداد هيکلی نی يخيلماسيندان دورد ايل کئچديينه باخمياراق يئنه ده او منحوس سياست داوام ائتمکده دير. بئله کی اونی ميدانا چيخاران مرتجع عنصرلر، گئت - گئده حياسيزلاشاراق خالقا هجوما کئچيب اونون دموکراتيک حرکاتينی بوغماقداديرلار٠

ارتجاع، مملکتيميزين صنايع جهتدن ترقی ائديب گوجلو و قدرتلی اولماسينی ايسته مير، اونو، نوح اياميندان قالما وضعيتده ساخلاماغا جهد ائدير. خصوصا خالقلاريميزين ترقی چرخينی گئری دوندرمک ايسته ين بو مرتجعانه سياست عليه نه جدا قيام ائديلمه ليدير٠

بوتون ايران خالقلارينين عمومی آرزولاريندان باشقا، آذربايجانين بير چوخ يئرلی خصوصيت لريده وار دير کی خالقيميزين فکری بو بويوک سياسی، اقتصادی و مدنی خصوصيتلرله مشغولدور. بيز وار قوه ميزله اوز ملی وارليغيمزی اثبات ائديب وطنيميزين طالع و مقدراتينی اوز گوج و اراده ميزله تعيين ائتمه لييک. دونيا وضعيتينين ياراتديغی فرصتدن استفاده ائديب، حياتيميزی ايسته دييميز کيمی يعنی حقيقی دموکراسی اصولدا آزاد ياشاماق اساسی اوزره قورمالييق. بو فرصتدن استفاده ائتمک اوچون طبقه و صنفی آيريليغی نظرده توتمايب هر بير آزاديخواه آذربايجانلينين چاليشماسی لازمدير. بوتون آذربايجاندا ياشايان جماعت، مليت و ديل آيريليغينی نظره آلمايب بو يولدا ال-اله وئريب سعی و تلاش گوسترمه ليدير. دموکراسی و آزادليق ايده يا يولوندا بوتون وطنداشلار واحد بير تن کيمی بيرلشمه لی و هر جور مبارزه يه حاضر اولماليدير٠

آذربايجان ايرانين آيری يئرلری کيمی معاصر و مدنی مملکتلردن يوز ايللرله دالی قالميشدير. عصريميز ماشين، الکتريک، علم عصری و بويوک صنايع و ماشينلار ايله تجهيز اولونموش صنعت و فلاحت (اکينچيليک) عصريدير. بيز افتخارلا دولو تاريخيميز لايق اولماق، اجداديميزين عظمت و شهرتينی يئنی دن جانلانديرماق فکرينده ييک. وطنيميزی مترقی صنايع و حقيقی دموکراتيک بير اولکه يه چئويرمه لييک، يوخسا گوجليلرين اسارتی آلتيندان قورتارا بيلمه ييب چوخ تئز بير زاماندا محو اولا بيله ريک٠

سياسی، اقتصادی و مدنی حياتينی زامانين تقاضاسينا گوره قورا بيلمه ين، چوروموش کهنه اجتماعی وضعيتين منگنه سينده اسير قالان بير ملت، اوزون بير مدت اوز استقلال و آزادليغينی ساخلاماقا موفق اولوب، امپرياليست دولتلرين اسارتيندن خلاص اولا بيلمز. بو اجتماع و طبيعتين پوزولماز قانونلارينداندير. اونا گوره آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی، آذربايجانين صنايع، تجارت و علمی فلاحت جهتدن ترقيسی نی، حقيقی خالق حاکميتی و ملی دموکراتيک اصولونين غلبه سی اوچون ضروری شرطلردن سايير٠

فـرقـه ميز ائله بير زاماندا ايشه باشلاير کی بوتون  دونياده دموکراسی جبهه سينين غلبه چالديغی کيمی دونيانين ضعيف و گوجسوز ملتلری آتلانتيک منشوری اساسی اوزه رينده اوز حياتلارينی ايسته ديکلری کيمی قورماق حقوقينی الده ائتمه يه موفق اولموشلار٠

ملی دموکراتيک بير تشکيلات اولان آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی، ايرانين و بالاخص آذربايجانين خصوصيتلرينه گوره اوزونون ان ياخين وظيفه لرينی آشاغيداکی شکيلده تعيين ائدير؛

عمومی سياسی مسئله لر

ه۱- آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی ايرانين تماميت و استقلالينی مدافعه ائتمکله برابر آذربايجانين ملی و يئرلی خصوصيتلرينی نظره آلاراق اونون اقتصادی، سياسی و مدنی ترقيسينی سرعتلنديرمک مقصدی ايله بلا تاخير ايالت و شهر انجمنلرينين انتخابينا باشلاماسنی طلب ائدير٠

ه۲- آذربايجانا ايران داخلينده اقتصادی، تجارت، مدنی، ديل و فرهنگ جهتدن محلی مختاريت و اوز حياتينی ايسته دييی کيمی قورماق اوچون گئنيش حقوقلار تحصيل ائتمک فـرقـه ميزين ان اساسی وظيفه لريندندير٠

ه۳- فـرقـه ميز فرد آزادليغينين تامين ائديلمه سينی انسانليق و هموطنليک حقوقونين مقدس اساسلاريندان سايير و اونون يولوندا مبارزه ائدير٠

ه٤- مملکتی فلاکته سوق ائتميش اونون اقتصادی، اجتماعی و سياسی تنزلينا سبب اولوب خالقی ظلمت و جهالتده ساخلايان مستبدلر حاکميتی، جدی صورتده محو ائديلمه ليدير و بير داها ديکتاتورليغا يول وئريلمه مه ليدير٠

ه۵- خالقا سوز آزادليغی، وجدان آزادليغی، مطبوعات آزادليغی، اجتماع و تشکيلات آزادليغی وئريلمه ليدير. مستبدلر و فاشيزم افکارينی تبليغ ائدن مرتجعلر بو بويوک نعمتلردن محروم ائديلمه ليدير٠

ه۶- خالقين عمومی رای وئرمه سی يولو ايله مملکتين دردلرينی قانان و اونون يارالارينی ساغالتماق ايسته ين و بونا قادر اولان حقيقی خالق دموکراتيک دولتی ياراديلماليدير٠

ه٧- استثناسيـز اولمـاق اوزره ۲٠ ياشـينا چـاتميـش بوتون کيشـی و آروادلار انتخـاب ائتـمه يه، ۲٧ دن ۸٠ ياشينا چاتانلار انتخاب اولماق اختياری وئريلمه ليدير. انتخاباتدا تهديد و تطميع کيمی خائنانه حرکتلرين قطعی صورتده قاباغی آلينماليدير. خالق مستقيم، متناسب و مخفی بير صورتده اوز قانونی رای اينی بيلديرمک امکانينا مالک اولماليدير. آنجاق بو يول ايله حقيقی خالق نماينده سی اولان وطن و ملت خادملرينی انتخاب ائتمک ممکن اولا بيلر٠

تبصره - انتخابات بوتون مملکتده تاخيرسيز اولاراق معين و قيسا بير مدتده انجام تاپماليدير٠

ه۸- بوتون متفق و دموکراتيک ملتلر و خصوصا ياخين قونشوموز اولان شورا جمهوريتلری اتفاقی ايله اولان صميمی دوستلوقيميزی ساخلاماق خارجی سياستيميزين اساسينی تشکيل ائتمه ليدير٠

ه٩- دولت تشکيلاتی استبداد و ديکتاتورليق طرفدارلاريندان و فاشيست فکرلی آداملاردان تميزلمنه ليدير. دولت قوللوقچيلاری مثلا ژاندارم و پليس مامورلارينين قانونسيز و تجاوزکارانه حرکتلرينه هئچ وجه ايله يول وئريلمه مه ليدير. اختلاس و رشوت خورليق تمامی ايله آرادان قالديريلماليدير٠

اقتصاد و تجارت مسئله لری حاقيندا

آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی مملکتی ترقی يولونا چيخارتماق و خالقين آزادليغينی خارجی و داخلی ارتجاعين تعرضيندان قوروماق اوچون وطنيميزين اقتصادياتينين اساسلی صورتده  ده ايشيلمه سينی و آشاغيداکی اقتصادی تدبيرلرين حياتا کئچيريلمه سينی لازم و واجب بيلير؛

ه۱٠ - دوورونی کئچيريب، چوروموش اقتصادی اصول، معاصر و عالی اقتصادی اجتماعی شرايط ايله عوض اولونماليدير. خالقيميز اوز ملی آغير صنايع اينی وجودا گه تيريب اونو معاصر بير حالا سالماليدير و ائله تدبيرلر گورمه ليدر کی چوخ تئز بير زاماندا اولکه ميز صنايع محصولينا اولان احتياجينی اوز کارخانالاری واسطه سی ايله تامين ائتمک ممکن اولسون و مملکت دچار اولديغی فقر و فلاکتدن نجات تاپيب، مترقی و ثروتمند مملکتلر سيراسينا کئچه بيلسين٠

ه۱۱- استبداد دوورينده آپاريلان خائنانه سياست نتيجه سينده آذربايجانين ثروتلری چکيليب آپاريلميش و اوردا نه بير گورکملی کارخانا و نه بير فابريکا نه ده آيری بير مهم صنعت اوجاغی وجودا گلمه ميشدير. بونو نظره آلاراق آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی آذربايجاندا ملی صنايع ياراديلماسينی فابريک، مکتب و مريضخانا وجودا گه تيريب و يوللارين چکيلمه سی اوچون وسيله لر وجودا گلمه سينی جدا طلب ائدير و ايالت و ولايت انجمنلری واسطه سی ايله بونا نائل اولاجاقينا اينانير. آذربايجانين گليرينين بويوک قسمی يوخاريداکی تدبيرلری ايله آذربايجانين آبادليغينا صرف ائديلمه ليدير٠

ه۱۲- تجارتی هر جور واسطه لرله گئنيشلنديرمک و خالقين مادی حياتينی ياخشيلاشديرماق اوچون ايشسيزليک عليه نه قطعی تدبيرلر گورولمه ليدير. اقتصادی حيات و تجارت ايشلرينی ائله آپارماق لازمدير کی عموما تجار، خصوصا خيردا و اورتا آل وئرچی و اصناف، اقتصادی چتينلييه راست گلمه سين. بوتون مملکتده اقتصادی ديريليک جانلانسين و خالقين مادی حيات شرايطی ياخشيلاشسين٠

ه۱۳- پولون قيمتدن دوشمه سينين قاباغينی آلماق اوچون تدبيرلر گورولمه ليدير٠

ه۱٤- زحمتکش و يوخسوللارين اشتراکی ايله توليد و تعاونی شرکتلر و خيردا کارخانالار ياراتماق، موجود دستگاهلار و ال کارخانالارينا کومک ائديب اونلارين افلاسدان قورتولماسينا همت صرف ائديلمه ليدير٠

ه۱۵- صنايع اين ترقی و تکاملينی سرعتلنديرمک، کارگرلرين وضعيتينی ياخشيلاشديرماق مقصدی ايله آشاغيداکی ماده لری قانون شکلينه سالماق لازمدير؛

آ- بوتون اولکه ده ۸ ساعتليک ايش گونی تعيين ائديلمه لی و اضافه ايشه متناسب علاوه مزد وئريلمه ليدير٠

ب- فهله، قوللوقچی و متخصصلر اوچون اجتماعی بيمه قانونی ياراديليب حياتا کئچيريلمه ليدير٠

ت- اتحاديه لر و تمام زحمتکش تشکيلاتلار حاقيندا خصوصی قانون ياراديلماليدير٠

پ- ۱٤ ياشينا قدر اوشاقلارين ايشله ديلمه سی قدغن ائديلمه ليدير. ۱٤ ياشيندان ۱۸ ياشينا قدر اولان اوشاقلار اوچون ايش مدتی ۶ ساعتدن آرتيق اولماماليدير٠

ج- يئتيم و احتياجی اولان اوشاقلارين ايشدن چيخاريليب کوچه لردن قالماماسی اوچون، دولتين حسابينا خصوصی يئتيم خانالار آچماق و مکتبلرده يوخسوللارين اوشاقلارينا تحصيلين داوام ائتديرمک اوچون پولسوز يئمک و پالتار وئريلمه ليدير٠

چ- ۱٤ ياشيندان ۱۸ ياشينا قدر اولان اوشاقلار اوچون خصوصی صنعت مکتبلری آچيلماليدير. بورادا اوشاقلار گونده ٤ ساعت ايشله مکله صنعت اورگنمه لی و ٤ ساعتدا درس اوخوماليديرلار٠

خ- تئزليکله خصوصی زحمت قانونی وضع ائديلمه ليدير٠

د- بوتون کارگر و مستخدملرين حقوقلاری محفوظ اولماق شرطيله اونلارا هفته ده بير گون استراحت گونی، آزادليق گونلری ملی و دينی بايراملاردا استراحت و ايلده بير آی مرخصليک وئريلمه ليدير٠

ذ- حامله آروادلارا وضه حمله ۶ هفته قالميش، وضع حملدن ۶ هفته سونرايا قدر مرخصليک وئريلمه ليدير. بوتون حقوقلاری محفوظ اولماق شرطی ايله٠

ه۱۶- خالقين منافعينی نظره آلماق شرطيله وئرگی اصولونا يئنيدن باخيلمالی و هر بير وطنداشين اقتصادی، صنعتی و گليرينه گوره وئرگی تعيين ائديلملی، غير مستقيم وئرگيلر باجارديقجا آزالماليدير٠

ه۱٧- گوستريلن اقتصادی تدبيرلری حياتا کئچيرمک اوچون کافی سرمايه ايله آذربايجان ملی  بانکی تشکيل ائديلمه ليدير٠

فلاحت حاقيندا

آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی، آذربايجان کندليسينين آج- يوخسول حالا  دوشمه سينين گناهينی ايندينه قدر کندلرده اولان فئودال (دره بيليک) اصوليندا گورور. بونا گوره ده فـرقـه حساب ائدير کی؛

ه۱۸- تئز بير زاماندا کندلی ايله ارباب مناسبتينی معين ائتمکدن اوتری خصوصی قانون وضع ائديلمه ليدير. دولت يئرلرينی (خالصه تورپاقلاری) فوريتله کندليلره پولسوز اولماق شرطی ايله پايلاماق لازمدير. همچنين استبداد دوورينين طرفداری اولان و آذربايجانی قويوب قاچميش مالدارلاريندا املاکی مصادره اولونوب، کندليلرين اختيارينا وئريلمه ليدير٠

ه۱٩- کندليلره فلاحتی جانلانديرماق و اکينه جه يی آرتيرماق مقصديله اوزون مدتلی و نازل تنزل ايله چوخ بورج وئرمک اوچون بانک کشاورزينين ايش شرايطينی، ده ايشديريب اونو بو احتياجی تامين ائتمه يه قادر بير حالا سالماق لازمدير٠

ه۲٠- بعضی اربابلار طرفيندن تحميل ائديلميش بدعتلر، بی رحمانه وئرگيلر قالديريلمالی و ائله بير شرايط ياراديلمالی دير کی کندلی اوز محصولی ايله عائله سينی اداره ائديب انسانا لايق اولان بير حيات قورا بيلسين٠

ه۲۱- فلاحت ايشينی نظاما سالماق و زحمتکش کندلينين وضعيتينی ياخشيلاشديرماق اوچون کندلرده کندلی جمعيتلری ياراديلمالی و بو جمعيتلری کندليلرين اوزلری اداره ائتمه ليديرلر٠

ه۲۲- کندخدالار کندليلرين آراسيندان سئچيلمه ليدير٠

ه۲۳- فلاحتی، معاصر علم و صنعتين بويوک موفقيتلری اساسيندا قورماق اوچون دولت کندليلره تراکتور و ساير فلاحت ماشينلاری ايله کومک ائتمه ليدير٠

ه۲٤- ژاندارم و دولت قوللوقچولارينين اوز مقاملاريندان سوء استفاده ائديب کندليلرين وار يوخلارينی اللريندن آلمالارينا يول وئريلمه مه ليدير٠

ه۲۵- آذربايجان کندليسينی قوراقليق و سوسوزليق قورخوسيندان قورتارماق اوچون دولت حسابينا چشمه لر وجودا گه تيريب، آرتيزين قويولاری قازديرماق و اونلارا چايلار و گووللرين سويوندان لازمينجا استفاده ائتمک امکانی وئريلمه لی، بو يوللار ايله فلاحت محصولينی آرتيرماق و کندلينين وضعيتی ياخشيلاشديريلماليدير٠

خالق معارفی حاقيندا

آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی، سوادسيزليق و جهالت ايله مبارزه ائتمک اوچون خالق معارفی حاقيندا آشاغيداکی وظيفه لری ايره لی سورور؛

ه۲۶- مجلس شورای ملی طرفيندن تصويب ائديلن مجانی و اجباری تعليماتين سريع بير صورتده اجراسينی طلب ائتمک٠

ه۲٧- آنا ديلی، ملی مدنيتين ترقيسی اوچون قدرتلی بير واسطه دير. اونا گوره بالالاريميز بالاتاخير ايستر دولتی، ايسترسه خصوصی مدرسه لرده اوز آنا ديليميزده تدريس ائديلمه ليديرلر. بونون اوچون بالاتاخير درس کتابلاری و ساير تدريس لوازماتی حاضرلاماق لازمدير. آذربايجاندا ياشايان باشقا ملتلر، کوردلر، آسوريلار و باشقالاريندا اوز آنا ديللرينده مدرسه آچماق حاق و اختياری ايله فـرقـه ميز کاملا موافقدير٠

ه۲۸- آذربايجان خالق معارفينين ترقی و تکاملينی تامين ائتمک اوچون تبريزده ملی دانشگاه وجودا گه تيريلمه ليدير٠

ه۲٩- ياشليلاری سوادلانديرماق، اونلارا معين و خصوصی بيليک وئرمک اوچون بوتون شهر و کندلرده آيريجا مکتبلر و صنعت ائولری آچيلماليدير. بو مکتبلرده مادی سهولت و تحصيل شرايطی ياراتماق و اونلاری معلم جهتيندن تامين ائتمک اوچون خصوصی تدبيرلر گورمک لازمدير٠

ه۳٠- ابتدايی مکتبدن توتموش عالی مکتبلره قدر بوتون درس کتابلاری و برنامه لرينه يئنيدن باخيلمالی، استبداد و ظلم تبليغ ائدن سوزلر تمامی ايله اونـلاردان چيخاريليب آتيلمالی و ته زه نسـلی دموکـرات و آزاديخواه روحـدا تربييه ائتمـک اوچون ته زه درس کـتابلاری و برنامه لر ياراديلماليدير٠

ه۳۱- شهرلرده و کندلرده معارف و علم اوجاقلارين ساييی آرتيريلمالی، کتابخانالار، قرائتخانالار تشکيل ائديلمه لی، اهالی اوچون منتظم صورتده کنفرانسلار وئريلمه لی، علم و فرهنگ واسطه سی ايله خالقيميزين نقصانلارينی آرادان آپارماقدان اوتری اونلاری مبارزه يه جلب ائتملی، يئنی نسليميزی محو ايليين ترياکخانالار، اخلاقسيز ائولری و قومارخانالار آرادان گوتورولمه ليدير. بوتون بو ايشلردن مقصد خالقين گوزونی آچماق، اخلاق و معنوياتينی يوکسه لتمک، اونو وطن نين استقلال و آزادليغينی ساخلاماق و قوروماق اوچون جدی مبارزه لره حاضرلاماقدان عبارتدير٠

خالق صحيه سی

خالقين ساغلامليغی اونون حيات مبارزه سی اوچون مهم شرطلردندير. بونا گوره ده خالق صحيه سينين قيدينه قالماغی آذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی بويوک مسئله لردن بيلير. او خصوصدا آشاغيداکی تدبيرلرين حياتا کئچيريلمه سينی طلب ائدير؛

ه۳۲- موجود ناخوشلاری ساغالتماق کافی دئييل. امراضين قاباغينی آلماق اوچون جدی تدبيرلر گورمک لازمدير٠

ه۳۳- کوچه لرده، بازارلاردا، ائولرده ناتميزلييه، چيرکابا، پينتی لييه يول وئريلمه مک اوچون تدبيرلر گورونمه ليدير٠

ه۳٤- قيزديرما- تيتره تمه (مالارييا) عليه نه جدی مبارزه آپاريلماليدير و بو کيمی مهلک مرضلری توره دن سببلر آرادان قالديريلماليدير. باتاغليقلار قورودولمالی، باغلار و آغاجلارين ساييی آرتماليدير٠

ه۳۵- کئچلليک، تراخوما و ساير مسری ناخوشليقلاری آرادان قالديرماق اوچون دولت جدی تدبيرلر گورملی و بو ايشه مادی و معنوی کومک يئتيرمه ليدير٠

ه۳۶- اهاليه گونده ليک حياتينا لازم اولان صحيه معلوماتی وئرمک اوچون کنفرانسلار تشکيل ائتملی، راديو واسطه سی ايله خالقی باشا سالمالی و بو مقصدله خصوصی کتابچالار نشر اولونماليدير٠

ه۳٧- گله جک نسلين تربيه سی اوچون شهرلرده و کندلرده کورپه لر و ياشلی اوشاقلارا مخصوص جمعيتلر و دولت حسابينا تربيه ائولری آچيلماليدير٠

ادبيات، اينجه صنعت و مطبوعات

ه۳۸- خالقين معنوی و روحی غذاسی اولان ادبيات و اينجه صنعتين (هنر) ترقيسی اوچون هر بير شرايطی ياراتماق لازمدير. بو مقصدله تبريزده، آذربايجان يازيچيلاری و هنرورلر جمعيتی تشکيل اولونماليدير. بو جمعيتلرين آذربايجانين باشقا شهرلرينده و کندلرينده ده شعبه لری اولماليدير٠

ه۳٩- يازيچی و هنر صاحبلرينين زحمت حاقلارينی و ياراديجيليق حقوقينی تامين ائتمک اوچون دولت بودجه سينده کافی مقداردا بودجه تخصيص ائديلمه لی، هنرورلرين وجودا گه تيردييی اثرلره مکافات وئريلمه ليدير٠

ه٤٠- نقاشليق، مجسمه سازليق و موسيقی ساحه سينده آذربايجان خالق ياراديجيلارينين ابدی صنعتلرينی ساخلاماق مقصديله دولت طرفيندن موسسه لر و (آتليه) کارگاهلار وجودا گه تيرمه لی و استادلارين الينين آلتيندا استعدادلی جوانلارا صنعت اوره ديلمه ليدير٠

ه٤۱- آذربايجانين تاريخی يادگارلارينی حفظ ائتمک اوچون ملی بير موزه وجودا گه تيرمک لازمدير٠

ه٤۲- آذربايجان ديلينده کتاب نشرينه مانع اولان آداملار، وطن خائنی و خالق دشمنی کيمی مسئوليته آلينماليدير٠

ه٤۳- معلملرين، دولت اداره لرينده ايشله ين خيردا مامورلارين معاشلاری تامين اولونماليدير٠

ه٤٤- تئاترين بويوک اجتماعی تربيه اوجاغی اولدوغونی نظره آلاراق، تبريز و باشقا آذربايجان شهرلرينده اولان تئاترلارين مخارجی دولت طرفيندن تامين ائديلمه ليدير٠

ملی مسئله

ه٤۵- ايران مملکتينين داخلينده ياشايان هر بير ملتين داخلی مختاريت و اوز مقدراتينی تعيين ائتمک حقوقی، ايالت و ولايت انجمنلری واسطه سی ايله تامين ائديلمه ليدير٠

ه٤۶- آذربايجانليلار کيمی خصوصياته مالک اولان ايران خالقلاری، اجتماعی تشکيلاتلار و دولت اداره لرينده اوز آنا ديللريندن استفاده ائتملی و بو اداره لرده ملی ديللر مانع سيز اولاراق ايشله ديلمه ليدير٠

محکمه ايشلری

ه٤٧- رضاخان دووره سينده حقه بازليق و زور ايله کئچيريلميش بوتون ارتجاعی قانونلار لغو ائديليب اونون عوضينده آزادليق و دموکراسی اصولا اويغون قانونلار وضع ائديلمه ليدير و قاضیلرين استقلالی قطعی صورتده تامين اولونماليدير. شهربانی و ژاندارم مامورلارينين حقوقی و قضايی ايشلره قاريشمالارينا جدا سون قويولماليدير٠

ه٤۸- محکمه لر هر جور تضييقدن آزاد اولمالی و آنجاق عدالت و حاققا آرخالانمالی، سياسی و مطبوعاتی محاکمه لر هيات منصفه حضوری ايله اجرا ائديلمه ليدير. محکمه لرده ايشلر چوخ سريع بير صورتده انجام وئريليب متهملری بلاتکليف ساخلاماق جرم محسوب اولونماليدير. محکمه و مدعی العموم مين رسمی امری اولمادان هئچ بير کسين ائوينه گيريب تفتيش ائتمک اولماز. شهـربانی و ژاندارم مظـنون اولـديغـی اشخـاصی انضبـاط طريقـيله ۲٤ ساعاتدان آرتيق توقيفده ساخليا بيلمز. گناهسيز حبس و تبعيدلر جرم حساب اولونوب، اونا مرتکب اولانلار جزالانماليديرلار٠

ه٤٩- کئچميش جنايتکارلاری محکمه يه جلب ائديب و اونلارين۲٤ساعاتا حسابلارينا يئتيشيب، جرملری اثبات ائديليرسه فورا جزالانماليدير٠

ارتش حاقيندا

ه۵٠- ارتشين اصلاحی و اونون دموکرات اولکه يه لايق بير ارتش کيمی اداره اولونان مناسب بير وضعه سالينماسی، همچنين نظام وظيفه قانونی خالق نفع اينه، ده ايشيلمه سی لازمدير٠

(ترجمه فارسى)

«مرامنامه فرقه دموکرات آذربايجان»

اين مرامنامه در نخستين کنگره فرقه دموکرات آذربايجان در دهم مهر ماه ۱۳۲٤ به تصويب رسيده است

مقدمه

تحولات بزرگ سياسی و اجتماعی جهانشمولی که در عصر معاصر به وقوع پيوست نشان داد که دوره اضمحلال اوضاع اجتماعی پوسيده و کهنه ای که بدون در اسارت نگه داشتن ملل جهان و سوء استفاده از زحمت آنها قادر به ادامه حيات نيست، فرا رسيده است.

امروز ملل دنيا بطور آشکار زنجيرهای ظلم و جور را برای هميشه پاره نموده و می خواهند به هر قيمتی که شده آزاديهايی را که بشريت به بهای قربانيهای بزرگ بدست آورده است حفظ و نگه دارند. بهمين اين خاطر نيز در تمامی زمينه ها بين طرفداران دموکراسی و ارتجاع و بين عده ای ظالم که سعی بر حفظ حاکميت خود دارند و خلقهايی که خواستار آزادی می باشند روز به روز مبارزه ای شديد در حال اوج گرفتن است.

امروزه حتی طوايف و قبايلی که از لحاظ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به حالت ابتدايی به زندگی خود ادامه می دهند نيز بر عليه هر گونه ظلم و ستم قيام نموده و می خواهند زندگی خود را بصورت مستقل و آزاد بنا نهند.

پيروزی متفقين و نيروهای دموکراتيک بر آلمان فاشيست که در فکر تسخير جهان و کانون ارتجاع بين المللی بود نه تنها خلقهای پيشرو اروپا را از وحشت و اضطراب خلاص نمود، بلکه اميد برای ايجاد دولتی دموکراتيک و آزاد را در کل ممالک دنيا منجمله کشورهای ضعيف، غير صنعتی و عقب مانده شرق را به ارمغان آورد.

آذربايجان يکی از مناطقی است که به آينده درخشان خود اميدوارد بوده و برای ايجاد نظامی آزاد و دموکراتيک آماده هر گونه فداکاری می باشد.

جنايتکاران داخلی و خـارجی که طی سده های گذشته سياست در اســارت نگه داشتن خلقمان را دنبال نموده اند، به غارت و چپاول ثروت مادی و معنوی ميليونها آذربايجانی که با عرق جبين و خون خود بدست آورده اند بسنده نکرده و تاريخ بزرگ و سرفراز، فرهنگ کهن، زبان موزون و در يک کلام هستی ملی آن را منکر شده و سعی در اسارت نگه داشتن آن را دارند. ولی خلقمان در هيچ برهه ای از زمان در مقابل دشمن سر فرود نياورده و با مبارزه خود موفق به دفاع از شرافت خاک خود شده و تاريخ و زبان و فرهنگ خود را حفظ نموده است.

شخصيتهای بزرگی چون ستارخان و شيخ محمد خيابانی در مبارزات خود در راه رهايی ملت آذربايجان فداکاريهای بزرگی از خود نشان داده و ملل دنيا را به حيرت وا داشته اند. ملت آذربايجان به تمامی هموطنان خود در مبارزه بر عليه استبداد و ارتجاع هميشه ياری رسانده و اکنون نيز کسب آزادی و استقلال و ايجاد اصول نظام دموکراسی واقعی در ايران هدف عالی خلق آذربايجان می باشد. ملت آذربايجان از پيشروان جنبشهای آزاديخواهی که ساير اقليتهای قومی ساکن ايران نظير کردها در راه آن تلاش می کنند، محسوب می شود، و اين نيز آرزو و هدفی است که همه ايرانيان را متحد و دوست نموده است، چرا که ظلم و استبداد رضاخان همه اين خلقها را از پا انداخته است. اگر اين ماجرا بار ديگر تکرار شود همه ملتهای ايران را، بدون استثناء، دوباره به فلاکت و تباهی سوق خواهد داد.

استبداد رضاخان با رسوخ و ترويج ايده و اهداف فاشيستی هيتلر در وطنمان، ظلم و اسارت را در آن تشديد نمود. امکان خواندن و نوشتن و نشر کتاب و روزنامه و ايجاد آثار هنری و تئاتر به زبان مادری و استفاد از زبان مادری در ادارات و ارگانهای قضائی محلی را برای آذربايجانيان و کردها و ساير اقليتهای قومی ساکن ايران را ممنوع و از آنها سلب نموده و در نتيجه اين اقدامات بين خلقهای ايران نفاق بزرگی بوجود آورد. عليرغم اينکه از فروپاشی اين نماد استبداد چهار سال می گذرد ولی باز اين سياست منحوس ادامه يافته و عناصر مرتجعی که اين سياست را به ميدان آورده اند رفته رفته جسورتر شده و با هجوم به خلقها در حال خفه نمودن جنبش دموکراتيک آنها می باشند.

واضح است که ارتجاع نمی خواهد کشورمان از لحاظ صنعتی رشد و توسعه يافته و قدرتمند و مقتدر شود، و سعی بر آن دارد که کشور را در وضعيت گذشته نگه دارد.

بديهی است بر عليه اين سياست مرتجعانه که می خواهد چرخ رشد و ترقی ملتمان را به عقب برگرداند جداً بايد قيام نمود.

علاوه بر خواستهای عمومی همه خلقهای ايران که خواست آذربايجانيان نيز می باشد، آذربايجان دارای خصوصيات خاص و ويژه محلی می باشد. اين خصوصيات در افکار و زندگی سياسی، اقتصادی و فرهنگی خلقمان بوضوح مشاهده می شود. ما بايد با تمامی نيرويی که در توان داريم هستی ملی خود را ثابت نموده و سرنوشت و مقدرات وطنمان را با نيرو و اراده خودمان تعيين نمائيم، بايد از فرصتی که اوضاع و شرايط فعلی دنيا فراهم آورده است بهره برداری نموده، زندگی خود را مطابق ميل و خواسته خودمان يعنی طبق اصول حقيقی دموکراسی و بر اساس زندگی آزاد بنا نهيم و برای استفاده از اين فرصت بايد تضاد طبقاتی و صنفی را کنار بگذاريم. در اين راه کوشش هر آذربايجانی آزاديخواه ضروری است. ملتهايی که در سرتاسر آذربايجان زندگی می کنند بايد بودن توجه به تفاوت مليت و زبان، در اين راه دست به دست هم داده و سعی و تلاش نمايند. تمامی هموطنان بايد در راه ايده آلهای دموکراسی و آزادی مانند يک بدن واحد متحد شده و برای هر گونه مبارزه ای حاضر و آماده باشند.

آذربايجان نيز، مانند ساير نقاط ايران، از کشورهای معاصر و متمدن دنيا صدها سال عقب مانده است. عصر معاصر عصر تکنولوژی، الکترونيک و عصر علم و صنعت و کشاورزی مجهز به تجهيزات و دستگاههای مدرن است. ما به فکر احياء دوباره شکوه و عظمت و شهرت پيشينيان خود و رسيدن به تاريخ پر افتخار خود هستيم. وطنمان را بايد به کشوری مترقی و صنعتی و يک کشور دموکراتيک حقيقی تبديل نمايم، در غير اينصورت از اسارت قدرتمندان رهايی نيافته و در مدتی کوتاه نابود خواهيم شد.

ملتی که نتواند زندگی سياسی، اقتصادی و فرهنگی خود را به اقتضای زمانه بنا نهد و در منگنه اوضاع اجتماعی پوسيده اسير مانده باشد، نمی تواند استقلال و آزادی خود را برای مدت طولانی نگه داشته و از اسارت دول امپرياليست رهايی يابد. اين از قوانين اجتناب ناپذير اجتماع و طبيعت است.

به همين سبب فرقه دموکرات آذربايجان، رشد و توسعه صنعتی، بازرگانی و علمی آذربايجان را يکی از شرطهای ضروری ايجاد حکومت حقيقی ملی و توفيق اصول ملی و دموکراتيک می داند.

فرقه دموکرات آذربايجان در شرايطی فعاليت خود را آغاز می نمايد که جبهه دموکراسی در تمام دنيا پيروز شده است و دولتهای کوچک و ضعيف دنيا نيز موفق شده اند بر اساس منشور آتلانتيک به حقوق ملی خود دست يابند و مقدرات خود را تعيين نمايند. فرقه دموکرات آذربايجان بعنوان يک تشکيلات ملی و دموکراتيک با در نظر گرفتن خصوصيات ايران و بالاخص آذربايجان واجب ترين وظايف خود را بصورت ذيل تعيين می نمايد؛

مسائل سياسی عمومی

۱- فرقه دموکرات آذربايجان با دفاع از استقلال و تماميت ارضی ايران و با در نظر گرفتن خصوصيات ملی و محلی آذربايجان جهت تسريع رشد و توسعه اقتصادی، سياسی و فرهنگی آن خواستار برگزاری فوری انتخابات انجمنهای ايالتی و شهری می باشد.

۲- يکی از اصلی ترين وظايف فرقه دموکرات آذربايجان، کسب خودمختاری فرهنگی، اقتصادی، بازرگانی، زبانی در چهارچوب ايران و کسب حقوق گسترده جهت تنظيم زندگی خود مطابق ميل و خواست خود برای آذربايجان می باشد.

۳- فرقه دموکرات آذربايجان تامين آزاديهای فردی را يکی از پايه های مقدس حقوق بشر و شهروندی شمرده و در اين راه مبارزه می کند.

٤- حکومت مستبدين که کشور را به فلاکت سوق داده و سبب تنزل اقتصادی، اجتماعی و سياسی آن شده و مردم را در ظلمت و جهالت نگهداشته است بايد بطور کامل محو شده و نبايد اجازه داده شود که بار ديگر ديکتاتوری برقرار شود.

۵- بايد به مردم آزادی بيان، آزادی انديشه، آزادی مطبوعات، آزادی تجمع و تشکيلات داده شود. مستبدين و مرتجعين تبليغ کننده تفکرات فاشيستی را بايد از اين امکانات محروم نمود.

۶- بايد دولت دموکراتيک حقيقی و مردمی که مسائل و مشکلات کشور را درک نموده و خواستار و قادر به حل آنها باشد، از طريق همه پرسی عمومی ايجاد شود.

٧- بدون استثناء بايد به تمامی مردان و زنانی که به سن بيست سالگی رسيده اند حق انتخاب کردن، و از سن ۲٧ تا۸٠ سالگی علاوه بر آن حق انتخاب شدن نيز داده شود. در انتخابات بايد از اقداماتی نظير تهديد و تطميع جداً جلوگيری شود.

بايد به مردم امکان داد تا بصورت مستقيم و مخفی از حق قانونی خود يعنی رای دادن استفاده نمايد. تنها از اين راه می توان خادمين وطن و ملت را که نمايندگان حقيقی مردم می باشند، انتخاب نمود.

تبصره : انتحابات بايد در سراسر کشور بدون تاخير و در زمان معين و کوتاه انجام شود.

۸- حفظ دوستی با همه ملل متفق و دموکراتيک، خصوصاً دوستی با همسايه شمالی مان يعنی اتحاد جماهير شوروی پايه سياست خارجی ما را تشکيل می دهد.

٩- دستگاه دولتی بايد از طرفداران استبداد و ديکتاتوری و افراد دارای افکار فاشيستی زدوده شود. به هيچ وجه نبايد به اعمال غير قانونی مامورين دولتی نظير ژاندارمها و شهربانی اجازه داده شود. همچنين اختلاس و رشوه خواری بايد بطور کامل از بين برود.

مسائل اقتصادی و تجاری

فرقه دموکرات آذربايجان بمنظور ترقی و توسعه کشور و حفاظت از آزادی مردم در مقابل تعرض ارتجاع خارجی و داخلی، تغيير بنيادين در اقتصاد کشور و اجرای تدابير اقتصادی زير را لازم و ضروری می داند؛

۱٠- اصول اقتصادی پوسيده که دوره اش به اتمام رسيده است بايد با شرايط اقتصادی و اجتماعی معاصر عوض شود. ملتمان بايد صنايع سنگين ملی خود را ايجاد کرده آنرا بصورت معاصر در آورد. چنان تدابيری بايد اتخاذ گردد که کشورمان در مدت کوتاه قادر به تامين احتياج خود به محصولات صنعتی از طريق کارخانجات خود باشد و کشور از فقر و فلاکتی که به آن دچار شده است رهايی يافته و در رده کشورهای مترقی و رشد يافته قرار گيرد.

۱۱- در نتيجه سياستهايی که در دوره استبداد به اجرا گذاشته شده است ثروتهای آذربايجان تاراج شده و هيچ کارگاه، کارخانه و مرکز صنعتی مهم ديگری تاسيس نشده است. با در نظر گرفتن اين مسئله فرقه دموکرات آذربايجان جهت ايجاد صنايع ملی و ايجاد کارگاه، مدرسه و بيمارستان در آذربايجان بطور جدی خواستار فراهم شدن امکانات برای اين امور می باشد و باور دارد که از طريق انجمنهای ايالتی و ولايتی می توان دست به چنين اقدامات زد. بخش اعظم درآمد آذربايجان از طريق تدابير فوق بايد صرف آبادی آذربايجان شود.

۱۲- به هر طريق ممکن بايد جهت گسترش بازرگانی و بهبود زندگی مادی مردم، با بيکاری مبارزه شده و در اين خصوص تدابير جدی اتخاذ گردد.

بايد به امور اقتصادی و تجاری چنان سامانی داده شود که بطور اعم تجار و بطور اخص کسبه خرده پا و متوسط و اصناف با مشکلات اقتصادی مواجه نشوند و در سراسر کشور حيات اقتصادی جان تازه ای گرفته و شرايط زندگی مادی مردم بهبود يابد.

۱۳- جهت پيشگيری از افت ارزش پول کشور تدابير لازمه و ضروری بايد اتخاذ گردد.

۱٤- بايد با مشارکت طبقه زحمتکش و کم درآمد شرکتهای توليدی و تعاونی و کارخانجات کوچک ايجاد شده و به کارگاههای توليدی کمک نموده و برای رهايی آنها از ورشکستگی همت گماشت.

۱۵- جهت تسريع رشد و توسعه صنايع و بهبود وضعيت کارگران مواد ذيل بايد بصورت قانون در آيد؛

الف) در سراسر کشور بايد مدت کار روزانه ۸ ساعت تعيين گردد و متناسب با اضافه کار انجام شده مزد اضافی پرداخت شود.

ب) بايد برای کارگران، متخصصان و خادمين، قانون بيمه اجتماعی وضع و به مرحله اجرا گذاشته شود.

پ) در مورد اتحاديه ها و تمامی سازمانهای کارگری قوانين خصوصی بايد وضع گردد.

ت) بايد کار کردن کودکانی که به سن چهارده سالگی نرسيده اند، ممنوع شده و مدت کار روزانه نوجوانانی که بين چهارده تا هجده سال سن دارند، بيشتر از شش ساعت نباشد.

ث) بايد برای جلوگيری از آواره شدن احتمالی کودکان يتيم و محتاج (بخاطر اجرای اين قوانين)، به حساب دولت يتيم خانه ايجاد شده و جهت ادامه تحصيل کودکان فقرا بايد به آنها تغذيه و لباس رايگان داده شود.

ج) بايد برای نوجوانان ۱٤ تا ۱۸ ساله هنرستانهای فنی ويژه ايجاد شده و در آنجا دانش آموزان با چهار ساعت کار در روز، فنون مختلف را ياد گرفته و چهار ساعت نيز درس بخوانند٠

چ) در مدت کوتاهی بايد قانون کار وضع شود.

ح) بايد با در نظر گرفتن حقوق، به تمامی کارگران و خادمين يک روز در هفته روز استراحت، تعطيلی در روزهای ملی و دينی و يک ماه مرخصی در سال داده شود.

خ) از ۶ هفته مانده به وضع حمل زنان آبستن مشغول بکار تا ۶ هفته پس از آن بايد به آنها مرخصی با حقوق داده شود.

۱۶- بايد با در نظر گرفتن منافع مردم، اصول پرداخت ماليات دوباره بررسی شده و مقدار مالياتها به نسبت وضعيت اقتصادی و درآمد شهروندان تعيين گردد و مالياتهای غير مستقيم تا حد ممکن کاهش يابد.

۱٧- بايد جهت به مرحله اجرا در آوردن تدابير اقتصادی مذکور، بانک ملی آذربايجان با سرمايه کافی ايجاد شود.

کشاورزی

فرقه دموکرات آذربايجان دليل فقر روستائيان آذربايجان را در اصول فئودالی می داند که تا به امروز حاکم بر روستاها می باشد. به همين علت فرقه اجرای اقدامات ذيل را ضروری می داند؛

۱۸- بايد به منظور مشخص و تنظيم نمودن روابط بين روستائيان و ملاکان، در حداقل زمان ممکن قانون ويژه ای وضع گردد. بايد زمينهای دولتی فوراً بين روستائيان بطور رايگان تقسيم شود. و نيز بايد املاک ملاکانی که طرفدار احياء دوباره استبداد بوده و آذربايجان را ترک نموده اند مصادره و در اختيار روستائيان گذاشته شود.

۱٩- جهت احياء کشاورزی و افزايش کشت و برای دادن وامهای طويل المدت و با بهره کم به روستائيان بايد فعاليت بانک کشاورزی تغيير و گسترش يابد بطوری که قادر به تامين اين احتياج باشد.

۲٠- بدعت گذاری و مالياتهای بی رحمانه ای که از طرف ملاکان تحميل شده است

بايد از ميان برداشته شود و چنان شرايطی ايجاد گردد که روستائی با در آمد حاصل از محصول خود بتواند خانواده خود را تامين و يک زندگی لايق انسانی را بنا نهد.

۲۱- بايد جهت تنظيم امور کشاورزی و بهبود وضعيت روستائيان زحمتکش، در روستاها انجمنهای روستايی ايجاد شده و انجمنهای مزبور بايد توسط خود روستائيان اداره شود.

۲۲- کدخداها بايد از ميان روستائيان انتخاب شوند.

۲۳- جهت بنانهادن کشاورزی بر پايه اصول و روشهای مدرن علمی و صنعتی، دولت بايد با قرار دادن تراکتور و ساير دستگاههای کشاورزی در اختيار روستائيان به آنان کمک نمايد.

۲٤- نبايد اجازه داده شود که ژاندارمها و مامورين دولتی با سوء استفاده از مقام خود، دار و ندار روستائيان را از دستشان در آورند.

۲۵- جهت نجات روستائيان آذربايجانی از خطر خشکسالی و کم آبی بايد به حساب دولت چاههای آب ايجاد شده و چاههای آرتزين حفر شده و امکان بهره برداری از آب برکه ها و تالابها داده شود تا بدين ترتيب محصولات کشاورزی افزايش يافته و وضعيت روستائيان بهبود يابد.

آموزش و پرورش عمومی

فرقه دموکرات آذربايجان جهت مبارزه با بی سوادی و جهالت در راستای آموزش و پرورش عموم اجرای موارد ذيل را ضروری می داند؛

۲۶- اجرای سريع قانون آموزش رايگان و اجباری تصويب شده از طرف مجلس شورای ملی.

۲٧- زبان مادری وسيله ای پر قدرتی برای رشد فرهنگ ملی می باشد. به همين خاطر فرزندانمان بايد بدون معطلی خواه در مدارس دولتی و خواه در مدارس خصوصی بزبان مادريمان آموزش ببينند، و در اين راستا لازم است که بدون تاخير کتب درسی و ساير امکانات تحصيلی مهيا گردد. فرقه دموکرات آذربايجان، حق باز نمودن مدارس برای ساير اقليتهای قومی نظير کردها و غيره بزبان مادريشان را محترم می شمارد.

۲۸- جهت تامين رشد و تکامل آموزش و پرورش عمومی آذربايجان بايد در تبريز دانشگاه ملی تاسيس گردد.

۲٩- برای باسواد نمودن بزرگسالان بايد در شهرها و روستاها بطور جداگانه مدارس و اماکن فنی- حرفه ای گشايش يابد. همچنين جهت ايجاد سهولت مادی و شرايط تحصيلی بايد تدابير ويژه ای اتخاذ شود.

۳٠- بايد کليه کتب و برنامه های درسی از مدارس ابتدائی گرفته تا آموزشگاههای عالی، از نو مورد بررسی قرار گيرد و از کلمات و جملاتی که ظلم و استبداد را تبليغ و ترويج می دهند بطور کامل تميز شده و جهت تربيت نسل جديد مطابق با اصول دموکراسی و روحيه آزاديخواهانه بايد کتب و برنامه های درسی جديد آماده گردد.

۳۱- بايد به تعداد مراکز آموزشی و علمی در شهرها و روستاها افزوده شده و کتابخانه ها و سالنهای مطالعاتی ايجاد شود. همچنين برای عموم مردم بايد بصورت منتظم کنفرانسهای مختلفی برگزار گردد. برای رفع نقصان و کاستيهای مردم با استفاده از علم و فرهنگ، بايد آنها را در اين راه به مبارزه دعوت و شويق نموده و ترياکخانه ها و خانه های فساد و قمارخانه های که نابود کننده نسل جوان می باشد، از بين برود. هدف از انجام اين امور آگاه نمودن مردم و ارتقاء اخلاق و معنويات آنها و آماده نمودن آن برای مبارزه جدی جهت نگهداری و حفظ استقلال و آزادی ميهن می باشد.

بهداشت عمومی

بهداشت و سلامتی مردم يکی از شروط مهم برای بقاء آنها می باشد. به همين خاطر فرقه دموکرات آذربايجان سلامتی و بهداشت مردم را يکی از مسائل جدی می داند که بايد به فکر آن بود. در اين راستا اجرا تدابير ذيل الزامی است؛

۳۲- تنها درمان و معالجه بيماران کافی نمی باشد، برای جلو گيری از مبتلا شدن به بيماريها بايد تدابير جدی اتخاذ شود.

۳۳- بايد جهت جلوگيری از آلودگی، چرکابه ها و ريخت و پاش در کوچه و بازار و اماکن مسکونی، تدابير مقتضی اتخاذ گردد.

۳٤- بايد بر عليه تب و لرز (مالاريا) مبارزه جدی صورت گيرد و علل چنين بيماريهای مهلکی بايد از ميان برداشته شود. بايد در اين راستا باتلاقها خشکانده شده و به تعداد درختان افزوده شود.

۳۵- برای از بين بردن بيماريهايی نظير کچلی، ورم و ساير امراض، دولت بايد تدابير جدی اتخاذ و در اين جهت کمکهای مادی و معنوی ارائه نمايد.

۳۶- جهت دادن اطلاعات بهداشتی ضروری و لازم برای زندگی روزمره مردم بايد کنفرانسهای مختلفی برگزار و از طريق راديو اين امور به آنها تفهيم شده و با اين هدف کتابچه های ويژه ای منتشر شود.

۳٧- در شهرها و روستاها به منظور تعليم و تربيت نسل آينده بايد مراکز ويژه خردسالان و نوجوانان گشايش يافته و به حساب دولت مراکز تربيتی ايجاد گردد.

ادبيات، هنرهای زيبا و مطبوعات

۳۸- جهت رشد و توسعه ادبيات و هنرهای زيبا که بمنزله غذای معنوی و روحی مردم می باشد بايد کليه شرايط لازم فراهم شود. در اين راستا بايد در تبريز کانون نويسندگان و هنرمندان آذربايجان ايجاد و اين کانون بايد در ساير شهرهای آذربايجان شعبات خود را داير نمايد.

۳٩- برای تامين حق الزحمه و حق تأليف نويسندگان و صاحبان هنر، در بودجه دولتی بايد به اين کار بودجه کافی تخصيص داده شده و جوايزی برای آثاری که هنرمندان آفريده اند، در نظر گرفته شود.

٤٠- به منظور نگهداری و حفظ آثار ابدی که هنرمندان مردمی آذربايجان در زمينه نقاشی و مجسمه سازی و موسيقی آفريده اند، بايد توسط دولت مؤسسات و کارگاههای هنری (آتليه) بوجود آمده و زير دست استادان هنرمند به جوانان پر استعداد

هنرهای مختلف آموزش داده شود.

٤۱- برای حفظ آثار تاريخی و ميراث فرهنگی آذربايجان بايد يک موزه ملی تاسيس گردد.

٤۲- اشخاصی که مانع انتشار کتب به زبان ترکی آذربايجانی می شوند، بعنوان خائن به وطن و دشمن مردم بايد بازداشت شوند.

٤۳- بايد معلمان و کارمندانی که در ادارت دولتی مشغول بکار هستند، با حقوق مکفی تامين گردند.

٤٤- با در نظر گرفتن اينکه تئاتر مرکز تربيت اجتماعی مهمی می باشد، هزينه های تئاترهای موجود در تبريز و ساير شهرهای آذربايجان بايد از طرف دولت تامين .

مسئله ملی

٤۵- برای هر ملتی که در داخل کشور ايران زندگی می کنند، بايد توسط انجمنهای ايالتی و ولايتی خودمختاری داخلی و حق تعيين سرنوشت داده شود.

٤۶- کليه ملتهای ساکن ايران که دارای خصوصيات مشابه با مردم آذربايجان هستند بايد در ارگانها و سازمانهای اجتماعی و ادارات دولتی از زبان مادری خود استفاده نموده و زبانهای ملی در اين ادارت بايد آزادانه به کار برده شود.

امور قضائی

٤٧- بايد کليه قوانينی که در دوره رضاخان بوسيله عوامفريبی و اعمال زور تصويب گرديده، فسخ شده و به جای آن قوانين جديد مطابق با اصول دموکراسی و آزادی وضع شود. همچنين استقلال قضات بايد قطعاً تامين گردد. به دخالت ماموران شهربانی و ژاندارمری در امور حقوقی و قضائی بطور جدی بايد خاتمه داده شود.

٤۸- دادگاهها بايد از هر گونه اعمال فشار بر آنان آزاد بوده و تنها متکی بر عدالت و حق باشند. دادگاههای سياسی و مطبوعاتی بايد با حضور هيئت منصفه برگزار شوند. بايد در دادگاهها امور بصورت سريع انجام گردد. بلاتکليف نگاه داشتن متهمين جرم محسوب می شود. بدون وجود حکم رسمی دادستانی نمی توان وارد

خانه کسی شده و تفتيش نمود. شهربانی و ژاندارمری نمی تواند افراد مورد سوء ظن را بيش از ۲٤ ساعت تحت بازداشت نگه دارد. حبس و تبعيدهای بدون گناه جرم محسوب شده و کسانی که به اين امر اقدام نموده باشند، مجازات می گردند.

٤٩- بايد مجرمين سابق را جلب نمود و در مدت ۲٤ ساعت به کار آنها رسيدگی کرد. چنانچه جرم آنها ثابت شود، بايد بدون معطلی مجازات شوند.

ارتش

۵٠- بايد ارتش اصلاح گردد تا بتواند بعنوان ارتش لايق يک کشور دموکراتيک اداره شود. همچنين قانون نظام وظيفه يابد به نفع مردم تغيير يابد.