حبيب ساهير

باخ ، فجر ظولمتين بوزاران پرده سين آچير،
مشريقده آتشى قيزاران گون بوغولماسين
بير آيه دير کی قيرميزی خطله يازير سحر،
کيمسه قارانليغا دؤنوبن، سجده قيلماسين!

بنگر!
پرده ی خاکستری شونده ی ظلمت را
سپیده می گشاید
تا نگیرد راه نفس را
در شرق
بر
خورشید آتشین شعله ور.
آیه ایست که رقم می زند سحر
به خط سرخ
تا رو نکند کس به قبله ی تاریکی و،
سجده نیاورد.

* * *

گونش باتاندا، اوزاقدان ائشيتدييين سسلر،
او قوملو چؤلده گزن يئللرين حزين سسىدير
ائشيتدييين آرازين آل ايشيقلارىيلا آخان،
گوموشلو دالغالارين گورلايان درين سسىدير.
او دويدوغون آجىليقلار غزللريمده منيم،
کؤنولده گيزلی قالان اسکی غملرين سسىدير.

غروب گاهان، آوای دوردست،
صدای محزون بادهاست
سرگردان در شنزار.
ازارس ، با شکوه نورانیش جاری،
صدای امواج نقره ای می آید
از ژرفا.
زنگ تلخی درغزل هایم ،
ندای غم هاست، پنهان مانده
از دیر باز
در دل من.

* * *


توخوجو اوستا اولورسام دا ، ايپيم يوخ، ايپه ييم
يوخدو بير پونزا اينان يئددی دييرماندا اونوم.
آزميشام سيسلی گئچيدلرده ، بودور قاش قارالير،
منی اودماق هوس ايله ، آغيز آچميش اوچوروم.
گئجه دير، قافيله يوللاندی قارانليقدا ، آمان!
قوشولوم يولجولارا؟ يوخسا يول اوستونده دوروم؟
بير قاريش يئر ده صاحابسيز دئيير ...ائی تانری دئنه،
من ده ييرتيق چاديری هانسی جهننمده قوروم؟


استاد بافنده باشم هم،
هیچم نخ نیست، یا ابریشمم.
نیست یک پونزا آردم، باور کن،در هفت آسیاب.
گم گشته ام، در گذرگاه های مه آلود
بنگر، گرگ و میش می افتد،
دهن گشوده پرتگاه ،به هوس بلعیدنم.
شب است، قافله راهیست در ظلمت، امان!
به راهیان بپیوندم؟یا سر راه را بگیرم؟
یک وجب جا بی صاحب نیست،
خدای من ، بگو!
در کدام جهنم چادر پاره ام را بزنم ؟


* * *

اوختایین عزاسیندا

بودور کی داغلارين آرديندا ، دان يئری آغارير
و ييرتيلير گئجه نين گؤی حرير پرده لری.
سحر زامانی درين بير خياله سانکی دالير،
نسيم اسير، شيريلدير سهند چشمه لری.
بودور کی باغلار ايچينده، گؤرونمه ين بير قوش،
ياواشجا ناله ائدير، آه ، وطن فضاسيندا،
قيزيل قانا بويانان اوختايين عزاسيندا.


در سوگ اوختای

آن سوی کوه ها
سپیده رنگ می زند به زمین،
و می دردحریرکبود شب را،اینک.
سحر گوئی غرقست در خیالی ژرف،
نسیم می وزد، جوشانند
چشمه های سهند.

پرنده ای ناپیدا
در باغ اینک
آهسته می نالد
در هوای وطن،
در سوگ اوختای
رنگین به خون سرخ.

* * *
و این شعر(در واقع قسمتی از یک شعر بلند) را هم بدون ترجمه بخوانید.

بيزه ياد کابوسو، باخ ! کؤلگه ساليب
بو اؤلومدور، بو اؤلوم کؤلگه سسىدير
ياد ديلی اولسا دا خوش سسلی ، يئنه:
بيزجه ارباب سسی، جللاد سسىدير...

خانليغين باخما دونو قيرميزىدير
او بويا، ائل اوبانين آل قانىدير
او بيزيم وارليغيميزلا دؤيوشور
او بيزيم شئعريميزين دوشمانىدير...

بيزيم توركو شيرين ديل دير

Bizim Türkü şirin
dildir

تئهران-1344-1357

آنا گولدور٬ بير گون سولار Ana güldür, bir gün solar
آنا ديلى شيرين اولار Ana dili şirin olar

بيزيم توركو شيرين ديلدير Bizim Türkü şirin dildir
خوش صدالى٬ زنگين ديلدير Xoş sədalı, zəngin dildir

ديل گونشدير٬ ايشيق ساچار Dil günəşdir, ışıq saçar
آزادليغا قاپى آچار Azadlığa qapı açar

يادين ديلى بويوندوروق Yadın dili boyunduruq
بير گئچيددير بوروق بوروق Bir geçiddir buruq buruq

بويوندوروق خالقى بوغار Boyunduruq xalqı boğar
گئچيدلرده قولدور سويار Geçidlərdə quldur soyar

قوى يادلاشسين سئناتورلار Qoy yadlaşsın senatorlar
خالقى سويان تاجير٬ توججار Xalqı soyan tacir tüccar

يالتاق شاعير يولون آزسين Yaltaq şair yolun azsın
تكجه فارسى غزل يازسين! Təkcə Farsı qəzəl yazsın

خزان


صمد بهرنگى سايتيندان آلينيبدير

خزان چاغي
قيزيل گونش اودلانيبدير
آغاجلارين يارپاقلاري
مين بير رنگه بويانيبدير
هر يارپاغين بير رنگي وار
سئودا رنگي
حسرت رنگي
توتقون توزلو ، غربت رنگي ..

خزان چاغي يئل اسركن
ياغير يارپاق
اؤلگون يارپاق
قالانيبدير قالاق ـ قالاق

Şum Tale

Azmışam sisli keçidlərdə,
Budur
Qaş qaralır,
Məni udmaq həvəsilə ağız açmış uçurum.
Gecədir,
Qafilə yollandı qaranlıqda,
Aman!
Qoşulum yolculara,
Yoxsa yol üstündə durum?!

Bir qarış yer də sahibsiz deyil ey tanrı,
Denən:
Mən də yırtıq çadırı hansı cəhənnəmdə qurum?!
Hamı taleysiz olurmuş bu geniş aləmdə,
Yoxsa şairlərin ey tanrı olur taleyi şum?!

ايسته رم غملي و توفانلي گئجه يولچولارا
بير فانوس تك يا دا قوطب اولدوزو تك
رهبر اولام
ايسته رم ياي گونو چؤللرده آخار
بير سو اولوب
دوم- دورو گؤز ياشي تك يولدا
چوخور ايچره دولام
ايسته مم نقش-و نيگاريم قالا
شئعريم اوخونا
ايسته رم بير سيزي حسرت تك
اوره كلرده قالام
اونودورسا مني ائل، چكمه سه تاريخ آديمي
ايسته رم آي تكي يورد اوسته
گئجه شوق سالام

1383/1/14

گؤزل


قارانليق گئجه ده ، توفان قوپاركن،
ايلديريم تك ندن چاخمادين گؤزه ل؟
بورغو دؤنركن آيريليق گؤنو
نه اوچون آرخانا، باخمادين گؤزه ل؟
اوزون گئجه لر، آه سني گؤزله ديم،
سحر قوشلارىيله سني سسله ديم
باخچامدا نسترن گولو بسله ديم
دورو بولاغ اولوب آخمادين گؤزه ل.
بوروندون ايپه يه، بزه ندين گلين
آي كيمي گئجه ني گوندوز ائيله دين
بير تك چيراق ائوده ياخمادين گؤزه ل
دفتريمده سنه ناقيشلار ووردوم
مئشه لر ايچينده آلاچيق قوردوم
ندن باغيمدا ائي قارا گؤزلو «روم»
ساچلارينا بير گول تاخمادين گؤزه ل؟

« گئجه كئچميش ياريدان »

بو يازى ادبيات وئبلاگيندان (اردم) ندان آلينيبدير

گئجه كئچميش ياريدان، گؤزوم يولدا ..يوللاردا
بو قارانليق گئجه ده نه گئدن وار نه گلن ،
هاوا دورقون ، يئل اسمز ، پرده لري اوينادان ؛
او قلمكار پرده يي٬ چاپقين خيال سن مي سن ؟

گئجه كئچميش ياريدان چيراغيمين شؤعله سي ،
آلا قارانليقلاردا بير اولدوز تك سؤنمه ده ،
گؤرمه ديم اوزاقدان سؤنوك ، ساري بير اولدوز ،
طالئعيم اولدوزو اوفوقلره يئنمه ده …

سحر اوزاق ، يول اوزاق ، طيليسيملي آرزولار ،
ظولمتلرين ايچينده توزلو قالميش، بوش قالميش
كاروان كئچمز او يولدان ، آيدينلاتماز آي اونو ،
بير گئجه دير كي ، اونا آيريليق كؤلگه سالميش .

ساحيره يالنيز دئييلسن ، ماوي گؤيون آلتيندا ،
گئجه لري ياتمايان و يوللارا گؤز تيكن ،
بير چوخلاري سنين تك ايتيپ گئتدي بو يولدا ،
سؤنؤب كئچن كؤلگه تك، ساحيرسن٬ تك دئييلسن

باشا چاتميش بو گئجه ، خوروز سسي اوجالير ،
يولو دومان بوروموش ، نه گئدن وار نه گلن .
هاوا دورقون ، يئل اسمز٬ پرده لري اوينادان ،
بو آيريليق چاغيندا ، ائى نازنين سن مي سن ؟

قوپوز

سيرريمی تانرييا آچديمسا منی دينلهمدی
درديمی داغلارا تؤکدومسه ده هئچ اينلهمدی

گئجه يه اوز چئويررکن منی بوغدو نفسی
گلدی شئعرين ملکی٬ درديمه درمان ائلهدی

بيزيم توركو شيرين ديل دير
Bizim Türkü şirin
dildir

حبيب ساحير-تئهران-1344-1357

آنا گولدور٬ بير گون سولار Ana güldür, bir gün solar
آنا ديلى شيرين اولار Ana dili şirin olar

بيزيم توركو شيرين ديلدير Bizim Türkü şirin dildir
خوش صدالى٬ زنگين ديلدير Xoş sədalı, zəngin dildir

ديل گونشدير٬ ايشيق ساچار Dil günəşdir, ışıq saçar
آزادليغا قاپى آچار Azadlığa qapı açar

يادين ديلى بويوندوروق Yadın dili boyunduruq
بير گئچيددير بوروق بوروق Bir geçiddir buruq buruq

بويوندوروق خالقى بوغار Boyunduruq xalqı boğar
گئچيدلرده قولدور سويار Geçidlərdə quldur soyar

قوى يادلاشسين سئناتورلار Qoy yadlaşsın senatorlar
خالقى سويان تاجير٬ توججار Xalqı soyan tacir tüccar

يالتاق شاعير يولون آزسين Yaltaq şair yolun azsın
تكجه فارسى غزل يازسين! Təkcə Farsı qəzəl yazsın

مندن سالام دئيين گؤزه ل تبريزه!
Məndən salam deyin gözəl
Təbrizə
حبيب ساهير
١٩٨٥-١٩٠٣

شفقلرده اوچان آخشام قوشلارى Şəfəqlərdə uçan axşam quşları
مندن سالام دئيين گؤزه ل تبريزه! Məndən salam deyin gözəl Təbriz'ə
قاتار ايله گئده ن وطنه سارى Qatar ilə gedən vətənə sarı
آرخاداشلار٬ بير باش وورون دا بيزه! Arxadaşlar, bir baş vurun da bizə

آچين منيم تاختا سينيق قاپيمى Açın mənim taxta sınıq qapımı
گؤرون عزيز آنام يولدان گلدىمى؟ Görün əziz anam yoldan gəldi mi
اوشاقلاريم گؤرون٬ اونوتموش غمى Uşaqlarım görün unutmuş qəmi
يوخسا اؤلوم٬ آجليق وئريب ديز ديزه؟ Yoxsa ölüm aclıq verib diz dizə

بيراخمايين ائويم نمدن چوروسون Biraxmayın evim nəmdən çürüsün
قويون صبا توزلارينى سوپورسون Qoyun səba tozlarını süpürsün
قيزيل گولون نورو اونو بوروسون Qızıl gülün nuru onu bürüsün
توخونمايين بنؤوشه يه٬ نرگيزه Toxunmayın bənövşəyə, nərgisə

دومان چؤكوب اوفوقلارى قارالتدى Duman çöküb ufuqları qaraltdı
منه غوربت بير جهننم ياراتدى Mənə qurbət bir cəhənnəm yaratdı
خزان يئلى باغچاميزى سارالتدى Xəzan yeli baxçamızı saraltdı
داها نه لر دئييم٬ دوستلار من سيزه؟….. Daha nələr deyim dostlar mən sizə

حبيب ساهيرين چاپ اولونمايان شئعرلري

بو يازى شمس سايتيندان آلينيبدير

بيرينجي بؤلوم

آذربايجان ادبيياتينين گؤركملي بير نوماينده سي حبيب ساهير ، موعاصير دؤورده (1364ـ 1282) ياشاييب و ميللي بير شاعير اولاراق هر زمان اؤز خالقي و يوردونو دوشونوبدور. چوخ تاسسوفلرله بير سيرا چتينليكلره گؤره بو شاعيرين آدي چوخ آز ائشيديليب. بونا باخماياراق كي سورگونلويه معروض قاليب و هر بير آجيليغا دؤزوب ، چوخ معنالي و درين شئعرلر ده ياراديب. آنجاق، ايراندا بارماق سايي اولاراق اثرلري چاپ اولونوب. بيز بو مجموعه ده چاليشيريق حبيب ساهيرين چاپ اولونماميش شئعرلريني و يا خود هر هانسي بير غزئتده و يا ژورنالدا و… داغينيق فورمادا چاپ اولونموش اثرلريني بير يئره توپلاييب و بير كيتاب شكلينده چيخارتماقدير.

اي يوردداشيم! آنا وطنين ماتمينده باخ
دوشمن چيراق ياخيب نئچه ايللردي توي توتور
طوفانلي سام تكين قورودور بوستاني ، باغي
دهشتلي اژدها كيمي، او ، هر شئيى اوتور

باخ غربدن قوپان او اسارت دومانلاري
گوللو ، گونشلي ، باغچالاري، داغلاري بورور
سسسيز مزارليغا چئويره ن اود ديياريني
ايبليس-ى نابيكار! هله سلطنت سورور

شام يانديرير دا شاعير ائوينده ، غزل يازير
كئچميشده دونيادان كؤچن اول ياري اؤزله يير
ظولمت چؤكوبدو سانكي قييامت قارانليغي
هركس چكيب باشين قينينا صوبحو گؤزله يير

ائللر سؤنن اوجاقلاري اودلانديران زامان
ساغدان و سولدان ايتلري كؤشدورتدولر بيزه
مغريبده آرخاداشلارين آه، ياتمادان توزو
مشريقده پوسقودا اوتوران گيردي تبريزه

اودلار دييارينين ازلي، قانلي دوشماني
فارسلاشديرير سياست ايله آذر ائللرين
او، آنلاماز كي، كولتوروموز سئل كيمي آخار
هرگيز اونو آلماز اولور گوجلو سئللرين

قالمازدي داش ـ داش اوسته اگر تورك شاهلاري
ايران آديىلا مكتبي قورماسايديلار
يانمازدي تات اوجاغي، ديريلمزدي بير ده فارس
خانلار عربلر اؤنونده دورماسايديلار

سن سانما مردليك و شرف قالخيب اورتادان
مردانه ليك مرامىيميش اسكي خانلارين
بيليم نده ندي يوردداشيم؟ هرگون و هر گئجه
فارسين سيخيلمادان ائشيديرسن يالانلارين؟

توركون اولا ـ اولا گؤزه ل آهنگلي ديلي
تورك ائللري ديين نه اوچون فارسي اؤيره نير؟
اينسان حوقوقونو قورويان قورقودان سورون
ايرانداكي بو شوبهه سياست نه دير؟ نه دير؟

اينسان قول اولماييب، دوشونر اؤز ووقارينى
قول اولمايان ايتيرمز اولور قدر و قييمتين
غم ائتمه ، بو سحر دوغاجاق قيرميزي گونش
آنا ديليمين يئلي اسه جكدير سرين ـ سرين

تهران 21/8 /1350

سالخيم سؤيودلرين ساچي اولموش ايپك ـ ايپك
صوبحون نسيمي اسدي، اويان ائي قارا چيچك
رؤيالارين درين دنيزي بوغدو بيزلري
شئعريمده بلليدير گئجه نين غملي ايزلري

ظولمت توتوبدور گؤزلريني ، قورخورام گؤزه ل
سن آچماسان دا گؤزلريني، باغلاسين اجل
سن اولماسان قيزيل چيراغين قورتولور ياغي
سن اولماسان گول آچماز اولور شئعريمين باغي

سن سن خياليمين باهاري، گولو٬ باغچاسي
سن سيز جهاندا نئيله رم من سعادتي
آي گون بوتون جهاندا ائيله سه فلك
من ده قارا گولو سئچرم، اي قارا چيچك

10/10/1343

آنالار گونو

زيندانلاردا عزيز اوغلو چوروين
آياقلارين داليسيجا سورونن
يوخسا عطري سالونلارين بوروين
آنالارين گونودور؟

عؤمور بويو پالچيق ائوده ياشايان
ات يئرينه هر گون يئين پيشميش قان
سوت امري سوسوز قالان چوخ جاوان
آنالارين گونودور؟

گؤزل قيز قالالاردا ساتيلان
اسكي كيمي سونرا چؤله آتيلان
يوخسا اوغلو سولطان ، قيزي شارلاتان
آنالارين گونودور؟

بو اؤلكه ده عرصه اولموش حلقه وار
قارا لچك، قارا گونلو آنالار
بئله گونده عزيز قيزيم نه آنلار؟
او گونلر كي ، قيزيل گونش دوغاجاق
قيزيل بايراق قاناديني آچاجاق
آليشاجاق سؤنن بير چوخ اود ـ اوجاق
ييخيلاركن گونسوز، آيسيز ، شهسيز
او گونلرده اسارتدن قورتولان
آنالارين گونودور

بير اوسكوك ياغ قاليبدير قيراقدا
اودون يانيب كؤز قاليبدي اوجاقدا
قارا قيشدي، آجليق بيداد ائيله يير
بولود قاري قارا يئره اله يير

پالچيق ائوده ياتيب سولغون اوشاقلار
كولك اولور دام ـ باجادا ياغير قار
قارا گئييب باهار تكين بير گلين
قاري آنا يولا ديكيب گؤزلرين

الوان چيراق يانار ايكن سارايدا
دار آغاجي قورولوبدور بو تايدا
يئنكي دونيا بيزيم خاني چاغيرير
زيندانلاردا زنجيرليلر باغيدير…

گؤي اوزوندن سانكي اولدوز اله نيب
“پرسپوليس“ خاراباسي بزه نيب
رققاصه لر گليبديلر گيلاندان
گؤزه ل ـ گؤزه ل آكتيريسلر هر ياندان

28/9/1352

بو گونده اودلاديلار آذري كيتابلاري. آه!
بو قانلي فاجيعه دن اولمادي جهان آگاه؟
او يئنگي دونيالي اربابلارين سئوينديردي
سيچان دليكلريني اول ساتين آلان آگاه
گونش باتيب دار آچاركن اوفوقده قانلي چيچك
بوگون اؤتوب كئچه جكسه باشقا غملي گونلرده
بيزه ديوان توتان اول آرييالي فاشيستلره اول
ديوان توتوب گلجكده تلافي ائيله يه جك
زوالا اوغراماز اصلا بو اود ديياري دوشون!
بولوددا قالسا دا سؤنمز اوفوقده قيرميزي گون
گول آچ قارا له چه يين ائي آنا وطن! ائللر
حاضيرلاشير توي ائده قورتولوش زمانه اوچون

23/9/1352

اورميه

جننت سوراغين توتما بو ويرانه ده سن
بير گون گوذر ائت آخار سولار شهريندن
قويسايدي فلك اوزوم ديياريندان اينان
هئچ بير كؤنول آنلاماز نه دير درد-و ميحن

آي پارچالانار سويا دوشنده گئجه لر،
آي قاش ـ گؤز ائدر اييده لي كنده گئجه لر
گول عطري بورور كئچنده جانان يولدان
گوللر آچار او ائدنده خنده گئجه لر

رضائيه آدلانان
اورمييانين رنگي سولدو
خاراب قالدي ياشيل سالماس
او گوندن كي ، شاپور اولدو
من ديله مم فارس قارداشيم
باغلارينين گولو سولسون
لاكين شيراز، كيرمان سيزين
تبريز ـ سراب بيزيم اولسون
خويدان گئده ر جاجيملارين الواني
رئىدن گلير شاعيرلرين ديواني
هيندوستاندان راجه گلير، فيل گلير
فارسيستاندان بيزلره ده ديل گلير

ساهير

بير سوسوز قالميش آغاج تك قورودوم غربتده
تئز آياقدان دوشه ره ك، تئز ده قوجالدين ساهير
ياخشي گونلر مگر افسانه ايميش عالمده
يوخسا سن خار اولوبان پيس گونه قالدين، ساهير
بير ياوا شئعر-و غزل قوشماق اوچون ايل گئجه ني
شام ـ چيراق يانديراراق فيكرته دالدين، ساهير
سن كي ايللر بويو قزوينده تانينماز قالدين
ياخشي تئهراندا اؤزون ديللره سالدين، ساهير
هامي گوللندي ، عزيز اولدو بابا يوردوندا
سن ده غوربتده سولوب…..موزدونو آلدين ساهير
خسته ليك دؤرد نالا گلدي …ائويمه گيردي… آمان
چاره، درمان قاپيسين بوش يئره چالدين ، ساهير

(تهران) 7/10/1359

--------------------------------------------------------------------------------
قوجامان شاعيریمیز حبیب ساهير´ین خاطيره سینه یازیلمیش

دونموش آنلار داملا داملا اریدی
باغری داش آینالی قان یاش آخیتدی
یوکله ندی کدر کروانی قاتار قاتار
سوزولدو اومودسوز یورقون باخیشلار
اؤپدو بوز گولوشلری کؤوره ک دوداقلار
تومدو کؤلگه له نن آلا گؤزلرىیله ایلمکچی قیزلار
قاباردی اوره يی سولطان سهند´ین
نیسگیله بوروندو ماوی گؤزلو ساوالان
ماتم بولودلاری چؤکدو دورمادان
غریب بیر شاعيرین یاسیندا
حسرت بویالی رؤیاسیندا

او یيخیلماز قایا ایدی٬ سینه سی داغلی
بیر قوجامان چینار ایدی٬ یوردونا باغلی
شفقین آلتین تئللرىیدی
قیزیل اؤزن´ه نور ساچان
کؤوشنلرده ، تارلالاردا
بیر سونایدی قاناد چالان
تورونج رنگلی توزلو یوللاردا
بیر منزيل ایدی٬ تانینان
او بیر ار ایدی٬ چنلی بئل´دن سورگون اولان
باج وئرمه ین خانلارا
باش ایمه ین سولطانلارا
قول اولوب ساتیلمایان
سویونو دانمایان
اؤز ائلینه٬ اؤز دیلینده شئعر یازان
اؤزونو آزاد اينسان سانان
او آغ یئل٬ بیر نفس ایدی
او کؤنول دویان بیر سس ایدی
سسسیزلیک مئشه یه قوناندا
گرچکلر
قورخو کؤلگه سینده بوزلایاندا٬ دوناندا
او بیر شاعير ایدی٬ ائلینه باغلی
ائلینی قورویان٬ دیلینه باغلی