مانقورت

( «گون وار عصره برابر» رومانيندان پارچا )

چينگيز آيتماتوو

 

آنا-بئييت قبيريستانليغی‌نين اؤز تاريخي واردي. اوول-باشدان روايت اونونلا باشلانيردي کي, بو يئرلري ظبط ائله‌ين يوآن يوآنلار اسير توتدوقلاري دوشمن عسگرلري ايله چوخ آمانسيز رفتار ائله‌ييرميشلر. ايمکانلاري اولاندا اسيري قونشو اؤلکلره قول ساتارميشلار, بو دا اسير اوچون خوشبختليک حساب اولونورموش, چونکي اوميد يئري قاليردي, کيم بيلير, بلکه ائله بير ايمکاني اولدو کي, قاچيب وطنه قاييتدي... يوآن يوآنلارين اؤزلري اوچون قول ساخلاديقلاري اسيرلري ايسه دهشتلي طالع گؤزله‌ييردي. اونلار اؤز قوربانلارينين باشينا زيف کئچيريب دؤزولمز ايشگنجه وئره‌رک اونون يادداشيني تامام يوخ ائله‌ييرميشلر. بو ايشي عادتن, داوادا اسير آلينميش جاوان دؤيوشچولرين باشينا گتيريرميشلر. اوولجه اونلارين باشيني قيرخيرميشلار, توکلري بير-بير ديبينه‌جن تميزله‌ييرميشلر. باشي قيرخيب قورتاراناجان يوآن يوآنلارين تجروبه‌لي قصابلاري لاپ ياخيندا قارت بير دوه کسرميش. دوه‌نين دريسيني سوياندا, اوولجه اونون ان آغير و مؤحکم اولان بويون دريسيندن باشلايارميشلار. او دقيقه ده حيصه‌لره بؤلوب, بوغلانا-بوغلانا باشي قيرخيلميش اسيرلرين باشينا کئچيررميشلر, درينين چکيلمگی ايله ساققيز زيفي کيمي ياپيشماغي بير اولورموش–بير نؤوع اينديکي اوزگوچولوک پاپاقلاري کيمي. باشينا بئله ايش گتيريلن آدام يا آغير ايشگنجه‌لره دؤزمه‌ييب اؤلور, يا دا عؤمور-بيللاه يادداشيني ايتيريب مانقورت اولورموش–يعني کئچميشيني خاطيرلايا بيلمه‌ين قولا چئوريليرميش. بير دوه‌نين بويون دريسي بئش-آلتي زيفه بس ائله‌ييرميش. زيف ساليناندان سونرا محکومون بوينونا تاختا کونده کئچيريرميشلر کي, باشيني يئره چاتديرا بيلمه‌سين. اونلارين توک اؤرپديجي ناله‌لري بوش يئره ناراحاتچيليق وئرمه‌سين دئيه يازيقلاري بو وضعييتده اوزاق يئره آپاريب, ال-آياقلاري باغلي, آج-سوسوز آتارميشلار قيزمار گونون آلتينا. ايشگنجه بير نئچه گون سورورموش. موعين يئرلرده ده گوجلو گؤزتچي دسته‌لري قويارميشلار کي, هله ساغکن قوهوملاريندان, اقربالاريندان گليب اونلاري خيلاص ائتمک فيکرينه دوشسه‌لر, قويماسينلار. آنجاق بئله حاللار چوخ نادير اولورموش, چونکي آچيق دوزنليکده هر جور حرکت اوزاقدان گؤرونور. سونرالار بير نفرين مانقورت اولونماغي خبري گليب قبيله‌يه چاتاندا, اونون ان ياخين قوهوملاري بئله اونو خيلاص ائله‌مک, يا ساتين آليب قورتارماق ايسته‌ميرميشلر, چونکي بو, آدامين اؤزونو يوخ, موقوواسيني قايتارماق دئمک ايدي. روايتده نايمان-آنا کيمي تانينان بيرجه نايمان قاديني اؤز اوغلونون بو بدبختليگي ايله باريشا بيلمه‌ييب. «ساري-اؤزه‌ک» افسانه‌سينده ده ائله بو بارده دانيشيرلار. قبيريستانليغين آدي دا بونونلا علاقه‌داردير: «آنا-بئييت», يعني آنا مسکني .

 

ساري-اؤزه‌گين قيزمار گونشی‌نين دؤيدويو چؤلده آغير ايشگنجه‌چکنلرين چوخو دؤزمه‌ييب اؤلورموش. بئش-آلتي مانقورتدان بيري, يا ايکيسي ساغ قاليرميش. اونلارين اؤلومونه باعيث آجليق, يا سوسوزلوق اولمورموش , اونلارين آخيرينا چيخان گون آلتيندا قورويوب مانقورتون باشيندا گئت-گئده آمانسيزجاسينا سيخيلان خام دوه دريسی‌نين وئرديگي دؤزولمز عزابلاردي. قيزمار گونشين شوعالاري آلتيندا دورمادان سيخيلان زيف قولون قيرخيق باشيني دمير منگنه کيمي سيخيردي. عزابا معروض قالان بو يازيقلارين ايکينجي گون توکلري اوزانماغا باشلاييردي. آسيياليلارين دوز و جود توکو بعضن دوه‌نين خام دريسينه بيتير, چوخ واختاسا يول تاپا بيلمير, قاييديب تزه‌دن مانقورتون دريسينه گيره‌رک اونون عزابيني داها دا آرتيريردي. بو سونونجو ايشگنجه واختي مظلوملارين شوعورو لاپ پوزولورموش. يوآن يوآنلار يالنيز بئشينجي گون گليب اونلاري يوخلاييرميشلار کي, گؤرسونلر کيم اؤلوب, کيم قاليب. اسيرلردن بيريني تاپاندا بئله حساب ائله‌ييرميشلر کي, مقصدلرينه چاتيبلار. اونا سو وئرير, قاندال- کونده‌سيني آچير, بير آز سونرا دا قوللوق ائله‌ييب گوجه گتيرير, آياغا قالديريرديلار. او, يادداشيني ايتيريب دپلاينؤنوب اولوردو قول مانقورت, بونا گؤره ده عادي ساغلام قوللارا نيسبتن بيره-اون آرتيق قييمتلنديريلردي. حتتا بئله بير قايدا وارميش: اؤز آرالاريندا ووروشما-زاد دوشنده مانقورت اؤلدورولرسه اؤز همقبيله‌لرينه نيسبتن اوچ آرتيق اؤده‌نيش وئريلمه‌لی‌ايميش.

 

مانقورت کيم اولدوغونو, هانسي نسيلدن-قبيله‌دن اولدوغونو, آديني, اوشاقليغيني, آتاسيني, آناسيني خاطيرلاييب يادينا سالا بيلميرميش– غرض کي, مانقورت اؤزونو اينسان کيمي درک ائده بيلميرميش. او, ديلسيز-آغيزسيز حئيوان کيمي بير شئي اولدوغو اوچون تاماميله موطيع و تهلوکه‌سيز ايدي. مانقورت هئچ واخت قاچماق فيکرينه دوشمزميش. بونا گؤره ده اونو گودمک, کئشيکچي ساخلاماق, گيزلي نيييتلريندن شوبهه‌لنمک لازيم گلميردي. مانقورت صاديق ايت کيمي بيرجه اؤز صاحيبيني خاطيرلاييردي, باشقا آداملارا باش قاتيب قاريشمازدي. بيرجه فيکري–قايغيسي وارديسا او دا قارنيني دويدورماقدي. باشقا دردي-چورو يوخ ايدي. اوزينده تاپيشيريلان ايشي کور-کوران, جان-ديلدن, عينادلا يئرينه يئتيرردي. مانقورتلارا, عادتن, ان چيرکين و آغير ايشلري گؤردوررديلر, يا دا کي, کوت دؤزوم طلب ائله‌ين جانسيخيجي ايشلر بويورارديلار. اوزاقلاردا اوتلايان دوه‌لره پاسيبانليق ائله‌ين مانقورتدان باشقا هئچ کس ساري-اؤزه‌ک چؤللرينين تنهاليغينا, کيمسه‌سيزليگينه دؤزه بيلمزدي. بئله بير الچاتماز يئرده بيرجه مانقورت نئچه-نئچه خيتمتچيني عوض ائله‌ييردي. يئمگيني واختلي-واختيندا وئر, ياي-قيش قاليب ايپلاين ايشيني گؤرسون, اؤزو ده نه تکليکدن, نه تنهاليقدان شيکايت ائله‌سين. صاحيبی‌نين امري مانقورت اوچون هر شئيدن آرتيقدي. يئمکدن, بير ده چؤلده سويوقدان دونماماق اوچون کؤر-کؤهنه نيمداش پالتاردان باشقا بير شئي ايسته‌ميردي.

 

بو احوالات او دؤورلره عاييددير کي, يوآن يوآنلار کؤچري آسييانين جنوب جيوارلاريندان سيخيشديريليب چيخاريلديقلاري اوچون شيمالا يئريش ائله‌مه‌ميش, اوزون موددت ساري-اؤزه‌ک چؤللريني ظبط ائله‌ييب, اراضيلريني گئنيشلنديرمک, قول اله کئچيرمک اوچون قووغالار آپاريرديلار. بو اوزوجو قووغالارين آرا وئرديگي ساکيت گونلرين بيرينده نايمان توپراقلارينا کاروانلارلا مال گتيرن سؤوداگرلر چاي مجليسينده صؤحبت واختي دانيشيرلار کي, ساري-اؤزه‌ک دوزلريندن کئچنده قويولارين باشيندا يوآن يوآنلار طرفيندن ائله بير جيددي موقاويمته راست گلمه‌ييبلر, چؤللوکده بؤيوک بير دوه سوروسونو گودن جاوان بير پاسيبان گؤروبلر. سؤوداگرلر اونونلا دانيشماق ايسته‌ينده گؤروبلر کي, اوغلان مانقورتدير.

 

باخان دئيير کي, ساپساغلام آدامدير, هئچ کسين آغلينا گلمز کي, اونون باشينا بئله ايش گتيريليب. يقين او دا واختيندا سؤز دئييب, سؤز آنلايان اوغلانميش, اؤزو ده لاپ جاوان-جاهيل, بيغ يئري تزه ترله‌ييب, سير-صيفتي, گؤرکمي ده پيس دئييل, دي گل کي, دانيشديراندا ائله بيل دونن دونيايا گليب, يازيق اوشاق نه آتاسی‌نين آديني بيلير, نه آناسی‌نين, يوآن يوآنلارين اونون باشينا گتيرديکلري موصيبتي ده خاطيرلايا بيلمير, هارداندير, کيملردندير, اونو دا بيلمير. نه سوروشورسان دينمير, بيرجه " هه " بيلير, بير ده " يوخ", بير ده قولاقلاريناجان کئچيرديگي پاپاغيندان برک-برک توتوب دايانير. دوه‌نين دريسي بعضن اؤمورلوک بيتيشيب قالير مانقورتون باشيندا. بئله مانقورت اوچون اوندان بؤيوک جزا يوخدور کي, دئيه‌سن, گل, باشيني بوغا وئريب دريني قوپارداق. دلي آيغير کيمي چيرپيناجاق, بير آدامي دا باشينا ياخين بوراخماياجاق. بئله مانقوريت هئچ واخت پاپاغيني چيخارتمير, ائله پاپاغدا دا ياتير.

 

بو صؤحبت گئدن واخت بير آرواد سؤوداگرلره چاي سوزورموش. دئمه او آرواد نايمان-آنا ايميش... او گئجه نايمان-آنا سحره‌جن چيمير وورمور, باشا دوشور کي, او مانقورت پاسيباني ساري-اؤزه‌ک چؤللرينده آختاريب تاپمايينجا, اونون اؤز اوغلو اولماديغيني بيلمه‌يينجه راحاتليق تاپماياجاق. چوخدان بري اوريينده گيزله‌ييب ساخلاديغي اوزوجو, قورخولو بير شوبهه آنا قلبينده يئنيدن باش قالديرميشدي – اوغلو دؤيوش مئيدانيندا هلاک اولوب, يا يوخ؟

 

اونون اوغلو ساري-اؤزه‌ک تورپاقلاريندا يوآن يوآنلارلا دؤيوشده هلاک اولموشدو. اري ده بير ايل اوول اؤلدورولموشدو. نايمانلار آراسيندا آد چيخارميش, ساييلان کيشيلردن بيرييميش. اوغلو دؤيوشه گئتميشدي کي, آتاسی‌نين قيصاصيني آلسين. دؤيوشده دوشمنله اوز-وزه گليب سينه‌لشنده گؤروبلر کي, اونون اوغلو ييخيليب آتين بوينونا, دؤيوشون هاي-هشيريندن هورکن قيزغين آت گؤتورولوب, اوغلان دوروش گتيره بيلمه‌ييب ييخيليب, بير آياغي ايليشيب اوزنگييه آتين بؤيروندن آسيلي قاليب. آت اوغلانين جانسيز جسديني سورويه-سورويه اوز توتوب چؤله ... ترسليکدن آت دوشمن طرفه قاچيب.

 

نايمانلار بير نئچه گون دالبادال چؤلو گزيب آختارديلار کي, اوغلانين اؤلوسونو تاپسينلار, بير شئي چيخمادي. نه مئييديني تاپديلار, نه آتيني, نه ده سيلاحيني-ياراغيني, نه ايز واردي, نه علامت... اونون هلاک اولدوغونا هئچ کيمده شک-شوبهه يوخ ايدي, چونکي يارالي اولسايدي بئله بو نئچه گون عرضينده يا قان ايتکيسيندن, يا دا سوسوزلوقدان اؤلردي.

 

او گوندن نايمان-آنا اوچون بو بومبوش دونيادا بومبوش گونلر باشلادي. او باشا دوشوردو کي, داوادا هلاک اولانلار اولور, اينتهاسي اوغلونون مئييدينين دؤيوش مئيدانيندا آتيليب قالماغي, باسديريلماماغي اونا راحاتليق وئرميردي.

 

بو قارا فيکيرلري اؤزوندن ردد ائله‌مک اوچون اوغلونون اؤلدويونه گرک اؤز گؤزلري ايله اينانايدي. اونا هر شئيدن چوخ شوبهه گتيرن اوغلونون آتی‌نين يئرلي-ديبلي يوخا چيخماغي ايدي, آت اؤلمه‌ميشدي, آت هورکوب قاچميشدي. بوتون ايلخي آتلاري کيمي, او دا گئج-تئز اوزنگييه ايليشميش اؤلونو سورويه-سورويه اؤز ايلخيسينا قاييتمالي ايدي. اوندا نه قدر دهشتلي اولسا دا آتين سورويه-سورويه گتيرديگی بو اؤلونون اوسته آغلايار, اولام-ولام اولايار, اوز-گؤزونو جيراردي. عوضينده اورييندکي بوتون شوبهه‌لري بيردفعه‌ليک چيخارديب آتاردي, اؤلومونه ده سويوق درراکه‌ ايله حاضيرلاشاردي. آنجاق نه فايدا کي, نه اوغلونون مئييدي تاپيلدي, نه ده آت قاييتدي. قبيله جاماعاتي بو حاديثه‌ني ياواش-ياواش اونودماغا باشلاييردي, چونکي زامان کئچديجه هر شئي سيلينيب, اونودولوب گئدر... بيرجه آنا تسکينليک تاپيب اونودا بيلميردي. فيکيرلري ائله عئيني چئورده جريان ائله‌ييردي. آتين باشينا نه گلدی, يهر-اسباب نه اولدو, يار-ياراغي هارا ايتدي؟ هئچ اولماسا بو علامتلره گؤره اوغلونون طالعيني بلکه اؤيرنه بيله‌يدي! آخي اولا بيلر کي, چاپيب الدن دوشندن سونرا يوآن يوآنلار اونو ساري-اؤزه‌گين بير يئرينده توتوب اپلاينله کئچيره بيليبلر. يهر-يوينلي علاوه بير آت دا پيس غنيمت دئييل. بس اوندا يوآن يوآنلار اونون اوزنگييه ايليشيب سورونه-سورونه قالان اوغلونون مئييديني گؤره‌سن نئيله‌ييبلر؟

 باسديربلار, يوخسا قويوبلار ائله چؤلون دوزونده حئيوانلارا يئم اولسون؟ بيردن بلکه ديرييميش او, بلکه آللاهين ايشيدير, اونا اؤلوم وئرمه‌ييب؟ گؤره‌سن اونو اؤلدوروب عزابلارينا سون وئريبلر, يا چؤلون دوزه‌نينده آتيبلار کي, اوردا جاني چيخسين, بلکه؟

 

شوبه‌لرين سونو يوخ ايدي. او گلمه سؤوداگرلرين هئچ بيرينين آغلينا گلمزدي کي, او جاوان مانقورت حاققيندا دئديکلري سؤزلر نايمان-آنانين قوورولان اوريينه تزه بير قيغيلجيم سالاجاق. آنا باشا دوشدو کي, تا او مانقورتو تاپمايانجا, اونون اؤز اوغلو اولوب-اولماديغيني بيلمه‌يينجه ساکيتليک تاپماياجاق.

 

صوبح آچيلاندا نايمان-آنا يورددان يولا حاضير چيخدي. کانداري آدلاييب قاپييا سؤيکندي, فيکره گئتدي, آوولو ترک ائتمه‌ميش اطرافي ديققتله سوزدو. آنانين گؤزلري دولدو, درين بير آه چکدي. هئچ آغلينا گلرديمي کي, بئله-بئله گونلر گؤره‌جک! سونرا اؤزونو اله آلدي, دوعانين بيرينجي سؤزلريني پيچيلدادي: " لا ايلاهه ايلا للاه " (آللاهدان باشقا آللاه يوخدور) و قطعي آدديملارلا دوه‌يه ياخينلاشدي, ديزلريني قاتلاييب هيخلادي. نايمان-آنا الينده‌کي هئيبه‌لري تله‌سيک آليخدان آشيريب دوه‌يه ميندي, سسله‌ييب اونو ديکله‌دي. آغمايا ايندي باشا دوشدو کي, قارشيدا سفر وار.

 

بير نئچه گون ايدي کي, آغمايا يئکنسق اينلمه کيمي بير سسله, آياقلاريني آستا بير خيشيلتييلا يئره توخوندوراراق اوجسوز-بوجاقسيز ساري-اؤزه‌گين چؤکک‌دوزنييله يورتوردو, يييه‌سي اونا آمان وئرمير, کيمسه‌سيز قيزمار چؤللوکله هايلاييب قوووردو. يالنيز گئجه‌لري دينجليرديلر. سحر آچيلان کيمي يئنه سؤوداگرلرين نيشان وئرديگی يئرده بؤيوک دوه سوروسونو, مانقورت پاسيباني آختاريرديلار.

 

سؤز يوخ, ساري-اؤزه‌کده آختاريب آدام تاپماق آسان ايش دئييل, بئله يئرده آدام قوم زره‌سي کيمي بير شئيدير, يوخ, اگر او, دوزه ياييليب اوتلايان بؤيوک بير دوه سوروسونون يانينداديرسا, گئج-تئز قيراقدا اوتلايان دوه‌لردن بيريني گؤره‌جکسن, سونرا دا او بيري دوه‌لري, آخيردا دا گليب چيخاجاقسان پاسيبانين ايزينه. نايمان-آنانين اوميدي بونا ايدي.

 

هله‌ليک هئچ ياندا بئله بير شئي گؤره بيلمه‌ميشدي. آرتيق شوبه‌لنمگه باشلاميشدي کي, بلکه دوه‌لرين اوتلاق يئريني دييشيبلر, بلکه يوآن يوآنلار او دوه‌لري ساتيلماق اوچون خيوه, بوخارا بازارلارينا گؤندريبلر. بئله اولسا, او پاسيبان ائله اوزاق يئرلردن گؤررسن بير ده بورالارا قاييدارمي؟

 

بئله حيسلر ايچينده قاباغينا چيخان آلچاق تپه‌لري آشيب دوزه چيخاندا بيردن قارشيسيندا گئنيش بير دره‌يه ياييليب اوتلايان بؤيوک بير دوه سوروسو گؤردو. شاباليدي دوه‌لر آلچاق کوللوق و تيکانليغين آراسيندا گزير, کول و تيکانلارين اوجونو گميريرديلر. نايمان-آنا اوولجه سئوينجيندن نه ائده‌جگيني بيلمه‌دي. آغماياني هايلادي, سونرا قورخدو, مانقورت اولموش اوغلونو گؤرجگيندن قورخدو.

 

بودور, سورو اوتلايير, بس پاسيبان هاني؟ بورالاردا اولماليدير. و دره‌نين او باشيندا آدام گؤردو. اوزاقدان کيم اولدوغو بيلينميردي. الی‌چوماقلي پاسيبان يوکلو مينيک دوه‌سی‌نين نوختاسيندان توتوب گؤزونه‌جن باسديغي پاپاغين آلتيندان اونا باخيردي.

 

ياخينلاشيب اوغلونو تانييان نايمان-آنا اؤزونو دوه‌نين بئليندن يئره نئجه آتديغيني بيلمه‌دي.

 

–اوغلوم, اوغول بالا! سني آختارماقدان الدن دوشموشم! من سنين آنانام!

 

و بيردن هر شئيي باشا دوشوب آجي بير دهشتله سه‌يریين دوداقلاريني گميره‌رک يئري تپيکلمگه باشلادي, نه قدر چاليشدي اؤزونو اله آلسين, اؤزويله باجارا بيلمه‌دي. اؤزونو آياقدا ساخلاماق اوچون لاقئيد دايانيب-باخان اوغلونون چيگنيندن برک-برک ياپيشيب هؤنکورتويله آغلادي, چوخدان بري باشی‌نين اوستونو کسديرميش درد ايندي سئل کيمي اونو آلتينا آليب باسديريردي.

 

دي گل کي, اونون گليشي اوغلونا هئچ بير تاثير گؤسترمه‌دي, هئچ آغزيني آچيب سوروشمادي کي, آي آرواد کيمسن, نييه آغلاييرسان؟ بير آن سونرا پاسيبان اونون اليني چيگنيندن گؤتوروب, اؤزونون يوکلو مينيک دوه‌سيني چکه-چکه سورونون او باشينا گئتدي کي, گؤرسون اويناقلاماغا باشلايان جاوان دوه‌لر سورودن اوزاقلاشمايايبلار کي...

 

نايمان-آنا ترپنمه‌ييب يئرينده قالدي, چؤمبه‌ليب اوزونو اللري ايله اؤرته‌رک خيسين-خيسين آغلادي, باشيني قالديرمادان بير موددت بو وضعيتده قالدي. سونرا اؤزونو توپلاييب اوغلونون يانينا گئتدي, چاليشدي کي, اؤزونو ساکيت ساخلاسين. مانقورت اوغول هئچ بير شئي اولماميش کيمي معناسيز و لاقئيد نظرلرله اونا باخدي, اوزگون صيفتينده نه ايسه تبسومه بنزر بير شئي ايشاردي. آنجاق گؤزلري يئنه اوولکي کيمي تامام اعتيناسيزدي.

 

–اوتور دانيشاق,–دئيه نايمان-آنا دريندن بير آه چکدي.

 

اونلار يئره چؤکدولر.

 

نايمان-آنا سوروشدو:

 

–مني تانيرسان؟

 

مانقورت باشييلا " يوخ" دئدي:

 

–بس آدين ندير؟

 

–مانقورت.

 

–سني ايندي بئله چاغيريرلار, اوولکي آدين ياديندادير؟ بير اصل آديني يادينا سال گؤروم...

 

مانقورت دانيشميردي. آناسي گؤروردو کي, او, آديني يادينا سالماغا چاليشير, قاشلارينين آراسيندا ايري تر ايچينده‌دير. آمما گؤرونور اوغلان قالين بير ديوارا راست گلميشدير, ديواري کئچه بيلميردي.

 

–بس آتانين آدي ندير؟ بس اؤزون کيمسن, کيملردنسن؟ هئچ اولماسا دوغولدوغون يئريسه ده بيلميرسنمي؟

 

يوخ, او هئچ نه بيلمير, هئچ نه خاطيرلاميردي.

 

– ايلاهي, گؤر سني نه گونه ساليبلار!–دئيه آنا پيچيلدادي, يئنه ده اؤزوندن آسيلي اولماياراق درددن بوغولا-بوغولا آغلاماغا باشلادي. آنانين بو دردي-کدري مانقورتا قطعي تاثير ائله‌ميردي.

 

–تورپاغي آلماق اولار, مال-دؤولتي آلماق اولار, لاپ آدامين حياتيني دا آلماق اولار,–دئيه آنا سؤيلندي,–آنجاق آدامين حافيظه‌سينه کيم قصد ائده بيلر, بونون کيم فيکيرلشيب تاپيب؟

 

آنا اونون کيم اولدوغونو سوروشماقلا يوخ, تلقينله باشا سالماق قرارينا گلدي.

 

سنين آدين يول‌آماندير. ائشيديرسنمي؟ سن يول‌آمانسان. آتانين دا آدي دونئنبايدي. آتان يانيندا دئييل؟ آخي او, سنه هله اوشاقليقدان اوخ آتماغي اؤيردردي. من ده سنين آنانام, سن ده منيم اوغلوم. سن نايمانلار قبيله‌سيندنسن, باشا دوشدون؟ سن نايمانسان...

 

آنانين دئديکلرينه او, تام لاقئيدليکله قولاق آسيردي, ائله بيل بو سؤزلرين اونا دخلي يوخدو. يقين اوتلوقدا جيريلدايان چکيرتکييه ده بئلجه قولاق آساردي.

 

و اوندا نايمان-آنا مانقورت اوغلوندان سوروشدو:

 

–بس سن بورا گلمه‌ميشدن نه‌لر واردي؟

 

–هئچ نه,–دئيه مانقورت جاواب وئردي.

 

–گئجه‌يدي, يا گوندوز؟

 

–هئچ نه,–مانقورت عئيني سؤزلري تکرار ائتدي.

 

–کيمنن دانيشماق ايسته‌يردين؟

 

–آينان. آنجاق بيز بير-بيريميزي ائشيتميريک. اوردا کيمسه اوتوروب.

 

–سن داها نه ايسته‌يردين؟

 

–ايسته‌يرديم کي, منيم ده هؤرويوم اولسون آغامينکي کيمي.

 

–قوي گؤروم اونلار سنين باشينا نه ايش گتيريبلر؟–دئيه نايمان-آنا اليني اونون باشينا اوزاتدي.

مانقورت کنارا سيچراييب چکيلدي, الييله پاپاغيندان ياپيشيب داها آناسي طرفه باخمادي. آرواد باشا دوشدو کي, باشيني هئچ واخت اونون يادينا سالماق اولماز.

 

بو واخت اوزاقدان دوه‌يه مينميش بير آدام گؤروندو. او ياخينلاشيردي. نايمان-آنا سوروشدو:

 

–بو کيمدير؟

 

–منيمچون يئمک گتيرير.

 

نايمان-آنا تشويشه دوشدو. بو ژوانژوان اونو گؤرمه‌ميش تئز چکيليب گيزلنمه‌لييدي. او تئز دوه‌سيني هيخلاييب مينه-مينه اوغلونا خبردارليق ائله‌دي:

 

–اونا هئچ نه دئمه. من تئزليکده قاييداجاغام.

 

اوغلو جاواب وئرمه‌دي. اونون هئچ عئينينه ده دئييلدي.

 

نايمان-آنا باشا دوشدو کي, دوه اوستده سورو ايچيندن کئچمکده سهو ائله‌ييب. آمما داها گئجدي, البته, ژوانژوان آغ دوه اوستده اوتوران آدامي گؤره بيلردي. گرک اوتلايان دوه‌لرين آراسييلا گيزلن-گيزلنه پييادا کئچه‌يدي.

 

نايمان–آنا اوتلاق يئريندن خئيلي اوزاقلاشاندان سونرا قيراقلاريني يووشان باسميش درين بير دره‌يه گيردي. بورادا دوه‌ني دره‌نين ديبينده چؤکوزدوروب يئره دوشدو, داها آغماياني قالخماغا قويمادي. گيزله‌نيب باخماغا باشلادي. ژوانژوان اونو گؤرموشدو. بير آزدان او, دوه‌سيني يورتما سور-سوره گليب چاتدي. نيزه و اوخلا سيلاحلانميشدي. طهريندن بيلينيردي کي, ژوانژوان معطل قاليب, اطرافينا بويلانا-بويلانا قالميشدي-اوزاقدان گؤردويو آغ دويه مينميش آدام هارا يوخا چيخدي؟ کسديره بيلميردي کي, دوه‌ني هارا سورسون؟ اوولجه بير طرفه سوردو, سونرا باشقا سمته دؤندو. آخيرينجي دفعه لاپ دره‌نين يانيندان کئچدي. ياخشي کي, نايمان-آنانين آغلينا گليب دوه‌نين آغزيني يايليقلا چکيب باغلاميشدي. نه دئسن اولا بيلردي–بير ده گؤردون دوه بوردان سس وئردي. نايمان-آنا يووشانليغين داليندا گيزلنيب ژوانژواني لاپ ياخشي گؤره بيلميشدي. او, قيللي بير دونين اوستده اوتوروب اطرافينا گؤز گزديردي, شيشکين صيفتي چوخ گرگيندي, باشينداکي قارا پاپاغی‌نين اوجلاري قاييق بورنو کيمي يوخاري قاتلانميشدي, بوينونون آرديندان بير جوت قارا, قورو هؤروک ساللانيردي. ژوانژوان اوزنگيپلاينده ديکه‌ليب نيزه‌سي حاضير وضعيتده اطرافا بويلانيردي, گؤزلري ده يامان پاريلداييردي. بو, ساري-اؤزه‌گي توتوب خالقين خئيلی حيصه‌سيني قول ائله‌ين, اونونعايله‌سينه بو قدر بدبختليک گتيرن دوشمنلردن بيرييدي. آنجاق آرواد خايلاغي بوش ال ايله بو آمانسيز ژوانژوان دؤيوشچوسونه نئيله‌يه بيلردي؟

 

ژوانژوان بير آز دا او يان-بو يانا سئير ائدندن سونرا گئرييه, سورويه طرف قاييتدي.

 

آخشام دوشوردو. گون باتسا دا هله گؤيون شفقي چکيلمه‌ميشدي. سونرا هاوا بيردن قارالدي. اطرافي قارانليق بير گئجه بورودو.

 

نايمان-آنا او گئجه‌ني درده‌جر اوغلونون اولدوغو ياخين يئرلرده‌کي چؤللوکده کئچيردي.

 

اوغلونون يانينا قاييتماغا اوره‌ک ائله‌ميردي, قورخوردو باياقکي ژوانژوان گئجه‌ني سورونون يانيندا قالا.

 

و او گئجه قطعي قرارا گلدي کي, اوغلونو خيلاص ائله‌سين, چاليشيب اؤزويله آپارسين.

مانقورت اولسون قوي, هئچ نه باشا دوشمه‌سين, تکي اؤز آداملاري آراسيندا قالسين. آنا اورگي بئله دئييردي. باشقالارينين دؤزوب باريشديغي وضعيته او دؤزه بيلميردي. او, روا بيلميردي کي, قاني قانيندان اولان دوغما اوغلو قول قالسين. کيم بيلير, بلکه ده دوغما يئرلري گؤرندن سونرا آغلي اؤز يئرينه گله‌جک , اوشاقليق ايللري يادينا دوشه‌جک...

 

سحري نايمان-آنا يئنه آغمايايا سووار اولدو. او, يئنه ده ايراقدان-ايراغا هرلنه-هرلنه گئجه عرضينده خئيلي آرالانميش سورويه ياخينلاشماغا باشلادي. سورونو گؤرندن سونرا دا خئيلي فيکير وئريب باخدي کي, گؤرسون يوآن يوآنلاردان اوردا وار , يا يوخ. هئچ کسين اولماديغيني يقين ائله‌يندن سونرا اوغلونو سسلدي:

 

–يول‌آمان! يول‌آمان! سالام!

 

اوغلو دؤنوب باخاندا آنا سئوينجيندن ايچيني چکدي, آنجاق ائله او دقيقه ده باشا دوشدو کي, اوغلو ائله-بئله سسه دؤنوب.

 

نايمان-آنا يئنه ده چاليشدي کي, اوغلونون يادداشيني ديريلتسين...

 

–آديني يادينا سال, تاپ گؤر آدين نه‌دير؟ –دئيه يالواريب اونو قانديرماق ايستيه‌يردي. بيلميرسن مگر آتان دونئنبايدير؟ سنين آدين مانقورت دئييل, يول‌آماندي! ... آديني اونونچون بئله قويموشوق کي, سن نايمانلارين بؤيوک کؤچو واختي يولدا دوغولموسان. سن آنادان اولاندا بيز اوچ گون کؤچو ساخلاييب دايانديق. اوچ گون توي-بايرام ائله‌ديک.

 

آنانين بو دئديکلرينه مانقورت اوغلانا تاثير گؤسترمه‌ديگینه باخماياراق, دانيشيغينا آرا وئرمير, بوش دا اولسا, يئنه اوميد ائله‌ييردي کي, بلکه بو قارالميش شوعوردا بير قيغيلجيم ايشار. نه فايدا کي, آرواد قيفيللي بير قاپيني دؤيجله‌ييردي. آنا يئنه ده اؤز دئديگیني دئييردي:

 

آديني يادينا سال! آتانين آدي دونئنبايدي!

 

سونرا او گؤتوردويو احتيياتدان اونو يئديريب ايچيرتدي, اوغلونو دويوزدوراندان سونرا اونا لايلا دئمگه باشلادي.

 

لايلا اونون چوخ خوشونا گلدي. آروادين لايلاسي اونون اوريينه ياييليردي. خوشلوقلا قولاق آسيردي, اونون گوندن قاراليب جودلانميش, دونوق صيفتينده نه ايسه جانلي, ايليق بير حالت عمله گلميشدي. بونو گؤرن آنا اونو اينانديرماغا چاليشدي کي, بو يئرلري ترک ائله‌ييب, اونا قوشولسون, اؤز يئرلرينه قاييتسين, يوآن يوآنلاردان بيردفعه‌ليک جانيني قورتارسين. مانقورت آغلينا وورا بيلميردي کي, نئجه دوروب گئتسين, بس سورو نه اولسون؟

 

يوخ, آغاسي دئييب کي, سورونو گؤزدن قويماسين...

 

و يئنه ده نايمان-آنا پوزولموش يادداشين او باغلي قاپيسيني تکرار-تکرار دؤيجله‌مگه باشلادي, دئديگیني دئدي:

 

–يادينا سال کيمسن؟ آدين ندير؟ سنين آتان دونئنبايدير!

 

آنانين باشي ائله قاريشميشدي کي, آخشامين نئجه دوشدويونو حيس ائله‌مه‌ميشدي, او واخت آييليب گؤردو کي, ژوانژوان دوه اوستونده سورونون او باشينا ياخينلاشير. بو دفعه او, داها ياخيندايدي, دوه‌سيني ده گئتديکجه داها برک قوووردو. نايمان-آنا فورصتي ايتيرمه‌ييب تئز آغمايايا ميندي و اوزاقلاشدي. آنجاق او بيري طرفدن ده بير ژوانژوان چيخيب اونون يولونو کسمک ايسته‌دي. ايشي بئله گؤرن نايمان-آنا دوه‌سيني قوپاراقلاييب اونلارين آراسيندان کئچدي. آياقدان يونگول آغمايا اونو واختيندا آرادان چيخارتدي, يوآن يوآنلار دالدا قاليب چيغيرا-باغيرا, نيزه‌لريني اويناداراق اونو قووماغا باشلاديلار. آغمايايا چاتماقمي اولاردي؟ آغمايا ساري-اؤزه‌کده يئل کيمي قانادلانيب نايمان-آناني بو اؤلوم-ديريم قووهاقوووندان اوزاقلاشديريردي.

 

اينتهاسي, اونون خبري اولمادي کي, اللري بوشا چيخان يوآن يوآنلار اورکلريني سويوتماق اوچون يازيق مانقورتو او کي وار دؤيدولر. آنجاق اوندان نه گؤزله‌مک اولاردي, ائله دئييب دورودو:

 

–دئييردي منيم آنامدي.

 

–آنان-زادين دئييل! سنين آنان يوخدور! هئچ بيليرسن نييه گليب؟ بيليرسن؟ ايسته‌يير کي, پاپاغيني چيخارديب باشيني بوغا وئرسين!–اونلار يازيق مانقورتون جانينا قورخو سالماغا چاليشيرديلار.

 

مانقورت بو سؤزلري ائشيدنده قارالميش صيفتي بومبوز اولدو. او, بوينونو قيسيب, پاپاغيندان برک-برک ياپيشاراق, تله‌يه دوشموش حئيوان کيمي يان-يؤره‌سينه باخماغا باشلادي. ژوانژوان اونا اوخ-ياي وئريب دئدي:

 

–قورخما! آل بونو!

 

–نيشانلا گؤروم! –دئيه ژوانژوان پاپاغيني گؤيه آتدي. اوخ پاپاغي دليب کئچدي.–گؤر ها! دئيه پاپاق صاحيبي تعجوبلندي. الی‌نين يادداشي هله ده قالير!

 

نايمان-آنا يوواسيندان هورکودولموش قوش کيمي دوزده وورنوخور, اؤزونه يئر تاپا بيلميردي. بيلميردي نئيله‌سين, نه گؤزله‌سين. گؤررسن, يوآن يوآنلار اوغلونو سورويله بير يئرده اونون الي چاتماياجاق اؤز بؤيوک اوردولارينا ياخين يئرلره آپاراجاقلار, يوخسا اونو توتماق اوچون پوسقو قوراجاقلار؟ بئله‌جه فيکير-خيالات ايچينده او, هالاي ووروب گيزلنه-گيزلنه گزيردي, نهايات, پوسوب گؤرنده کي, يوآن يوآنلار سورودن گئتديلر, چوخ سئويندي. نايمان-آنا خئيلي اونلارين دالينجا باخيب گؤرندن سونرا کي, اوزاقلاشيب گؤزدن ايتديلر, قرارا گلدي قاييتسين يئنه اوغلونون يانينا. ايندي اونون قطعي فيکري اوغلونو ائوه آپارماقدي. باشينا نه گليبسه اونون تقصيري دئييل, نئيله‌سين کي, بختي بئله گتيريب–دوشمنلر اونو بو کؤکه ساليبلار, نه اولورسا اولسون آناسي اونو قوللوقدا قويماياجاق. قوي نايمانلار گؤرسونللر کي, يادئللي باسقينچيلار اونلارين ايگيدلرينين آغليني باشدان چيخاريب نئجه رزيل ائله‌ييرلر. قوي غضبلنيب سيلاحا ساريلسينلار. مساله تورپاقدا دئييل, تورپاق هامييا بس ائله‌ير. مساله اوندادير کي, يوآن يوآنلارين بو رزالتي اونلارلا هئچ ياد قونشو اولماغا دا حاقق وئرمير.

 

نايمان-آنا اوغلونون يانينا بو فيکيرلرله قاييديردي. ائله هئي گؤتور-گوي ائله‌ييردي کي, نئجه اونو اينانديرسين, نئجه باشا سالسين کي, بو گئجه بير-بيرينه قوشولوب قاچماليديرلار.

 

توران قاريشيردي. گئجه آزمان ساري-اؤزه‌ک چؤللري اوزرينه چؤکوردو. آغمايا اؤز صاحيبه‌سيني يونگول, سربست بير يئريشله بؤيوک دوه سوروسونه طرف آپاريردي. باتان گونشين شوعالاري آناني دوه‌نين دونقارلاري آراسيندا چوخ آشکار ايشيقلانديريردي. نايمان-آنانين رنگي-روحو اؤزونده دئييلدي, چوخ جيددي گؤرکمي واردي. بودور او, سورويه چاتدي, اوتلايان حئيوانلارين آراسيندان کئچدي, اطرافا گؤز گزديردي, آمما اوغلونو گؤره بيلمه‌دي. اونون مينيک دوه‌سي يوکلو حالدا نوختاسيني سورويه-سورويه اوتلاييردي. نايمان-آنا اوغلونو سسله‌ييب چاغيرماغا باشلادي:

 

–يول‌آمان! هاراداسان؟ منم, آنانام! هاراداسان؟

 

او, ناراحاتليقلا اطرافا بويلانا-بويلانا قالديغي اوچون اوغلونون دوه داليندا دالدالانيب, ديزيني يئره وئره‌رک اوخلا اونو نيشان آلديغيني گؤرموردو. گونشين شوعاسي اونا مانع اولوردو, فورصت گؤزله‌ييردي کي, اوخو بوراخسين.

 

–يول‌آمان! اوغلون!

 

–نايمان-آنا اوغلوندان نيگاران حالدا اونو سسله‌ييردي. بيردن قانريليب باخاندا اونو گؤردو. بيرجه:

 

–آتما!–دئيه بيلدي, ائله آغماياني مهميزله‌مک ايستيه‌يردي کي, دؤنوب اوغلويلا اوزبه‌اوز گلسين, يئتيرمه‌دي–اوخ ويزيلتييلا اونون سول قولتوغونا سانجيلدي.

 

بو, اؤلونجول ضربه ايدي. نايمان-آنا دوه‌نين بوينونا سينيب ايليشه-يليشه ييخيلدي. آنجاق آنانين اؤزوندن اوول باشی‌نين يايليغي آچيليب دوشدو, هاوادا بير قوش اولوب چيغيرا-چيغيرا اوچوب گئتدي: يادينا سال کيملردنسن؟ آدين ندير؟ سنين آتان دونئنبايدير! دونئنباي! دونئنباي!

 

دئييلنه گؤره, او واختدان ساري-اؤزه‌کده دونئنباي قوشو اوچور. دونئنباي قوشو يولچويا راست گلنده اونون ياخينليغيندا اوچا-اوچا سسلنير: يادينا سال کيملردنسن ! کيمين اوغلوسان؟ آدين ندير؟ آدين؟ دونئنباي, دونئنباي!...

 

ساري-اؤزه‌کده نايمان-آنانين باسديريلديغي يئره او واختدان آنا-بئييت, يعني آنا مسکني قبيريستانليغي دئيرلر.