نمونه هائي از شعر معاصر استان همدان آزربايجان

 

http://www.hemedan-az.blogspot.com/

------------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------


معصومه صادقي سپهر

 

رزن شهه ريندن- همدان اوستاني – آذربايجان

(عرب ادبييات ليسانسييه سي)

منيم آي غملي ديليم !


(« سينا » هفته لييي نين 113- نجو ساييسيندا چاپ اولموش )

منيم آي غملي ديليم !
درده بورونموش
سنه چوخ دردلي سؤزوم وار
سنه ايللر بوْيو قان آغلاماغا بيل كي گؤزوم وار
داخي دوستاقلي گؤنول ايچره كؤزوم وار
سن آتامين ديلي‏سه ن ، هم ده آنامين
ائليمين ، ميللتيمين ، كيمليييمين
بايراغي سَنسَه ن
تؤركلويون شانلي نيشاني
اُولاماز نازلي ديليم من سني آتام
اؤزگه ‏لر ديلينه ، ياد ائللرينه من سني ساتام
سني آلداتماييرام
سني ايچدن سئويره‏ م
سن اگر سولغون اولاسان ، سولاسان
گؤزلريم گؤز ياشيني دالغالارام
ظولمه قارشي آخارام
كؤزه ‏ره ‏ن گؤكسوم اوديله ياخارام
ظولمه سوْن نوقطه‏ سيني قويمالييام
سنه من آند ايچَه ره ‏م
آخي تورك'ون توْرونو
آنا "تومروس" قيزييام
آي منيم غملي ديليم !
درده بورونموش
سنه من آند ايچه ره ‏م
سنه من آند ايچه ره ‏م

------------------------------------------------------------

مهدى كردخورى ملايرى

اشعار زير از شاعر ترك ملايرى - از استان آذربايجانى همدان- مهدى كردخورى ملايرى است:

ماه اوزونه سالميش بير ملك منظر
مؤعتبر زولفلرين زر افشان اولدو.
عئشق آتشى منى سالدى آياقدان
هئچ دئمه ز عاشيقى ناتوان اولدو.

يوسيف سنسه ن زولئيخانين معشوقو
عالمه دوشوبدو شووقون ايشيغى
ايختييارين الدن آلدين عاشيقى
عاشيق ديندن چيخدى٬ بىايمان اولدو.

هر باخاندا عيشوه ساتارسان منه
چوخ بىمورووت سه ن٬ يئتيشديم جانا
بيلير عالم گيريفتارام من سنه
حق مورووتين كسسين٬ باغريم قان اولدو.

جهد ائده ر ده قورتارماغا عهدينى
امه ن اولماز شيرين لبين شهدينى
بسدير٬ چوخ اينجيتدين فقير مئهدىنى
اگر كافير٬ ايندى موسلمان اولدو.

------------------------------------------------------------

آقاي صادقيان

 

همدان شهريندن- آزربايجان


آنا يوردوم، همدان !

بو گؤزه ل اؤلكه ميزين ، گؤرمگه وار آيري صفاسي
"همدان" توركلريني ايسته‏ مه ‏لي دوغدو آناسي

دين-و مذهبده آدي "مأمن مؤمن"دي بو شهرين
عئلمده باخ كي چاتيب هر يئره دؤنيادا صداسي

يايدا گزگين‏لر ايله شهر، ائله بيل، پاريس'ه بنزه ر
بلليدير چونكو اونون سئومه ‏ليدير آب-و هواسي

« عليصدر» غاريني گؤرسه اولاجاق خيلقته حئيران
بارك الله او يدالله كي قويوب اؤيله بناسي

فارسلارا وار بو نصيحت كي ياماندير بو منييت
فارس-و تورك ، كورد-و لُورين هاميسينين بيردي خداسي

بويوروبدور بونو قورآن كي فقط تقوالي اوستدور
كيسمه كي اه يمه‏‏ يه باش بونا اونون يوخدو خوداسي

هاني "آخوند شوندي" ، هاردادير "شئيخ بهاري" ؟
هاني "موللا علي معصوم" ائله ميش ترك-ي معاصي

آنا يوردوم، همدان ! "تنها" سنه سؤيله ‏دي ، سن ده
سؤيله شاعيرلر ايچينده ، شيعرينين چوخدو باهاسي

------------------------------------------------------------

محمدرضا تكرلي

 

شهر همدان- استان همدان آزربايجان


محمدرضا تكرلي ( متخلص به رائف) به سال 1353 در شهر همدان متولد شد . وي از كودكي عشق و علاقه وافري به ادبيات شفاهي و فولكلور داشت. همواره به زبان مادري اش "تركي"، عشق مي ورزيد، از اين رو اشعار، ترانه هاي محلي، داستانها و ضرب المثلهاي تركي ايل و تبارش را جمع آوري مي كرد. اما آنچه كه وي را بر آن داشت کكه شعر تركي بگويد، تشويق دبير تاريخش بود (كه خود وي هم شاعر بود). رائف غزلي هشت بيتي ساخته بود با مطلع :


ز غمت فزون شده اندرون چـو دل خزان به خـدا قسم

ز غـمت به جان خطري روان شده در جهان به خدا قسم


که بيتي از آن ملمع تركي داشت:


سنه بو اورک گوزه ليم گرك گئچه دونيادان اوله گوزلره

که براي تو چو بميرد او شده در تو جان به خدا قسم

 
معلم از او خواست دو باره و چند باره اين مصراع را بخواند و در آخر گفت: "با وجودي كه من تركي نمي دانم، اما از اين مصرع لذت بردم. اميدوارم به تركي هم شعر بگوييد."


آنچه در ذيل مي خوانيد نمونه اي از سروده هاي اوست :



توركجه ني سئوه ريك سني ده آنا

اوينـوردو ياپراق يئل اته يينـده
ياتميشيديم دامدا من ده سرينده
ساراليردي گونش آي دره سينده
قارانلـيق گليـردي بيـزيم آرايا
گيريردي قوشلار سسله يووايا

قارا گئجه گليب كؤكسوم توتوبدور
بوغونتويا ساليب گونو اوتوبدور
تولكي دوشمن قارانليقدا بوسوبدور
ديليمي ائليمدن آيري ائديرلر
ائليمه اؤزگه ديلين اؤرگه ديرلر

يوواما-يوردوما دوشوب بير گئجه
آديني بيلميره م سؤيله ييم نئجه
اوشاقا اؤرگه تمـير آنا توركوجـه
يوخسا ديليميزي عـار بيلييـورلار؟!
شانلي ائليميز ي خار ايستييورلار؟!

او قوهوم ، او ميللت ديليـن بيلمه سين
غميني ـ درديني جاندان سيلمه سين
چاره سي بودور کي ائلدن کسمه سين
اؤزونو گونشدن آيري سالماسين
ائليني ـ ديليني پولا سـاتمـاسين

"راييف" سؤيله ر : بيلين! قارانليق قاچار
او گؤزه ل گونشيم دوغـودان دوغار
بالالار اوخـويار، چؤگـورلر چـالار:
توركجه ني سئوه ريك سني ده آنا
جاني ـ باشيم قوربان آذربايجان´ا

 

------------------------------------------------------------
عليرضا كامراني دانا

لَلين (لالجين) شهه ريند‏ن- همدان اوستاني- آزربايجان

(« سينا » هفته لييينين 115- نجي ساييسيندا چاپ اولموش )

نه ‏دي دونيا

انـدوه-و غميـن گـوزگوسو ، غمـخانه‏ دي دونيـا
افسانه يازانلار يازيب : افسانه‏ دي دونيا

آلدانما زر-و زيـورينه ، يـوخدو وفـاسي
هم دام-ي فريبنده‏ دير ، هم دانه‏ دي دونيا

بير لحظه‏ ده ، ويرانه جيداري ييخيلان‏دير
ويرانه ‏يه يورد سالما كي ويرانه‏ دي دونيا

هر ائو كي سو اوسته سالينيب ، غرق اولوب آخير
سو اوسته سالينميش ائو- و كاشانه ‏دي دونيا

ائي كاخدا-و قصرده منزيل ائده ن اينسان
گئت "دارِ-ي سلام" ايچره ، گؤر آيا نه‏ دي دونيا

گؤر نه سوروشوب "نوح-ي نبي"دن "ملك العرش"
باخ "نوح" بيانيندا ، عزيزا ، نه ‏دي دونيا

"جبريل-ي امين" ، نازيل اولوب نوح`ه سوروشدو:
چوخ عؤمر ائله‏ يه ن حضرت-ي نوح`ا ، نه ‏دي دونيا ؟

حضرت بويوروب پئيك-ي خوداوند-ي جليله
ايككي قاپيلي ائو كيمي بير خانه ‏دي دونيا

بو مطلب-ي زيباني بيله ندن سورا ، واللاه
هر كيم سنه بئل باغلاسا ، ديوانه‏ دي دونيا

فخريم بودو : مدداح-ي حوسئين ايبن-ي علي`يه م
جان-و قلميم وقف او سولطانه‏ دي ، دونيا

شيش گوشه مزاريندان اوزاق دوشماغا خاطير
"دانا" اوره يي " اُستُنِ حنّانه "دي ، دونيا

------------------------------------------------------------
عباس مرادي (ياز)

باهار شهه ريند‏ن- همدان اوستاني- آزربايجان

(« سينا » هفته لييينين 115- نجي ساييسيندا چاپ اولموش )

آلين يازي

گَلَه ن گوندن يالان اولدون ، ازل گوندن يالان دونيا!
وفاسيز ! اولموشام سن بيوفادان باغري قان ، دونيا!

جفالار چكميشه م سندن ، بلايا دوشموشه م سندن
گيريفتار اولموشام سندن ، منه زيندان اولان دونيا!

اَليندن ناله‏ لر گؤردوم ، سارالان لاله لر گؤردوم
كؤچَه ن كؤچدو ، گله ن گئچدي ، بلالي ساربان دونيا!

قوجالديم ، هوش ـ هوس اوچدو باشيمدان ، اولموشام يورغون
گؤزوم گؤرمور ، آياق گئتمير ، داخي اولمام جوان ، دونيا!

گئجه ـ گوندوز فغان ائيله‏ ر ، يازار " ياز " غملي دفترلر
آلين يازي يازان يازميش منه آه-و فغان ، دونيا!

------------------------------------------------------------
مهدي طراوتي توانا

باهار شهه ريند‏ن- همدان اوستاني- آزربايجان

( « سينا » هفته لييينين 115- نجي ساييسيندا چاپ اولموش )


مهدي طراوتي توانا، متولد سال 1358 از شاعران جوان شهر بهار (واقع در استان آزربايجاني همدان) است. وي از دوران نوجواني به طبع آزمايي در عرصه شهر تركي و فارسي پرداخته و بهره گيري از محضر استاد غلامرضا بهاري (باهارلي)، گامهاي او را در اين مسير محكم تر نموده است و البته آشنايي طراوتي با آثار ادبيِ قله هاي شعر تُرك همچون علامه فضولي، حبيب ساهر، شهريار، سهند، ناظم حكمت و ... نقشي تعيين كننده در مسير تفكر شعري و ادبي او داشته است.اينك نمونه اي از شعر او :


تورك`ون ديلي

ايللر گئچيب ، اويان يوخودان شانلي قارداشيم !
سسلَه ن : باهارلي ! آيدينا چيخسين قارانليغين

سـَسـله ن اويـانسيلار يوخودان تورك ائللري
بيلسين حرامي‏لر آپارير يولدا وارليغين

اوتراق ائتمه اؤزگه ديلين كؤلگه ‏سينده ، دور !
تورك`ون ديلي ايله ائيله بنا جاودانليغين

تورك`ون ديلي سنينله اولوب دوغما قارداشين
سن ده بو دوغما قارداش ايله آت اوتانديغين

 

------------------------------------------------------------
غلامرضا عابدينلو

رزن شهه ريند‏ن- همدان اوستاني- آزربايجان

آنــا

(« سينا » هفته لييينين 115- نجي ساييسيندا چاپ اولموش )

گل بيـر آنـا اَه يـله ش دؤنــوم باشيــوا
قـادان آليــم قوربان كسيم قاشيوا

غمـلي گؤرسه م سني ، گؤزوم ياش اولار
منــيم نظــريمده دونيا باش اولار

مئهـرين قلبيـمده‏ ديـر آنـا ! بيـليــرسـه ن
آنـد او قيبـله‏ يه كي ناماز قيلارسان

بـارماقـلارين چـاتيــن آنـا گــؤره نــده
ايش توخويوب يا كي كؤينه ‏ك هؤره نده

بئلــه بيـل كـي اوره ييــمي داغــليـران
اونـدا كـي سن بارماقلارين باغليران

ناخـوش ايديم ، صوبـحا كيـمي ياتمادين
آي تك ، باشيم اوستونده سن باتمادين

صوبحـا قـده ر مندن گيـزلين آغـلارديـن
گـاه دؤشـونه ، گـاه داليـنا بـاغـلاردين

اينـدي داخـي گئـچيب گئديب او گونلر
اينـشاۆ آللاه آچيــليبــديـر دويــونـلـر

قيش گليـري ، گتـير كـؤرسون قـورگيلَه ن
تنـدير دؤشـونه يئـرآلمـا وورگيــــله ن

كاش ييغـيلاق گئـنه سـؤرفـه بـاشيـنا
هئـي گـؤز تيـكَه ك قـابلامـانين آشيـنا . . . .

------------------------------------------------------------

مظفر غفاري نوين

جهننــمه ! !
 
ايسكيناس بيزلريله ن هئيچ ايشي يوخ ، جهــننمه !
يا كـــي بيزلر آجيـگ -و فيلاني توخ ‌، جهننــمه !

كاباب اولدو اوره ييم ، اوشاق كاباب گؤنو چكير
بو باهاليــق وورورو قلبيــمه اوخ٬ جهنــنـمه !

بس كي شادليق ائله ييب فيلاني گونونو ووروب
بيچــاره ـ بينوانين غوصصه سي چـوخ٬ جهنـنمه !

بينوا مشــدي فيلاني ، نه ايشـــي وار نه پـولو
عصـــباني اوتوروب حؤوصله پـوخ٬ جهننــمه !

باخ گيــله ن ايفاده يه حاجي فيلان خانـزاده سي
گونده بير مودئل گئيير خوشدور- و شوخ٬ جهننـمه !

آجليــغي بس كي چكيب جمالي بنزه ر گيچي يه
يوخدو بير كس سوروشا آجدي ‌يا توخ٬ جهننـمه !

جور به جور منزيلي وار ، نئچـه جوره ماشين-ي بئنز
حرام اولسون اونا وار چوخ ، بيزه يوخ٬ جهنـنــمه !

 

------------------------------------------------------------

علي اصغر مصطفوي


 لالجين شهه ريندن-بهار شهريستاني- همدان اوستاني- آزربايجان

سن ده بئله مغرور-ي جمال اولما ، عزيزيم !


 (« سينا » هفته لييينين 113- نجو ساييسيندا چاپ اولموش )

عؤمروم گئچيب احوال‏ـ ‏ي جوانليق هاني قارداش
ايششيق گونوزوم اولدو قارانليق داخي ، قارداش
بوش معريكه‏ ده اوْل قورو خانليق هاني قارداش؟
افسوس! گئچيب عؤمر ، توگه ندي اوْ طراوت
اُوْل بزم‏ـ‏ي طرب اولدي حيكايت هامي ، قارداش

پيس وقتده بويوردون سنه بير شئعر يازام من
فيكر ائيله ‏مه‏ دين بلكه بو اشعاري آزام من
يا يازديغيم اشعاري جيسارتله پوزام من
يوخدور داهي بنده ‏نده اوْ ذؤوق ايله شهامت
گول اولدو خيزان ، باغ‏ـ‏ي فصاحت هاني ، قارداش

نه باشدا واريم حؤوصله ، نه قلبده طاقت
بير لحظه ‏ده جيسميم تاپيري ضعف-و كسالت
اؤتدو گؤزه ‏ل عؤمروم ، هامي جهل ايچره ، جهالت
هر چند جوانلاردا دا قالماز بو وجاهت
گئد گؤلشَنه باخ ! گؤر او طراوت هاني ، قارداش؟

ايندي دلي‏لر تك اولورام من عصباني
هر لحظه دوشور ياديما اييام-ي جواني
چوخدور اوره گيمده ، منيم ، اسرار‏ـ ‏ي نهاني
فاش ائيله‏ مه‏ ره م ، ائيله‏ مه ‏م هرگيز ده شيكايت
عاجيزدي قلم ، وقت‏ـ ‏ي كيتابت هاني ، قارداش

سن ده بئله مغرور-ي جمال اولما ، عزيزيم
لاكين چو من آزورده خيال اولما عزيزيم
سن عاشيق-ي آمال-ي محال اولما ، عزيزيم
دوشمه ز الينه ، يوخدو داهي هيجرينه طاقت
عاشيقلار اوچون صبر-و متانت هاني ، قارداش؟

بو دهرده ، گَل سالما اؤزون درد-و بلايا
فيـكر ائيلَه‏ گيـلَه ‏ن گئتـمه ‏گينه دارـ ‏ي بقـايا
"نمرود"ي ، "سؤلئيمان"ي فلك ووردو فنايا
بيل گورگِ-ي اجل جنگينه يوخ كيمسه‏ ده طاقت
گر چاتسا اجل ، وقت-ي خلاصت هاني ، قارداش؟

بئش گون ، باشارارسان ، هامي مخلوقا وفا قيل
آت جور-و سيتم داشيني ، سن ترك ‏ـ ‏ي جفا قيل
گل ديققت ايله ، بيرجه نظر بر سولفا قيل
گؤر هاردا ، او كس‏لر كي به صد شور-و وقاحت
سندَن قاباق ائيله ردي ريياست ، هاني ، قارداش؟

سؤز دوشدو اوزون ، ختم ائليره م ، ائتمه گيلايه
لازيـمدي بـو اشعـاري چـكه م كربُوبَـلايا
چون نوحه ‏گره م ، سن كيمي ، شاه‏ـ ‏ي شوهدايا
گر ائتمه ‏سه محشرده من-ي زارا شفاعت
بو عبدِ-ي گُونَه‏ كارا سعادت هاني ، قارداش؟

------------------------------------------------------------

خسرو قرباني (غريب)

باهار شهه ريندن- همدان اوستاني- آزربايجان

قالميشام حئيران بو چؤلده!
 
(« سينا » هفته لييينين 113- نجو ساييسيندا چاپ اولموش )

ضرر وئردي منيم بوسسان بو چؤلده
ننه جان! قالميشام حئيران بو چؤلده

موكافات چكديم-و قالديم بلادا
كي پولسوزلوق اولا درمان بو چؤلده

منيم قارپوزلاريم ائرري اولاندا
دييه‏ رديم هر گئجه: "جان! جان!" ، بو چؤلده

ائشيتديم قارپوزون نيرخي سينيبدير
اولوبدور گؤزلريم آل قان ، بو چؤلده

گله ن مووقئع ، ننه! ، فيل هئيكَلييديم
بوگون ، باخ ، اولموشام قئيلان بو چؤلده

بو چارداقدان او چارداغا قاچارديم
ننه جان! اولموشام دووشان بو چؤلده

ننه! چوخ جيرميشام من ايشله ‏يَه نده
بوليز-و كؤينه ‏گ-و توممان ، بو چؤلده!

ننه! گل داديما ، چاره سيز اولدوم
كي سانجدي قيچچيمي ايلان بو چؤلده!

اگر دا من بو چؤلده بوسسان اكديم ...!
كي اولدو بي وفا بوسسان بو چؤلده

گئجه ‏لر ياسسوغوم چؤلده ايته‏ ردي
قويارديم يئرينه "قازان"! بو چؤلده

ليباسلار هامي اولدو پاره ـ پاره
كي دلدي هامميني سيچان بو چؤلده

ننه جان! "يئر صاحاب" بيردن گه‏لَه ندَه
ووراردي كلله ‏مه فينجان بو چؤلده

ياتان چاغي ، گئجه چارداق ايچينده
ائله ‏ردي "مِيغمِيغه" طوفان بو چؤلده

توفنگ-و توپ-و تانگ ـ مانگ يوخ بو ياندا
توته ‏رديم اَله "جير سوببان" بو چؤلده

نه دوگو وار ايدي ، نه آش ، نه تُووق
ايچه‏ رديم هر گئجه ائيران ، بو چؤلده

"دليران لييان شامپو" بيلير كي
اولاردي "اَپپايي" "لينچان" ، بو چؤلده

مني از بس ووروبدور يئر صاحابيم
اولوبدور پئيكريم لرزان بو چؤلده

بو بوسساندا ، گنه  ائششگ دَمي گرم!
كي اولدو وفالي حئيوان بو چؤلده

اگر من ائششه ‏گه چايير اَكه ‏يديم
گئده ردي سورعت-ي پئيكان بو چؤلده

"غريب" ! سن بير بئله يالان دئمه‏ زدين
نه اولدو اولموشان چاخان بو چؤلده

 

------------------------------------------------------------
علي صادقي (وورغون)

باهار شهه ري- همدان اوستاني -آزربايجان

 ( « سينا » هفته لييينين 117- نجي سايسيندا چاپ اولموش )

علي صادقي ( وُورغون ) به سال 1338 در شهر "بهار" ديده به جهان گشود. گرچه تنگناي مالي و معيشتي خانواده امكان ادامه تحصيل را از وي سلب نمود و او فقط تا كلاس پنجم ابتدايي توانست به مدرسه برود اما اين امر مانع از آن نشد كه استعداد ادبي وي كه با عشق به زبان مادري اش تركي ، آميخته بود، با تكيه بر ميراث گرانسنگ شعر و ادب دنياي ترك و بهره گيري از محضر اساتيد شعر و ادب تركي در بهار از جمله استاد غلامرضا بهاري(باهارلي) و استاد بشير فضائلي، شكوفا و بالنده گردد. آنچه در پي مي آيد چهار نمونه از اشعار "وورغون" با عنوانهاي« ايشاللا »،« درد اليندن » ، « اؤلسه م ده » ، « آنا يوردوندا قال وورغون » است كه تقديم خوانندگان عزيز مي گردد :

 
توش گَلسه م آشيق ريضا`يَه

ائي آقـالار دلـي گؤيـلوم كاميـني
بير گون بوُ دونيادان آللام ايشاللا
فلكـين اليـندن ، اَجَـل جاميـني
آليب ، ايچيب سَرخوش اوْللام ايشاللا

حضرت ـ ي عزراييـل آلاندا جانـي
وقت يئتيشه ر تَرك ائدَه رَه م دونياني
توْپراغه سالارام جيسم ـ ي عورياني
اوْ دونيا قاپيسين چاللام ايشاللا

ملاييكلَـر قـاپي آچـار اوزومَه
جننت باغي ، خوْش گؤرونَه ر گؤزومَه
آنام گَلَه ـر اَليـن قـوْيار ديزيمَه
قوْللاريم بوْينونا ساللام ايشاللا

بو باشيما گله ن درد ـ ي بلايه
ال گؤتورره م شوكر ائيله ره م خودايه
محشرده توش گَلسَه م  آشيق ريضا`يه  (1)
اليندن ساز آليب چاللام ايشاللا

كؤوثَر قيراغيـندا گؤررَه م آقامي (2)
" وُورغون"ام ، موولايا وئررَه م سلامي
موبارك اليـندن آلارام جامي
مست اوْلوب يانيندا قاللام ايشاللا

1) آشيق رضا : " آشيق رضا باهارلي " از بزرگترين آشيق ها و شاعران مردمي دنياي ترك كه به تقريب 300 - 350 سال پيش از اين، در شهر " بهار " ( باهار ) مركز شهرستان هنر پرور " بهار " ( باهار ) چشم به جهان گشود و « بئيش بند »ها و اشعار تركي اش ورد زبانها است. 2) آقا : حضرت علي ( ع )


درد اَليندن

ائي آقـالار درد اَليـندن
غمـلي گؤيلوم دؤنوب قانا
بوُ جسم-و جان-ي بيماريم
دوشـوبدور بوْردا زيـندانا

گون ـ به- گون آرتيري غميم
فلك سيـنديريبدير دَمـيم
دوشـوبدور گيـردابا گَميم (1)
يالواررام شـاه ـ ي مـردانا

مجنون كيمـين دوشـدوم چؤلَه
بولبـول تَكـين گَلديم ديلَه
اوچـدوم ، قوْندوم گولـدن ـ گولَه
تا يئـتيـشَه م گولوسـتانا

بوُ دونيـادا اوزوم گولـمَه ز
هئيچ كيمسه درديمي بيلمَه ز
موولايا قـوُل (2) اوْلان اؤلـمَه ز
جانيـم قوُربان اوْ سولـطانا

چوْخ موددتـدير اينـتيـظارام
قالان عؤموردن بيزارام
" وُورغون " دييَه ر وفادارام
مورتضـا شـير - ي يزدانا

آنايوردوندا قال " وورغون " !

زامان ايله ، ازل گوندن ،
آرام ساز اولمادي بيرگون
باهاريم دؤندي پائيزه
قيشيم ياز (1) اولمادي بيرگون

جوانلوق چاغي دونياده
گولوستانيم خزان اولدو
خياليم بولبول ايچين
وقت-ي پرواز اولمادي بير گون

يالان دونياده خوش گون
گؤرمه ديم بير لحظه عؤمرومده
غميم درديم چوخالدي
هر زامان ، آز اولمادي بيرگون

گئچه ن گون حسرتينده
عؤمرومو ووردوم باشا هردم
يازيقلار كي (2) اوگونلر
بير ده آغاز اولمادي بيرگون

آنا يوردوندا قال "وورغون"
آماندير ائلدن ال چكمه
اولار كيم ائلدن ال چكدي
سرافراز اولمادي بيرگون

1) ياز : باهار فصلي ( " بهار" شهه رينده " قره ياز" دَه دئييله ‏ر )

2) يازيقلار كي : حئييف كي

 


اؤلسه م ده

دؤوران اَلي ظولم ائيله دي سؤندوردو (1) چيراغيم
قان اوْلدو اوره ك ، گئچدي عؤمور سوْلدو ياناغيم (2)

ياغديردي كده ر ياغيشي ، اسديردي بلاني
ايسلاندي ائو ، ايبيندي(3) داميم ، چؤكدو اوْتاغيم

يوْخسوللوق-و بختسيزليگ ايله دردلره دؤزدوم
قحبه فلك هر ايككيسيني ائتدي قوْناغيم

آللاه نَه دئييم چوْخ يامان ايش باشيما گلدي
هيجران اوْتونو داددي گؤنول ياندي دوداغيم

"وُورغون" دئيَه ر : اؤلسه م ده يابانجي (4) ائله گئدمَه م
ياد (5) ائل يوْلونا بير ده داها وارماز (6) آياغيم


1) سؤندورمك/ سؤندورماق : گئچيرتمك 2) ياناق : فارسي ده ياني " گونه " 3) ايبينمك / ايبينماق : خيس اولماق 4) يابانجي : اؤزگه ، ياد (" بهار " شهه رينده دئيه رلر : " يازي - يابان " كي فارس ديلينده ياني بيرون ، خارج ) 5) ياد : اؤزگه ، يابانجي ( " بهار " شهه رينده دئيه رلر : " ياديخديرماق " كي ياني : اؤزگه له شديرمك ، بيگانه له شديرماق ) 6) وارماق : گئدمك / گئدماق


استاد «غلامرضا بهاري» يه تقديم


شئعر: علي صادقي ( وُورغون ) ـ باهار شهه ريندن

قيش دولانيب ياز اولوبدور ، نووبهار ايياميدير
گول آچيب ، سونبول آچيبدير ، گؤلعوذار ايياميدير

باغبان باغيندا بولبول باشلاييبدير چهچهَه
چؤل اولوبدور سبز-و خوررم ، كشت-و كار ايياميدير

وورما اوخ جئيرانا اووچو ، قييما اونون جانينا
كيم دئيير فصل-ي بهار اولسا شيكار ايياميدير

ناله چكمه عاشيق-ي بيچاره بو ويرانه‏ ده
گز دولان پروانه تك ، گشت-و گوذار ايياميدير

سازي كوك ائيله موغغني ، وور بيات-ي توركو سن
دف و چنگ-و تار-و تنبور-و سه تار ايياميدير

سئوگيليم گَل سن جفا ائتمه من-ي بيچاره ‏يه
سنسيزه م ويرانه ‏لرده ، چاره چار ايياميدير

ساقييا گزدير صبوحي ، ائيله بو ميسكيني مست
صبريمين كاسه‏ سي داشيبدير خومار ايياميدير

ائي "باهاري" ، ائي سؤزون اوستادي ، اي توركون ديلي
هم سنه ، هم بو دييارا ايفتيخار ايياميدير

------------------------------------------------------------

يوسف غلامي سفر


بخش سردرود- شهرستان رزن- استان همدان- آزربايجان

( فوق ليسانس جمعيت و توسعه)


قلم! ياز!

(« سينا » هفته لييينين 117- نجي ساييسيندا چاپ اولموش )


بير ـ بير دئييم اوره ك سؤزوم ، قلم ! ياز !
تك سئوگيليم ! قاراگؤزلوم ! قلم ! ياز !

ياز دارليقدان ، يالقيزليقدان ، دار گوندن
قانلي ياشيم(1) قوي من سوزوم (2)، قلم ، ياز !

يالانچيلار ، قان ائيله ييب باغريمي
بوْغار مني بو بوْغوزوم(3) ، قلم ، ياز !

ديلده دئيير : " آداملارين فرقي يوْخ "
دالدا ائلير : " سيزين ـ بيزيم " قلم ، ياز !

مَثَلدير بو : " باش سينديريب ، قوْز وئرير"
قارا ائديب ، آق گوندوزم ، قلم ، ياز !

اگر كيمين يوْل زوماريم(4) بورلاري
اوُزون يوْلو ، نيجه دؤزوم ، قلم ، ياز !

اؤز ديليمي اؤزگه سايير خلقيمه
هانسي ديله دئييم سؤزوم ، قلم ، ياز !

كسمك گوناه ، دئمك عيئيب اوْلوبدور
يوْلوم بودور آنجاق(5) دوزوم(6) ، قلم ، ياز !

قوي دانيشاق آناديلده(7) ، من دئديم
گولوب ، دئدي : " وار ، نه لوزوم " قلم ، ياز !

خان آتينين ديشين سايان اوْلار مي (8) ؟
هرنه ديسَه ، گَرَه ك دؤزوم ، قلم ، ياز !

گوج ياسادا (9) يازيلمييب ، گوج دئمه!
آنلا (10) بونو ، جانيم ـ گؤزوم ! ، قلم ، ياز !

نَه لَر دئيير ، ائشيت اينان اؤيونمه (11)
آلاولانير سؤنموش (12) كؤزوم(13) ، قلم ، ياز !

1) قانلي ياش : قانلي گؤز ياشي 2) سوزمك : فارس ديلينده ياني چكيدن 3) بوغوز: غوصصه دن بوغازدا بوغولموش آغلاما 4) زومار : آدامين ذخيره غذاسي . يول زوماري : يولون ذخيره غذاسي . 5) آنجاق : يالنيز ، فقط 6) دوز : مستقيم 7) آنا ديلي : هر ميللتين اؤز ديلي 8) مي/ مو : توركي ده سؤال اداتي ، آيا ؛ اولار مي؟ ياني « آيا اولار » 9) ياسا : قانون( آناياسا : قانون اساسي ) 10) آنلاماق : حالي اولماق 11) اؤيونمك : فخر ائله‏مك 12) سؤنموش : گئچميش 13) كؤز : قيزارميش كؤمور ( زوغال )

 

------------------------------------------------------------
هادي فيروزي

بهار ( باهار ) شهريندن- همدان اوستاني – آزربايجان


بلالي زامان

(« سينا » هفته لييينين 117- نجي ساييسيندا چاپ اولموش )

فلكين چرخينه لعنت ، كي جفاسي چوْخ اولوب
پيس ائديب ياخچيلاري، دام-ي بلاسي چوْخ اولوب

ياخچيليقدان داها ايندي بُو زامانلار سؤزو وار
كؤلگه سينده دوْلانير ناكيشيلر چوْخ موزو وار

گئدي ـ گَللر آزاليب ، يوْخدو صفا ائولرده
يوُرد ساليب بوُردا شياطين بالاسي، دئولرده

هر كيمين فيكري بوُ دور بؤرك قوْيا يوْلداش باشينا
گون چيخاندان باتانه ، نقشه چَكَه قارداشينا

نَه قييامت تانييوْرلار ، نَه جهننم نَه موعاد
كسب-ي كار-ي اوْلانين گؤر نَه اوْلوب رِيزقي كَساد

بيري دؤرت دفعه گئديب مككه يَه آمما چوْخو دا
گئجه لر شابديلعظيمه (1) گئده بيلمه ز يوْخودا

مككه دن تا يئتيشه ر يئددي سَفَر، سوفره سالار
وارليدير هامي قوْناقلار ، فوْقَرا دالدا قالار

جور به جور ماشينه باخ پارك ائله ييبدير ائوينه
يوز تومن وئرسه كيمه ، اللي چَكَه ر تنزيلينه

آديميز شيعه دي آمما يوْلوموز ضيدد-ي "علي" (ع )
هر بلا گَلسَه بيزيم باشيميزا يوْخدو ولي

علي'نين شيعه سي اؤز دينيني ساتماز قيرانا (2)
اوْخوسا هم عمل ائيله ر خودا يازميش قورآنا

علي'نين شيعه سي ميسكينه باخا ، قلبي يانار
حل ائده ر مؤشگولونو قلبيني غمدن قوُتارار (3) ...

1- شابديلعظيم: شاه عبدالعظيم حسني (ع) 2- قيران: اَسكي و قديم پول واحيدي 3- قوُتارماق : خلاص ائله‏ مك ، نجات وئرمك

------------------------------------------------------------

اوستاد غلامرضا بهاري (باهارلي)


بهار شهريندن

 

كيمليييم سسي
 
باخ بير گؤنولده كؤزلريمه ، سن ده يان ديليم!
باخ بو تيكيك دوداقلاريما ، بير اوتان ديـليـم!

اويدون يابانجي لايلالارا ان باهار چاغيم
عؤمروم دؤنوبدو سون باهارا ، دور اويان ديليم!

داندين اؤزونده ‏كي آتالاردان قالان ديلي
ايندي يابانجي‏لاردي بيزي دانلايان ، ديليم!

باخ! اؤلكه‏ لردن ايندي گلير كيمليييم سَسي
سَسلَه ن او سَسلره سَس وئر ، آمان ديليم!

چوخدان هارايلايير سني ائللر ، قيسيلما قالخ
قير ايپلرين دوداقلاريمين ، سَسله "جان" ديليم!

آنلام ديليندن آل يايي ، قوي اودلو سؤز اوخون
ديلسيز قارانليغين اوره ‏يين آل نيشان ديليم!

بير گون كؤچه‏ ر گئجه ، سؤكوله ر دان ، گونش ساچار
باش قالديرار چيچك گَنَنه قاردان ، اينان ديليم!

قيش دا گئده‏ ر ، "باهارلي" يازار شئعرين ائللره
ائل ده سنه چيچك گتيره ‏ر آرماغان ، ديليم!

آيـدين اوجانلي" نين مكتـوبونا جاواب
سـن يئتمه دين، سـالديم يئـره قـالخـاني

سؤيله يه ن: غلامرضا بهاری (باهارلی) همدان اوستانينين بهار (باهار) شهه ريندن

"آيـدين اوجانلي" نين مكتـوبون آچـديم
سـپـه له ندي دوشـونجـه مه دويـغـولار
اوخـودوقـجـا اينجه خيـال شئـعـرينـي
گئجـه م خيـاليـندان كؤچدو اويـخولار
×××
مـادلار ائـلي دؤولـت قـوران مـاحـالدا
"آيـدين" منـه قـوناق اولـوب خـيالـدا
گــؤردو منـيـم ائـوجييـيـمي زاوالـدا
سـوردو منيـم كيـمليييمدن سـورغـولار
×××
سـوردو منـدن نـه لـر گلـيب بـاشيـنـا
بـاش قـويوبسان ائـوجيـييـنـين داشـينا
دالـدي گـؤنـلوم آيـدينين گـؤز يـاشينا
دوشـدو خـيـال ايـپـلريـنه بـورغــولار
×××
آيـدين! گئـچـرديـييم گـونلـره ايـنـان!
سـان منـي گئـچه نده "قـاراچـوق چوبان"
اؤلـكه م يـاغمـالاندي٬ گـلمه دي "قـازان"
باشيـمدان داغيـلدي قيـزيـل تـوخـلولار
×××
مـن اويـام كي قالميش تاريـخده ايزيم
دوشـمانين كـؤكسونده پـولاددير ديـزيم
"بـاهارلو" ائـلىيه م، قـانلىديـر سـؤزوم
كؤچـموش بيـزيم يوردوموزدان قورخولار
×××
آي "آيدين"يم خار ائتميشديم دوشماني
سـن يئتمه دين، سـالديم يئـره قـالخـاني
اولـدو ائـويم كيـمليـييـمين زيـنـداني
اكـدي خـنجـر اوره ييــمـه قـايـغـيـلار
×××
گئـچدي زامــان٬ ائللـريـميـز آيـيـلدي
ديللـريـميز بيـرـ بيـريـنه بــاييـلـدي
بيـرليـك سـسي اؤلـكه لـره يـايـيلدي
اينـدي گئـديـر بــاور اولا آرزيــلار
×××
اينـدي تيـكيلميش دوداغيـم دَپره شير
ائللـره آرخـايين اولـوب گپـله شيـر
بيـر گـون اولـور شنـليييميز دبله شير
"تپـه گـؤز"لر آراميـزدان محـو اولار
×××
گـونش اويـور قيش سازاغين بينادان
قـورتولاجاق داغ باشـي فيـرتيـنادان
قـار چيچه يي باش قالديريب "سينا"دان
گـؤنده ريري سيـزه سـلام ـ سايـقـيلار
×××
"سيـنا" بيـزيم اؤلـكه ميزين ديلىدير
"سيـنا" بـوتون آذربـايجـان ائـلىدير
"سيـنا" بـوگـون باخچالارين گولودور
"سـينا" دييـور: بيتدي داها بيز ـ اولار
×××
"باهـارلي"يـام، دارغيـنمارام دارليــغا
اؤيـونـه ره م ائـللـريـمـلـه وارليـغـا
"آيـدين"ا من سؤز وئريره م يارليغا
بير شئييم يوخ٬ هر شئييمدير دويغولار

آذربايجان اوغلويام

تـورك اوغـلويام٬ ازلدن آتام قـاني منده دير
تـورك ائللرين حيماسه لري، شاني منده دير

"مـاد"لار دييـارينين اوجـا "الوند"ي يئي بيلير
بـو بؤلگه نين باهـاري٬ گـولوستاني منده دير

داغـلار كيـمي دايانمشيام اؤز چنلي يوردوما
كـوراوغلـو`نون دا شش پري قالخاني منده دير

داغ اولـماسايدي داغـلار آخارميش دنيز اولا
من او داغـام كي چايلارين عونواني منده دير

ساحـيلده ائيلَه شه َن، نـه بيلير ان باهـار چـاغي
اوردا سـحر يئـلي، دولـو طـوفاني منـده دير

فيـكر ائتمه كي اونـوتموش اولا قارداشيم مني
قارداشيم اولسا "آذري باي"، "جـان"ي منده دير

"موللا" دئميشدي: داعوا بيزيم يورغان اوسته دير
اينـدي قاچـيبدي بير پـارا٬ يورغاني منده دير

آذربايـجان اوغلـويام٬ آديـم "باهـارلی"ديـر
قـورقـود کيتابی٬ "بابـک"يميز قانـی منده دير

هاردادير ائليم؟

خيـال داغـلارينـدا، قول ـ قانـات آچديم
اؤزومــو سيمـورغـون ميـثـالي گـؤردوم
ايستـه ديم اوغـرايام قـاف زيـروه سيـنـه
قـاف داغيـن، آتـالار خيـالـي گـؤردوم

دئـديم نـه لر گئـچـيب قـوجـا وطـنـده
گـؤنـلومـون قـوقـنوسو سئلكيـندي منده
اوچـدوم گئـچه نلرده، قـونـدوم " الوند"ه
"مـاد"لار آت چـاپديران ماحـالي گؤردوم

گـؤردوم "عـلي شكر"، "بـاهـار" ائلينده
آت اوســتـه دولانـيـر قيـليـنج بئـليـنده
قيـزلار سئيـره چيـخميش باغـلار يولوندا
بـاغـلاري قيـزلاردان صفـالي گـــؤردوم

"بـاهـار"ين باغـلاردا آچـان گـوللـرين
"تبـريز"ين، "باكي"نين ، شيرين ديللرين
" آنـكارا"، "ناخجيوان"، "اوغوز" ائللرين
بيـر ـ بيره توخـونموش بيـر قالي گؤردوم

يئللر اَسيـب، قوپـدو قوزئىدن توزلار
گؤرسه نـدي سـاواشـچي دلي "اوغوز"لار
بئلـده قيـليـنج، الـده قـانـلي تـوپـوزلار
"روم" دروازه سيـنـده جيـدالـي گؤردوم

رؤيـالاريـم قاچـدي، تـوتـولدو ديـليـم
دوردوم كـي سسـله نـه م: هاردادير ائليم؟!
باخـديم قـوجالمـيشام٬ گـلمـيري بئـليـم
فقـري ده بـوينـومون وبـالـي گـؤردوم

سئـوگي شـاعيرىيَه م، آديـم "بـاهـارلــي"
دوشـونجـه داغـلاريـم دومـانلي ـ قـارلي
بيـر عؤمـور يـاشــاديم، اَلـي قـابـارلـي
وارلىني، يـوخسـولون زوالـي گؤردوم

دانيبسان آنا ديلين !

مـن ائـللرين، بـوغـازدا بوغـولمـوش سـوالىيـام
مـن اؤلكـه مين شفـقـده باخـان آي هيـلالىيـام

سن بيـر قـارانليـغا سيـخيـليب، دويـغو دويمايـان
مـن، دان زامـاني، آيـدا قوپــان گـون خيالىيـام

بيـر كاسـه آشـدان اؤتـرو، دانيـبسان آنـا ديليـن
منـدن ده ايسـته مـه، كي گـليب كـاسـه يالىيـام

سن قوردا قويروغون سيخان ايت، من ده بير قوزو
يئـتـمه ز سَـسـيم چـوبـانـا، سـورومـدن آرالىيام

مـنـدن اگـر اؤز ائللـريـمـه سَــس يئتيـشمه يير
اؤز بختـيـمين، اويـوندا جيـريلميـش قـاوالىيــام

چـوخ دا گووه نـمه شهريـده، قصـرين هـاوالـىدير
مـن سَـس وئـره رسه م ائللـره، سنـدن هـاوالىيام

نـه اوز وئـريب زمـانه ده، كـي كيمسه سؤيله مير
هـاردا ائـويم، نـه يئـرده ائلـيـم، يـا هـارالىيـام

آديم "باهارلي"، يوردوم آدين ايسته سه ن، "باهار"
ايـرانـلـي يام، "اوغـوز"لارين ايتـگيـن مـاحـالىيام

باهارلی شانلی ائليمدير

او دؤوران كي دؤيوشلرله
قيلينچلار بؤلدو دونياني
ايراندا تورك اوجاغيندان
قـورولـدو "مـاد"ين بونياني

قيلينچلار هئي كسيپ بيچدي
زامان سئل تك گليپ گئچدي
دوشه نلر يوكله نيب كؤچدو
بيراخدي خالقا دونياني

آشيب دونياني سئـللرله
قوشوشدوم شانلي ائللرله
دومانلي٬ داشلي يوللارلا
گليـب تاپـديم "همداني"

سوروشسان اصليمي "توركم"
"باهـارلي" شانلي ائليمدير
"باهار"يم جيسمـدير جانا
"ديليم" ده جيسميمين جاني

نژاديم ييرمي دؤرد طايفا
قوزئـىدن گلميش ايران´ا
بابام تاريخين ايسته رسه ن
"دولان آختـار "اوغوزخان´ي

"باهارلي" بير بولاقدير كي
دوشـوب آيري دنيزيندن
جوشار تا سولماسين هئچ واقت
"باهار"يـن باغي- بوستاني

هر اينسانلا وطنداشام
ولئيـكن "تورك"ه قارداشام
هر آغلار گؤزده قان ياشام
گـوواهيمـدير اوره ك قـاني

استاد غلامرضا بهاري' ‏نين

« قوجا باهار » باشليقلي منظومه‏ سيند‏ن بير نئچه بند :

قوجا باهار !

"باهار"يم شانلي ديياريم ، "همدان`ين" ببه يي
چيرپينير سنده هله شانلي عاريفلر اوره يي
اَته يين گوللرينه قيسقانار "الوند" اته يي
اَته يين گوللري عاريفلريميز مقبريدير
گولشنين گوللرينين ده شوهدا پرپريدير

"باهار" يم آي كيشيلر يوردو محببت قوجاغي
سؤنمه ييب سنده هله قورخماز اره نلر چيراغي
دِئ گؤروم هاردا يانارميش ائليمين ايلك اوجاغي
گئديم او اؤلكه ده كي داغلارا تعظيم ائله ييم
بير قوجاق گول گتيريب شهريمه تقديم ائله ييم

"باهار"يم كيم او زامانلار اوبا سالديردي سني ؟
كيم آدين قويدو زامان عرشينه قالديردي سني ؟
كيميدي سِيككه كيمي اؤلكه ده چالديردي سني ؟
كيم سنه قازدي كريز ، بسله دي گول باخچالاري ؟
سولارين آخدي ، بوتون تاريخه يازدي "باهار"ي

باغ-و بوستانيوه داييم آچيب "الوند" قوجاق
باش اه ييب شأنيوه هئيبتله دوروب "آلما قولاق"
باش قويوب باغلاريوين كؤلگه سينه " چوخلي بولاق"
هر سحر ، دان زاماني ، اولدوز اَنه ر چؤللريوه
گون ساچار لعل-ي زومّوررود سَپَه لر گوللريوه

" قوجه باهار " قوجاغيندان پَر آچيب اوچمالييام
يوكسه ليب آيري اوفوقلاردا قاناد آچمالييام
بير گونش تك زامانين هر يئرينه ساچمالييام
گونش اولسام دا منيم شانلي چيخاريم سن اؤزون
باتار اولسام دا گئنه غملي باتاريم سن اؤزون

تا مؤذذين وئره ر آفاقه صلاتيله صلا
" بهاري " گونبدينه جيلوه وئره ‌ر پرچمِ-ي لا
گون ساچار مقبره سيندن وئريله ر شهره جلا
سانكي بو منظره بير جيلوه لي جننت باغيدير
اوز قويين مقبرينه ايندي زييارت چاغيدير

تا "علي" در گهينين اولدو جوارينده موقيم
اولدو دريا-يي كراماتده بير دُورر-ي يتيم
وئردي عيرفاندا " شوندي " لقبين : " شئيخِ-ي حكيم "
سؤيله دي حؤوزه ده اصحابه حكيمدير "بهاري"
چونكو حيكمتله هر اينسانه نديمدير "بهاري"

"اصغري"لر گؤيونون اولدوزي پارلاقدي هله
"سئييد ايبراهيم" فرخونده سيير ، ساغدي هله
عورفا اؤلكه سينه چئشمه لي بير داغدي هله
"سئييد ايسماعيل" اونون خلقه دوشه ن كؤلگه سيدير
كؤلگه نين اوجي ـ بوجاغي همدان بؤلگه سيدير

"اصغري" لر اوجاغي : آيتِ-ي حق "سيد شكور"
او آچيق بارگهيندن سَپه ‌ر اطرافينه نور
گَل بو درگاهه گتير درديوي ، قلبينده حوضور
بيل كي بو مقبره دن درد لره درمان يازيلار
بو اوجاق ايچره ، كَده رلر اوره ييندن قازيلار

" ريضا باهارلي " ، " تئليم خان " كيمي بير شاعير ايميش
شئعرده سانكي ازلدن ابده ناظير ايميش
يئر-ي گؤيدن سؤز آچاندا قلمي فاخير ايميش
سينه لرده ييغيليب غوصصه كيمين قالدي سؤزي
شئعرينين دردلي اوره گلرده هله واردي ايزي

" زكي " نين قوشمالاري ، ظولميله داييم دؤيونه ر
" زكي باهارلي " ، " ريضا " نين لقبيندن اؤيونه ر
شهريمين كيملييي بو ايككي شاعيردن سؤوونه ر
توركي لر باخچاسينين شانلي " زكي " بير گولودير
" ريضا " گول باخچالارين هم گولو هم بولبولودير

طالئعيم يازدي ازلدن كؤله ، نامرده مني
درد-و غم لشگرينه ائيله دي سركرده مني
بير عوقابم كي ساليب قحبه فلك درده مني
طبعيمين قارتالينا اوچماغا گؤگلر دار اولوب
قارقالاردان چكينه ركن ديديييم قار ـ قار اولوب

بيري دونيايه گونش تك گليب آفاقه ساچار
بيري دونياني اوتوب آجدي گئنه آغزين آچار
بيري آسلان كيمي داردا ، بيري دار گوندا قاچار
دونيانين موشگول آچان ، ايش آشيران مردي ده وار
ايش باشيندا گؤزو ـ دار حككه لي نامردي ده وار

تورك`ه م ، اؤز تؤركلويومون آدينا قلبيم دؤيونه ر
چنلي " الوند " چاتيب عرشه بو ديلدن اؤيونه ر
" همدان " بؤلگه سي ، تورك عنعنه سيندن سؤوونه ر
" همدان " بؤلگه سينين كولتورو اَن تورك اوجاغي
خلقينين اؤلكه ده هر تورك´ه آچيقدير قوجاغي .....

------------------------------------------------------------

حاج عبدالرحيم اسماعيلي كبودر آهنگي "بحري"

 

استان همدان- آزربايجان

نقي يعقوبي


شاعري كه در پي معرفي او هستيم يكي از بزرگان و نامداران و شاعران استان همدان است كه ما اينك با دستماية ارزشمندي كه همانا ديوان سه جلدي اوست روبرو هستيم . مرحوم حاج عبدالرحيم فرزند عبدالعظيم اسماعيلي كبودر آهنگي از معدود شاعران موفق معاصر مي باشد كه هنوز ياد و خاطره اش در دلهاي علاقه مندان به ادبيات و كساني كه طوق شاعري به گردن دارند ثبت است. ديوان او مشحون از عشق و علاقه و محبت به خاندان عصمت و طهارت مي باشد ، گاهي عشق او آنچنان اوج مي گيرد كه گوئي از غيب مدد مي گيرد و گاهي حالت عادي و معمولي دارد


گهي بر طارم اعلي نشينم

گهي تا پيش پاي خود نبينم


ديوان شعر مرحوم " بحري " از لطايف و اشارات و نكته هاي فراواني برخوردار مي باشد و تنها ايرادي كه مي توان به وي گرفت به كارگيري برخي لغات نامأنوس در بعضي اشعار جهت تنظيم وزن بيت مي باشد ( گويا در آن دوران سرودن اين اشعار معمول بوده است ) البته ايراد ديگر اشعار آن مرحوم به كارگيري گاهاً زياد كلمات عربي و فارسي است ، ولي بخش مصائب اين ديوان در ابراز ارادت و علاقه به سرور شهيدان و ديگر شهيدان كربلا بي نظير مي باشد.


مرحوم حاج عبدالرحيم اسماعيلي ، معروف به " بحري " فرزند حاج عظيم نوة مرحوم آيت الله حاج ملاسيف الله انصاري مدفون در مسجد جامع كبودر آهنگ ، در سال 1295 ه.ش در يك خانوادة مذهبي به دنيا آمد و در سن 13 سالگي با توسل به ائمه معصومين (س) بالاخص به آقا و مولاي خود امام زمان (عج) و باعنايت و لطف او به سلك شعرا و مداحان آل عصمت و طهارت نائل آمد و در عنفوان جواني به علت از دست دادن پدر جوان خود مسئوليت خانواده اي كه شامل برادران و خواهران خردسال و مادر بود به عهده گرفت ، وي اهل تقواو فضيلت بود و در كارها و امور اجتماعي پيش قدم بود و همواره سعي در حل و فصل مشكلات منطقه داشت و چون علاقة وافري به اهل بيت (ع) به خصوص حضرت ابي عبدالله الحسين (ع) داشت ايام عاشورا و تاسوعا كارگردان صحنة مصيبت و عزا و تعزيه در مساجد و محافل بود .


ايشان در تاريخ سوم بهمن ماه (1359) هجري شمسي بر اثر سرطان كبد دارفاني را وداع گفت و آثاري از خود به جاي گذاشت كه مهمترين آنها سه جلد ديوان اشعار مي باشد ، جلد اول و دوم اين ديوان بار نخست توسط كتابفروشي خوانساري همداني به زيور طبع آراسته گرديد و در سال 1378 هر سه جلد با هم توسط دفتر نشر نويد اسلام قم به چاپ رسيد ،ديوان اشعار وي بيشتر در مورد مناقب و مدايح اهل بيت و به زبان تركي سروده شده است كه البته اشعار و قصايد زيبائي نيز به زبان فارسي و عربي ديده مي شود كه نشان از ذوق هنري شاعر در سرودن اشعار به سه زبان مختلف دارد .

 ( گئده نلره سلام اولسون)

حال يك غزل تركي از آن مرحوم تقديم خوانندگان مي گردد:


بو نه عاريضدي ، كي خورشيد ايله همتادي٬ گؤزه ل
هامي جور حوسن٬ ووجودينده هووئيدادي٬ گؤزه ل


گؤزلرون اوخشوري آهو-يي خطا گؤزلرينه
دييه بيلمم كي گئنه نرگس-ي شهلادي٬ گؤزه ل


آلماقا جانيمي ، موژگانون آلوب تير الينه
قانيمي توكماقه ،آماده-يي دعوادي٬ گؤزه ل


نه ميثالون ، نه شبيهون ، نه نظيرون تاپيلور
نه قرينون بو لطافتده موهييادي٬ گؤزه ل


باخا هركس بويووا ، سروي ياديندان چيخادير
قامتون اووجي ثرادان به ثريادي٬ گؤزه ل


قاشلارون طاقي ، كمان ياييدي ، يا تازه هيلال
طعمده لعل-ي لبون ، شهد-ي موصففادي٬ گؤزه ل


عاشق-ي خسته دي " بحري " اونا بير ائيله نيگاه
عئشق گولزارينه بير بولبول-ي شئيدادي٬ گؤزه ل

------------------------------------------------------------

بشیر فضائلي

 

شهر بهار- استان همدان- آزربايجان

شاعر خوش قريحه "بشير فضائلي" ، متخلص به "واله" به سال 1331 شمسي در شهر ادب پرور بهار(باهار) و در دامان خانواده اي اهل ذوق و ادب و علم و هنر، چشم به جهان گشود.


پدر بزرگ وي، مرحوم آقا غلامحسين فضائلي، از شعر و ادب تركي و زهد و عرفان بهره اي وافر داشت و عشق او به سالار شهيدان امام حسين (ع) و مراثي و نوحه هاي دل انگيز وي، زبانزد عام و خاص است. والد وي، ميرزا مالك فضائلي، اين فضائل و خصائل را از چنان پدري به ارث برده و براي شاعر ما، به وديعت نهاده و اينهمه با روح حساس و طبع نازك "واله" عجين گشته و ذهن و زبان او را مستعد سخن پردازي كرد. اگر شرح شورانگيز عشق "شهريارِ" ملك سخن و آفريننده منظومه جاويدان تركي "حيدربابايه سلام" ، كيمياگر جان وي گشت ، بازي روزگار شعبده اي ديگرگونه فراروي "واله" نهاد و حوادث و آلام روزگار، روح او را در خلسه اي ژرف فرو برد و بيش از همه، ابتلاي مادر مهربانش به بيماري مزمن آسم ـ كه در دوازده سالگي شاعر رخ نمود ـ و حوادث ناگفتني ديگر و بالاخره ، مرگ مادر ـ در سن 34 سالگي شاعر ـ بر روح و روان او تاثيري جانگزا نهاد و اين همه طبع وي را لطيف تر و زبانش را تاثير گذارتر كرد.

عشق او به زبان فخيم شيرين اما مظلوم ايل مردمش "تركي" ، عشقي ديرينه و ذاتي و حديثي ديگر است. او معتقد است عنصر اساسي هويت هر قوم و ملت "زبان" اوست وچنانچه يك ملت در برابر ملتي ديگر دست از زبانش بردارد، بيگمان هويت و شخصيت خود را از دست مي دهد و تاريخ به روشني نشان مي دهد كه مردم بي هويت به آساني مغلوب مي گردند. تركها در طول تاريخ بخاطر استعداد و توانايي خدادادي خود در همه زبانهاي غير ملي خود نيز با استادي تمام به هنر نمايي و شاعري پرداخته اند ، "واله" نيز اين توانايي را با سرودن اشعار بسياري به زبان فارسي نشان داده است. او اكنون در كسوت تدريس و تعليم در مدارس به خدمت به مردمان خوب اين سرزمين مشغول است. اشعار تركي "واله" ، شميم دلنشين اشعار "صراف تبريزي" را داراست. اينك دو نمونه از اشعار وي را تقديم خوانندگان عزيز مي نماييم:


"باهار" شهه ري

بو شهر-ي "باهار"ين نئجه گؤيچه گ چؤلو واردير
چؤللرده ، عجب گؤرمه يه چيچك ، گولو واردير


داملار دالي خوش منظره لي ، دشت-و دمندير
"بئيگ بند" باشي ، خوش خاطيره لي ، "ديك يول"و واردير


"باغلار يولو" باقيدير هُلَه ، گل ـ گئدي واردير
رؤونقله قالوب ، گل ـ گئده ، چوخ سئوگيلي واردير


اييام اَلي گر چاتسا ، پوزه ر گولشن ـ ي مئهري
ضَرضَر يئلي وار ، ابرـ ي عضب وار ، دولو واردير


يا رب ! بو گؤزه ل چؤلدن ايراق ائيله جفاني
آخير بو چؤلون هم گولو ، هم سونبولو واردير


گولچؤهره ، گؤزه ل ياريمي ، يا رب ، منه چاتدير
چون مئهرـ ي محببتده منيمله يولو واردير


گر خلقيدن ايراقدا گزه ر "واله"-يي ميسكين
خلوتده اؤزويله ن گئجه لر غولغولو واردير

كوفر-ي زولفون

كَسًسُه هر كيمسه چؤره گ ، ريشه سيني "تاري" كسه ر
تيغ ـ ي حق ، گئج كسه ر آمما ، كسه چوخ كاري كسه ر


كوفر ـ ي زولفون ، اَله شمشير آلا ، حد جاري ائده
بس كي وار عدلي ، كسه هر نمه ني ، ياري كسه ر


بئليوه باغلاما زوننار ، مسيحا گؤزه ليم
اينجه دير بس كي بئلين ، حلقه-يي زونناري كسه ر


حلقه-ي داري اؤپه ر ، مردم ، مرداني بلا
بلي ، حق اهلي ، حقيقتده نخ ـ ي داري كسه ر


گول فقط باخماليدير ، دست ـ ي طمع طاقتي يوخ
تيغي وار ، حؤرمتي وار ، دست -ي طمعكاري كسه ر

------------------------------------------------------------

حبيب اله قدرتي گلزار

 

شهرستان رزن- استان همدان آزربايجان

شهرستان رزن (واقع در استان همدان ) علاوه بر اينكه جزو عالم خيزترين و دانشمند پرورترين مناطق كشورمان است ادبا و شعراي بسياري را از قديم الايام تاكنون در دامان خود پروريده است . شعرائي كه با تكيه بر فرهنگ و زبان هنرآفرين تركي ترجمان عواطف و آرزوهاي مردم آن سامان بشمار مي روند و اينك جواناني فهيم در آن ديار گام در اين وادي نهاده و سوداي آن دارند كه زبان و فرهنگ تركي شان را از غربت و انزوا نجات بخشد .


از جمله اين جوانان آقاي حبيب اله قدرتي گلزار متولد شهر كوچك "بابانظر" ازتوابع شهرستان رزن است كه با وجود كمي سال اشعار فراواني به زبان تركي سروده و به جمع آوري و تدوين ادبيات شفاهي تركي منطقه رزن نيز اهتمام دارد .با اين اميد كه شاهد چاپ آثار و كتب تحقيقي وي باشيم چند نمونه از اشعار او را تقديم خوانندگان عزيز مي نمائيم .


تورك ائللري ياشاسين

هئچ قورخمانام اؤلومدن
آيريلمانام ائليمدن
دوشمه ز بو سؤز ديليمدن
تورك ائللري ياشاسين

قيريلسا بو, بيله گيم
بيل دييه جك اوره گيم
بو ان بؤيوك ديله گيم
تورك ائللري ياشاسين

تورك ائلري گؤزومدور
سانكي منيم اؤزومدور
هر حالدا بو سؤزومدور
تورك ائللري ياشاسين

**************
آراز چايي كيمين واللاه
آخار گئده ر گؤزوم ياشي
دوشه نده يادا يانديرير
گؤزه ل ياريم قلم قاشي

قارا تئللر آغا دونموش
دگيرماندان چيخان اون تك
جوانكن گؤر قوجا بختيم
سوروشما ايللري٬ ياشي

اؤله نده سئوگيليم آدين
يازين قبريم داشي اوسته
دئييره م قورخورام آمما
ياريم آدي يارا , داشي

------------------------------------------------------------

علي اصغر طاهري

 

شهر همدان- آزربايجان


علي اصغر طاهري در سال 1322 شمسي در شهر همدان متولد شد. نخستين نغمه هايي كه جان و روحش را مي نواخت ـ بقول خودش ـ "آنا لاي ـ لايلاري" (لالايي ها) بود كه مادرش به زبان تركي در گوش او زمزمه مي نمود. اين نقطه شروع و عشق بي پايان وي بود به به هنر و ادب و موسيقي ارجمند تركي .


"آيدين" به هنگام تحصيل در دبيرستان شريعتي (فعلي) همدان ، انجمن نمايش و موسيقي را كه دچار ركود شده بود، با اجراي نمايشهايي كه در لابه لاي آنها آهنگها و ترانه هاي تركي خوانده مي شد، رونق دوباره بخشيد.


وي تاكنون براي چندين ترانه تركي آهنگسازي كرده است و چندين ترانه تركي را در صدا و سيما مركز همدان اجرا نموده است ( از جمله ترانه "نارگيله" كه اخيرا در چنديد مرحله بصورت زنده از سيماي مركز همدان پخش گرديد و با استقبال فراواني مواجه شد) . وي هم اكنون عضو "انجمن ادبي بوعلي سينا"ي همدان است.


در زير شعري از اشعار وي را با هم مي خوانيم .


اوجا تانري´دان بو حؤرمتلي شاعيريميز ايچين، تورك ميللتينه قوللوق ائتمه سينده باشارلار و اوغورلار ديله ييرگ :


قـارا بـاغ

قاراباغ!
اوجا داغلارين هئيبتله
گؤكلر يوكسَه يينده دير باشين اه ييلمه ميش
گونشي نيظاره ائديرسه ن
اگر بير قارا گئجه سنين گؤزه ل اته يينده
وحشي دونقوزلار هوجوموندا چيچكلرين
باسيلـدي
ازيـلـدي
او وحشيلر بيلمه ديلر كي
آيري "ايلك باهار" يولدادير
و گؤزه ل گوللرين كؤكو
توپراق ديبينده دير
اونلار يئنيدن چيخاجاقلار
و گونش يوزونه
گوله جَه كلر!

دانيش!

نَه دن اوزولورسَه ن ؟
نييَه قيزاريرسان ؟ جانيم دانيش !
اوره ك سسيله دانيش !
آنا ديليله دانيش !
يوكسه ك سسله دانيش !
تورك سسله دانيش !
كيمدن اوُتانيرسان ؟
اؤزونه دوشون !
اؤزونه دايان !
قارداشيم اويخودان اويان !
سن آغير بير داغسان
سن دالغالي بير دنيزسه ن
سن ايشيق بير گونَشسه ن
سن گئنيش بير گؤگسه ن
سنين سسين اَسكيدن بوتون دونيا قولاغيندا دولموش
و اونو ، تاريخ هئچ زامان اونوتماز
دانيش جانيم دانيش
دانيش ، تورك سسله دانيش

------------------------------------------------------------

رضا كريمي

 

 قروه درجزين شهرستان رزن- استان همدان آزربايجان

رضا كريمي شهريورماه سال 1347 در روستاي دَهلَه (دِهلَق امروزي) بخش قروه درجزين شهرستان رزن به دنيا آمد، او تحصيلات دورة راهنمايي را در آموزشگاه دكتر شريعتي قروه گذراند، و تحصيلات دورة دبيرستان را در دبيرستان شهيد بهشتي قروه درجزين آغاز نمود اما او با شركت در امتحانات ورودي وارد دانشسراي مقدماتي سردرود (دمق) شد. بعد از طي دوره هايي آموزگار روستاهاي رزن شد. وي هم اكنون دبير دبيرستانهاي منطقه قروه درجزين است.

از رضا كريمي اشعار زيادي در نشريات به چاپ رسيده است. كتاب "داغ داغولماز" ، منظومه بلند تركي است كه شاعر ما در يكصد و ده بند سروده است. اين كتاب توسط نشر قو (تهران) در سال 1382 به چاپ رسيد و با استقبال مردم ترك استان روبرو شد. اميد است ساير هنرمندان و شاعران ترك استانمان نيز آثار تركي خود را منتشر و در معرض ديد مخاطبان قرار دهند تا فرهنگ و زبان تركي مظلوم ما جان دوباره گرفته و در جايگاه شايسته و بايسته خويش قرار گيرد .

آنچه در پي مي آيد تلخيصي است از مقدمه آقاي دكتر عبدالله نصرتي ، استاد ادبيات دانشگاه بر كتاب "داغ داغولماز" و پس از آن چند بند نخست از منظومه "داغ داغولماز" ، تقديم خوانندگان عزيز مي شود:

"... اشعار او (آقاي رضا كريمي) لبريز از هيجانات عاطفي و احساسات انساني و صميميت مردمي است و از اين رو است كه مي تواند ارتباط صميمي خود را با خواننده برقرار نمايد و دل مخاطب خود را بربايد و با رشته محبت آنان را تا جايي كه دلخواه او باشد بكشاند. در اشعار او گاهي دغدغه ها و اضطرابهاي فردي و اجتماعي و انساني و هيجانات شخصي در سروده ها مطرح است خاطرات گذشته، دلگيريهاي روزمره، دغدغه هاي بومي و منطقه اي و فردي و اجتماعي منعكس شده است و گاهي فراتر از اينها گرفتاريها و دغدغه هاي انساني مطرح است و البته در اين گونه موارد سخن اوج بيشتري مي يابد.

در اشعار او گاهي ستايش عشق كه بهترين يادگار انساني در زير گنبد دوار است و نيز ستيز با ظلم و بيداد و موارد ديگر مانند اشعاري چون:

بيلميره م هانسو باخوشدا اوتو پروانه گؤره ر
ياندورار قول قناتين شؤعله ني مردانه گؤره ر
قويماساخ اوتدا يانا٬ بيزلري ديوانه گؤره ر
او يانوخ ديلدن اگر چيخسا اونون اوتلو سؤزو
اوت سالار دونيايا قويماز قورويا ايكي گؤزو

اما آنچه كه در همه اين موارد خواننده را تحت تاثير قرار مي دهد و با خود مي كشاند، صداقت و صميمت سخنور است كه هيجانات دروني خود را كه همچون چشمه اي زلال و گواراست در اين سرروده ها جاري مي كند.

در اين مجموعه مي توان تاثير شاهكار معروف استاد محمد حسين شهريار "حيدر بابايه سلام" را گاهي پنهان و گاهي آشكار شاهد بود و اين تاثير خلاف انتظار نيست. زيرا گستره شعر شهريار سبب شده تا مخاطبان بي شماري را به خود جلب كند و تحت تاثير قرار دهد. اين تاثير پذيري نه تنها از ارزش واقعي و اصالت اين مجموعه نمي كاهد بلكه بر اعتبار و تاثير آن مي افزايد، مانند:

بيلميره م هانسو زباندا دايانوب سؤز دانوشام
اوت توتوب شؤعله چكه م هانسو اوجاقدا يانوشام
هَلَه دَه يانقون اوره گلر گؤزونه من تانوشام
آي گؤره م يانقون اوره گلر اوره گيز شاد اولسون
شاد اولاندا اوره گيز بير ده ريضا ياد اولسون

نظير: سلام اولسون شوكتوزه ائليزه
منيم ده بير آديم گلسين ديليزه

نكته چشمگير ديگر اين سروده ها، رنگ غليظ بومي و منطقه اي است كه از ويژگي معتبر شعر امروزي است. در سروده هايي مانند :

نه اولار داغ دانوشا حقق-و حقيقت بيلينه
وورمويا كؤهنه يالان هر كيم حقيقت ديلينه
آروداخ بيز بو توزو، بلكه حقيقت سيلينه
ايسته ره م داغ جوشا آللاه هامو ياندان دانوشا
درگزين´دن، همدان´دان، قاراقان´دان دانوشا

***********************

من-و داغ-و گئجه ني درد گيريفتار اِئله دي
اوچوموزو يوخودان قووزادو بيدار ائله دي
ديل ده سينديردي سوكوتو گؤزو آغلار ائله دي
دئدي تكليگلري مَن، سيزلَره درمان ائله ره م
سن-و داغ-و گئجه ني آغرويا مئهمان ائله ره م

اوره گيم تنگه گليب گزمه گه باغ آختارورام
خيال آتون قووورام آقشاما ديلدن، سالورام
گئجه لر پنجره دَن اولدوزو گؤيده سايورام
بو گئجه قيسمتيميز زئندئگيدن سؤز، سالاجاق
سحر ائعلام ائلييه، كيم اؤله جك كيم قالاجاق

ايسته ره م من بو داغون قيصصه سين آغاز ائلييه م
بير قانات داغدان آلام ديللره پرواز ائلييه م
قان اوره گلر سؤزوني سن سُؤوَه ن آواز ائلييه م
داغدان ايككي گؤز آلام، داغ كيمين ايران´ه باخام
اوجا يئرده، دايانام مهدِ-ي دليرانه باخام

اوول هِئچ زاد يوخودو، بير كلمه سؤز وارودو
بير كلام سؤزده خدايدو وارا وارلوق دارودو
يوخ ائشيدمه زدي ائشيدمگده قولاغدان خوارودو
او سؤز ايسته ردي موخاطب تاپا، واردان دانوشا
وار-و يوخدان، يارادا، ديل ويره ياردان دانوشا

چشمه قئينه ر يارولان يئردن آخار سؤز چالوشار
سووارا باغلارو اؤز قلبي سوسوزدان آلوشار
داغ دا تك قالسا، بو دار دونيادا، بير گون يورولار
اوره گينده ييغيلان سؤزلر الينده اويولار
داغ چكه ن تكليگي داشلار چكه بيلمه ز يارولار

داغ دييير بولبول-ي عئشقيم گولو بير گون گؤره جك
داخي او تك قالا بيلمه ز٬ قفسي سينديره جك
عئشق الينده آخورو باقلو قفسلر سينه جك
زئندگانلوقدا گره گ بير زادا بيز عاشيق اولاخ
كاروان اولمويا بيردن گيده، بيز يئرده قالاخ ...

------------------------------------------------------------

حميد رضا شريفي

 

از شهر بهار = استان همدان

بو شئعري بؤيوک تورک ائلی "باهارلو" ائلينه ايتحاف ائليرم :

ح. شريفي ( باهارلی)

گئري دؤنمه! گئتمك گرك

يوللار بوتون دومان اولسا
داغ- دره لـر بـوران اولسـا
گول- چيچكلر تيـكان اولسا
گئري دؤنمه! گئتمك گره ك

بولبول كؤچسه، سولسا چيچك
دونيــا اولســا يــالان٬ كــلـك
قــان آغـلاتـسـا سنـي فــلـك
گئري دؤنمه! گئتمك گره ك

آديـن- سانـين گـيزلتـسه لـر
ائـليـن- اوبـان داغـيـتسـالار
"تورك"لويون اينكار ائتسه لر
گئري دؤنمه! گئتمك گره ك

يول كسسه لر، يول آچ٬ قورخما!
ديل كسسه لر، ديل آچ٬ قورخما!
آغلاتـسـالار، سئـل آچ٬ قورخما!
گئري دؤنمه! گئتمك گره ك

يـالانچيني يـالان تـوتـار
قان تؤكه ني ده قان توتار
ظالـيم عؤمرو سونا يئـته ر
گئري دؤنمه! گئتمك گره ك

"تورك"سه ن، "باهارلو" اوغلوسان
"علـي شـكر بـيگ" اوغـلوســـان
تـورك ائــللريـنه باغـليـسيــن
گئري دؤنمه! گئتمك گره ك
------------------------------------------------------------
« آشيق ريضا باهارلي »

تدوين: جواد نوري (باهار شهه ريند‏ن)

(« سينا » هفته لييينين 115- نجي ساييسيندا چاپ اولموش )

گذشته و تاريخ هر ملتي، سند هويت و هستي و اصالت آن ملت است و دوام حيات سياسي و اجتماعي و فرهنگي هر ملتي نيز در سايه شناخت و پاسداشت همان گذشته و تاريخ ميسر خواهد بود. بعبارت ديگر، پشتوانه هاي تاريخي و فرهنگي هر قومي اصلي ترين محرك براي پويايي، نشاط و حيات و حركت در مسير آينده آن ملت است و ترسيم كننده افق و هدفي كه در پيش روي دارد و به هر اندازه كه اين تاريخ مغشوش و بيمار و جعلي باشد به همان اندازه باعث پيدايش بحران هاي هويتي و اجتماعي براي آن ملت خواهد بود و آن اجتماع را به سمت بي هويتي و بي تفاوتي و پوچي و بيهودگي رهنمون خواهد شد.

شناخت نقاط ضعف و قوت فرهنگي و اجتماعي، گرايش ها و حساسيت ها و فراز و نشيب ها و ايام اقتدار و افول اين حيات اجتماعي و ريشه يابي علل و دلايل آنها براي تقويت فرهنگ و ارتقاي سطح آن بسيار مهم و حياتي مي نمايد. اين معني در مورد ملت ترك ايران و به طبع مردم شهرستان بهار نيز صادق است. گردآوري و تدوين مجموعه اي كامل از تاريخ و فرهنگ، نحوه ظهور و گسترش و تكامل و ترقي حيات اجتماعي مردم ترك شهرستان بهار و بازشناسي زواياي گم گشته و ناپيداي فرهنگي و اجتماعي ... آن، آرزوي هر فرد آگاه و دلسوز به فرهنگ و تاريخ و هنر اين شهرستان است. دسترسي به اين مهم جز با كاوش پيگير و مستمر در زواياي پيدا و پنهان گذشته، امكان پذير نيست. در زمينه فرهنگ بهار كه بطور كامل دربرگيرنده زبان، ادبيات، تاريخ، آثار ادبيات شفاهي، فلسفه، عرفان، سياست باشد، بيش از هر چيز تدوين، تاليف و انتشار و بررسي انتقادي مدارك و اسناد مربوطه، ضروري و لازم است تا محققان بتوانند لااقل از اين منظر با اطمينان خاطر در طريق جمع آوري و تاليف و تدوين فرهنگ جامع بهار و تتبع در آن گامهاي اساسي بردارند.

اگر چه به سبب عدم اهتمام خود ما، تحقيق و فحص وافي در تاريخ و فرهنگ و هنر و ادب و ... مردم ترك شهرستان بهار صورت نگرفته، اما بي گمان با عزم جمعي نخبگان شهرستان بهار و تاسيس بنيادي كه متكفل اين امور باشد، مي توان به مقصود رسيد و در اين راه البته نبايد از موانع و اظهارات و افاضات! مغرضانه افراد و ناصر خودباخته و خودفروش، واهمه اي به خود راه داد ؛ افراد بي هويتي از خود ما كه به گمان باطل خود عرصه علم و تحقيق را در استان و شهرستان مان خالي تصور نموده و به نشخوار اباطيل كسروي خائن در مورد مردم مناطق ترك نشين استان همدان و از جمله شهرستان بهار پرداخته اند؛ در حاليكه خود نيز مي دانند ادعاي اينكه مردم ترك آزربايجان از جمله تركان استان همدان، ترك نبوده (!!؟) و بعدا ترك شده اند (!؟) همان سخنان كسروي خودفروش و مرتد است كه براي نيل به اهداف سياسي و نابود كردن هويت تركان ايران بيان مي شد. مردم ما بي شك جسارت غيرقابل بخشش اينگونه افراد را در آينده نزديك پاسخي درخور خواهند داد. آري! مردم اين منطقه ترك بوده ، ترك هستند و ترك باقي خواهند ماند. از اساسي ترين و مهمترين مظاهر تجلي ذوق و هنر هر بهاري، شعر تركي است كه به زبان مادري مردم منطقه بوده و خود قالبي ايده آل براي بيان انواع تفكرات و تخيلات شاعرانه محسوب مي گردد.

معمولاً زبان نثر وسيله اي براي بيان مفاهيم و معاني ظاهري و سطحي مطرح است و زبان شعر دقيقاً نقطه مقابل آن يعني آشكار گويي و بيان عريان حقايق و جلوه گاه شوريدگي و طغيانهاي روحي و رواني و عرصه تبلور و تجلي وجدان ناخودآگاه اجتماعي و فردي و جايگاه بروز احساسات پاك و عواطف بي آلايش مردمي محسوب مي گردد، اما اين خصيصه در شعر تركي و ادبيات عاميانه و شفاهي منطقه با امتزاجي شگفت انگيز و خارق العاده با كاركردي ديگر گونه و هماهنگ و مثبت ظاهر گشته و به ظرفيت و شيوايي بيان افزوده و قالبي ست ايده آل و آرماني براي شاعران و هنرمنداني كه در برهه اي به شاعري مي پردازند كه ادبيات شفاهي رواج دارد.

تاريخ اين شهرستان آكنده از شاعراني است كه با زبان مردم خود به آفرينش هنري در بالاترين سطوح هنر و ادب عظيم و متعالي تركي دست يازيده اند ، كه اگر چه بدلايلي كه ذكر شد، هيچگاه در فضاي "رسمي" فرهنگ مطرح نگشته اند، لكن اكنون زمينه براي شناساندن اين ستارگان شعر و ادب مهيا شده و بسياري از فرهيختگان و پژوهشگرانمان در قالب هئيت هاي علمي و پژوهشي به كاوش و كندو كاو در اين زمينه مي پردازند تا آفتاب وجود هنرمندان و مفاخر فرهنگي اين شهرستان بيش از اين در محاق تنگ نظري و موضع گيري غرض ورزانه تاريخ سازانِ حقيقت سوز نماند و آشكار شود. از جمله بزرگان شعر و ادب تُرك برخاسته از شهرستان بهار و چه بسا شاخص ترين و نام آورترين ايشان، شاعر بلند مرتبه و عارف دلسوخته ، "آشيق رضا باهارلي" مي باشد.

بدون ترديد، مرحوم مولانا رضا باهارلي از مفاخر فرهنگي و از درخشان ترين چهره هاي ادبي تركان استان همدان، بلكه از ستارگان بي بديل دنياي شعر تُرك و در اداد و رديف بزرگان و آشيقهاي بزرگي چون "آشيق عَلَسگر" ، "خسته قاسيم" ، "آشيق قرباني" ، "آشيق قَشَم" ، "آشيق جوان" و ... است ؛ ستاره اي كه متاسفانه در ساية ! بي مهري به زيان و ادبيات بي همانند تركي ناشناخته مانده است.

چهرة درخشاني كه اشعار بر جاي مانده از وي تا به اكنون كه تقريباً سيصد سال از زمان وي مي گذرد ، چنان در دل مردمان اين خطه ريشه دوانيده و چنان عمق و عقبه اي به وجود آورده كه از پير و جوان، زن و مرد و عارف و عامي كما بيش از اشعار او را در سينه دارند. اگر چه در حال حاضر از سال دقيق تولد، وفات، خانواده و ... مولانا رضا باهارلي، سند مكتوبي در دست نيست و نحوه زندگي و معاش و ممات وي در پرده ابهام مانده، لكن مي توان چهرة اسطوره مانند او را در ميان آثار حكمت مثالش رويت كرد كه در سخن پنهان، مانندِ بو در برگ و گل است و آنكه طالب ديدار اوست، بايست وي را در ميان اشعارش ببيند. اشعاري كه از سيصد سال پيش حتي مرزهاي منطقه را درنورديده و مناطقي وسيع از تبريز و اردبيل و اروميه و زنجان و تركيه و آزربايجان و قفقاز و گرجستان را در زير سيطره و نفوذ خود دارد و هنوز آن ترنّمات هاي دلنشين و عارفانه وي، از گلوي آشيق هاي اين مناطق شنيده مي شود.

داستانهاي متعددي در مورد "آشيق رضا باهارلي" در ميان مردم رايج است كه از آن جمله است داستاني كه روايت شفاهي آن در ميان مردم در حد تواتر است و نسل به نسل و سينه به سينه به از گذشتگانمان به مردمان امروز رسيده و آن داستان رخ دادن مكاشفه اي عرفاني براي "آشيق رضا" است كه در آن مكاشفه به جهت سادگي و بي پيرايگي و صافي ضمير و طهارت باطن، مولاي متقيان علي (ع) بروي ظاهر گشته و جامي از دستان مباركش بر وي مي نوشاند و پس از آن است كه پرده هاي غفلت از ديده گانش به كنار رفته و نهان هر چيز را به عيان مي بيند و سرآغاز شاعري وي نيز به همين مكاشفه عرفاني بر مي گردد كه خود در جاي جاي اشعارش اين وقايع را خاطر نشان مي كند و به همين لحاظ جانمايه اكثر شعرهايش، مضاميني از قبيل پند و اندرز و بي وفايي دنيا و مرگ و حساب و كتاب و كليات مسائل ادبيات تعليمي است و به جرأت مي توان گفت كمتر شاعري چون وي با اين گستردگي به اين نوع مضامين پرداخته است.

شعرهاي "آشيق رضا" بي پيرايه، زلال. جاري گشته از سرچشمه حقيقت و خالصانه است و به روشني حكايت از آن دارد كه دل و جان شاعر به نور ايمان روشن گشته و قدم در وادي حقيقت نهاده و به مقام استغنا از دنيا و جيفه آن و تقوا و وارستگي نفس نائل گشته است و از قيل و قال علم و مدرسه و علوم ظاهري كه چيزي جز حجاب جان سالك نيست، بركنار است كه "العلم نورٌ يقذفه الله في قلب من يشاء" و از اين روست كه در به تصوير كشيدن خلقت آسمانها و زمين و بيان فلسفه آفرينش و مراتب وجود و ظهور و تجلي حقيقت در كالبد 14 معصوم و شرح عرفاني قوس نزول و صعود و ... قدرتي شگفت آور دارد.

نكته ديگري كه با بررسي ديوانهاي شعر آشيق هاي و شاعران مناطق ديگر آزربايجان به دست مي آيد آنست كه ، بسياري از شاعران و آشيقها از مضامين بلند و عرقاني "آشيق رضا" تاثير پذيرفته اند و به جز چهره هايي نظير "تئليم خان" و "خسته قاسيم" ، بسياري از چهره هاي ديگر كه متاخرتر از آشيق رضا باهارلي مي زيسته اند، چه در حوزه زبان و ساختار ظاهري شعر و چه از جهت مضامين شعري از خوان گستردة هنر "رضا باهارلي" بهره ها برده اند و البته اين مسائل در « مجموعه شعر آشيق رضا باهارلي » كه به همت تعدادي از محققين بهاري در حال تدوين و گردآوري است، مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. پايان اين مقاله را به فراخواني عمومي متصل مي كنيم و آن اينكه:

با عنايت به اينكه بسياري از آثار اين شاعر و هنرمند بلند مرتبه بهاري در سده هاي گذشته به توسط آشيق ها و نوازندگان منطقه به شهرستان هاي دور و مجاور انتقال يافته و با گذشت زمان تنها اندك از آن همه آثار درخشان به ما رسيده به اطلاع عموم هنرمندان و نخبگان فرهنگي و هنري و آشيق ها و شعراي ارجمند مي رساند چنانچه آثار و اشعاري از آشيق رضا باهارلي را در اختيار دارند و يا از وجود آن در نزد افراد ديگر مطلع هستند، مراتب را جهت هر چه كاملتر شدن ديوان اشعار آشيق رضا ، به اطلاع ما برسانند.

ذيلا سه نمونه از اشعار آشيق رضا باهارلي را تقديم خوانندگان عزيز مي نماييم:

ياغي‏دير فلك

ائي آقـالار ! هيچ كس من´ه م ديمه ‏سين
شاهلارين تختيني داغيدير فَلَك
من فقيره دادرسليگ ايتمه دي
يان دوشوب مينم‏لَه ن٬ ياغيدير فلك

بو يوخسوللوق مَنه يامان آد اولدي
دوست ايشيديب دوشمنلريم شاد اولدي
قوهوم ـ قارداش ، ائل منيم‏له ن ياد اولدي
ايندي حيمايَتين چاغيدير فلك

منزيليم اولوب كونج-ي ويرانه
طعنه لر باغريمي دؤندَه ريب قانه
بارماقلارا بئله اولدوم نيشانه
ييدوغوم هلاهل ، آغيدير ، فلك

گؤزه ل ايلهام آلار حُوسن-ي اَزَلد‏ن
عاشيقلار مجنونه دؤنه ‏ر گؤزه ‏لد‏ن
َايچه ‏ر لر بير به بير جام-ي اَجلدن
اَلينده مِئي ، هله ساقيدير فلك

« ريضا » دييَه ‏ر : نئچه دؤوران گئچيرتديم
هر دوشه ن كَرواني يورددان كؤچورتدوم
عاشيقلارا غم باده سين ايچيرتديم
جاميمده مئي ، هَله باقيدير فلك


تاري درگاهي

ائي آقالار ! دونيا ايجاد اولاندا
" آدم صفي آللاه " ، قوشا يازيلدي
قودرت قلميني قاشا قوياندا
هر كيمين قيسمتي قاشا يازيلدي

بيري سولطان اولوب ، بيري سركرده
بيري بازرگاندير ، سئير-و سفرده
بيري عؤمور بويو ، چولقاشار درده
بيريسي خان ، بيري پاشا يازيلدي

داغلار دامانيندا يورد سالار ائللر
قاينايار بولاقلار ، بولانار سئللر
اؤردَه يه گؤل يازيب ، جئيرانا چؤللر
آسلانين مسكني مئشه يازيلدي

مؤشگولده قالاندا چاغير آللاه´ي
آچيقدير هميشه تاري درگاهي
قورآن`ين زينتي ، او بسم اللهي
آيه لر گله نده باشا يازيلدي

« ريضا » دييَه‏ ر بير گون كَسيله‏ ر روزوم
اَجليم يئتيشه ‏ر ، باغلانار گؤزوم
دوشه‏ ر آغيزلارا غوصصه‏ لي سؤزوم
دييَه‏ رلر كي : آدي داشا يازيلدي


« ريضا باهارلي »نين گؤوهردير سؤزي

دلي گؤينوم دؤرت طرفدن آه ائلَه‏ ر
هر يانا دولانسان ، غَمَه ، چاري يوخ
شاهي گدا ائيله‏ ر ، گدالاري شاه
فلك گرديشينين ائعتيباري يوخ

بد اصيلين ايشي واره دوزولدي
اصيللي‏نين گؤل پرگاري پوزولدي
هر ايگيد كي قاتاريندان اوزولدي
آللاهيندان سوواي ، اوميدواري يوخ

دونيا جيفه سيندن نامرد ، مرد اولار
يوخسول ايگيدلرين رنگي زرد اولار
قوهومدان ـ قارداشدان اوزي سَرد اولار
دييه ‏للَر : بي غئيرت ، ناموس ـ عاري يوخ

اگر گئيسه ‏ن يوز ايل آغي ـ قيرميزي
چولقالار آخيردا بئش آرشون بئزي
« ريضا باهارلي »نين گؤوهردير سؤزي
نادان بازاريدير ، خريداري يوخ