"آیریلیق"ین بستهجیسی علی سلیمی

دوشنبه 16 خرداد 1390 – 6 ژوئن 2011

19.جو یوز ایلین سونلاریندا و 20-جی یوز ایلین باشلاریندا باکیدا نفت صنایعینین، گدهبگده میس و قیزیل معدنلرینین سرعتله گلیشمهسی یالنیز بو ساحهلرده چالیشانلارا دئییل، تیکینتی، نقلیات و خیدمت ساحهلرینده ایشلهینلره ده طلباتی آرتیردی. تبریزدن، اردبیلدن، سرابدان، اورمیهدن، زنجاندان و باشقا بؤلگهلردن انسانلار دیلی و دینی بیر اولان قارداشلارینین یانیندا ایشلهمگه گلیردیلر. اونلار بیر نئچه ایل ایشلهییب گئچیمینی یاخشیلاشدیردیقدان سونرا گئری قاییتماق آرزوسویلا گلسهلر ده، چوخ واخت مختلف سببلردن دولای گئری دؤنه بیلمیردیلر.

اردبیلدن باکییا ایشلمهمگه گلمیش سهراب سلیمی بئلهلریندن بیری ایدی. او، روس بولشویکلرینین تحریکی و یاردیمییلا 1918-جی ایلین مارسیندا ارمنیلرین باکیدا، شاماخیدا، قوبادا وب. بؤلگهلرده اون مینلرله مسلمانی قیرماسینین دا، 1920-جی ایلین مای آییندان باشلایاراق سوویت عسگر و ظابیطلرینین خالقا توتدوغو دیوانین دا شاهیدی ایدی. لاکین بوتون بو آغریلار-آجیلار، اؤلوم تهلوکهسی ده اونو اردبیله قایتارا بیلمهدی.

باکیدا یاشایان اردبیللی سهراب سلیمینین 1922-جی ایلده بیر اوغلو اولور. آدینی علی قویورلار. مکتب یاشی چاتدیقدا یاشیدلاری کیمی او دا مکتبه گئدیر. بالاجا علینین موسیقی دویومونون گوجلو اولدوغونو گؤردوکده اونو یئنی قورولموش موسیقی مکتبینه قویورلار. اورادا تار چالماغی اؤیرنیر. گؤرکملی تارچی احمد باکیخانوفون صینفیندا اوخوماسی سلیمینی موسیقییه عؤمورلوک باغلاییر.

احمد باکیخانوف علی سلیمییه درس دئمکله کیفایتلنمیر، اونو رهبرلیک ائتدیگی اورکسترده تارچی کیمی ده ایشلهدیر. لاکین بو خوش و شیرین گونلرین عؤمرو او قدر ده اوزون اولمور. 1938-جی ایلده ایرانی دا تأثیردایرهسینه قاتماق ایستهین سوویت بیرلیگی قیسا بیر زامان ایچینده اؤلکهدهکی ایران وطنداشلارینی ایرانا قایتاریر.

عایلهلری ایرانا قووولاندا علی سلیمینین 16 یاشی وارمیش. اونلارلا بیرلیکده قووولانلار آراسیندا تانینمیش تارچی عادل آخوندزاده، سونرالار سس اوستاسی کیمی مشهورلاشان مصطفی پایان، بستهجی جاوید صفرلی وب. اولور. سوویت بیرلیگیندن قووولانلارا ایراندا دا خوش اوز گؤستریلمیر. سلیمیلر عایلهسی بیر مدت مازنداراندا قالدیقدان سونرا اردبیله گئدیرلر. اورادا ایش و ائو تاپا بیلمهدیکلریندن تهرانا کؤچورلر. حکومت مأمورلاری ایسه همیشه اونلارین فعالیتینه شبهه ایله یاناشیر، خصوصی خیدمت اورقانلاری دایما اونلاری نظارتده ساخلاماغا چالیشیر.

سیخینتیلارا و محدودیتلره باخمایاراق، علی سلیمی سئویملی تاریندان آیریلمادی. دایم مشق ائتدی، اؤز اوزرینده چالیشدی. دونیانی بوروین "سویوق ساواش" ایراندان دا یان اؤتمهدی. آمریکانین تأثیریله ایران دا سوویت بیرلیگینین آپاردیغی تبلیغاتین قارشیلیغی اولاراق رادیو تبلیغاتینی گوجلندیردی. آذربایجان تورکجهسینده وئرلیشلر حاضیرلاییب سوویت آذربایجانینین اهالیسینه تأثیر گؤسترمک ایستهدی. بو وئرلیشلر البته موسیقیسیز گئچه بیلمزدی. اونا گؤره ده علی سلیمینین اورکستر تشکیل ائتمهسینه، ماهنیلار یاراتماسینا، بو ماهنیلاری رادیودا سسلندیرمهسینه شرایط یارادیلدی. سوویت آذربایجانینین اهالیسینه تأثیر اوچون یارادیلمیش اورکستر و یازیلان موسیقیلر سرعتله ایراندا دا یاییلدی. بو ماهنیلاری یالنیز آذربایجان تورکلری دئییل، ایراندا یاشایان فارسلار دا، کوردلر ده، عربلر ده، بلوچلار دا، لورلار دا، باشقا خالقلار دا هوسله دینلهییب و اؤز مجلیسلرینده اوخودولار. بئلهجه علی سلیمینین شؤهرتی گوندن گونه آرتیردی. بئلهجه، علی سلیمی اوزون مدت تهران رادیوسوندا ایشلمهلی و اورادا یاشامالی اولدو.

علی سلیمی اؤز بستهلرینه موسیقی یازماق اوچون تهراندا یاشایان یئرلیسی، اردبیل یاخینلیغینداکی نیر قصبهسینین کوراباز کندیندن اولان گنج شاعیر رجب ابراهیمینی امکداشلیغا چاغیردی. فرهاد لقبی ایله شعرلر یازان رجب ابراهیمینین امکداشلیغی اوغورلو آلیندی.

رجب ابراهیمی تئز-تئز خاطیرلاییر کی، علی سلیمی 1956-جی ایلین پاییزیندا اونا بیر بستهسی اوچون "آیریلیق" آدلی ماهنی متنی یازماسینی تاپشیردی. او دا اوستادین دئدیکلرینی نظمه چکهرک اوچ بندلیک بئله بیر شعر یازدی:

نئجه کی ائلیمدن، آیری دوشندن

سورار بیر – بیرینی، گؤروب بیلندن

حسرتله سیزلایار داییم بو غمدن

آیریلیق - آیریلیق، آمان آیریلیق،

هر بیر درددن اولور یامان آیریلیق.

ایللردیر اوزاغام آرخام، ائلیمدن

بولبولم دوشموشم آیری گولومدن

زور ایله آییریب شیرین دیلیمدن

آیریلیق - آیریلیق، آمان آیریلیق،

هر بیر درددن اولور یامان آیریلیق.

اولوبدور "بیگانه" یاریم - یولداشیم

"غریبه" ساییلیر سئوگیم - سیرداشیم

بو جاوان چاغیمدا آغاردیب باشیم

آیریلیق - آیریلیق، آمان آیریلیق،

هر بیر درددن اولور یامان آیریلیق.

علی سلیمی ماهنینی حاضیرلادی. اورکسترده دؤنه-دؤنه مشق ائتدیلر. ماهنینی علی سلیمینین خانیمی فاطمه قنادی اوخودو. فاطمه قنادی ده 1920-جی ایلده تیفلیسده شبسترلی مهدینین عایلهسینده دونیایا گؤز آچیب. 1938-جی ایلده اونلار دا ایرانا قووولوبلار.

"آیریلیق" ماهنیسی موسیقیچیلر طرفیندن یوکسک دگرلندیریلسه ده، سانسور نظارتیندن گئچمهدیگیندن رادیودا سسلندیریلمهدی. دوستلارینین تأکید و خواهیشینی نظره آلان علی سلیمی فرهادا یئنی متن یازدیردی. یئنی متنده او تای، بو تای آیریلیغیندا، خالقلارین و میلتین آیریلیغیندان دئییل، سئوگیلیلرین آیریلیغیندان سؤز آچیلسا دا، موسیقی اوّلکی آهنگینده قالدیغیندان اولدوقجا یانیقلی و کؤورلدیجی اولدو.

یئنی متنلی "آیریلیق" ماهنیسی 1958-جی ایلده تهران رادیوسو ایله سسلندیریلدی. 1960-جی ایللرده تهرانا سفره گئدن رشید بهبودوفو علی سلیمی قوناق آپاردی. سوویتلر بیرلیگیندن گلمیش موسیقیچیلره علی سلیمی بیر نئچه ماهنیسینی باغیشلادی. رشید بهبودوف ایراندان دؤندوکدن سونرا "آیریلیق" ماهنیسی اوزرینده ایشلهیهرک اونو کونسرتلرده اوخوماقلا یاناشی والا (صفحهیه) دا یازدیردی. بو ایفا ماهنینین گئنیش یایلماسینا و شؤهرتلنمهسینه سبب اولدو.

"آیریلیق" ماهنیسینی تبریزلی عایلهسینده دوغولوب تهراندا یاشایان و گوگوش کیمی مشهورلاشان مغنی، تورکیهده زکی مورن، ایراندان مهاجیرته گئتمیش یعقوب ظروفچی و نئچه-نئچه مغنی اوخوموشدور. علی سلیمی و رجب ابراهیمینین امکداشلیغیندان "انتظار"، "اونوتما منی"، "آغلاما"، "آچیل سحر"، "ساوالان"، "تبریز"، "اوزون چمن"، "لاله"، "یاز گلیبدیر"، "سنی گؤرندن بری"، "جئیران سئوگیلیم" وب. 30-ـا یاخین لیریک ماهنی یاراندی. بو ماهنیلاری فاطمه قنادی، یدالله زیوه، اسماعیل کریمپور و باشقا تانینمیش مغنیلر اوخودو.

آذربایجانین سئویلن و سئچیلن مغنیسی شوکت علیاکبروا ایرانا قاسترول سفرینه گئدنده اونون اوخوماسیندان الهاملانان علی سلیمی و رجب ابراهیم جوتلویو "شوکته آلقیش" ماهنیسینی یازدیلار. بو ماهنینی دا ایلک دفعه وارتوش لقبیله تانینان فاطمه قنادی اوخودو. ماهنی اوزون زامان رپرتواردان دوشمهدی. دئمک اولار کی، ایرانین اکثر کونسرت سالونلاریندا سسلندیریلدی.

شاه رژیمی دؤنمینده اؤلکهده رسمی یئرلرده فارس دیلیندن باشقا یئرلی دیللرده - تورکجه، کوردجه، عربجه، لورجا، بلوچجا وب. دیللرده دانیشماق قاداغان اولوندوغو حالدا علی سلیمینین ماهنیلاری تویلاردا، مجلیسلرده، توپلانتیلاردا اوخونوب، بؤیوک ماراقلا قارشیلانیردی. بو دا آنا دیلینین اونودولماماسینا، بو دیلده یئنی شعرلر یارادیلماسینا شرایط یارادیردی.

علی سلیمی بیر مدت تهراندا "رادیو ایران"دا چالیشدیقدان سونرا اونو، فاطمه قنادینی و بعضی یولداشلارینی دا ایشدن قووورلار. اونلار تویلاردا و ائل شنلیکلرینده چیخیشلارییلا گئچیملرینی ساغلاماغا چالیشیرلار.

رودکی سالونوندا آذربایجان موسیقی آلتلری آنسامبلی یارادیلیر. بو آنسامبل 1978-جی ایلین ژوئن آییندا اونو تبریزده یئنی یارادیلان رادیو تلویزیون اورکسترینی قورماغا دعوت ائتدیلر. او، تبریزه یئنی آرزولارلا، بورادا یئنی اورکستر قورماق، گنج موسیقیچیلر یئتیشدیرمک ایستگی ایله گلدی. رودکی سالونوندا دا اورکستر قوردو. لاکین بونلار او قدر ده اوزون سورمهدی. اؤلکهده اسلام انقلابینین باش وئرمهسی، موسیقینین بللی اؤلچوده قاداغان ائدیلمهسی علی سلیمینی چتین وضعیته سالدی. بوتون بونلارا باخمایاراق، سلیمی روحدان دوشمهدی، اوشاقلارا یاری گیزلی موسیقی تحصیلی وئرمکله گئچیمینی ساغلادی، بدیع یارادیجیلیغیندان دا قالمادی. 1978-جی ایلده اردبیللی شاعر واله محمود دستپوشون "سیزه سلام گتیرمیشم" شعرینه ماهنی یازدی.

تضییقلره و قاداغالارا باخمایاراق، علی سلیمی تبریزده "موسیقی ائوی" یاراداراق آذربایجان موسیقیسینی تبلیغ ائتدی و موسیقیچیلر حاضیرلادی.

عؤمرونون سونلاریندا اوزون مدت خستهخانادا یاتان بؤیوک بستهجی 1997-جی ایلین آوریلین 22-ده دونیاسینی دگیشدی و تبریزدهکی "وادی رحمت" قبریستانلیغیندا دفن ائدیلدی.

صنعتچی دونیاسینی دگیشسه ده، سئونلری هئچ واخت اونو اونوتمادیلار. موسیقینی یاساق سایانلار بئله گئری چکیلمهلی اولدولار.

2007-جی ایل دسامبرین 16-15-دا اردبیلده، صنعتچینین آتا-بابا یوردوندا اونون شرفینه ایلک دفعه اولاراق آذربایجان موغام فستیوالی گئچیریلدی.

علی سلیمینین اثرلری اونو یاشادیر و شؤهرتینی گوندن-گونه آرتیریر.

ت.ر.ت تورکی - علی شامیل