مصاحبه لریمیزین آردیندا اوچونجو دانیشیغی سایین "علي رضا اردبيلي ، تريبون سايتي نين رداكتورو و آذربايجان  فدرال دموكرات حركاتي نين ايجرائيه هيئتي نين عوضوو" ایله گئرچک لشدیرمیشیک.

کئچن ایکی دانیشیغیمیز میللی حرکت ایچینده دیققت ایله ایزلنمیش و گئنیش موباحیثه لره زمین یاراتمیشدی و همین دانیشیقلار " آذربایجان دموکراسی اوجاغی " نی دیققت مرکزینه چئویرمیش و حرکت ایچی دیالوگ و فیکیرداشلیق اوفوقینا ایشیق ساچاراق یئنی بیر دونمین باشلانماسینین خبرچی سی اولموشدور.

 میللیدوشونجه میزین دوستاقلانما سیمگه سی اولان گنج دوشونوروموز سایین سعید متین پور آدینا باشلایان بو دیالوگ پروژه سی و دانیشیق لار سئریسی بوتون ضیالی لار و دوشونورلریمیزین فیکیرلرینه ایشیق توتماق اوچون داوام ائده جک و اومیدیمیز اورتایا قویولان دوشونجه لرین باشقالاری طرفیندن تنقید ائدیلمه سیدیر .

ایندیسه اوچونجو مصاحبه نی اوخوجولارا تقدیم ائدیریک :

آشاغیدا بو اطرافلی و گئنیش موضوعلارا توخونان مصاحبه نی اوخویون:

 س. بیلدیگینیز کیمی بو گون آذربایجانین چئشیدلی یونلرینده حاضر اولان و میللی حرکت یا میللی – دمکراتیک حرکت عنوان ایله آدلانان گئنیش بیر اجتماعی – سیاسی حرکت واردیر ، سیز بو حرکتین کوکلرینی هاردا گورورسوز ؟ و اساسا بو حرکت هانسی سیاسی و تاریخی ضرورت لره دایانیر ؟
 
بو حركت، ماهيت اعتيباريله ايراندا 90 ايله ياخين حاكيميتده اولموش فارس راسيستي سيستمينه قارشي گئجيشمیش بير جاواب دير كي، بو سياستين قارشي سيندا بير دموكراتيك آلترناتيو قويور. حاضيركي حركت، آرتيق يالنيز نفياً يوخ، همده اثباتاً اٶز تئزلريني ( تئوری لر ) و شوعارلاريني ايره لي سورور. حاكيم فارسچي سيستم ريضاخانلا قورولور، آمما او زامان بيز فارس سلطه طلب لييينه قارشي محدود دا اولسا كوتله وي معنادا بير اعتيراض حركتينه شاهيد اولموروق و يالنيز بئله حركات 1990-جي ايللرده باشلايير. منيم نظرده آلديغيم بو 60-70 ايلليك گئجيشمه و یوبانمادير.

اوچ نسلي احاطه ائدن بير دٶور بئله باخاندا اوزون زامان گٶرونسه ده، بو گئجيشمك، بير تانينميش قانون اساسيندادير. هر توپلوم، فردلردن عيبارتيدير و فردلر اٶز حياتلاريندا و سياسي داورانيشلاريندا راسيوناليست ( عقل گرا ) و پراگماتيست ( عملگرا ) اولورلار. ريضاخان مشروطه نين اساسي قانونو دئيشيب، فارس ديليني رسمي ديل اعلان ائدنده، اهالي نين چوخ كيچيك بير قيسمي يازيب اوخوماق باشاریردی یعنی ساوادلی لار ین سایی یوخ درجه ده آزیدی. باشقا طرفدن ديل كيمليگي اساسيندا قورولموش ظولم، بيزيم جوغرافيادا هله تانيش دئيلدي.

ديل اساسيندا موهنديسليك ائديب، يوخاريدان اعمالي نظر ائتمك، تحصيل سيستمي، مطبوعات و مئديا واسيطه سيله مومكون دور. تاريخ بويودا ديل، ائتنيك يا جينسي منسوبيت اساسيندا تبعيضلر اولموش آمما آيري سئچگي ليكلره قارشي سياسي و كوتله وي اعتيراضلار يا موحاريبه لر اولماميشدير. بو مسئله ني من موقاييسه يولو ايله آچا بيلرم. سيز باخين ديني و مذهبي منسوبيته، بيزه معلوم اولان، سون 2000 ايلين تاريخي ائله بير نٶوع ديني و مذهبي منسوبيت دن دوغان هويتلر اساسيندا ، موحاريبه لرين تاريخي دير. البته بو موحاريبه لرده هميشه دونيوي موتيولر داها جيدي رول اويناميشلار آمما اينسان توپلوملاري اٶز ديني و مذهبي كيمليكلريندن ايره لي گلن هويتين اساسيندا يوموشاق دئسم، حساس اولماغا عادت ائتميشلر. آمما ديلدن گلن هويت اينسانلارين بير-بيرلريله اونسيت باغلاماسيندا و عائله قورماق كيمي موهوم مقاملاردا بویوک رول اويناسادا، داها اٶلكه دن اٶلكه يه زووارلار يا حربي قوشون دالغالاري يولا سالماميشدير.

بيزيم حركتيميز، ديل هويتينه دايانديغينا گٶره، مودرن بير حركتدير. بو سجيه، حركتين باشلانماسي و كوتله ويلشمه سي دٶورونده آچيق-آيدين بير ضعف دير. آمما حركتين دواميندا مسئله فرق ائدير. دونيادا ان ابتدایی و پريميتيو توپلوملاردا دا بير ديني رهبر جماعتی آسانليقلا مئيدانا گتيرمك قابليتينه ماليك دير. اينسانلار اٶز ديني رهبرلرينه اينانيرلار و اونلاردان گوجلو تأثير آليرلار. بو ايسه حركتين باشلانماسيندا ان اٶنملي رول اوينايا بيلر. آمما بوگون 2009-جي ايلده بيز دونيانين ان بٶيوك مستعمراتي سيستملري نين لغو اولماسيندان معين درسلر آلميشيق. بيلديیيز كيمي ايكينجي دونيا موحاريبه سيندن سونرا بير چوخ آفريقا و آسيا اٶلكه لري، ميللي آزادليق نتيجه سينده بريتانيا، فرانسا و آیری موستملكه چي متروپوللاردان آيريليب و موستقيل اولدورلار ، موستقيل اولدولار آمما خوشبخت بير حياتا قووشماديلار. آزادليغا چاتميش سابيق مستعمره لر بير عوموم قايدا كيمي ايلكين هيجانلار و شيشيرديلميش خوش گورو ( خوش بینی ) دٶوروندن سونرا، استعمار دٶوروندن داها آغير بير دوروما دوشدولر. رفاه و مدني آزادليقلار باخيمندان وضعيت يا دئییشمه دی يا پيسلشدي. بو تجروبه لردن خبري اولانلار كيمي، بيزيم اوچون آذربايجان ميللي آزادليق حركتي نين مودرن ليگي چوخ الويريشلي دير. شوكورلر اولسون كي استارت دٶورو آرتيق آرخادادير و بيز هم حاضيركي دورومدان قورتولماق و  غلبه نين صاباحي اوچون  مسئوليتله بير پلان دوشونومه لي ييك.  اٶنجه وئرديييز سوآللاردا من حركتي تمثيل ائدن شخصلردن بعضي آدلاري اٶرنك وئرديم. اونلار  موعاصير و مدرن قلم و تفكور صاحبلريديرلر. نظره آلين كي سابق سووئت ايتتيفاقي  هم چكسلوواكي ني و هم افغانستاني ايشغال ائتدي. افغانيستاندا ديني ضديت و ديني هويت ده دوغان حساسليق و آنتاقونيسم اساسيندا اينسانلار دونيانين او زامانكي ايكي نومره لي اوردوسونا قارشي موباريزه يه جلب اولدولار. آمما نه چكسلوواكي نه مجارستان و نه پولشادا ( لهستان )  اينسان حاقلاري و بشري ديرلره دايانان آزادليق حركاتي افغانستان كيمي اهالي ني ايشغالا قارشي سفربر ائده بيلمه ديلر.



س. بو حرکت نه آختاریر و اونون سیاسی – اجتماعی آماجلاری ندن عبارتدیر ؟
  
منيم باخيميمدان بو حركت بيزيم تورك ميللتيميزه خوشبخت ياشاييش آختارير. حركت آذربايجاندا ائله بير محيط یاراتماق استه ییر کی، بوتون غرب اٶلكه لري قاپيلاريني آچيب، آذربایجانلی لارا گل-گل دئسه لر ده، هئچ آذربايجانلي مادي ياشاييشيني ياخيشلاشديرماق يا مدني و سياسي آزادليقلارين اولماديغينا گوره وطنين ترك ائتمه سين . حركت ايستير كي بير آذربايجانلي نين اورتا آيليق معاشي بوگونكو مظنه ايله 3-4 مين دوللار اولسون. حركتين آماجي، آذربايجاني توسعه تاپمیش و علم و مودرن محصوللار توليد ائدن اٶلكه يه چئويرمكدير.
 
آذربايجان بوگون ، جناب دوكتور اكبر اعلمي نين سٶزو ايله ايفاده ائتسم، بير ميللي آپارتايد رژيمي نين اسيري دير. آذربايجان توركونو تحقير ائدن بو رژيمين چرچيوه سينده، آذربايجانلي اٶزونه اينانان و مسئوليت قبول ائدن وطنداش كيمي توپلومونون ايشينده موداخيله ائده بيلمير. بوتون بو آپارتايد سيستميني اٶزونه قارشي گٶرن آذربايجان توركو، بير فرد كيمي وضعيتيني ياخيشلاشديرماقدا ال-قولونو باغلي گٶرور. تورك و عرب ميللتلرينه قارشي نيفرت تبليغ ائدن راسيستي حاكميت، اينسانلارين ديلينه قدغن قيفيلي وورماقلا، اونلارين بير وطنداش كيمي اينكيشافيني غيري مومكون ائتميشدير. بو هر ساحه ده گٶرونمكده دير. ايستر آذربايجاندان فارسيستانا آرا وئرمه دن آخان ايشسيزلر اوردوسونون اولماسي و ايستر ان پارلاق ايستعدادلارين اينكيشافي يولوندا اولان مانعلرين موجودلوغوندا. بئله بير آپارتايد سيستمي نين قارشي سيندا، آزاد وطنداش جمعيتي ياراتماق ايسته ين موعاصير گونئي آذربايجان اوچون ديل مسئله سي ، اعتيراضلاري مركزلشديرن (كانوني ائدن) نٶقطه دير آمما نه موباريزه نين هاميسي دير و نه باش مقصدی . باش مقصد دئدي ييم كيمي مرفه توپلوم، بوللوق ياشاييش  و آزاد وطنداش جمعيتي ياراتماقدير.


س. حرکتی حمایت ائدن بللی بیر کسیم ( قشر ) یا اقتصادی طبقه وارمی ؟

ايراندا صينفي منافع اساسيندا سياسي داورانان ( رفتار ائدن )، داها دوغروسو، مادي منافعي له سياسي داوارانيشي آراسيندا  آشكار باغلاري گٶروشن "بازار" آدلانان تاجير و كسبه لر اولموشلار. حتي ميللي حوكومت دٶورنده باخمياراق كي، میللی دوولت ارضي رفورملاري ، ايقتيصادي پلانلارينين باشيندا قويموشدو و اكينچيلرين منافعيني جيدديتله قورویوردو، هم اكينچي لر و هم مولكه دارلاري ميللي حاكميتين موخاليف و موافيق لريني آييران سينيرين ( مرز ) هر ايكي طرفینده گٶرمك اولوردو.

ايراندا سون 60 ايلده باش وئرن سياسي حاديثه لرده فعال ليق ايله تانينان باشقا بير طبقه یا قشر دانشجو و اویرنجی لر اولموشلار. آكتيوليك و آغير هزينه لر وئرمكلريله تانينان " اویرنجی " فنومني ائله آذربايجان  ميللي حركتي نين ده آغير يوكونو داشيماقدادير. سون ايللرده آذربايجاندا بو قايدادان كنارا چيخماق عنعنه لري حيس اولموشدور. ميثال اوچون بابك قالاسيندا كئچيرلن ايلليك ميللي قورولتايلاردا  يا حاضيرداكي تيراختور مارشي ني  بو جهدلره اٶرنك كيمي قئيد ائتمك اولار.  آمما هله ده خاتمي دٶورونون تورك دانشجو مطبوعات و درگی لری و تورك طلبه لر حركتي ياديميزدادير.

بو گئنيش آلاندا گٶزه گٶروشن منظره ، آمما يئني ليك ، آذربايجان ميللي آزادليق حركتي نين طلبه و گنجلردن علاوه ديگر طبقه لري جلب ائتمك قابليتي نين آرتماسيندادير. بيلدييميز كيمي بير طرفدان آذربايجان سول و ليبرال فيكيرلرين دياري اولموشدور و باشقا طرفدن بير عنعنه اولاراق حتي ميللي حٶكومت دٶروندن باشلاياراق آذربايجان ميللي - دموكراتيك حركتي هم سول قوه لر طرفيندن تمثيل اولموشدور و هم سولچولوق ایله بير آليش-وئريش موناسيبتينده اولموشدور. شيمالي آذربايجانين سووئت ايتتيفاقي تركيبينده اولماسی بو مسئله ني هم درينلشديريب و هم موركبلشديرميشدير. بوتون بونلار عادتاً كونسرواتيو اولان اورتا طبقه نين آذربايجان ميللي- آزادليق حركتينه ياخينلاشماسينا مانع اولموشدور. آمما بوگون ميللي حركتين غاليب تفكورو كيمي اينسان حاقلاريني (و اونون بير حيصه سي كيمي شخصي مالكيتي) رسميته تانیيان، اينكيشاف يٶنلو، سياسي باخيمدان ليبرال و سوسيال عدالت باخيميندان سوسيال دموكراتيك مفكوره، بو مانعي آرادان قالديرميشدير. بوگون آذربايجان ميللي آزادليق حركتي هم اورتا طبقه و سرمايه صاحيبلري و هم ميللي مفكوره لي دين خاديملريني و باشقا محافظه کار قيشرلري اٶز سيرالاريندا گٶرمه يه بٶيوك حاضيرليغا ماليك دير. بو يولدا ايلك آدديملار موشاهيده اولسادا، مسئله هله بالفعل اولماميش ساييلير. البته نظرده آلماق لازيمدير كي، هميشه (اٶن سيرالاردا گئدن اویرنجی لرینده آتا-آنالاری اولان) الي آغزينا چاتان اورتا طبقه،  آغير ترپنمه ييله تانينير و آلتينا سو چيخماق ريسكي اولان يئرده اوتورماقدان امتناع ائتمك مئيلي چوخ گوجلو اولور و  حركتين جيدي كيفي بير يوكسليش مرحله يه چاتماسينا قدر، كارتيني اوخوماغا ضرورت حيس ائتمز.

ميللي حركتي اورتا طبقه ايله قوشان هنجامه لر ( مناسبت لر ) آز دئيلدير. بوگون آذربايجانين ميللي آزادليق تاریخینه بٶيوك حرفلرله داخيل اولموش خلق- موسلمان حركتي هم توتاليتريسمه قارشي اولان دموكراتيك ديرلره ماليك دير و هم همان اورتا طبقه نين اينانديغي و تانيديغي تاريخي بير آبيده دير. بو آبيده يه واختي ایله ميللي حركتين صاحيب چيخماسي بير تاريخي ضرورت ايدي کی، جناب ماشاالله رزمي نين طرفيندن باجاريقلا يئرينه يئتيريلدي. بو وورغولاماق و ميللي حركتين ديسكورسوندا (سویلمینده ) دائماً ديرلنديرمه لي و جانلي ساخلانيلمالي دير.

 باشقا طرفدن اينسان حاقلاري، دموكراتيك و ليبرال ديرلره، حركات طرفيندن سايقي لا ياناشماق گرك حركتين ادبيات و تبليغاتيندا اٶز يئريني تاپسين.

باشقا سيموليك آمما معنالي آدديملاردا هم لازيم دير و هم بٶيوك ذكاوت و اينتلكتوئل ايمكانلارا  صاحيب اولان فعال لار طرفيندن آتيلير. اٶرنك كيمي بابك قالاسيندا كئچيريلن ميللي قورولتايلار و  2006 ماي اعتراض لاریندا ، هئچ بير افراطي شوعارين وئريلمه مه سي و مئيداني گئنيش كوتله اوچون داريسقال ائتمه مه يي ميثال گتيرمك اولار. بابك قالاسيندا بئله بير عقلدن اوزاق حركتلره بير نٶوع طبيعي زمين ده وارايدي. بو معناداكي، بابكين ايسلام خلافتي طرفيندن اٶلدورولمه سيني عثمان كٶينه يي ائديب، سلطنت طللبلرين شوعالارينا بنزر سٶزلري،  آچيق يادا دولايي سيلا شعر و موسيقي لفافه سينده آرايا آتماق اولاردي.

ان اونملی مسئله آمما حركتين موثبت و دونيوي آماجلاريني آرايا قويماقدير. گلوبال دونياميزدا، ايش قوه سي، سرمايه و مال التجاره نين سرحدسيز دٶوريه سي، قونشولارلا سرحدسيز ايقتيصادي منطقه لر ياراتماق، دونيايا قارشي اعلان اولموش موحاريبه يئرينه، دونيا ايله مدنيت و مال آليش - وئريشينه داخيل اولماق،  تحصيل سيستمي ني بوتٶولويونده، صنايع، بانك لار و دٶولتچي ليگه لازيم اولان لياقتلي كادرلار يئتيرمه يه يٶنلتمه يين ضرورتي كيمي كونكرت ايقتيصادي پلاتفورمو تبليغ ائتمك. من يوخاريدا ايشاره ائتديييم كيمي ميللي حركتين مقصدي خوشبخت اينسان توپلومو ياراتماقدير، يوخسا فاسد، آج، عدالت سيز و اوچونجو دونيايا منسوب اولان اٶلكه نين هانسي ديلده يازيب اوخوماسي چوخ اٶنملي دئيیل . بو مئساژي و سوزو آچیقجا میللتيميزه و او جومله دن اورتا طبقه يه چاتديرماليييق ، بوگونون اصلی ضرورتی بودور.

 

 س. حاقيندا دانيشديغيميز حرکتین "میللی" وصفی فقط میللی  یا ناسیونالیستی ایستکلره اونم وئردیگینده ن قایناقلانیر یوخسا میللی چاپدا و میللتین بوتون کسیملرینی قاپسادیغیندان ؟

منجه آزي دٶرد آنلامدا بيز "ميللي" صيفتيني قوللانا بيلريك:

1. موباريزه نين ائتنيك ماهيتي ني وصف ائتمك:

ميللت آدلانان قوروپون، بوتون عوضولرينه عاييد اولان، ديل، دين و مدنيت دن دوغان مسئله لرين حلليني آختاران حركتي "ميللي" موباريزه آدلانديريريق. بوردا بير متعارف سياسي ديلده قبول اولموش تئرميندن صٶحبت گئدير. بو ديلده "طبقاتي مسئله"، "قادينلار مسئله سي" و "ميللي مسئله" آديندا  هامي نين آنلايا بيلديیي بير معنا واردير. يعني بيز  اسپانيادا ميللي مسئله دن دانيشاركن، بوتون اسپانيا اهاليسي نين مسئله سي يوخ، اوردا ميللي منسوبيتلرينه گٶره، تبعيضه معروض قالمیش " كاتالان " لار،" باسك " لار و ديگر ائتنيك قوروپلارين مسئله لريندن دانيشيريق. بو آنلامدا ايراندا آذربايجانين "ميللي" مسئله سي ايفاده سي، بير سياسي مساله نین جينسيندن و ائتنيك ماهيتيندن دانيشير. يعني حتي يوز نفر ضيالي دان آرتيق بير قوه ده بو موباريزه نين آرخاسيندا اولماسا، بو موباريزه بو آنلامدا "ميللي" صيفتيله وصف اولور.كئچميش شوروي ده وطنداشلارين ائتنيك منسوبيتين پاسپورتدا قئيده آلاركن، "ميلليت" (ناچسانالنوست) سٶزوندن ايستيفاده اولوردو. ايراندا رسمي سانسور قانونلاري نين امري اساسيندا بو آنلامدا بيزيم "ميللي" آدلانديرديغيميز مسئله، گرك "قومي" سوزو ايله عوض اولسون.
رژيمين داخيلده و خاريجده فعاليت ده اوللان اوپوزيسيونو دا بو گٶستريشه هوسله عمل ائدير.

2. موباريزه نين احاطه دايره سي نين گئنيش ليييني وصف ائتمك اوچون:

 بيز هيندوستانين بريتانيا استعمارينا قارشي موباريزه سي يا جنوبي آفريقا اهالي سي نين، آپارتايد رژيمينه قارشي آزادليق موجاديله لريني، "ميللي" آزادليق موباريزه آدلانديراركن، بو سياسي حركاتين احاطه دايره سي نين هم موختليف قيشرلر و طبقه لر و هم اهالي نين چوخ بٶيوك اكثريتي نين حيمايه سينه آرخالانديغنا گٶره ده "ميللي" صيفتيندن، موباريزه نين وصفينده ايستيفاده ائديريك.
جنوبي آفريقادا،  آپارتايدا رژيمينه قارشي "آفريقا ميللي كونگره سي"نين رهبرليك ائتدي يي موباريزه، اهالي نين بوتون قيشرلريندن عيبارت بير اكثريتين حيمايه سي و ايشتيراكي اعتيبارينه گٶره ده "ميللي" ساييليردي. بوتون آذربايجان  ميللتي اوشاقدان بویوگه قدر كتبي حالدا اٶز ايستكلرين قلمه آلسادا، ايران رژيمي و فارس ناسيوناليسمي بو آنلامدا "ميللي" حركت يوخ، "پانتوركيستلر"، "تجزيه طلبلر" و بو كيمي سٶزلردن ايستيفاده ائتمه يي اٶز منافعينه اويقون ساياجاقدير.

3. عوموم اهالي يه عاييد و حزبی مسئله لرين آلترناتيوي معناسيندا

غرب دموكراسي لرينده، اوچونجو بير معنادا "ميللي" آنلامي ايستيفاده اولور. بو حاللاردا، سياسي پارتيالار ، طبقه لر و جينسلره عاييد اولمادان، اهالي نين موختليف قيشرلرينه عاييد مسئله لرين وصفي اوچون بو صفتدن ايستيفاده اولور. ميثال اوچون "فرانسانين ميللي ادبياتي" آنلامي يوخاريدا سايديغيمي ايكي واريانتين هئچ بيرينه بنزه مير. يعني بو حالدا، نه فرانسالي لارين اتنيك مسئله لريندن صٶحبت گئدير و نه بوتون فرانساني مشغول ائدن بير مسئله دير. ميللي حركتين سيرالاريندا "ميللي" سوزوندن بو آنلامدا، آرتيق ايستيفاده ائتمك لازيمدير. ميثال اوچون چوخ واخت سياست دن دانيشاركن، پارتيسل یا حزبی سياست (ميثال اوچون فدرالسيم يا ايستيقلال لا باغلي) و بيرده "ميللي" سياست (باشقا ميللتلرله علاقه دار يا دوشمن قارشي سيندا) "ميللي" سياست مٶوضوعلاريني آييرماغي باجارماق چوخ لازم و پراكتيك اهميته ماليك دير.

4. "اٶلكه" سٶزونه مترادف کلمه

دونيادا مٶوجود اولان 180 جواريندا "دٶولت-ميللت" يا گونده ليك ديلده اٶلكه، غرب سياسي ادبياتيندا ”Nation” دا آدلانيرلار. ايراندا فارس ديلينده "كشور" آدلانان بير آنلام بو سٶزون ترجومه سي كيمي ايشلنير. آمئريكا بيرلشميش ایاتلرینده،  ایالتلره عاييد اولان مسئله لرين آلترناتيوي كيمي، "فئدرال" صيفتي (يالنيز بير يا بير نئچه ایالته يوخ) بوتون آمئريكايا عاييد اولان مسئله لري آييرماق اوچون ايشلنير: فئدرال قانون، فئدرال پوليس يا "فئدرال رزرو" (مركزي بانك).

 بئله ليكله، كئچميشده بو دٶردونجو معنادا شوروي اٶلكه سي معناسيندا شوروي "ناسيونو"، شوروي دٶولت-ميللتي (كشور شوروي) واريدي. بيرلشميش "ميللتلر" تشكيلاتي نين آديندا اولان "ميللت" سوزوده بو آنلامدادير و "بيرلشميش اٶلكه لر تشكيلاتي"نا سينونيم یا مترادف بير کلمه ساييلير.

ايراندا حاكيم فارس ميللتي يالنيز بو 4-جي معنادا "ميللي" صيفتي ني ايشلدير. بئله ليكله فردوسي "ميللي شاعير"، فارس ديلي "ميللي ديل"، فارس مدنيتي "ميللي فرهنگ"، فارس موسيقي سي، "ميللي موسيقي" و فارسليغين بوتون دبيلقه لري بير يئرده "ميللي هويت" آدلانير! اگر آمريكادا "فئدرال قانون"دان دانيشيلير، او قانونو وضع ائتمكده بوتون ایالت لرين نوماينده لري دموكراتيك موداخيله ائديبلر. آمما قادينلار  و توركلره قارشي نيفرتنامه باغلايان فردوسي حاقيندا بئله پراسئس كئچيلمه ييبدير.  "ايران ميللتي" سٶزوده ، ائله "ايران آدلي اٶلكه نين اهاليسي" آنلامي يئرينه ايشلنير. يوخسا بو اهالي نه موشترك ديل و مدنيته ماليك دير و نه دموكراتيك و آزاد وطنداش توپلومونون عوضولري ديرلر.

ائله بو موصاحيبه نين باشقا يئرينده ايشاره ائتدي ييم كيمي بيزيم دانيشديغيميز مٶوضوع دقيق علملره (علوم تجربي) عاييد دئيیل و بوتون حاللاردا تفسير و تعبير قاپيلاري تاي-با-تاي آچيقدير. من سيزه ایکی ميثال گتيريم: 90-جي ايللرده اييسوئچين او زامانكي سوسيال دموكرات خاريجي ايشلر ناظيري خانيم لنا يلم والئن (
Lena Birgitta Hjelm-Wallén تولد 1943 و خاريجي ايشلر ناظيري 1994-1998) اعلان ائتدي كي چون ايسوئچده موسلمان اٶلكه لردن گلميش يوز مين نفر ياشايير، بس ايسلام بير ايسوئچ ديني دير. باشقا بير ميثال روسيه اهلی نین 10% موسلمان اولماسی اوچون، روسیه "ايسلام اٶلكه لري كونفرانسي"نا عوضو اولماق ايسته ییر ، آمما فارس ناسيوناليسمي باخيميندان ايران اهالي سي نين 99 فاييزي نين 1400 ايل موسلمان اولماق فاكتي، بو دينين، ايرانلي بير دين استاتوسو صاحيبي اولماغا، كيفايت ائتمير. باخين، ايسوئچده 10 ايل سابيقه و 1 فاييز يئترلي اولور آمما ايرانين فارس ناسيوناليستلرينه 1400 ايل و 99 فاييز كيفايت ساييلمير ! دئمك ايستيرم كی حتي بوتون لازيمي آراشديرمالار و استاتيستيك رقملر الده اولسادا، موباحيثه يولو آچيق قالير. بيز بو حاقدا  اٶزوموزده اجماعا چاتساق دا، ايشاره ائتديييم ناسيوناليست لر، قيامته كيمي بيزيم حركتي پانتوركسيتي و  بولوجو  کیمی صيفتلره ملقب ائده جكلر. بئله وضعيتده، بو تيپلي سورونلارين، تفسير و تعبيره تابع اولدوغو  و اٶنوموزده منطق و استيدلال دان آز پاي آلانلارين حوضورونو نظره آلاراق، آذربايجان ميللي آزادليق حركاتي اٶز ترمينللريني سئچيب و حركتين داخيلينده استانداردلاشديرمالي دير و بو اساسدا سیاسی ادبیات یاراتمالیدیر.

س. حرکتین باشلانماسیندا داها دوغروسو یئنی فازین باشلانیشیندا شاعر و ادبیاتچی لارین بویوک پایی اولوب و بیزه اویقولانان ان آچیق ظلمین دیل یاساغی اولدوغونا گوره ، دیل و سوز اوستالارینین بو رول لاری منطق لیدیر . آما بو باشلانیش حرکتی باشقا ساحه لرده گئنیشله مه سینه مانع اولوب اورنه یی قادینلار حقوقو و .....بونا نئجه سون قویماق اولار ؟

اولا ادبياتچيلار و اونلاردان داها اٶنجه ايراندا توركلويون ديري لييينين قوروقچوسو اولان فولكلورچولار، آشيقلار و موسيقي چيلر اٶز ايشلريني لياقتله واختيندا گٶروبلر و بوگون ده ايشلريني دوام ائديرلر، باخمایاراق کی ، اونلارين ايشلري داها قاباقكي سياسي سيموول لاري داشيماق يوكوندن آزاد اولموشدور.

من بوندان قاباقكي سوآل لارين جاوابيندا آذربايجان ميللي آزادليق حركتي نين اساس غايه سيني اقتيصاديات و مادي-معنوي باخيمدان زنگين و خوشبخت توپلوم ياراتماق اولدوغونا ايشاره ائتديم. البته ميللي ظولمون و ديل مسئله سيله، بو آمالين آراسيندا اولان موناسيبت و بو موناسيبتلره حاكيم اولان مکانيزم لري پئداقوژيك بير اوستاليقلا شرح و تبليغ ائتمك ميللي حركتين روتين وظيفه لريندندير. 

ميللي ظولمه قارشي ميللي آمال و آرزولارين سياسي اينكيشافا چئوريلمه سي نئچه مرحله دن كئچير:
1- ميلي ستمين وارلیغی و اعمالي
2- اونا قارشي ميللي حيسيات، فولكلورچولوق، شعر و ادبيات
3- ميللي مفكوره نين كوتلويلشمه سي ( خالق آراسیندا عمومی لشمه سی )
4- ميللي ضيالي لار، آكتيويستلر، ژورناليستلر، قوروپلار و شخصيتلرين سياسي مودعالار ایله آرایا گلمه لری
5-سياسي پلاتفورملارين آرايا چيخماسي. بو مرحله دن داها فقط ديل يا ميللي ستم يا صيرف ميللي ظولمه قارشي نفياً اعلامي جورم ائتمك يوخ، اثباتاً ده هم ميللي مسئله نين حللي و هم بوتون ايقتيصادي و سوسيال مسئله لرين حلليني اٶزونده احتوا ائتمه لي دير.
6-سياسي پارتيالارين يارانماسي و  پارتیا پروقراملاري نين تبليغي و اهالي نين قضاوتينه بوراخیلماسي
7- سياسي لشميش ميللت يعني سياسي اراده و سياسي عمل پروقرامينا ماليك ميللتين دوغولماسی یا اعلامي وجودي

سيزين ميثال گتيرديييز قادينلارين مسئله سي يوخاريداكي تقدم - تأخر اساسيندا، 5-جي مرحله دن ميللي حركتين اورگانيك بير حيصه سي اولمالي دير. بوردا داها رومانتيزم و ايبهام دٶورو آرخادا قاليب، كونكرت و معین سياسي پلاتفورملار و موكممل سياسي پروقراملار لازيمدير.

بئشينجي مرحله دن سونرا ميللي حركت داها "بير مسئله لي حركت" دئیيل.

اجازه وئرين من "بير مسئله لي حركت" سٶزونو ايضاح ائديم. ميثال اوچون غرب اٶلكه لرينده، آمريكانين ويتنامدا موداخيله سي، آتوم انرژي سي، عراق موحاريبه سي، مكتبلرده يئمک لرین آشاغي سويه سي و بونا تای مسئله لر اطرافيندا يارانان كوتلوي حركتلره ايشاره ائتمك اولار. بو نٶوع حركات، سياسي حاكميتين مدعيسي اولمورلار و موختليف سياسي بلوكلاردان يالنيز بير مسئله اطرافيندا بيرلشيرلر. بونلارين بعضيسي اٶز اينكيشاف پروسئسينده گليب متعارف سياسي پارتيايا چئوريليرلر. بو سیرادان غرب اٶلكه لرينده ياشيل لار (اطراف موحيطين قورونماسيني ايسته يه نلر) حركتيني ميثال گتيرمك اولار.

آذربايجان ميللي دموكراتيك حركتي بابك قالاسيندا ايل-به-ايل كئچيريلن ميللي قورولتايلاردا، بير مسئله لي حركت دن، سياسي آلترناتيو آرايا قويماق مرحله سينه قدم قويدو. بو يولدا بير سيرا تشبوثلرين ان اٶنملي سي، "آذربايجان  دانيشير" مانيفستي نين یاییلماسی ایدی.


"آذربايجان  دانيشير" سندي نين نشري و اوندان عمله گلن هرطرفلي ايستقبال، بير دٶنوش نوقطه سي اولدو. او سند ده دونيادا غربين پارلامنتاريستي و ليبرال عنعنه لري (بيرينجي بند)، فدراليستي بير رژيم ين يارانماق ضرورتي (ايكينجي بند)،  غربي دموكراسي لرده اولان پرينسيپلر اساسيندا قادين-كيشي حوقوقلارینين برابرليگي (آلتينجي بند)، ريفاه دٶولتي (يئددينجي بند)، اكولوژي ساغلامليغي (سككيزينجي بند) و نهايت بوتون قونشولار و دونيا ايجتيماعيتيله حالي حاضيردا حاكيم اولان دوشمنچيليك موناسيبتلري يئرينه، ساغلام و هارمونيك موناسيبت قورماق ضرورتي (دوققوزونجو بند) گٶردويوز كيمي بوردا داها "ذيكري موصيبت"دن خبر يوخدور. بو سندله آذربايجان ميللي- آزادليق حركتي بير مسئله لي حركت سويه سيندن، بوتون سياسي حاكميتين موددعي سينه چئوريلديييني اعلان ائتدي. داها بو سند صيرف ديل اساسيندا بير ادعانامه يوخ، يئني بير دوزن ياراتماغا دوغرو بير سياسي اراده نين نوماييشي ایدی.

من بورا كيمی چاليشديم حقوق باخيمیندان، قادينلارين حقلري و سايير مسئله لرين، ميللي حركتين سياسي گونده لي يينه، پلاتفورمونا و پروقرامينا داخيل اولماسینا ايشاره ائديم. آمما قادينلار، زحمتكشلر يا اطراف موحيط (اكولوژي) مسئله لري نين، آذربايجان ميللي- دموكراتيك حركتينه تاثیر ائتمه ايشي صونعي بير پراسئس اولا بيلمز. ميثال اوچون شرقي آوروپادا كمونيستي ديكتاتورالارا قارشي گئدن وطنداشليق موباريزه لرينين هر اٶلكه ده اٶز كالاريتي واريدي: پولشادا ( لهستاندا ) زحمتكشلر و حتي صنايع پرولتارياتي نين صينفي حاقلاريني مودافيعه ائتمك، شرقي آلمانيادا كليسانين نفوذو ، بالتيك ياني جومهوريتلرده مئيدانلاردا و آزاد هاوادا خالق ماهني لاري اوخوماق و محدود بير چرچيوه ده اكولوژي مسئله لريله بويانميشدي. ماراقلي فاكت دير كي، بوتون شرقي آوروپانين كمونيستي اولکه لرینده گوجلو عنعنه يه صاحيب اولان صنعتي فعله صينفي اولماسينا باخماياراق، يالنيز پولشادا آزادليق يولوندا موباريزه ، فعله لرين لاپ كلاسيك صينفي موباريزه فورمونو تاپدي. اصلينده عئيني ماهيتي داشيان، كومونيستي ديكتاتورلارا قارشي آزادليق موجاديله سي، هر اٶلكه ده بير رنگ آلماسي، ائله موركب پروسه لرين نتيجه سي دير كي، اونلاري صونعي يول لا و ايجتيماعي-سياسي مهندسليكله ياراتماق مومكون دئيلدير. بوگون ميللي حركت مينلر، اون مينلر و يوزمينلرله اينساني سفربر ائتمه يه قادر اولدوغو حالدا، ايراندا فئمئنيست قوه لر چوخ ساوادلي كادرلار و بين الملل حيمايتلره ماليك اولسادا، زحمتله نئچه يوز نفري مئيدانا چيخاردا بيلير. يعني  اهالي نين آكتيو حيمايه سي  باخيميندان  بو ايكي حركتين آراسيندا بویوک فرقلر واردير. قادينلار حركتي سياسي حاكميت آلترناتيوي کیمی چيخيش ائتمير. 
 
دئمك ايسته دي ييم بودور كي، ايراندا آذربايجان ميللي - دموكراتيك حركتي نين اكولوژيستي، فمنيستي يا سندیکالیستی موباريزه بوياسيندا تظاهورو موركب بير پروسه ده اورتایا چیخا بيلر.
تريبون درگي سي نين 6-جي ساييندا من  "ستم‌ ملی‌ و ستم‌ جنسی‌ يك بررسي مقايسه اي" باشليغي آلتيندا بو مسئله نی گئنيش آچیقلاميشام. بوردا قيساجا اشاره ائديم كی بو ايكي حركات آراسيندا دا بير يا ايكي هنجامه وار:

بير.
ميللي حركتين سيرالاريندا اولان قادينلار وخصوصيله مودرن و فئمنيست فعال لار.
ايكي. ايراندا جرياندا اولان قادينلارين حاقلاريني مودافيعه ائدن حركتده تورك و ديگر غيري فارس قادينلار. بو ايكي واسيطه ايله بو ايكي حركت بير-بيرلريله تماسداديرلار. بو هم اينساني و احساسي پلاندا و هم ده كونكرت سياسي همكارليقلاردا اٶزونو گٶستره بيلر. ميثال اوچون موشترك بياناتلار وئرمك، قادينلارين موستقيل موباريزه لرينده، ميللي موجاديله يه دستك وئرمك و عكسينه، قادينلارين موستقيل فئمنيستي موباريزه لرينده، فارس راسيسمي نين تظاهورونه يول وئرمه مك، ميللي حركتين سيرالاريندا گئري قالميش تئزيسلر و عنعنه لره قارشي قادين و كيشي ميللي فعال لارين آكتيو قارشي دورماسي، ميللي موباريزه نين سيرالاريندا قادينلارين رولونو  قابارتماق و بير نٶوع موثبت تبعيض سياستي آپارماق و سايير. بيرداها وورغولاييرام كي، بونلار يالنيز دوشونولموش و شعورلو تأثير قويماق جهدي كيمي گٶرونه بيلر و نتيجه چوخ موركب فاكتورلاردان آسيلي دير.


س. کئچمیشه باخاندا ، ایراندا فارس ناسیونالیسمی بیزی ییخماغا ،" تاریخ " ی قوللانمیشدیر ، آذربایجان حرکتی ایسه اونون جوابیندا تاریخه سیغیندی و اوزونو اثبات ائتمک ایچین مدرن دونیا و حقوق نورملارین یئرینه کئچمیشه دایاندی و بیر جور تاریخچی لیک حرکته حاکم اولوب ، بو تاریخ حٶکمرانلیغی بعضا حرکتی یاراماز نقطه لره گوتوروب و حتی اونو بوگونون سورونلارینا دوشونمکدن اوزاق ساخلاییب ، سیزجه بو " تاریخ " سویلمی ( گفتمان ) نه قدر یارارلی دیر یوخسا اونو بیر طرفه بوراخماق زامانی گلیب می ؟

من بورا كيمي سيزه وئرديييم جاوابلاردا ايشاره ائتميشم كي حركت، آرتيق ايثباتي مودل آرايا قويماق مقاميندادير. بيز دوزگون اولاراق، فارس راسيسمي له، اونون ان بٶيوك (و گولونج) ادعالار ايره لي سوردويو مئيداندا، يعني تاريخ مئيدانيندا  موفقيتله قارشي-قارشي يا دورموشوق. بو دوزگون بير داورانیش دير. شاهنامه نين رجزلريني، فريدون، كاوه، آرش، پيشداديلر، هوخشتر و بو كيمي فيقورلاري، بيزيم حياتيميزا مالكيت قباله سي كيمي گٶرنلري، نظري بير اوز-به-اوز دورمادا سينديرماق، هم لازيم اولان و هم جسارت طلب ائدن ايش ايدي و من اينانيرام كي، حركتيميز بو ايشين عٶهده سيندن باجاريقلا گلميشدير.  اگر 20 ايل اٶنجه ايران تاريخیندن بير روايت واريدي، ايندي ايكي روايت وار، بوگون، ميللي حركتين، ايرانين قديم، اورتا عصيرلر و موعاصير تاريخي مٶوضوعسوندا، اٶزونون آلترناتيو روايتي وار. ماراقلي دير كي، تاريخين كئچميش دومانلي و سندسيز دٶورلريندن افسانه يه بنزر بو روايتلر، بعضاً سندسيز ادعالار آرايا آتماقدا بير-بيرلرينه بنزه سه لرده، ميللي حركت پروپاقاندا و  پسيكولوژيك موحاريبه نين بو جبهه سينده ديرلي اوغورلار قازانميشدير. قئيد ائتمك يئرينده اولار كي، فارس ناسيوناليسمي، آلترناتيو روايتي قبول ائتمه ميشدير. استغفرالله! اونلار هله بوگونه كيمي اوزدوكلري بولانليق "ايران فرحلي تاريخي" آدلي چال حٶوضون لاپ درينليك لرينده چیمیرلر . منيم ايشاره ائتدي ييم بودور كي بو حٶوضدا ايندي اونلار كنديلري فعاليتده ديرلر. 

آمما سوآلينيزدان منه موستفاد اولان بير تله يه، بير طيليسيمه دوشمك تهلوكه سي ده قئيد اولونمالي دير.

ذيكري موصيبت، حركتين اوشاقليق ايللري نين درسلري و تجروبه لريني، تيكرار و تيكرار ائتمك بيزه بير شئي وئرمير.  بوگون حركتين سياسي قوه لري و  تورك ضيالي لاري نين ديقت مركزينده، ايثباتي آلترناتيوين مئيدانا چيخارماسي دير. بيز  موستملكه چيلييين قوربانلاري اولان لاتين آمريكانين اينديانلاري ( قیرمیزی دری لر ) و قولدارليغين قوربانلاري اولان شيمالي آمريكانين قارالاري و بير چوخ بئله قوروپلارين شرح حاليندن اٶيرنمه لي ييك. ذيكري موصيبته عادت ائدن، آيدين بير صاباحين كونتورلاريني  جيزا بيلمه ين بير  ميللت، قورتولوشا لازيم اولان موثبت انرژي ني اٶزونده جمعلشديره بيلمز. ذيكري موصيبت، موصيبتدن چيخماق يوخ، موصيبته عادت ائتمك، اونونلا ياشاماق طرزيني مشق ائتمك دير. پوشكين ين ايفاده سيله دئسم، موصيبت دن "غملي بير حظ آلماق" و موصيبتين ذيكري و بو ذيكره قولاغ آسماغي ياشاييش طرزي و حياتي تنظيم له ين  بير ريتوآلا چئوريره بيلر. باشقا طرفدن مسئله يه باخييب دئمك اولاركي، بيزي موصيبته دوچار ائتمك اگر باشقالاري نين ايشي اولوبسا، موصيبتدن قورتارا بيلمه مك، قطعاً  اٶز سوچ و گناهیمیزدیر. بوگون نئچه نسلي فرانسادا ياشايان الجزايرلي موهاجيرلرين، دوچار اولدوقلاري هر فلاكتي، بوندان نئچه نسيل قاباق فرانسانين الجزاييرده سوردويو موستملكه چي ليك سياستيندن گٶرومك نه دوزگون دور و نه فرانسانين او سياستينه لعنتلر ياغديرماق، بوگونكو الجزاير كٶكلو فرانسالي لارين بدبخت حياتدان نجات وئرمه يه بير يارديم ائده بيلر. آرزو ائديرم كه سوآلينيزي دوزگون باشا دوشموشم.   


س. هر اجتماعی و سیاسی حرکتین ضعف و قوت نقطه لری وار ، قطعا آذربایجان میللی حرکتیده بو قاعده دن اوزاق دئییل ، باشقا طرفدن ایسه حرکتین مخالف لری ده اونو بعضی اتهاملارا معروض قویورلار ، سیزجه بو گون حرکتین ان اونملی ضعف لری نه دیر ؟
  
اٶنجه ايشاره ائتدي ييم كيمي آذربايجان ميللي آزادليق حركتي مودرن بير حركتدير و  بيزه قارشي اعمال اولان راسيستي سيستمه وئريلن بير "گئجيشميش" جاوابدير. بو گئجيشمك قانونا اويغون اولسادا، تأثيرسيز اٶتمه ميشدير. بيزيم ساييميزين چوخلوغو و بيزه قارشي يالنيز حربي چئوريليشله هژمونلوغو اله آلميش و ائله بو يوللا  دا حاكميتيني بيزه قارشي اعمال ائده بيلن، فارس سيستمي، مجبور اولموشدور كي، تورك ميللتي نين محو ائتمه سين، صبيرله اوزون مدت بير پراسئسله عملي ائتمك ايسته سين. بو مودت عرضينده آذربايجانلي لارين بير قيسمي بو تدريجي قتلي عامي بير نٶوع "نورم" كيمي قبول ائديب، بو قتلي عاما قارشي اوجالان سسلري "نورمي پوزماغا جهد" و ناحق عوصيان گٶرورلر. بوگون دين و مذهب اساسيندا اعمال اولان آيري-سئچگي لييي گٶرمك اوچون هئچ درين معلومات يا سياسي آناليز لازيم دئيل. اٶز نامازيني بير شيعه مچيدينده قيلماغا مجبور اولان هر سني مٶمن، بير كيلاس ساوادي اولماسادا، بو تبعيضي گٶرور و اوندان حيدتتلنير و اونو باغيشلانيلماز حوقوق پوزونتوسو كيمي ديرلنديرير. آمما هر ايل مهر آيي نين اولينده، اٶز ائولاديني، علم اوجاغي و تدريجي قتلي عام كرخاناسي رولونو اوينايان فارس ديللي مكتبه يولا سالان والدين اوچون، مسئله مچيد ميثالي كيمي آيدين دئیيل. مچيد ميثالي نين كونتراستي بو مكتب حاليندا، داها بولانليق و چتين درك اولان بير سوآلا چئوريلير. منجه آذربايجان ميللي دموكراتيك حركتي نين ان اساس پرابلئمي، مسئله نين اٶزه يي نين بئله موركب لي يينده دير. بو كولتورل و تدريجي ژنوسايدي گٶرمك، هئچ ده، آشوويئتس دوشرگه لرينده باش وئرنلري گٶرمك كيمي راحات دئيیل. بيرده اساس دردي چٶرك و مسكن اولان كاسيب دونيادا، ديل و مدنيت، لوكس جينسلر كيمي طبقه بندي اولورلار. ايراندا ياشايان بير والدين ين مين بير دردله ال-به-ياخا اولدوغو حالدا، اوشاقلارين اونيورسيتته داخيل اولوب-اولمامالاري، اٶلوم-دیریم اهميتي كسب ائدن مقامدا، آنا ديلي چوخ اوزاق و لوكس بير مسئله كيمي گٶرونور. بو دردي گٶرمك هم ساواد و هم  حاكيم وضعيتدن دوغرو بير آناليز طلب ائدير، حالبوكي ديني هويت اساسيندا، تبعيضي گٶرمك اوچون هئچ بير عينك لازيم دئيیل. وضعيتين بو درجه ده موركکب لي ييندن، اٶز ميللتي نين طالعينه لاقيد قالان آداملارين اولماسي آرايا چيخير. هئچ بير شيعه، حاكيم دٶولتين، اونو سني مچيدينده ناماز قيلماغا مجبور ائتدي ييني "نورم و عادی " سانا بيلمه دييي حالدا، راسيستي سيستمين ايجبارينا گٶره، فارس مكتبينه اوشاغيني يوللايان توركلرين، احوالاتي فرقلنير و اونلاردان بير قيسمي يا وضعييتي هئچ گٶرمور و يا راحاتجاسينا اونا راضيلاشابيلير. بو ايسه  آذربايجان ميللي آزادليق حركتينين سيرالاريني ضعيفلنديریر و حاكيم رژيمه، مظلوملارين آراسيندان كادرلار جلب ائتمه يه ايمكان وئرير. بو البته ائله استعمار دٶرونده هيندوستان، الجزاير  و ديگر موستملكه لرده ده بئله ايدي و هيندوستاندا، بريتانيا كولونياليزمي نین نوماینده سی، چوخ واختلار بير هيندوستانلي مأمور اولوردو. 

ایندی سيزين سوردوغوز "بو گون حرکتین ان اونملی ضعف لری" مسئله سيني ايضاح ائتمك ايستيرم. اينديجه شرح ائتدي ييم  بير آپارتايد سيستمي نين "نورم" گٶروب و اونا قارشي اعتيراضيني، ماجراجولوق سايانلارين، حركتين سيرالاريندا اولماماسي، حركتي بير سيرا ديرلي كادرلاردان محروم ائدير. البته بو  مسئله، ميللي حركتي، لازيم اولان كادرلار و اينتللكتوئل قوه لردن محروم ائدن يگانه عاميل دئيیل. بيلديييز كيمي،  غئيري دموكراتيك دونيادا، سياست و اعتيراض حركتينه قاتيلماغين هزينه سي آغير اولور و بو عاميل ده بير چوخلاريني سكوتا مجبور ائدير. آمما منيم بوردا وورغولاماق ايسته دي ييم، بيزيم لازيم كادرلاردان محروم اولوب ، عوضينده تجروبه سيز، صلاحيت سيز فردلرين حركتده موهوم يئرلري توتماسي دير. سٶز يوخ كي بير وطنداشين حتي سياسي ساواد و تجروبه دن محروم اولسادا، حتي واختيندا قولدورلوق ائديب قانون طرفيندن موجازات اولموش اولسادا، اٶز موقدراتي ني تارتيشان سياسي حركتده ايشتيراك ائتمك حاققي واردير و بيز كيمسه ني بو حاقدان محروم ائده بيلمه ريك، آمما منيم اشاره ائتدي ييم، ميللي آپارتايدين بير سيرا توركلر طرفيندن  "نورم" ساييلماسي، بيزي گتيرير اورايا چيخارير كي، بيزيم ساوادلي لاريميز حركتدن اوزاق قالديقلاري حالدا، اٶز باشلاريني باغلايا بيلمه ينلر، تويدا گلين باشي باغلاماق هوسينه دوشورلر. بوگون حركتين سيرالاريندا بير چوخ يارانان پروبلئملرين آرخاسيندا ائله بو قحط الرجالين اوجوباتیندان مئيدانا آتيلان شخصلر دورورلار. بو گون بيزيم شيمالي ياريميزا قارشي آپاريلان زهرلي تبليغات يالنيز دوشمنلريميزين طرفيندن يوخ ائله اٶزونو ميلتچي آدلانديران قوه لر طرفيندن آپاريلير، آنتي توركيه ليكله عجين اولان روس پرستليك اٶزونو گونئي آذربايجان ميللي فعالي معرفي ائدن بعضي آداملار طرفيندن آپاريليرسادا، چوخ آرتيق سايي دا، آذربايجانچي ليق ادعاسيندا بولونان، آداملارين سوكوتو ايله موشاييعت اولونور. آذربايجان  جومهوريتينه قارشي كامپانياني آپارانلارين سايي آز اولسادا، بو چيركين كامپانياني سوكوت لا تأييد ائدنلر آز دئيیل لر.
آذربايجان ميللي- دموكراتيك حركتينين سيرالاريندا ساغلامليغين قورونماسي و قوه لريميزين ياخينلاشماسيندا مانع اولان مسئله لرين حاقيندا بير نئچه مقاله نشر ائتمیشم ، بو موصاحيبه نين اته يينده اونلارين سياهي سين و اينترنت لينكلريني وئرمیشیک.**


س.  بو ضعف لر حرکتین ذاتیندا حرکتدن آیریلماز قونولاردی می ؟ یوخسا بو ضعفلری آرادان آپارماق اولار، نئجه ؟

بو آندا ايستيقلالچي دوستلارلا موشترك بير ديالوق باشلانيبدير. من اينانيرام كي ساغلام ايستيقلالچي قوه لر، محمد امين رسولزاده و ائلچي بيه قارشي تبليغات آپارمازلار و بئله ايشلرين قارشي سيندا سوكوت دا ائتمزلر. هابئله آذربايجان  و توركيه جومهوريتلرينه قارشي كامپانيا آپارماق و دوشمن تبليغاتينا مئيدان وئرمه يه راضي اولمازلار. ديگر غيري ساغلام داورانيشلار دا هر سياسي جرگه ده اولجه همان جرگه نين منسوبلاري طرفيندن موخاليفتله قارشيلانمالي دير.
آديني استيقلالچي قويوب، ايران ايسلام جومهوريتي نه هفته باشي ( 
weekend trip ) مسافرت ائدن شخصلري جيدي سايماماق، بيرينجي نٶوبه ده ائله حقيقي و ساغلام ايستقلالچيلارين ايشي اولمالي دير.

فئدرالچي ليق مٶوقعينده اولان بير نئچه فعالين، محمد امين رسولزاده، ابولفضل ائلچي بي، 1918-1920.جي ايللرين آذربايجان خالق جومهوريتي، بوگونكو آذربايجان جومهوريتي و ديگر ميللي ديرلر و شخصيتلره قارشي آپارديقلاري نيفرت كامپانيالاري فدراليست لر طرفيندن چوخ مسئوليت حيسي ایله قارشيلانيب و جيددي جاوابلار آلميشلار. آيدين دير كي، اگر او شخصلرين فدراليست اولدوغو سببدن، ديگر فدرالچي قووه لر اونلارين آنتي آذربايجان فعاليتلريني آكتيو حيمايت ائتسه يديلر يا سوكوتلا تأييد ائتميش اولسايديلار، هم حركته و هم اٶزلرينه ضربه وورموش اولارديلار. منجه ايستيقلالچي دوستلاردا اٶز سيرالاريني تميزله مك مکانيزم لريني ايشله ييب حاضيرلامالي ديرلار.
 آذربايجان ميللي - دموكراتيك حركتي بير ديري اورگانيزم كيمي، اٶز ساغلام ليغيني داخيلي و خاريجي آفتلر قارشي سيندا قوروماغي تأمين ائدن موثر مکانيزم لره ماليك اولمالي دير.
  

س.  حرکتین کئچن ایللرده سئیرینه باخاندا بوگونکو دونیادا دیر ساییلان دمکراسی و انسان حاقلارینا تاکید چوخ آزدیر و اولاندادا اصیل دئییل و دمکراسی المانی هله آذربایجان میللی – دمکراتیک حرکتینین ادبیاتیندا یئرینی آلمامیشدیر ندن بو اورتام حرکته حاکیم اولوب ؟


دموكراسي بير "ذيكر و دعا " دئيیل كي، اونون آديني ديله چوخ گتيرمكله دموكرات ليغين درجه سي معلوم اولسون. بوراكيمي آذربايجان  ميللي آزادليق حركتي نين يولچولاري، دموكراتيك ديرلره باغلي اولدوقلاريني نوماييش ائتديرميشلر البته معلوم سببلره گٶره هله تشکیلات لانما و پارتيالاشما، فارسلاردا عمله گلمه دييي كيمي، بيزده ده اينكيشاف ائتمه ميشدير.  آذربايجان ميللي -دموكراتيك حركتي، باشقا بير ميللتدن اوستون اولماسيني، باشقا بير ميللتين ديليني غير رسمي ائتمه سي، باشقا بير ميللتين شهرلرينه قوشون چكمك، باشقا بير ميللتي "سوسك" و ... آدلانديرماق، باشقا ميللتين توپونيميك آدلاريني دئيشديرمك و بو كيمي غيري دموكراتيك فيكيرلري يوخدور. بوتون بونلار، عملده دموكراسي يه اينانماق معناسيندادير. يوخسا قيشري زاهيدلر كيمي، گون چيخاندان گون باتانا كيمي مين تسبيه "دموكراسي" سٶزونو ذيكر ائتمك و ائله همان ذيكر گونو عرضينده، 30-40 ميليون اينسانين ديلينه وورولان قيفيلا اعتيراض ائتمه مه يي، من دموكرات اولماق سانميرام . اگر آمريكانين ويتناما و عيراقا قوشون چكمه سي بير فاكت دير، باشقا بير فاكت دا، آمريكا ميللتي نين بو قوشون­ چکمه­يه بسله -دیگی موناسيبتدير . بيزه قارشي 88 ايل ليك ظولمون اعمال اولماسي دا بير فاكت اولدوغو حالدا، بو ظولمي گٶرمك ايسته مه یه نلري "دموكرات" سايماق اولماز. باشقا سٶزله، بيز حاقلي اولاراق، 88 ايل ليك ائتنيك فارس آپارتايد سيستميني گٶره بيلمه ينلر، گٶرمك ايسته مه يه نلر و اونو مودافيعه ائدنلري "دموكرات" سايا بيلمه ريك.


س. مخالف لر آذربایجان حرکتی نی آشيري تمايول لر و آنتی دمکراتیک داورانیش لارا متهم ائدیرلر، بو اتهام لار دشمن لیکدن اولسادا دئمک آشیری ناسیونالیسم ادبیاتی بعضا حرکتی چوخ قورخونج تصویر ائدیر و چوخ زامانلاردا حرکتی بو ناسیونالیسم ادبیاتی تمثیل ائدیر ، لطفا بونو ایضاح ائدین .
  
ايجازه وئرين مسئله ني بير آزدا عومومي لشديريب، حركتين ساغلام ليغي مسئله سينه توخوناق.

حركتين ساغلام ليغي مسئله سي سون درجه جيددي بير مٶوضوع دور. نظره آلين كي حركتين بوگونكو حجمي، حركتين رئال حجميندن يارانميش بير مينياتور دير. يادينيزا سالين كي اينقيلابدان اٶنجه وارليقلاري، محدود سايي دا سياسي دوستاقدا اوتورانلاردان عيبارت اولان سول تشكيلات لاري يا مجاهدين خلق، اينقيلابدان سونرا نه عظمت ده بير حركته چئوريلديلر. بو سببدن آذربايجان ميللي - دموكراتيك حركتي نين بوگونكو بيچيمي، اونون حقيقي گوجوندن يوزلر دفعه آزدير و بوگونون ضعيف و گوجلو جهتلري ده، حركت اٶز حقيقي فورماتيندا ظاهير اولاندا، يوزلر دٶنه بٶيويه بيلر.

هر سياسي اورگانيزم (اوخشار بيولوژيك نمونه لر كيمي)  ايكي واجيب مکانيزمه ماليك اولمالي دير: اٶزونو مودافيعه و ساغلام لاشديرما مکانيزمي

- خاريجدن ايچري نوفوذ ائتمك ايسته ين انگل لره قارشي اٶزونو مودافيعه مکانيزمي،
- اٶز داخيلينده اينكيشاف ائتمك ايسته ين انگل لره قارشي اٶزونو ساغلام لاشديرما مکانيزمي،


انگل لرين (منشألريندن آسيلي اولماياراق)، اونملی لريني بئله سیرالاماق اولار :

- نظري باخيمدان آشيري ليق.
-پرينسيپ سيزليك  و شخصيت چاتيشمامازليقلاري.
- آنلاشيلماز داورانيشلار.

بو اوچ دسته دن من يالنيز بيرينجي نه توخونماق ايستيرم. ايكينجي و اوچونجو نٶووعدن اولان انگللر حاقيندا من و باشقا دوستلاردان بير سيرا يازيلار نشر اولموشدور و اينترنت سايتلاريندا هله ده اوخوجولار او مقاله لره  موراجعه ائده بيلرلر.
نظري باخيمدان آشيري ليق، ائله بيزيم ياشاديغيميز دموكراتيك غرب اٶلكه لرينده ده يايغين دير. آمما گئري قالميش توپلوملار و اينكيشاف ائتميش اٶلكه لر آراسيندا چوخ واخت، معين فرقلرده وار. اساس فرق بودوركي غرب دموكراسي لرينده آشيري ليق، ساغ و هم سول نٶوعوندن اولماسينا باخماياراق، حاشيه اي بير فنومن اولور ، آمما غيري دموكراتيك و اينكيشاف ائتمه ميش اٶلكه لرده، بو آشيري ليق، بوتون حاكميت، بوتون اوپوزيسيون و بوتون اهالي طرفيندن دستكله نه بيلر. ميثال اوچون اسلوبودان ميلوسوويچ و رادووان كاراجيج جوتلويونون كئچميش يوگوسلاويادا تبليغ ائديب، حيات كئچيرديكلري فيكيرلرين، غرب ده ده، طرفدارلاري وار آمما فرق دئديييم كيمي بوردادير كي، همان جريانلار غربده نورمال شراييطده بير نئچه مين نفري اٶز دالينجا چكه بيلير حالبوكي ميلوسويچ-كاراجيج جينايتلري دونيا مئدياسيندان گئنيش افشا اولسادا، هله ده صرب ميللتي نين بٶيوك بير قيسمي اونلاري حيمايه ائدير.

غرب اٶلكه لرينده ده، بٶحراني شراييط ده بو آشيري و غيري اينساني فیکیرلرين عمومی لشمه سينه شاهيد اولوروق. بئله حاللارين كلاسيك نوومونه سي، آوروپادا نازيسم و فاشيزمين آياق توتماسي دير. آمما بو نظري ساحه ده آشيري ليغا گلديكده، من سبب گٶرمورم كي، آذربايجان ميللي آزادليق حركتي سيرالاريندا اولان، آشيري ليق غرب سياستينده اولان، ساغ و سول نومونه لريندن فرقلي بير فورماتدا تظاهور ائتسين و ايستيرم هر ايكي طرفدن اينكيشافي احتيمال ائديلن ، آشيريليغا بير نظر سالام. مطلبه كئچمه دن قئيد ائديم كي، مسئله دقيق علملره عاييد اولماديغي اوچون، بوردا دقيق متدولارلا اٶلچوله بيلن، فنومنلردن صٶحبت گئتمير. منيم گٶزومه آشيري گٶرونن بير فيكر، باشقاسي اوچون تام نورمال بير فيكير اولابیلر . بو سبب دن من هر ايكي نٶوع آشيري ليقدان دانيشاركن ايلك اٶنجه، مسئله دن تعريفيمي آرايا قويمالي يام.

سولچي آشيريليق
غيري دموكراتيك، اينسانلارين آزاد سس وئرمه سي اولمادان، اينقيلاب يا حربي چئوريليشله سياسي حاكيميتي اوزون مودت اوچون اله كئچيرمه يي توجيه ائدن ايدئولوژي. بو باخيمدان غرب دموكراسي لرينده، پارلامنتاريستي اويون قايدالاري اساسيندا فعالييت ائدن كمونيست پارتيالاري، دموكراتيك پارتيالار اولدوقلاري حالدا، گئري قالميش اٶلكه لرده بوتون وطنداشلارين آزاد پارلامنتاريستي سئچيمينه دايانمايان، بير طبقه (فعله صينفي)  نيابتيندن، بير پارتياني همشه ليك حاكمييته چاتديرماغا اينانان ايدئولوژيني من سول آشيري جريان تانيرام.

منيم بيلديييم - خبريم اولدوغو قدر، بوگون ، بو نٶوع ايفراطچي ايدئٶلوژيلر آذربايجان ميللي آزادليق حركتي سيرالاريندا و بلكه بوتون دونيادا، اهميتلي بير درجه ده طرفدارا ماليك دئيیل دير. من اينديليك ده بو تمايولو يوخ درجه سينده گٶرورم. آمما بو او دئمك دئيل كي گله جكده، بو نٶوع ايدئولوژي آياق توتا بيلمز  من "تاريخين سونو" نو اعلان ائدن ادعالارلا راضي لاشا بيلميرم. ايفراطي غيري دموكراتيك سولچولوق (و ساغچي ليق)، بٶحراني شراييطده آياق توتا بيلر. منيم موشاهيده لريمه گٶره، بوگون يالنيز آذربايجان ميللي آزادليق حركتي سيرالاري نين حاشيه سينده، بو آشيري سولچولوغون بير نٶوع اوتانجاق واريانتي نين سيزمالاريني تاپماق اولار.

هله توتاليتر كمونيستي دونيادا باش وئرميش جينايتلر ، بير او قدر يادلاردا جانلي ديرلار كي، آچيق آشكار آشيري سولچولوغو غيري مومكون ائدير . "اوتانجاق" صيفتي ني من اونا گٶره ايشله ديرم كي، بونلار آچيق -آيدين فيكيرلريني سٶيله ميرلر و كليله و دمنه نين حئكايتلري كيمي، حئيوانلاريندان ديليندن دانيشيرلار. ميثال اوچون بولشويزم دن دفاع ائتمك اوچون، 1918-1920-جي ايللرين آذربايجان خالق جومهوريتي نه هجوم ائديرلر يا روس ايمپرياليسمينه محبت اعلان ائتمه نی بير باشا صراحتله يوخ، بوريس یئلتسيني ، كوزوو آلبانلاريني تام قتل عام ائتمكده، ميلوسويچه يارديم ائتمه مك اوچون "ساتقين" (!) آدلانديريلار و يا چئچنلرين اينسان حاقلاري نين تاپتالانماسيني دانيرلار. بيرده بو آز ساييلي شخصلر، چوخ واخت بو فيكيرلري اٶز ديللريندن يوخ، باشقالاريندان ترجومه و نشر ائديرلر، يا آذربايجان جومهوريتي نين توركيه يئرينه روسيه ايله ياخينليق سياستي خئيرينه تبليغ ائدركن، آذربايجان –توركيه-روسيه اوچ بيجاغي (مثلثي) آراسيندا مينلرله تاريخي و آكتوئل مسئله لري، "توركيه يه ساتيلان قاز ين قيمتي" كيمي آرايا قويورلار. ائله بو آشيري تفكور، اٶز استالينچي ليك (موساواتچي ليق قارشي سيندا)، و پوتينچي ليك (يئلسين ين ليبرال سياستيله موقاييسه ده) فيكيرلريني، پانتوركيسمه قارشي، صليب يورويوشو (جنگ صليبي) كيمي آپاریرلار. بيرداها دئيیم كي، بو جريان ايندي تام حاشيه اي و بير ايكي نفرين كئچميش سووئت سيستمينه "تعلق خاطير"ي نين و كئچميش معلوم امنيتي باغلاري نين نتيجه سي كيمي گٶرونمه لي دير. آمما بو فيكر صيرف روس پرستليك و پوتينچي ليك (!) كيمي اولماسادا، "زحمتكش لر" و كارگر طبقه سي نين قانلي بايراغي" اٶرتويو آلتيندا كام بك (
comeback) ائتمك احتيمالي چوخدور.

آمما قالدي ساغ آشيري چيليق. اولا من آشيري ليغين بو نٶوعوندن تعريفيمي وئريم: اٶز ميلتيني، اٶز ديني يا اٶز ديليني باشقالاريندان اوستون اعلان ائديب، اونلارا سولطه تاپماغا چاليشماق.

سون 90 ايلده آذربايجانين دوچار اولدوغو موصيبتلرين قارشي سيندا، آذربايجان نئچه مٶوقع آرايا قويابيلر:

1. بيزي محو ائتمك ايسته ين قوه لرين ايسته دي يي كيمي، بو موصيبتلري،  رحمت و بركت الهي كيمي قبول ائديب، اونلارا تبريك و تشككور مكتوبو يازماق(!)
2. بير آز نيغ-نيغ ائديب، بير طٶرلي ايصلاحاتي، عاجيزانه ايستدعا ائتمك(!)  بو، كلاسيك ماركسيستلرين دئدي يي كيمي، قولدارليغين لغوي يوخ، قوللارين حالي زارينه ترحوم ائديب، اونلارين شراييطيني ياخشي لاشديرماق طلبي دير.
3. ميللي آپارتايدين لغويني و قارشي طرفين، مومكون قدر بو ايامي نيكبتين آثاريني آرادان قالديرماغا يارديم ائده جه يينه دايير، مسئوليت قبول ائتمه سي. باشقا سوزله دئيیم: پان فارسيستلر ، تورك ميللتيني ايراندا محو ائدن سياستلرين اعمال اولدوغونو بويون آلسين، بو پلانلاري درحال دايانديرسينلار و مومكون قدر بو 88 ايلين آثاريني آرادان قالديرماغا همكارليق ائتمه يي قبول ائتسينلر.
4. موقابيله به ميثل: بيزه ده 88 ايل وقت وئريلسين كي، بو مدت عرضينده فارسلارين، اصلينده تورك اولوب، روسلار طرفيندن فارسلاشمالاريني اعلان ائدك، فارس ديليني قدغن ائدك، ايراندا فارسلارا آنا ديلينده درسليك چاپ ائتمك يئرينه، افغانيستان اٶزبكلرينه درسليك چاپ ائدك، فارس توپونيملري نين آدلارين دئيشديريب، توركجه يه چئويرك، واخت تاپاندا فارس شهرلرينه حربي هجوملار تشكيل ائدك، رسمي مراسيملرده، راديو تلويزيونلاردا و حتي سينما فيلملرينده فارسلاري تحقير ائدك و.... و نهايت 88 ايل ليك بير قارا تاريخين قيصاصين آلاندان سونرا، ال الده-باش باشدا اعلان ائديب، قونشولوغا باشلاياق.
5. تورك ديل و مدنيتيني فارسلارينكيندان اوستون اعلان ائديب، اونلاري نه اينكي 88 ايل بلكه ائله يئرلي ديبلي محو ائتمه يه دائير، آسيملاسيون و تدريجي كولتورل قنوسيد پلانلاريني رسمي دٶولت پروژه لري كيمي عملي ائدك.

ايراندا نه اينكي رسمي و آچيق راسيستلر، بلكه اهالي دن گئنيش بير داييره فارسلار، يالنيز ايلك واريانتدا يعني بيزي محو ائتمك اوچون اونلاردان تشككور ائتدي يميز حالدا، بيزي "ايراني وطن پرست"، "دموكرات واقعي"، "آذري غيور" و بو كيمي اتيكتلرله "تلطيف" ائديرلر.

حتي ايكينجي واريانتدا يعني بير آزاجيق ژنوسيد قانونلاريني و اعماليني يوموشالتماغا دايير نيغ-نيغي دا تجزيه طلبي و پانتوركيسم آدلانديریرلار.

من دٶردونجو واريانتي، يالنيز مقایسه باخيميندان مطرح ائتديم و كيمسه ائله بير فيكر سٶيله مه ميشدير. و يالنيز بئشينجي آلترناتيو، آشيري ميلتچي ليك (=ايفراطي ناسيوناليسم، راسيسم) كيمي محكوم اولمالي دير. من سيزين سوآلين جاوابيندا بو آچيقلاماني چوخ فايدالي حئساب ائديرم چونكو، اگر بوتون بو واريانتلار آچيلماسا، بولانليق بير فضادا، هر حاق سٶزو دييه ني، آشيري ميللتچي آدلانديرماق، بيزيم يوخ، بيزه دوشمن اولانلارين مئتودلاري دير.

وورغولاييم كي، الده بير آماری رقملر و سوسيولوژيك آراشديرمالارين نتيجه لري اولمادان، بو سوآلا يالنيز شخصي تجروبه و موشاهيده لر اساسيندا جاواب وئرمك اولار. منجه بوگون اگر بيز كتبي قايناقلاري اساس توتساق، بئله آشيري ميللتچي ليك، هله آذربايجان ميللي آزادليق حركتي سيرالاريندا، تظاهورونو گٶسترمه ميشدير. حتي بئله بير دامغالاري حرکته ووران، فردلر، منظوري نظرلري اولان "آشيري ليغي" تعريف ائديب و اونون ميصداقلاريني سندلر و شاهيدلر اساسيندا آرايا قويماغا هئچ بير جهدده گٶسترمه ميشلر.

من قبول ائديرم كي، بير مودعانين  ضعيف مودعي طرفيندن ايره لي سورولمه سي، او دئمك دئيل كي، او مودعاني باشقا بيريسي ثوبوت ائده بيلمز. آمما منيم وورغولاماق ايسته دي ييم، بودور كي، بو  نوٶع آشيريليق، چوخ ياييقين اولسايدي،  داها گٶرسنن كنده بلدچي آختارمازديق يا دا حتي ضعضف مودعي لر ده، بئله بير مودعاني راحاتليقلا ثوبوت ائدرديلر و ميللي حركته لكه وورماق اوچون هيندوستاندان ميثال گتيرمه يه يا موبهم دانيشماغا احتياج دويمازديلار.

باشقا بير مسئله، برائت اصلي دير. مادام كي آذربايجان ميللي دموكراتيك حركتي  سيرالاريندا خوشا گلمز و نگاتيو حاللارين اولماسي ثوبوت اولماييب، بو حاللاردان يالنيز آييق-ساييق اولماق نامينه و بير "ائحتيمال"كيمي دانيشا بيله ريك، بير فاكت كيمي يوخ.

منجه آشيري ميللتچي ليك يا ساغ آشيري چيليق دا ائله اونون سول تايي كيمي، هله بيزيم آراميزدا بير پتانسيل حال كيمي قالير و معين سببلره گٶره  هله سايا گلن درجه ده مطرح دئيیل. آمما هر ايكي آشيري ليق تمايول لريله علاقه دار، بيز آييق-ساييق اولوب و هر ايكي احتيمالا قارشي نظري ساحه ده حاضيرليق گٶرمه لي و بیلگی لنمه لي ييك. اونوتمامالي ييق كي بيزيم ياشاديغيميز جوغرافيا بوتٶولوينده، دموكراتيك عنعنه لر صاحيبي دئیيلدير و اگر ضيالي لار و بوتون دموكراتيك قوه لر طرفيندن بو ساحه لرده مقصد يٶنلو و اوزون مودت ايشلر گٶرولمه سه، خصوصيله بٶحراني شراييطده بوگون يوخ درجه سينده اولان ضعيف غير دموكراتيك و آشيري  آخينلار، آز زاماندا سورعتله توپلومو بورويه بيلر.


س. ایراندا باشقا سیاسی و اجتماعی حرکت لرده وار قادینلار حرکتی ، یاشیل حرکتی ، باشقا میللتلرین حرکتی آذربایجان حرکتی نین اونلارا مناسبتی ندیر ؟
  
سيزين بو سوآلين بير قيسمينه من اٶنجه توخوندوم.

اولاً: ياشيل لار حركاتي اصلينده نفياً، سئچگيلرين نتيجه سينه اعتيراض دالغالاري كيمي مئيدانا چيخيبدي. ماراقلي و معنالي دا بودور كي، تهراندا، حتي سئچگي لرده ايشتيراك ائديب سس وئرمه يه نلرين ده چوخو بو حركاتا قاتيلميشديرسادا، تهراندان كناردا بو حركتين جيدي بير اقبالي اولماميشدير. بوگونه كيمي ده، حركتين رهبرلري آرتيق بو مينوالدا دانيشميشلار و ايثباتاً بير چوخ سٶز دئمه ميشلر. ياشيل حركتينده اولان بو ايبهام اولدن عمدي اولماسادا، زامانلا، او حركتين گئنيشلنمه سينه خيدمت ائتميشدير. بيز شاهيد اولموشوق كي حركتين رهبرلري اولان مير حسين موسوي و مهدي كروبي جنابلاري نين داشيديقلاري ايدئولوژيك يوكله هئچ بير علاقه سي اولمايان قووه لرده، بو حركتين حاشيه و متنينده آكتيو اولموشلار. بوگونه كيمي آذربايجان ميللي آزادليق حركتي بو حركتدن اوزاق دورموشدور. بو حركت حتي هله ليك تهرانا محدود اولسادا، آدلاريني چكديييم ايكي رهبر هر گون آغانين باشينا آند ايچسه لر ده، آچيق-آيدين فقاهتي رژيمين بوتٶلويونه قارشي يٶنلميش بير حركتدير.

ثانياً: من سيزين "باشقا سياسي و اجتيماعي حركت لر" ايفاده نيزي، زحمتكشلرين، سوسيال عدالت يولوندا سندیکالیستی موباريزه لريله عوض ائديرم كي، مسئله كونكرتلشسين.
بو ايكي قئيدله، منظره آيدينلاشير. يعني 5 اتنيك حركت، بير قادينلار حركتي بير سينديكايي حركت و ان سون مئيدانا گلميش ياشيل لار حركتي. قادينلار و سينديكا حركتي نين  سياسي حاكيميت مودعاسي يوخدور. نتيجه ده بو ايكي حركتي كناردا ساخلاياق، كي سونرا من اونلارا قاييديم.

دئمه لي 5 اتنيك حركت يعني توركلر، كوردلر، عربلر، بلوچلار و توركمنلر دن علاوه بيرده بو يئني ياشيل لار حركتي مٶوجوددور. بونلاردان، 5 اسير ميللتين حركتي نين گونده لي يينه اٶز ميللي حاكيميتيلريني قورماق و فارس هژمون لوغونو لغو ائتمك داخيل دير. ياشيل حركتي آمما هم يئني جه مئيدانا گلميشدير  و هم  بير اعتيراض حركتي كيمي، نه يه قارشي اولدوغونو هر زامان دئميشدير آمما  نه ايسته ديگی حاقدا واحيد بير فيكير يوخدور. ايشاره ائتدي ييم كيمي، بو حركت ايبهامي ساخلاماق ايستير كي، طرفدارلاريني الدن وئرمه سين و  رهبرلرين كونكرت ايثباتي پلاني اولماديغي دومانليق فضادا، هر بير جيناح اٶز سازيني چالير. سون آيلاردا خاريجده بو حركتا دستك وئرنلر، هر بير شهرده اونلارلا بير-بيرلريندن جيدي شكيلده فرقلنن آد، ايمضا، بايراق، رنگ و شوعارلارلا آكسيالار كئچيرميشلر. 

ياشيل حركتي نين آذربايجان توركلري نين ايستكلرينه قانع ائديجي بير درجه ده ياناشماديغي حالدا، آذربايجان دا اٶز نٶبه سينده بو حركته قوشولماغا بير هوس گٶسترمه ميشدير. منجه آذربايجان بو حركتله ازلي عشق پيماني باغلامادان، پارالل حركت كيمي اٶز شوعارلايلا برابر، بيزيم آپارتايد رژيمي كيمي تانيديغيميز سيستمه قارشي سسيني اوجالتماسي، بيزه استراتژيك فايدالار وئره بيلر. البته دئدي ييم كيمي مسئله نين ايكي طرفي واردير و هر ايكي طرفدن، قارشي طرفه جيددي سوء ظنلر  واردير. عكس تقدديرده، تهراندا "جومهوري ايراني" شوعاري وئريلنده، تبريزده "جومهوري فدرال" شوعاري شهري و رژيمي تيتره تمه سه، اوندا بوش قالميش خيابانلاريميز و بوش قالميش مئيدانلاريميز ، ياد اللر، يادلارين تشبوثلريله حركته گلن آنتي آذربايجان  دالغالارا شاهيد اولا بيلر. بوگون آذربايجان، "نه غزه، نه لبنان،..." كيمي ارتيجاعي شوعار قارشي سيندا، "مرگ بر ...، چه غزه، چه لبنان، چه تهران" مضمونوندا مترقي شوعار قويماسا، همان ارتيجاعي شوعارلارين آذربايجانا سرايت ائتمه سي نين قارشي سيني آلا بيلمز. مودرن سياستده چئويكليك و تشبوث ايكي موهوم آچار سٶزلردير.

آذربايجان ميللي آزادليق حركتي،  سلطنت طلبلر و استالينيست لردن آرتيق بير درجه ده، بو حركتله آنتاگونيسم ده دئيیل. اگر اونلار اٶز شوعارلاريني بو حركتين ايچينه داخيل ائده بيليرلر، اگر راسيستي آنتي عربيستي تمايول لره بوردا يئر وئريلير، آذربايجان  اٶز سسيني قالديرماغا هم حاقلي دير و هم بورجلو.  

يئرده قالان ايكي حركت يعني قادينلارين فمنیستی و کارگرلرین سينديكاليستي حركتلرينین ، اساس فرقلري، سياسي حاكمييته ادعا ايره لي سورمه مه كلري دير. آمما هر ايكي حركت، آذربايجان توركلري و ديگر ميللتلرين ميللي پارالل حركت ديرلر و معين تاريخي شراييط ده آذربايجان ميللي- دموكراتيك حركتيله بيرلشمك ايمكانلاري يارانا بيلر.


س.  بیز بوگون بیر سیاسی محدوده ده یاشاییریق ایران آدیندا ، کئچن 80 ایلده ایران سوزجویو فارس دیلی ، فارس میللتی و فارس میللتی منافعینی قوورویان دوولتین مستعار آدی کیمی قوللانیلمیشدیر، بو دوروم آذربایجان چالیشقانلاریندا " ایران "کلمه سینی بیر تابو یا تبدبل ائتمیشدیر کی آردیندا بللی سیاسی نتیجه لرده اورتایا چیخیر، چیخیش یولو ندیر ؟
  
ايسوئچده كومونيستلرين واريثي اولان "سول پارتيا "نين نيظامنامه سينده آلكوليسمه قارشي بند گليبدير. بئله بير بند باشقا پارتيالارين نيظامنامه لرينده يوخدور. سبب بودور كي بو پارتيانين كئچميش ليدرلري و رهبرلري آراسيندا آلكوليسم يايقين بير خسته ليك حالي تاپميشدي. دئمك ايستيرم كي اينسانلار اٶز تجروبه لريندن حركت ائديرلر. هله من ايشاره ائديم كي، غربده، توركيه ده و قيسماً قوزئي آذربايجاندا بيزی "آذري" كلمه سيله آدلانديرماغا باخماياراق، ايران توركلري بو آدي اٶز  سياسي ادبيات تئرمينلري لیستیندن چوخدان چيخارميشلار. سبب معلومدور: بو سٶزون آپارتايد رژيمي نين ديسكورسوندا اويناديغي بٶيوك رولو هامي گٶرور. چوخ ميللتي توپلوملاردا، تك باشينا حاكيم بيلامونازع اولان هر حاكيم ميللت كيميفارس ميللتي ده اٶز ائتنيك هويتي ني تعريف ائتمكدن، جين بيسم الله دان قورخان كيمي، قورخور و " ايران " سوزوندن، غيري فارس ميللتلره مالكيت ادعا ائتمكده بير قباله كيمي استيفاده ائدير. يئري گلميشكن دئيم كي فارسلار اٶزلري هئچ بو سوزو سئوميرلر و اوزلريني " اصيل آريايي" سانان فارسلار، غربده، اٶز مملكتلرينين آدي نين،
Persian اولدوغون هم دئیيرلر و هم يازيرلار.

. " ايران " اگر بير زامان نئچه ميللتين، مولكي مشاع سي نين آدي ايدي، ايندي بو ميللتلرين بيرينين مسلط ميللت استاتوسو قازانديغي و بو سلطه نين 88 ايل ليك تاريخيندن سونرا، همان مولكي مشاع دٶورونده داشيديغي معناني وئره بيلمز. بو بيزیم بئنيميزده يوخ، رئال حياتدا باش وئرميش و 88 ايل سورموش پراسئسين سونوندا يارانان وضعيت دير.
. "ايران" آدي بيزيم مشاع مولكوموزون آدي اولاندا باشقا ايفاده لرده واریدیلار كي بوگون اٶز معنالاريني دئيیشميشلر. بو سٶزلره ديقت ائدين:  "رجل سياسي"، "اعيان و اشراف"، "طبقه محترمين"، "نسوان" و "نجبا". آيا بو سٶزلر ايندي مشروطه دٶورونون آنلاميندا  ايشلنيرلر؟
منجه بيز بو كلمه نين ايكي آنلام داشيديغيني يعني هم راسيستي ديسكورسون تركيب حيصه سي و هم دونيادا تانينميش بير مملكتين آدي اولدوغو حاقدا معارف لنديرمك آپارمالیییق. طبيعي كي بو سياسي بير مسئله دير و مسئله يه خام و دويغوسال ياناشماق مصلحتلي ايش اولا بيلمز.


س. میللی حرکته منسوب بعضی لری ایرانین چوخ اولایلارینی "بیزه دخلی یوخدور و فارس لارین ایچ سورونودور" دئیه بیلمک بئله ایسته میرلر؟ بو باخیش تورکلرین منافعینی قورویا بیلر می ؟ سیزجه سراسری اولایلاردا نئجه مناسبت گوسترمک لازیمدی ؟

من ياشيل حركت حاققيندا فيكريمي سيزه سٶيله ديم. آمما " ايران " مسئله لري نين "بيزيم مسئله لريميز" اولماسي دا شوبهه سيز دير. يوخسا بيز اٶزوموزو رئال دونيادان تجريد ائديب و مجازی بير عالمده موباريزه آپارا بيلمه ريك. " ايران " بير رئال ليق دير هم بيزيم ميللتيميزين ياشاديغي اٶلكه نين آدي كيمي، هم آذربايجان جومهوريتي نين " قونشو "سو كيمي و هم فارس راسيسمي طرفيندن "بير ديللي فارس اٶلكه اولماغا كانديد " بير جوغرافيا كيمي. رئال ليغي گٶرمه مك و دونيا سياستينه حاكيم اولان يازيلي و يازيلماميش قانونلارا لاقيدليك ، بيزه چوخ زيانلار گتيره بيلر.

بو حاقدا جريان ائتميش و هله ده دوام ائدن موباحيثه لرده بير سيرا حاشيه لر اولسادا، مسئله نين اٶزه يي ساده بير سوآلين اطرافيندا فيرلانير. حاشيه لر چوخ ساييلي ديرلار. بونلارين بير سيراسي تأسسوفله آذربايجان ميللي آزادليق حركتي نين فعاللارینين بير قيسمي طرفيندن عنعنه يه چئوريلميش سوبيئكتيوليك و قاراياخماق كامپانيالاري كاراكتري داشييير. ميثال اوچون بير سيرا شيفاهي سٶز-صٶحبتلر و حتي بعضي يازيلاردا، آذربايجان ميللي آزادليق حركتي ني ياشيل حركتينه قوشوب اوردا حل ائتمك ايده ياسينا قارشي فيكيرلر سٶيله نير و هئچ واخت دا معلوم اولمور كي، آذربايجان ميللي - دموكراتيك حركتيني ياشيل لار حركتينده حل ائتمك هاردا و كيمين طرفيندن آرايا قويولوبدور.

موباحيثه بوردا دير کی آيا ياشيل لار حركتي جريان ائتدييي فضا و زماندا، سايير ميللتلرده توتاليتر رژيم  و آپارتايدا قارشي اولان، اٶز ميللي آزادليق شوعارلاري ایله مئيدانا چيخماليديرلار يا يوخ؟  بير فيكير اساسيندا، حاضيركي وضعيت ده مئیدانا چيخماق يعني ميللي حركتي حاكيميت جيناحلاري نين داخيلي تسويه حسابلاريندا  هزينه ائتمك. قارشيدا اولان فيكيرين اساسيندا، عكسينه ايندي مئيداندا فعالليق واركن و مئيدان دونيانين ديقت مركزينده اولدوغو حالدا و ان اساسي باسقي قوه لرينین موهوم حيصه لري تهران، ايصفاهان و شيراز كيمي يئرلرده مشغول اولدوقلاري حالدا، غيري فارس ميللتلرده اٶز ميللي آزادليق حركتلرينه تكان وئريب، ايراندا 6 زولاقلي بير اوتوباندا حركت ائدن 6 ماشين قطاري كيمي، 6 پارالل حركت عئيني حالدا مئيداندا اولا بيلر. بئله بير مارشين هم تاثیری و هم نتيجه سي بام باشقا اولا بيلر.

فرض ائدين كي ياشيل لارين حركتي نئچه ايل بئله سوردو.  اوندا عجبا بيز بو موددت عرضينده ميللي حركتي تعطيل مي ائتمه لي ييك؟! مگر سياسي حركتي ده نفتالين لاييب، صانديغا قويماق اولار؟ من بو و ديگر بو سياق مسئله لرده، بير اينستيكتيو (غريزي) ياناشما طرزيني گٶرورم. بيزيم بير سيرا تاريخي حركاتدا، "فنا في ايران" اولوب، اٶز ميللي ايستكلريميزي قابارتماماغيميز، حاضيركي نسيل اوچون بير آجي تجروبه ساييلير. بو سبب دن، بيرداها "فنا في ايران" اولماق قورخوسو، بيزي ياشيل حركتدن، اوزاق دورماغا چاغيرير. بوردا من "فنا في ايران" گئديشي يئرينه، بير ائموسانال و غئيري سياسي گئديشين اوتورماسيني گٶرورم. تهراندا بير عده نين "جانم فداي ايران" و "نژاد ما آرياست" باغيرديقلاري حالدا، بوتون آذربايجاندا، ميللي حركتين دموكراتيك شوعارلاري نين سسلنمه سي، حاكيم ديكتاتورا قارشي تهراندا وئريلن راسيستي شوعارلارلا، آذربايجاندا سسلنن دموكراتيك شوعارلاري موقاييسه ائتمه يه ايمكان وئره بيلر.

سيزين اشاره ائتدييز يالنيش فيكيردن، بيزه چوخ منفي عاريضه لر گله بيلر و اونلاردان ان تهلوكه لي سي، ايراندا حاضيركي وضعيتدن جانا گليب، اعتيراض ايسته ين آذربايجان و غئيري آذربايجان توركلري آراسيندا، آلترناتيو اولماديغيندان، " يئگانه مٶجود آلترناتيو " يعني آذربايجان ميللي آزادليق حركتينين كونترولوندا اولمايان ياشيل حركته مئيل تاپيلا بيلر. بو موصاحبه نين حاضيرلانديغي گونلرده تبريز اونيورسيته سينده، فارس طلبه لرين، "تبريزي واقعي" لري حركته قوشولماغا دعوت ائتمه لرینين شاهيدي اولدوق. بو البته كيچيك بير تست ايدي. نظره آلين كي، حاكيم شراييط بيرآز يوموشالديغي حالدا، اگر جناب موسوي تبريزه تشريف بويورسالار، بو دعوتين ، تبريز اونيورسيته سيندن آرتيق اوغور قازانمازمي؟ البته اهالي نين و ميللي كادرلارين تجروبه قازانماق شانسي دا بير موهوم مسئله دير.

ايرانين اولايلاري بيزيمده اولايلاريميزدير. بيز حتي ايراندان آيريليب موستقيل بير اٶلكه اولساق بئله، بير قونشو فارسيستانين مسئله لري بيزي تأثيرسيز بوراخا بيلمز. سياسي مسئله لره بئله غریزی ياناشماق،  بيزي حساس تاريخي-سياسي مقاملاردا آغير ايتگيلره معروض قويا بيلر. موركب پراسئسلري واختيندا آناليز ائديب، موناسيب بير آدديم آتماق يئرينه، "بيزه نه" دئيیب، اٶزوموز، اٶزوموزو پاسيولشديريب، حاديثه لردن اوزاقلاشديراركن، حاديثه لر بيزه مونتظير اولماييب، چرخي فلك بيزسيز و بيزيم منافعميزي نظره آلمادان دٶوران ائده جك. تصوور ائدين اگر بوگون آذربايجان بوتون دونيانين گٶزو قاباغيندا، اٶز ايستكلري و ميللي شخصيتلريله مئيداندا، اٶز مودرن و دموكراتيك شوعارلاريني هارايلاسايدي،دونيادا، ايراندا گئدن فارسلارين و توركلرين حركاتيندان دانيشيلاردي و آز زاماندا ايراندا دمكراسي قاطارينين لوكوموتيوي آدينا لاييق، دونيادا نازيسمله شٶهرت تاپميش" نژاد آريا " شوعاري وئرنلر يوخ، ائله باشكنديميز، قهرمان تبريز تانيناردي. هله ليك حاكيم ديكتاتورايا قارشي گئدن مارشين، جريان ائتدي يي اوتوباندا،يالنيز بير زولاقدا تحروك وار. بيزه و ديگر اسير ميللتلره عاييد اولان زولاقلاردا حاكيم اولان سوكوت يالنيز حاكيم رژيمين خئيرينه دير. بيز اٶز زولاغيميزدا، ايره لي يه دوغرو، ميللتيميزين آدينا ياراشان بير عظمتله حركت ائتمه سك، اوندا بيز ياشيل حركتين ایچينده حل اولماياجاييق، اوندا آذربايجان ميللي- دموكراتيك حركتي، يئني ايقتيدارا قارشي تظللوم و ذيكري موصيبت ائتمكدن باشقا بير ايشه قادر اولماياجاق. دونيادا بير پراكسيس كيمي قبول اولموش قايدا اساسيندا، هر توپلومون، آكتيو حيصه سي، او توپلومون، بوتونونون نوماينده سي حئساب اولور. بو گون ايراندا فئمينستي حركت كيمي تانينان محدود بير حركت بوتون قادينلارين آديندان دانيشماغا حاقلي تانينير . هابئله مادامكي آذربايجان حاكيم ديكتاتورايا قارشي اٶز سٶزونو، اٶزو ديلينه گتيرمير، ياشيل لار هم آذربايجان آديني گتيرمكدن امتيناع ائده جكلر و هم ايران توپلومونون آكتيو قيسمي كيمي بوتون پاسيو كوتله و او جومله دن آذربايجان ميللتي نين آديندان دانيشماقدا دا حاقلي حساب اولاجاقلار، حتي اگر دانيشماسالار.

س.  دین و مذهب تورک خالقی آراسیندا اونملی قونودور و بوگون آذربایجانلی لارین بویوک بولومو دینی ایناملارا اوستونلوک وئریر ، حکومت ایسه میللی حرکتی دینه قارشی دورماغا اتهام ائدیر ، جاوابینیز ندیر و حرکت دین قونوسوندا نئجه دوشونور ؟

آذربايجان ميللي دموكراتيك حركتي نين ايثباتي مدل لري تاريخي باخيمیندان، 1918-1920-جي ايللرده قوزئي ده آذربايجان خالق جومهوريتي و 1945-1946 فاصيله سينده گونئي ده يارانميش ميللي حوكومته دايانير. بونلار ايسه بوگونون طلباتيندان اوزاق تاريخي آبيده لر اولسالاردا، هر ايكي ميللي دٶولتچي ليك تجروبه لريميز ديني باخيمدان هم لائيك اولوبلار و هم تولرانت. يعني نه استالين و رضاخان كيمي دينه قارشي اولوبلار و نه افغانستان و فارسستان طالبانلاري كيمي دونيايا ترور و فاناتسيم صادر ائدن توتاليتر رژيملر. قوزئي ده 1918-1920-جي ايللرده يارانميش شرقين ايلك جومهوريتينده بوتون دينلر آزاد ايديلار و قادينلار موسلمان شرقده ايلك دفعه سس وئرمك حاققينا ماليك اولدولار. سيد جعفر پيشه وري نين باشچيليق ائتدييي ميللي حوكومت حاققيندا اوخوجولاري بو حوكومتين موخاليفي اولان روحاني، آيت الله مجتهدي نين طرفسيز شهادتلرينه حواله ائديرم. بو حوكومت هم رضاخانين ديني مراسيم و روحانيتين فعالتينه قويان قدغانلاري لغو ائتدي و هم قادين لارا ايراندا ايلك دفعه اولاراق سس وئرمك حاققي وئردي.

باشقا موهوم بير فاكت آذربايجانين موعاصير تاريخده ان بٶيوك ديني رهبري آيت الله سيد كاظم شريعتمداري نين، باشقالاري و حتي كومونيستلرين، به به-چه چهله  ولايتي- فقيهي قبول ائتدييي زامان، بو اصله قارشي جسارتله اعتيراضي و آذربايجان ميللتي نين بو اعتيراضي دستكله مه سيدير. بو بٶيوك ديني رهبرين موسلمانليق و شيعه ليكده هئچ كيمدن آز مٶمن اولماديغي حالدا، ديني حوكومتله موخاليفتي آذربايجان اوچون بير مباهات ائتمه لي تاريخي حاديثه دير.

  گونوموزه گليب چاتاركن، آذربايجان ميللي آزادليق حركتي ايكي موعاصير دایاق و قایناق دان ايلهام آلماقدادير: معاصير آذربايجان جومهوريتي و توركيه دٶولتي. بو هر ايكي دٶوكت ايسه ايسلام ديني ديرلري و بشري معنوي ديرلر باخيميندان ايرانين (هابئله افغانستان و تاجيكیستانين) فارس رژيمي نين ياراتديغي وضعيتدن موقاييسه اولماز درجه ده عالي بير ذيروه ده دورورلار. بو حاقدا سون ايللرده ماراقلي آراشديرمالار و آماری گٶستريجي لر، اينسانلارين ايران و توركيه ده ايسلام و معنوي ديرلره سايقي و عمل ائتمه سينه دائير نشر اولموشدور كي بونلارين هاميسي توركيه لائيك مودلي اساسيندا  ايسلاما حقيقي حٶرمتين و اينامين ايراندان، قات-قات آرتيق اولماسيني گٶسترميشدير.

باشقا فاكت بوندان عيبارتدير كي آذربايجان ميللي حركتي هم داخيلده  و هم ايران رژيمي نين نظارتيندن كنار خاريج موحيطينده، مسئوليت و صميميتله بير دموكراتيك و تولرانت مٶوقع دن چيخيش ائديرلر. بو مودرن لائيك مٶوقع اينسانلارين ديني ايناملاري و آذربايجان توركونون عنعنوي ديني اولان،  ايسلام ديني نه سايقيلا ياناشير و فارس محفل لري نين، داخيلده و خاريجده آنتي عرب و آنتي ايسلام  فیکیرلریندن اوزاقدير. اٶنجه بو موصاحيبه ده قئيد ائتديييم كيمي بابك قالاسيندا كئچيريلن ايلليك ميللي قورولتايلاردادا ايسلام ديني يا عرب ميللتينه قارشي هئچ بير خوشاگلمز ايفاده لر باش وئرمه ميشدير. بو ساغلام و مودرن ياناشما طرزي ائله اولموشدور كي، همين مراسيمده ايشتيراك ائتميش عرب ضيالي سي جناب يوسف عزيزي بني طرف، بو مراسيمي عرب عالمي نين آپاريجي مطبوعات اورقانلاريندا  "ياشاسين آذربايجان!" (ائله توركجه) باشليغي آلتيندا وئرميشدي. بو بير آيدين فاكت دير كي، آذربايجان توركلرينه قارشي راسيستي تبليغات ائله آنتي عرب و آنتي ايسلام فارس ناسيوناليستلري طرفيندن باش وئرير.

موصاحيبه نين سونودا، آذربايجان دموكراسي اوجاغيندان بو موصاحيبه لري آپارماق و بوتون فعاليتلري اوچون تشككور ائديب و بوتون فعاليتلرينده بٶيوك باشاريلار آرزو ائديرم.

سیزده ساغ اولون علیرضا بی