سٶزوموز

ديل توتروغو - امانت زبان

ايستئفان نئمانيا´نين توتسوغوندان بير بٶلوم
İstefan Nemanya’nın Tutsuğundan Bir Bölüm
بخشي از وصيت نامة استفان نمانيا

ايستئفان نئمانيا (اٶلوم ١٢٠٠ دوغوش ايلي)، نئمانيچ خاقانليغي و هابئله سيرب اورتودوكس كيليسه سينين قوروچوسودور. نئمانيانيچ اوسونو، سيرب اولوسونون اولوشماسي اوغروندا چوخجا چابالاييب، و سونوندا اون ايكينجي يوز ايلده سيرب اولوسونون تمليني آتماغي و سيرب اورتودوكس كيليسه سينين باغيلسيزليغيني ساغلاماغي باشارابيلميشدير. بو توتسوق "ديل توتروغو" آدي ايله، سيربلار اوچون بير اولوسال آنلاشما قونوموندادير. آراسيرا سيربيستانين گونده ليكلري و درگيلرينده يايينلانان بو توتسوغو، سيربيستانين بوتون ائييتيم و مدني قوروملارينين هٶره كلرينه آسيلميش اولاراق گٶرمك مومكوندور. نئمانيا بو بيتيده "ديل"ي "اولوسون اٶزو" اولاراق تانيملايير.

استفان نمانيا (وفات ١٢٠٠ ميلادي) مؤسس سلسلة پادشاهي نمانيچ و نيز مؤسس كليساي ارتدوكس صربي. خاندان نمانيانيچ براي تكوين مليت صرب تلاشهاي زياد كردند و توانستند در قرن دوازدهم شالودة مليت صرب و زمينة استقلال كليساي ارتدوكس صربي را فراهم كنند. اين وصيت نامه تحت عنوان «امانت زبان» در حكم منشور ملي صربها است. آنرا كه هر از چندگاهي يكبار در روزنامه ها و مجلات صربستان چاپ ميشود ميتوان بر در و ديوار همه مؤسسات آموزشي و فرهنگي آن كشور ديد. نمانيا در اين نامه زبان را جوهرة مليت ميداند.


ديل توتروغو- Dil Tutruğu-امانت زبان

قايناق: ژئوپوليتيكا درگيسي، ساييت ١١ ، ٢٨ چيچك آيي (ژوئن) ٢٠٠٣

سئويملي بالام!
ديليني سئويب باغرينا باس، اٶز يوردونو سئويب باغرينا باسديغين تكين. سٶزجوكلر الدن گئده بيله ر؛ اورلار، يوردلار و ديرگيلرين الدن گئده بيلمه سي كيمي. (آنجاق) اٶز ديلي، يوردو و ديرگيسيني الدن وئرميش بير اولوسدان گئرييه نمه قالير؟ (او آرتيق اولوس دئييلدير).

Sevimli balam!
Dilini sevib bağrına bas, öz yurdunu sevib bağrına basdığın təkin. Sözcüklər əldən gedəbilər; urlar, yurdlar və dirgilərin əldən gedəbilməsi kimi. (Ancaq) öz dili, yurdu və dirgisini əldən vermiş bir ulusdan geriyə nəmə qalır? (O artıq ulus deyildir).

اوغلوم!
آغزينا ايدي ياد سٶزجوك آلما. آغزينا ياد سٶزجوك آلاندا، سنين اونا يابقي اولماديغيني، ترسينه اونون سني اٶز ايچينده اٶزونله يادلاشديرديغيني بيلمه لييه ن. اٶلكه نين ان بٶيوك و ان برك اورلاريني الده ن وئرمك، ديلين ان كيچيك و ان سيرادان بير سٶزجويونو الدن وئرمكدن يئيره كدير. اٶلكه لر تكجه قيليجلا دئييل، ديلله ده آلينابيله ر. ايتيريله ن و اوغورلاديلان سٶزجوكلرين ساييسي، ياد بويوندوروغو آلتينا گيرمه نين اٶلچوسودور، بونو بيلميش اول. سٶزجوكلريني قاپديران اولوسلارين ياشامي دورار.

Oğlum!
Ağzına idi yad sözcük alma. Ağzına yad sözcük alanda, sənin ona yabqı olmadığını, tərsinə onun səni öz içində özünlə yadlaşdırdığını bilməliyən. Ölkənin ən böyük və ən bərk urlarını əldən vermək, dilin ən kiçik və ən sıradan bir sözcüyünü əldən verməkdən yeyrəkdir. Ölkələr təkcə qılıcla deyil, dillə də alınabilər. İtirilən və oğurladılan sözcüklərin sayısı, yad boyunduruğu altına girmənin ölçüsüdür, bunu bilmiş ol. Sözcüklərini qapdıran ulusların yaşamı durar.

سئويمليم!
ديله سيخينتي وئره ن بير سايريليق واردير، گٶوده يه سيخينتي وئره ن بولاشيجي آليزليقلار تكين. من ديللرين بئله نچي يولوخوجو و سيخينتي وئريجي سايريليقلاريني ياخشي آنيمساييرام. بو بولاشيجي سايريليقلار، داها چوخ بودونلارين اوج بوجاقلاردا، بير اولوسون باشقا بير اولوسلا سينيرداش اولدوغو، ديللرين قارشي قارشييا گلدييي يئرلرده كي اوزانتيلاريني ائتگيله ر.

Sevimlim!
Dilə sıxıntı verən bir sayrılıq vardır, gövdəyə sıxıntı verən bulaşıcı alızlıqlar təkin. Mən dillərin belənçi bulaşıcı və sıxıntı verici sayrılıqlarını yaxşı anımsayıram. Bu bulaşıcı sayrılıqlar, daha çox budunların uc bucaqlarda, bir ulusun başqa bir ulusla sınırdaş olduğu, dillərin qarşı qarşıya gəldiyi yerlərdəki uzantılarını etkilər.

من ساواشلاردا، ديلدن ان قورخونج ياراقلار كيمي يارارلانيرام. من ده بو بولاشيجي و اٶلومجول سايريليغي ياغيلارين ديللرينه ياييرام و اونو اٶز اوردومون قالخاني ياپيرام. قوشونلاريمي و سوبكلريمي ياري آلينميش اٶلكه لره يوللاييرام. من اورلاري داها چوخ ديلله اله گئچيرميشه م، قيليجلا دئييل.

Mən də savaşlarda dildən ən qorxunc yaraqlar kimi yararlanıram. Mən də bu bulaşıcı və ölümcül sayrılığı yağıların dillərinə yayıram və onu ordumun qalxanı yapıram. Qoşunlarımı və sübəklərimi yarı alınmış ölkələrə yollayıram. Mən urları daha çox dillə ələ geçirmişəm, qılıcla deyil.

سئوگيليم!
ايكي اولوس بير بيرييله ساواشابيله ر، آزي باريشيق ايچينده سئويتجه ياشايابيله ر. آنجاق ايكي ديل بير بيرييله ايدي باريشابيلمه ز. ايكي اولوس بيربيرييله يان يانا، دينجليك و اويوم ايچينده ياشايابيله ر، آنجاق بئله اولدوغو دوروملاردا بئله، اونلارين ديلي يالنيز چارپيشما ايچينده اولابيله ر. ايكي ديل قارشيلاشيب بيربيرينه قاريشاندا، سانكي ايكي قوشون اٶلوم-ديريم ساواشينا گيريشميشدير. ساواش سيراسيندا هر ايكي ديل ائشيديلدييي سوره جه، اورتادا يئنه ن-يئنيله ن يوخدور. آنجاق بير ديل اٶته كيندن داها چوخ ائشيديلمه يه باشلاديغيندا، دئمك او ديل ساواشي اوتماق اوزره دير. ساواشين بيتيمييله بير ديل آرتانار. بير ديلين آرتانماسي ايله ده، گئرچه كده بير اولوس يوخ اولوب گئده ر.

Sevgilim!
İki ulus bir biriylə savaşabilər, azı barışıq içində sevitcə yaşayabilər. Ancaq iki dil bir biriylə idi barışabilməz. İki ulus birbiriylə yanyana, dinclik və uyum içində yaşayabilər, ancaq belə olduğu durumlarda belə, onların dili yalnız çarpışma içində olabilər. İki dil qarşılaşıb birbirinə qarışanda, sankı iki qoşun ölüm-dirim savaşına girişmişdir. Savaş sırasında hər iki dil eşidildiyi sürəcə, ortada yenən-yenilən yoxdur. Ancaq bir dil ötəkindən daha çox eşidilməyə başladığında, demək o dil savaşı utmaq üzərədir. Savaşın bitimiylə bir dil artanar. Bir dilin artanması ilə də, gerçəkdə bir ulus yox olub gedər.

چاغام!
ديللر ساواشينين، ايكي اوردو آراسينداكي ساواش تكين بير-ايكي گونلوك، و اولوسلار آراسينداكي ساواش كيمي بير-ايكي ايلليك ساواش اولماديغيني بيلمه لييه ن. بو ساواش، يوز ايللرجه سوره ر. بو سوره، ديل اوچون اولدوقجا قيسسا بير چاغ ديليميدير، يالينيق ياشاغيسينين بير-ايكي ايريمجييي دك!

Çağam!
Dillər savaşının iki ordu arasındakı savaş təkin bir-iki günlük, və uluslar arasındakı savaş kimi bir-iki illik savaş olmadığını bilməliyən. Bu savaş yüz illərcə sürər. Bu sürə dil üçün olduqca qıssa bir çağ dilimidir, yalınıq yaşağısının bir-iki irimciyi dək!

اوغلوم!
ديلين بولاشيجي سايريليغي و اٶلومو، ائلگونون بيره ر بيره ر اٶز ديلينه داليني چئويرمه سي و ايسته يه ره ك يا دا ايسته مييه ره ك ياد ديليني تابلاماسيدير. بوتون ووروشما و ساواشلاردا يئنيلمك، ديلي ايتيرمكدن داها يئيدير. اوچرا ديلين اٶلوموندن سونرا اولوس دا يوخدور. بير اولوس، ديلي وار اولدوغو سوره جه ديريدير. يالينيق اٶز آنا ديليني بير ايل ايچينده اٶيره نه ر و اونو ياشامينين بيتيمينه جه ن اونوتماز. يالينيق ياد ديليني ده بير ايل سوره جينده اٶيره نه بيله ر، آنجاق بير ايلده اٶز آناديليني اونوتوب يئرينه ياد ديليني تابلايابيلمه ز.

Oğlum!
Dilin bulaşıcı sayrılığı və ölümü, elgünün birər birər öz dilinə dalını çevirməsi və istəyərək ya da istəmiyərək yad dilini tablamasıdır. Bütün vuruşma və savaşlarda yenilmək, dili itirməkdən daha yeydir. Uçra dilin ölümündən sonar ulus da yoxdur. Bir ulus dili var olduğu sürəcə diridir. Yalınıq öz ana dilini bir il içində öyrənər və onu yaşamının bitiminə cən unutmaz. Yalınıq yad dilini də bir il sürəcində öyrənəbilər, ancaq bir ildə öz ana dilini unutub yerinə yad dilini tablayabilməz.

سئويملي اوشاغيم!
ديلده ش اولمايانلاري گٶزه تله يين. اونلار گلير، اٶيله سينه گيزلينجه گلير كي نئجه گلديكلريني بئله بيله نمه زسينيز. ايلك باشدا سايو آدديمدا سيزه بويون اه ييب، بيله نيزه يول وئره ر، ديلينيزي بيلمه ديكلري اوچون كٶپه كلر كيمي سومسونوب سيزه يالتاقليق ائده رلر. بيز اونلارين نه دوشوندوكلريني ايدي بيلمه ريك، بيله نمه ريك ده. اوچرا اونلار اوركه ن سوسقوندورلار. ايلك گله ن، بولقولاماق اوچون گلير. گٶردوكلريني اٶته كيلره آنلاتيب، آردينجا هاميسي گلير. ساييسيز بٶلوكلر گئجه له يين ياواشجا سورونوب گليرلر، قنده ال تاپميش قارينجقالار تكين....

Sevimli uşağım!
Dildəş olmayanları gözətləyin. Onlar gəlir, öyləsinə gizlincə gəlir ki necə gəldiklərini belə bilənməzsiniz. İlk başda sayu addımda sizə boyun əyib, bilənizə yol verər, dilinizi bilmədikləri üçün köpəklər kimi sümsünüb sizə yaltaqlıq edərlər. Biz onların nə düşündüklərini idi bilmərik, bilənmərik də. Uçra onlar ürkən susqundurlar. İlk gələn bulqulamaq üçün gəlir. Gördüklərini ötəkilərə anlatıb, ardınca hamısı gəlir. Sayısız bölüklər gecələyin yavaşca sürünüb gəlirlər, qəndə əl tapmış qarıncqalar təkin….

ياوريم!
گون گلير يوخودان اويانيب و اٶزونوزو ياد ديلينين توتونو، و چئپ چئوره نيزي ديلده ش اولمايانلارلا قوشاتيلميش بولورسونوز. او واخت آرتيق گئج اولدوغونو باشا دوشه رسينيز. او واخت اونلارين ساغير و ديلسيز اولماديقلاريني؛ اٶز ديل، توركو، گله نه ك، گٶره نه ك و بوديكلرينين اولدوغونو آنلارسينيز. ايشته بوندان سونرا قوموتانلاري هاي كوي ائديب، قولاقلاري ساغير ائده ر. آرتيق اونلار اٶتونمه ز، يالواريب يالتاقليق ياپمازلار. ترسينه ال اوزاديب، اوغورلارلار، گوجه مله آلارلار. و اوندادير كي سن آرتيق اٶز ائوينده يابانجييان. يا اونلارلا ساواشا قالخيب بيله لريني ايته كله ديشاري آتاجاغان، يا دا اٶز يورد يوواني بيراخاجاغان. ديلده ش اولمايانلارين تاوديقلاري يوردلارا اوردو يوللانماماليدير، اونلارين اوردولاري اٶزو، ديللرينين اله گئچيردييينه يييه له نمك اوچون گله جكدير.

Yavrım!
Gün gəlir yuxudan oyanıb və özünüzü yad dilinin tutunu və çep çevrənizi dildəş olmayanlarla quşatılmış bulursunuz. O vaxt artıq gec olduğunu başa düşərsiniz. O vaxt onların sağır və dilsiz olmadıqlarını; öz dil, türkü, gələnək, görənək və büdiklərinin olduğunu anlarsınız. İştə bundan sonra qomutanları hay küy edib, qulaqları sağır edər. Artıq onlar ötünməz, yalvarıb yaltaqlıq yapmazlar. Tərsinə əl uzadıb, oğurlarlar, gücəmlə alarlar. Və ondadır ki sən artıq öz evində yabancıyan. Ya onlarla savaşa qalxıb bilələrini itəklə dışarı atacağan, ya da öz yurd yuvanı bıraxacağan. Dildəş olmayanların tavdıqları yurdlara ordu yollanmamalıdır, onların orduları özü, dillərinin ələ geçirdiyinə yiyələnmək üçün gələcəkdir.

ياوريم!
ديل سايو بير قالادان بركره ك و ساغلامراقدير. ياغي قالا و قورقانلاري داغيتديغيندا، اومودسوزلانما. ايييجه اولان بيته ني گٶزله مله و ديلينين باشينا نه لر گلديييني گٶر. آبارين ديلين يارا آلمادان قورتولارسا، قورخويا قاپيلما. گٶروك و ساتاغانلاري، ايريمله دينله مه لري اوچون، الدن گئتميش تورپاقلارين درينليكلرينده كي اورلار و كندلره يوللا.

Yavrım!
Dil sayu bir qaladan bərkrək və sağlamraqdır. Yağı qala və qurqanları dağıtdığında umudsuzlanma. İyicə olan bitəni gözləmlə və dilinin başına nələr gəldiyini gör. Abarın dilin yara almadan qurtularsa, qorxuya qapılma. Görük və satağanları, irimlə dinləmələri üçün, əldən getmiş torpaqların dərinliklərindəki urlar və kəndlərə yolla.

دئگيلريميزين يانقيلانديغي يئرلرين و سٶزجوكلريميزين بايري آلتين يارماقلار تكين ايشله ك اولدوغو تورپاقلارين، هله ده بيزيم اولدوغونو بيلمه لييه ن. كيمين اونلارا بويروق اولدوقلاري اٶنه ملي دئييل. خاقانلار گليب گئده ر، اٶلكه لر داغيليب اركله تلر ييخيلار؛ آنجاق قالارقي اولان، ديل و اولوسدور. اٶلكه نين قوپارديلميش بٶلگه لري و تاويلميش بودون، بير گون يئنيدن اٶز كٶك و آناديلينه قاييدار.

Degilərimizin yanqılandığı yerlərin və sözcüklərimizin bayrı altın yarmaqlar təkin işlək olduğu torpaqların, hələ də bizim olduğunu bilməliyən. Kimin onlara buyruq olduqları önəmli deyil. Xaqanlar gəlib gedər, ölkələr dağılıb ərklətlər yıxılar; ancaq qalarqı olan dil və ulusdur. Ölkənin qopardılmış bölgələri və tavılmış budun, bir gün yenidən öz kök və anadilinə qayıdar

اوره ييم!
يوردون بٶلونمه سي اولوسال كيمليك اوچون چوخ دا بئلينلي دئييلدير، بونو بيلمه لييه ن. بو، ارينج بير قوشاق اوچون بئلينلي اولسون، آنجاق اوندان چوخ دئييلدير. كيمليك؛ قوشاقلار، اٶلكه لر و اورلاردان داها قاليجي، داها ديره نجليدير. يابانجيلارا توتساق اولموش بير اولوس، بٶكون دالينداكي سويا بنزه ر. بير گون گلير بٶك سينار و كيچيك چايلار بير بيرينه قاووشار. ديل، ايشته او سودور. سو اوركه ن سودور، ايسته ر بٶكون داليندا، ايسته ر او تاييندا. ديل، ياواشجا قايالاري ياران او دينگين و گوجلو سودور كي داغيلميش اولوسو آراچكلر، بٶكلر و قاياليقلارين آرخاسيندان بير بيرينه چاتديرار.

Ürəyim!
Yurdun bölünməsi ulusal kimlik üçün çox da belinli deyildir, bunu bilməliyən. Bu, ərinc bir quşaq üçün belinli olsun, ancaq ondan çox deyildir. Kimlik; quşaqlar, ölkələr və urlardan daha qalıcı, daha dirənclidir. Yabancılara tutsaq olmuş bir ulus, bökün dalındakı suya bənzər. Bir gün gəlir bök sınar və kiçik çaylar bir birinə qavuşar. Dil iştə o sudur. Su ürkən sudur, istər bökün dalında, istər o tayında. Dil yavaşca qayaları yaran o dingin və güclü sudur ki dağılmış ulusu araçəklər, böklər və qayalıqların arxasından bir birinə çatdırar.

ترجمه فارسي

كودك عزيزم!
از زبان خود پاسداري كن، همانگونه كه از وطن خود پاسداري مي كني. واژهها را مي توان از دست داد، چنانكه شهرها را، چنانچه سرزمينها و چنانچه جانها را. (اما) از ملتي كه زبان، سرزمين و جان خويش را از دست داده است چه چيز باقي مي ماند؟ (ديگر ملت نيست).

پسرم!
هيچ واژة بيگانه اي بر زبان نياور. هنگامي كه واژة اي بيگانه بر زبان ميآوري بدان كه تو بر آن چيره نشده اي، بلكه از درون با خودت بيگانه گشته اي. بهتر است كه بزرگترين و مستحكمترين شهرهاي كشور را از دست داد، تا آنكه كوچكترين و متواضع ترين واژه زبانت را. سرزمينها را نه تنها با شمشير بلكه با زبانها نيز ميتوان فتح كرد. آگاه باش كه تعداد كلمات به اسارت كشيده شده و از دست داده، معيار سيطرة بيگانگان است. حيات ملتهائي كه واژههاي خويش را از دست مي دهند متوقف ميشود.

نازنين من!
بيماري اي وجود دارد كه زبان را رنجور مي كند همانگونه كه تن را. من اينگونه بيماريهاي عفوني و واگيردار را بياد دارم. اين واگيرها بيشتر بر حاشيه هاي يك مردم اثر مي گذارد، جائي كه ملتي هم مرز با ملتي ديگر است، جائي كه زبانها با هم اصطكاك دارند. من در جنگها از زبان، چونان سهمگينترين جنگ افزار بهره ميبرم. من هم اين بيماري واگير و مرگآور را در ميان زبان دشمن ميپراكنم و آن را سپر سپاه خويش ميسازم. لشكريان و سرداران را به سرزمينهاي نيمه تصرف شده ميفرستادم و بيشتر، شهرها را با زبان به چنگ آوردم نه با شمشير.

عشق من!
دو ملت مي توانند با هم بجنگند و يا در آشتي زندگي كنند، اما دو زبان هرگز با هم آشتي نميتوانند كرد. دو ملت مي توانند در صلح و هارموني زندگي ميكنند، اما زبانهايشان تنها مي تواند در نبرد با هم باشد. هنگامي كه دو زبان با هم تماس پيدا كرده و آميخته ميشوند چنان است كه دو سپاه در نبرد مرگ و زندگي افتاده اند. تا هنگامي كه هر دو زبان به گوش آيد هيچكدام نبرد را نبرده است. اما آنگاه كه يك زبان بيش از ديگري به گوش رسد، آن زبان رو به پيروزي دارد. جنگ پايان مييابد، و زباني ناپديد مي شود. پس از ناپديد شدن يك زبان، ملتي نيز از بين مي رود.

فرزندم!
بايد بداني كه جنگ زبانها، نه مانند جنگ ميان دو لشكر يك روز و دو روز، و نه مانند جنگ ميان ملتها يك سال و دو سال به طول نمي كشد، بلكه سدهها به درازا ميكشد. اين زمان براي زبان برهه اي بسيار كوتاه است، به اندازة يك يكي دو دقيقه از عمر انسان.

پسرم!
بيماري واگير و مرگ زبان اين است كه تك تك مردم به زبان خويش پشت كنند آنگاه خواسته يا ناخواسته زبان بيگانه را ميپذيرند. پس بهتر آنكه در همة جنگها و نبردها شكست خورد تا آنكه يك زبان را از دست داد. زيرا پس از مرگ زبان ملتي وجود ندارد. ملت تا هنگامي كه زبان دارد زنده است. آدمي زبان مادري خود را در يكسال فرا ميگيرد و تا پايان زندگي آن را از ياد نميبرد، زبان بيگانه را در يكسال ياد ميگيرد اما يكساله نميتواند زبان مادري را از ياد ببرد و زبان بيگانه را بپذيرد.

كودك نازنينم!
ناهمزبانها را بپاييد، آنها ميآيند، پنهان ميآيند چنان كه نميدانيد چگونه آمدند ، در هر گام شما را تعظيم ميكنند، برايتان راه باز ميكنند. در آغاز چون زبانتان را نميدانند مانند سگها خودشيريني و چاپلوسي ميكنند. ما هرگز نه ميدانيم آنها چه ميانديشند و نه ميتوانيم بدانيم، چون هميشه خاموشند. كسي كه نخست ميآيد براي شناسايي ميآيد، به ديگران ميگويد، سپس همه ميآيند. شب هنگام در گروههاي بيشمار آرام ميخزند. مانند مورچگاني كه به قند دست يافته اند.

روزي شما از خواب بيدار ميشويد و خود را در چنگ زبان بيگانه گرفتار ميبينيد گراگرد شما را ناهمزبانان فراگرفته اند. آنگاه در مييابيد كه دير است. آنگاه درمييابيد كه آنها كر و لال نيستند، زبان، ترانه، آداب و رسوم و رقصهاي خود را دارند، غوغاگرانشان هياهو ميكنند گوش را كر ميكنند. اكنون ديگر آنها خواهش و چاپلوسي و دريوزگي نميكنند، بلكه دست اندازي ميكنند، ميربايند، به زور ميگيرند. و اين هنگام تو در خانة خويش بيگانهاي، چارهاي نداري يا بايد با آنان به جنگ برخيزي و به زور بيرونشان بريزي يا خود خانه و كاشانه را رها كني. به سرزمينهايي كه ناهمزبانها تصرف كردهاند نبايد لشكر فرستاد؛ لشكرهاي آنها ميآيند تا آنچه را زبان به چنگ آورده بگيرند.

فرزند من!
زبان از هر دژي استوارتر است. هنگامي كه دشمن دژها و باروها را ويران ميكند نوميد مشو. خوب نگاه كن و ببين كه بر سر زبانت چه مي آيد. اگر زبانت بدون خسارت پايدار ماند، بيم به خود راه مده. جاسوسان و بازرگانان را به عمق درون شهرها و روستاهاي از دست رفته بفرست تا به دقت گوش فرا دارند.

هر جا كه واژههاي ما پژواك دارد و هر جا كه واژههاي ما هنوز مانند سكة زرين كهني در گردش است، بدان كه آن سرزمينها هنوز مال ماست، مهم نيست چه كسي بر آنها فرمان ميراند. پادشاهان ميآيند و ميروند، كشورها و دولتها پاره پاره ميشوند اما اين، زبان و ملت است كه پايدار مي ماند. بخشهاي جدا شدة كشور و مردم تصرف شده روزي دوباره به آغوش مادر زبان و ريشة خويش باز ميگردند.

اي ميوة دل!
بدان كه جدايي سرزمين براي هويت ملي چندان خطرناك نيست، شايد تنها براي يك نسل خطرناك باشد و نه بيشتر. ميوة دلم! هويت از نسلها و كشورها و شهرها، ديرپاتر و ماندگارتر است. ملت در بند بيگانه، چونان آب پشت سد است، سر انجام روزي سد ميشكند و رودهاي كوچك به هم ميپيوندند. زبان، آن آب است، آب هميشه آب است چه در پشت سد، چه در آن طرف. زبان، آن آب پر توانِ آرام و نيرومند است كه آهسته آهسته صخرهها را ميشكافد و ملت پراكنده را از پشت مرزها و سدها و صخرهها به هم ميپيوندد.

سٶزلوك:

ائلگونElgün : خلق، توده
ائييتيمEyitim : آموزش
آبارينAbarın : اگر
آراچكAraçək : مرز
آرتانماقArtanmaq : محو و امحا شدن
اركله تƏrklət : دولت
ارينج : Ərinc شايد، بلكه
آزيAzı : يا، و يا
آلتينAltın : طلا
آليزليقAlızlıq : بيماري
آنجاقAncaq : اما، ولي، لاكن
آنيمساماق : Anımsamaq به ياد آوردن
اوچرا : Uçra زيرا، چونكه
اور : Ur شهر
اوركه ن : Ürkən هميشه
اوسونUsun : خاندان، خانوار، عائله
اولوس: ملت
اويومUyum : هماهنگي
ايته كİtək : زور، جبر
ايدي : İdi هرگز، هيچ
ايريمجيكİrimcik : دقيقه
ايريملهİrimlə : با دقت
ايشله ك : İşlək رايج، متداول
اٶتونمكÖtünmək : خواهش كردن
اٶلكهÖlkə : كشور
اٶلومجول : Ölümcül كشنده، مهلك
بئلينBelin : خطر
بئلينلي : Belinli خطرناك، مهلك
باغيلسيزBağlısız : مستقل
باغيلسيزليقBağılsılıq : استقلال
بايري : Bayrı باستاني
بودون : Budun خلق، مردم
بوديك : Büdik رقص
بولاشيجيBulaşıcı : مسري
بولقولاماقBulqulamaq : اكتشاف
بويروق اولماقBuyruq olmaq : فرمان راند
بويوندوروقBounduruq : يوغ
بيتيBiti : نامه
بيتيم : Bitim عاقبت، پايان، اختتام، نهايت
بٶك : Bök سد
بٶلوكBölük : گروه، دسته
تابلاماق : Tablamaq قبول كردن، پذيرفتن
تاوماق : Tavmaq تصرف كردن و اشغال كردن
تاويلميشTavılmış : اشغال و تصرف شده
توتروقTuturq : امانت
توتسوقTutsuq : وصيت، وصيتنامه
توتوTutu : رهينه، اسير
چئورهÇevrə : اطراف، دورو بر
چاغا : Çağa كودك، فرزند
خاقان : Xaqan پادشاه شاه
خاقانليقXaqanlıq : پادشاهي، شاهي، سلطنت
دئگيDegi : گفته
ديرگيDirgi : جان
ديره نجDirənc : مقاومت
ديلده ش : Dildəş همزبان
ديليمDilim : برهه
دينجليكDinclik : سكونت
دينگينDingin : آرام
سئويتجه : Sevitcə با مهرباني
سئويمليSevimli : نازنين
ساتاغان : Satağan تاجر، بازرگان
ساغيرSağır : كر
سايري : Sayrı بيمار، مريض، ناخوش
سايريليقSayrılıq : بيماري، مرض
سايوSayu : هر
سوبك : Sübək افسر، نظامي عاليرتبه
سوره جهSürəcə : تا مدتيكه
سورهSürə : مدتي
سوسقون : Susqun ساكت
سيرادانSıradan : معمولي
قالارقي : Qalarqı ماندگار
قورقان : Qurqan برج و بارو
قوشاتماقQuşatmaq : محاصره كردن
قوشاقQuşaq : نسل
قوموتانQomutan : به هيجان آورنده
قيرپيم : Qırpım لحظه
گوجه مGücəm : ظلم
گٶروكGörük : جاسوسي
گٶزله مله مكGözləmləmək : مشاهده كردن
گٶزه تله مكGözətləmək : مراقبت كردن، مراقب بودن
گٶوده : Gövdə بدن
نمهNəmə : چه
هٶره كHörək : ديوار
يئيYey : خوب
يئيره كYeyrək : بهتر
يابانجيYabancı : خارجي
يابقيYabqı : حاكم، مسلط
يادYad : بيگانه
ياراق : Yaraq سلاح
يارماقYarmaq : سكه
ياشاغيYaşağı : عمر
ياغي : Yağı دشمن
يالتاقليق : Yaltaqlıq چاپلوسي
يالينيق : Yalınıq انسان، آدم، بشر
يانقيلانماق : Yanqılanmaq منعكس شدن، پژواك
ياوريYavrı : كودك، فرزند
يوردYurd : وطن، سرزمين
يولوخوجو : Yoluxucu مسري
يييه له نمكYiyələnmək : تصاحب

گئرچه يه هو!!