آیدین تبریز لی نین یازیسینا بیر باخیش

 

بیز و دیلیمیز

تورکجه میز حاققیندا دوشونمه لر

 

محمد نورجو

 

 

گئچن گونلرده  و آیلاردا یایینلانان یازی لار وبحث لردن نتیجه آلماق و گله جه یه دوغرو یولوموزو و گوره جه ییمیز ایشلری معیین لشدیرمک اوچون آشاغیدا فایدالی گوردویوموز فیکیرلری اورتایا قویوروق . آیدینلاریمیز ودوشونورلریمیز بو حاققدا دوشونمه یه چاغیریریق :

1. بعضی سئوگیلی دیلداشلاریمیزین صمیمی جه سینه یازیب و سویله دیک لری" دانیشدیغین دیلده یاز" نه یازیق کی بیر چوخ فارسچی لارین آرزولادیغی سوزلر دیر و ایندی بئله بیر یازینی اوخویاندا سئوینجدن کئف لنیب لر.فارسچی لارین چوخو" تورکجه اوخودولورسا هانسی شهرین لهجه سی نین اساسیندا اولاجاق بو ایش. هر شهره و یا کنده بیر باشقا کتاب و یا کتابلار می یازیلاجاق؟"  سویله دیکلرینی گورموشوک.

2. سئوگیلی یورتداشلار ! هئچ فارس ، دیلینی راحاتجا اویرنسین دییه ، اوشاغینا مثلا "خونه مون کوچیکه" یازماغی اویرتمک ایسته مز. چونکو هر زامان یازی دیلی و دانیشیق دیلی آراسیندا فرق وار و بو مساله بوتون یازیلی تاریخی اولان دیللره صادیق دیر. دانیشیق دیلی چوخ محدود اولور. مثلا بو گون "شبکه خبر"ین دیلینده مینی آشمایان کلمه ایشله نیر. " تورکجه سوزلوک" ده یوزمین جواریندا کلمه اولسادا تورکیه نین خبر کانال لاریندا ایشله نن کلمه لر ایکی مینه چیخماز. بو گون نئچه فارس " رایانه ، ستاد ، پرونده، ترابری و ویراستار" کیمی کلمه لرین کوکو و دوغرو معناسینی آنلایان وار(بونلارین بیر قسمی کوکسوز و قوندارما ).فارسجادا بونلار کیمی، مینلری آشان کلمه وار. درس اوخومایان بونلاری بیلمز و بیزده دیلیمیزی مدرسه ده اوخویانادک بو چتین لیک لره دوزمه ییمیز لازیم. بیر شهر و یا بولگه نین دیلینی سئچیب و یازی دیلیمیزدن اوزاقلاشساق ، اوزوموزو بویوک  بیر خزینه دن محروم ائتمیش اولوروق. دیوان اللغات الترک، قوتادغو بیلیگ، دده قورقود و ساییره بیزیم اولمایاجاق. دقت ائدین  پروفسور کلاوس روهبورن ، اسکی تورکجه یه حاضیرلادیغی سوزلوک(ایندییه دک آلتی جیلد) ایلک 500 صحیفه سی یالنیز ایکی ایلک حرفی(آ و ب) ایچینه آلیر و سوزلویون 2000 صحیفه لیک اولاجاغی دوشونولور. بیز بونلاری ترک ائده ک می؟

 

          

 

3. تورکجه میز حاققیندا ان ده یرلی اثرلر باشدا آلمانجا، روسجا و اینگیلیسجه اولاراق ، بیرده تورکیه تورکجه سینده  یازیلمیش. بو دیللری بیلن لر شوبهه سیز کی دیلیمیز و تاریخیمیزی دریندن  اویرنه بیلیرلر. آما   تورکیه تورکجه سینی هامیمیز راحاتجا اویرنیب و بو دیلده یازیلان ویا بو دیله ترجومه اولان  یوزمینلرجه اثری اوخویابیلیریک و فارسجانین محاصره سیندن قورتولابیلیریک.

4. سئوگیلی دیلداشلار! تورک و تورکجه دوشمانلاری نین(تورک قارشیتی گوجلر) یازیلارینا دیققت ائدره سک، ان آزی اوچ شیئه تاکید ائتیدیکلرینی گوره جه ییک: 1) اوشاقلاریمیزا چیخان تورکجه کتابلارا مانع اولماق، 2) لاتین حرفلرینی اویرتمه یه مانع اولماق(بو باخیمداندیر کی لاتین حرفلی اوشاق کتابلاری رسمن یاساق اولموش؛ باخ. خبرنامه فرهنگستان، آذرماه 1383) و 3) تورکیه تورکجه سینی اویرنمه یه قارشی چیخماق.

 

بیز ایسه بونلارین هر اوچونده اوز فایدالی اولان یوللاری آختارمالییق:

1) اوشاق کتابلاری ساحه سینده چوخ چالیشیب و د یرلی اثرلر یازیب یایمالییق(دولتلی و وارلی لاریمیز، اللاه بول ائیله سین، تورکجه کتابلاری آلیب پایلاییب و اونلاردان حیمایت ائده بیلیرلر؛ گنجلریمیز کتابخانالارا آلدیرابیلیر؛ حتا دینداشلاریمیز وقف ائدنده  تورکجه ترجومه لی قرآن ویا دعا کتابلاری وقف ائده بیلیرلر؛

 2) لاتین حرفلر تورکجه نی اویرتمه یی چوخ راحاتلاشدیریر و دوغرو اوخونماسیندا یاردیمچی اولور.آنجاق شوبهه سیز "مین ایللیک" الیفبامیزی دا قورومالییق. آیریجا لاتین الیفباسی "قونشو تورکجه لری" اویرنمه یه ده کومکچی دیر.3) تورکیه تورکجه سی بوگون تورک دیلی نین  ان گلیشمیش لهجه سی دی و هر موضوعدا مینلرجه کتاب وترجومه سی وار.

 

                                  

 

 3) دیلیمیزین بو تورکجه ایله لهجه فرقی اولدوغو اوچون ، اونون و آذربایجان جمهوریتی نین تجروبه لریندن فایدالاناراق ، اونلاردا اولان یانلیشلاری دیلیمیزه گیرمه سینه وئرمه یه بیلیریک.مثلا  روسجا کلمه لری آلیب و قبول ائتمک یانلیش دیر.

5) تورکیه تورکجه سینده ایسه بیر چوخ آوروپا دیللریندن آلینان سوزلر وار بیز بونلارین یئرینه تورکجه لرینی ویا عربجه دن دیلیمیزه گیرن کلمه لری ایشله ده بیلیریک.مثلا؛ مدیا(یئتیرگه)، اکونومی(اقتصاد)و...ویانلیش توره دیلن کلمه لرین یئرینه دوغوسونو ایشله ده بیلیریک(مثلا آزنلیق یئرینه آزلیق). عینی حالدا ، تورکجه میزین  اوزونه گوره خصوصیت لری وار و اونلاری گوز اونونده  توتوب و قوروماق لازیم، بوتجروبه لردن فایدالانماق آشیری حالدا اولماماسی گره کیر.

 6) دانیشیق دیلینه اهمیت وئرمک و تورکجه یازماق واجیب دیر.بعضی آیدینلاریمیز هله تورکجه یازابیلمیرلر. بو اوتانج وئرن بیر حالدی.بعضی تورکجه یازیب اوخویانلاردا تورکجه دانیشاندا  چوخ قولای و فارسجایا قاریشیغلی بیر دیلده دانیشیرلار. بو دوروم دیلیمیزین اولومونه یول آچا بیلر. هامیمیز تورکجه نی دوغرو دانیشماغا و اوشاقلاریمیزا دوغرو اویرتمه سینه جهد ائتمه لییک.

7)آغیرشرایطه رغمن،فعال اولماغیمیزین چوخ فایدالی اولاجاغینااینانیرام.مثلا تورکلویوموزه توخونان یازیلار، نشریه لر و رادیو- تلویزیون یایینلارینا  منطیقلی و دلیل لی جاوابلار وئرسک، شوبهه سیز کی دوروم بئله قالماز. دوشونه ک بیر نشریه نین ایفتیرالی یازیسینا 15-20 منطیقلی ودوزه نلی(عصبلشمدن)جاواب گوندریلیرسه،او زامان او درگی جاوابلارین ان آز بیرینی چاپ ائتمه یه ویا عوذور دیله مه یه مجبور اولماز می؟!

 تبریز،اردبیل،زنجان،اورمو و...رادیو و تلویزیونلاری نین،سوزده تورکجه و یا فارسجا یایینلاری هامیمیزین ایچیمیزده سانجی و اورییمیزده آغری دیر.

 آما سئوگیلی دیلداشلار! بیر گون ایچینده یوز آدام (آشاغی- یوخاری) بو رادیو- تلویزیونلارا تلفون آچیب اعتراض ائتسه، ویا گوزل تورکجه شعر و یازی اوخوسا دوروم بئله قالارمی؟! گئچن آیلاردا و یاخین ایللرده بو جور اعتراضلارین نتیجه سیز اولمادیغینی گوردوک.

ال – اله وئره رک بئله بیر کامپانیا/کمپین باشلایابیلیریک.

 

بیرلیکده دیلیمیزی یاشاتماغا قالخاق!