http://bayqush.ca/1971/04/blog-post.html

ساختا وارلیقلار
لاله جوانشیر

.

.
دونن دوستلاردان بیری بایقوشا یؤنه‌لیک بیر یازی گؤندردی منه. بونا نه دئییرسن دئدی. سؤزوم یوخدور دئدیم، هئچ بیر سؤزوم یوخدور. آدام کی هر بیر یازییا جواب یازیب زامانینی تلف ائله‌مز دئیه دوشوندوم. سونرا اؤز خلوتیمده خاریجده یاشایان بیر چوخ مهاجرین عمومی خسته‌لیک‌لرینه گرفتار اولماییم دئیه دوشونوب دوردوم. سونرادا یازماغا قرار وئردیم. چونکو اؤزللیکله بیز آذربایجانلی‌لار گؤیه گؤتورمکده، شیشیرتمک‌ده، اولدوغوندان چوخ یئر وئرمکده آکادئمیک تاریخی ذیروه‌لر فتح ائتمیشیک. گؤیه گؤتوردوکلریمیزین اخلاقی، فیکیر و انسانی سویه‌سینی ده مین جوره آل-الوان ضربه‌لر گؤرندن سونرا باشا دوشموشوک. اصلینده بو یازی مهران بهاری‌نین افترالارینا جواب دئییل. عمومی بیر دوشونجه‌دیر. آقای بهاری بو یازینی قلمه آلماغا ساده‌جه بیر بهانه اولوب. چونکو تاسفله دؤرد دنه سایتا باشچیلیق ائتمکله اونون بونون شعورونا توهین ائتمکده اؤزلرینی حاقلی بیلن بهاری‌لرین سایی هئچ ده آز دئییل.

دونن اوتوروب ناظیم حیکمتی دوشوندوم. آنکارا قاضی اونیورسیته‌سی سالونونداکی کیتاب سرگیسینده ایلک دفعه ناظیم‌ین کیتابلاری قاضی‌ده هم ده تورک دیلی و ادبیاتی فاکولته‌سینده ساتیش سرگیسینه قویولوردو. او گئجه یاتاقخانادا قیزلار، "کیتابلارین اؤزگور آرتیق، مملکتده‌سن ناظیم" دئیه سس سسه وئریب اوخودولار. استانبول‌دا دولتله ناظیم‌ین باریشیغی آدینا کئچیریلن سوییه‌لی، دوغرو دوزگون بیر کنسرتدن دانیشدیلار. تورکیه ناظیمی رسمی بیچیمده ده باغرینا باسیردی. مملکتیم، آیاغیمدا داشیدیغیم سون آیاق‌قابین، چینیمده‌کی سون پئنجه‌یین ده ییرتیلدی گئتدی، مملکتیم، دئییب یورد حسرتی چکن ناظیمین ده‌یه‌ری تورکیه‌نین ان قاتی ملتچی و ساغ اونیورسیته‌سی ساییلان قاضی‌ده بئله بیلینمه‌یه باشلاییردی. او تئرم جمهوریت دؤنمی شعر درسینده پروفسور شریف آکتاش ناظیم‌دن دانیشدی. ناظیم‌ین شعری، تورک شعری‌نین اونو-شهرتی اولاراق درسلریمیزه قونو اولوردو. ایندی ایسه بیزه گلینجه، بیز، ناظیمین شعرلری‌نین بلکه‌ده اوندا بیرینی اوخومایان، کیتابلاریندان تکی ائولریمیزده تاپیلمایان آذربایجانلی‌لار باغیشلایا بیلمیریک. چونکو او بیزیم ایسته‌دییمیزی دئمه‌ییب. اؤز شعورونا، تجروبه‌لرینه، یولونا گؤره دانیشیب. هله تورک خالقی‌نین بؤیوک بیر قیسمی طرفیندن سئویلن‌لر بیریاندا قالسین، بیز آذربایجانلی‌لار عمومیتله فرقلی دوشونه‌نی سئومیریک. گویا کی، هامی گرک "سؤزوموز" سایتینی اوخویوب آدام اولسون! دوزدور "سؤزوموز" سیرا سایتلاریندا هئچ بیر فیکیر، فلسفه و شعور دارتیشماسی یوخدور. اما آذربایجانین گله‌جک ارشاد اسلامی اداره‌سینین رئیسی هامینی کلیشه‌له‌دیب بیر قالیبا سیغیشدیرماقدا قرارلی‌دیر. اونا گؤره ده شعور و فرقلی‌لیکلری قبول ائتمک لازیم دئییل. او ائله سانیر کی، اؤیره‌نیلمه‌سی لازیم اما ساغلام بیر توپلوم یاراتماق اوچون یئترلی و هئچ یئترلی اولمایان بئش ده‌نه تاریخی بیلگی ایله یئتگین بیر اجتماع یاراتماق اولار. کیم نه یازماق ایسته‌سه، سورگونده‌کی ارشاد اداره‌سینین مسئولونا نامه یازیب فیکرینه، کیتابینا، سایتیندا کیمه یئر وئریب وئرمه‌یه‌جه‌یینه مجوز آلماق اوچون آغالارین محضرینه گؤنده‌ره بیلر. بیز بویوق. اصیل اوزموز بودور. بیز "حزب فقط حزب‌الله، رهبر فقط روح‌الله" دئینلرین اؤز اصیل، خلف ائولادلارییق. آیری جور فیکیرله‌شه‌نی ده چوخ دانیشسا آساریق. آسماغا امکانیمیز اولماسا دا شخصیتینی ترور ائدره‌ریک. بیز دونیادا علمی، عاغیلی، آکادئمینی، انسان حاقلارینی، دونیایا چیخماق اوچون لازیم اولان ادبیاتی، کلمه‌لری اؤیرنمیریک. بیزه لازیم دئییل. سانکی سیاسی مسئله‌لریمیز حل اولسا هر شئی حل اولاجاق. تک یؤنلو باخان آداملارین مغزلری ده ده‌ییشیله‌جک.


بو جمله‌نی اوخویون لطفا: "بو تورکجه یازی، اصلینده مرتضی نگاهی‌نین دئییل، منیم یازدیغیم‌دیر کی، اونو ایللر بوندان قاباق بیله‌سینی تورکجه یازماغا تشویق ائتمک اوچون یازمیشدیم." بو جمله سیزجه هانسی پیسکولوژیدن گلیر؟ سن بیلمیرسن، سن قانمیرسان، سنین ده کی ذاتا تشویقه احتیاجین وار پیسکولوژیسیندن. آقای بهاری قوراشدیردیغی کئچمیش‌سیز کلمه‌لر کیمی، آداملارین دا کئچمیش‌سیز اولدوقلارینی سانیر. اؤزو بلکه‌ده، بلکه‌ده، بلکه‌ده اونون بونون ال چالماسی ایله آذربایجان مسئله‌سینه قوشولدوغونا گؤره، دئییر بلکه باشقالارینی دا چپیک چالا-چالا مسئله‌یه قوشا بیلر. حالبوکی، کئچمیش‌سیز آدام سینار ، یئری ده گلسه هر جور آشاغیلیغا ال وورار. بیر آدام اولدوغو حالدا مین جوره آدلا اونا بونا افترا یازار. او بیلمیر کی، هئچ کیم یئردن چیخماییب. نابدل‌لر سولچو اولاراق فیکیرلرینه گؤره ایللر زندانلاردا یاتیب. عباس لسانی‌لرده ملتچی‌لیکلرینه گؤره. باشقالاری دا (ساغ، سول، اورتا) باشقا جوره آجی چکیبلر. ایناندیغینا گؤره دؤزوبلر. ایناندیقلاری ایله یاشاییب لار. اونا گؤره ده کیمسه یئریندن قالخیب هئچ بیر شکیلده باشقاسی‌نین فیکرینی کلیشه‌لندیره بیلمز. دونیا گؤروشونو، اؤزللیکله سیاسی فیکرینی اؤز فیکرینین کوپیسی گؤرمه‌دیینه گؤره آلچاق آدلاندیرا بیلمز. ائله‌جه‌‌ده قارشی طرفدن مثلا هر هانسی بیری، سوییه‌سی و شخصیتی اولسا قالخیب آذربایجان دیلی و ادبیاتی یولوندا سئوگی ایله، ایچدن‌لیکله چالیشان انسانلارا دولاشا بیلمز. آقای بهاری‌نین ادعا ائتدییی بایقوشداکی تورکجه یازی مرتضی نگاهی‌نین حیاتینی دانیشان بؤلوم اولمالیدیر هر حالدا. او بؤلومو آقای نگاهی بیزه گؤنده‌رمه‌ییب. اونو بایقوش مرتضی نگاهی‌نین "یاد یار و دیار" آدلی ایران سفرنامه‌سینین جلدی‌نین آرخاسیندان آذربایجان تورکجه‌سینه چئویریب. متنین فارسجاسی دا عینا بو یازی‌نین سونوندا گتیریله‌جک*.
آقای بهاری بو داورانیشلاری ایله فردلره و حیاتلارینی بو ایشه صرف ائدن آذربایجان آیدینلارینا توهین ائدیر. گؤره‌سن او، بو نفرت دولو ادبیاتی ایله اؤز خانیمی، آناسی ویا باجیسینی بو مسئله‌یه گتیره بیلیب؟ چونکو من شخصا اوشاقلیقدان، عاییله اورتامیندا بو مسئله ایله بؤیومه‌میش اولسایدیم، اوشاقلیق چاغلاریمدان آذربایجان دئینده ان گؤزل شعرلر، ناغیللار، اوخونان کیتابلار، فایدالی دانیشیقلار، ائویمیزه گلیب گئدن هر بیریندن اؤیرندیییم، هر بیرینه بورجلو اولدوغوم انسانلار اولماسایدیلار بهاری‌لری گؤروب ملی یادا غیرملی هر هانسی بیر مسئله‌یه قوشولمازدیم. بهاری بی آداملاری اؤزونه بنزه‌دیب سونرا سئوه بیلیر. دونیانین اونا ساری گئتدییی الوانلیغی گؤرمزدن گلیر و ائله فارس شوونیزمینه خدمت ائدن دوشونجه‌نین نه قدر الوانلیغا تابی و توتومو وارسا اونونکو دا او قدر اولور. آذربایجان بیلگین‌لرینده بو قدر کین و نفرت یوخ ایدی و اولماییب. گؤره‌سن بو آداملارا کیم اؤرنک اولوب بو قدر یئردن گؤیدن متنفر اولماقدا؟!


آرزومدور هرشئیی سیاسی دوشونن‌لر اؤز ایشلری ایله مشغول اولسونلار و کولتور مسئله‌سینی اه‌یلنجه ائدیب اؤز سلیقه‌لرینه اویغونلاتماغا چالیشماسینلار. انسانلارا، اؤزللیکله قلم صاحب‌لرینه نئینه‌مه‌لیدیرلر حاقدا تکلیف وئرمکدن واز کئچسین‌لر.

بایقوشا گلینجه، او بیر کولتور و ادبیات سایتی‌دیر. "کولتور، کیملیک، دوشونجه" بؤلومونده ایسه فرقلی باخیش آچیلارینی تانیتماق هدفی ایله، فیکیر فرقلی‌لیکلریندن آسیلی اولمایاراق آذربایجان آیدینلارینی بیر آرایا گتیره‌جک. ایندی بو آیدینلار ایستر فارسجا یازسینلار، ایستر انگلیسجه، ایستر عربجه، ایستر تورکجه یادا هر هانسی بیر دیلده، یئتر کی آذربایجانلی اولسونلار، آذربایجان ملتی‌نین ایستکلرینه ایلیشکین، اونون مظلوم دوشدویو نقطه‌لردن یازسینلار، دیل، کولتور و... آزادلیغی ایستکلرینه بیر شکیلده سس وئرسین‌لر.


تورونتو - 2008

.
____________
.
* مرتضی نگاهی‌نین "یاد یار و دیار" آدلی سفرنامه‌سی‌نین آرخاسینداکی فارسجا حیاتی.
کیتاب 1996-دا لوس‌آنجلس‌ده ایلک دفعه یاییلیب. 2002-ده کالیفرنیادا ایکینجی چاپا گئدیب. کیتابین ایچینده‌کی عکس‌لر رضا دقتی، محمد فرنود و مرتضی نگاهی‌دن‌دیر.
یایین نمره‌سی 0- 09- 936665- 0 دیر. یایین حاققی ایسه یازارین‌دیر:

"مرتضی نگاهی، زاده سراب آذربایجان است(1330). تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌اش در سراب بوده و از دانشگاه تبریز در رشته فیزیک لیسانس گرفته است. مدتی نیز در فرانسه و آمریکا در رشته‌های مدیریت و کامپیوتر دانش آموخته. نگاهی در سال 1983 نخست به فرانسه رفت و سپس به آمریکا آمد و از سال 1986 مقیم این کشور شده است. فعالیت‌های روزنامه‌نگاری وی خارج از کشور با ماهنامه روزگارنو چاپ پاریس آغاز شد.
نگاهی سفرهای متعددی به خطه آسیای مرکزی و قفقاز داشته است. سفرنامه آذربایجان وی زیر عنوان "یاشاسین آشکارلیق!" (زنده باد فاش‌گویی!) حاصل این سفرها است. از آثار دیگر نگاهی می‌توان به "یادداشتهای سفر حج"، "سفر مصر"، "مجموعه داستانهای کوتاه" و رمان "ترس" اشاره کرد. "

.
بو دا بایقوشون چئویریسی:

مرتضی نگاهی 1330-اونجو ایلده آذربایجانین سراب شهرینده دونیایا گلدی. ایتدایی و اورتا مکتبی سراب دا بیتیریب، تبریز دانشگاهی نین فیزیک بؤلوموندن لیسانس آلدی. بیر سوره ده آمریکا و فرانسه ده مدیریت و کامپیوتر بیلگیلری اوزره اوخودو.
نگاهی 1983-ده اؤنجه فرانسه یه سونرا دا آمریکایا گلدی. او 1986-دان آمریکا وطنداشی دیر.
مرتضی نگاهی نین ژورنالیست لیک فعالیتی خارجده و روزگار نو آیلیغی ایله باشلادی. اونون اورتا آسیا و قفقازلارا بیر نئچه سفری اولوب و "یاشاسین آشکارلیق" آدلی آذربایجان سفرنامه سی بو سفرلردن بیری نین سونوجودور.
اثرلری:

 

1- یاشاسین آشکارلیق (باکی سفرنامه سی)
2- یاد یار و دیار(ایران سفرنامه سی)
3- یادداشهای سفر حج
4- مجموعه داستانهای کوتاه
5- ترس(رمان)