رضا براهنی
 

پيام به مناسبت روز زبان مادری

آنا ديليندن اوزاق قالان ملر !

 

18 ماه اول زندگی را دوران ؛ کورا؛ (chora) میدانند، وقتی که زبان مادری بین مادر و کودک، بازی اول جهان شمرده میشود.

زبان در این دوره بی آنکه توسط کودک فهمیده شود، به داد و ستد یک تساوی عاطفی، یک پینگ پونگ عاشقانه بین مادر و بچه تبدیل میشود. این داد و ستد، به رغم آنکه بعدها، در سایه گذشت زمان، به فراموشی سپرده میشود، مأخذ و مبنا و مرجع همه روابطی قرار میگیرد که در آینده قرار است بیاید.

 

آنا،  دیلین آناسی دیر

آنا دیلی، دیللرین آناسی دیر

آنا دیلیندن اوزاخ قالان ملر، گئجه گوندوز ملر، منیم کیمین ملر

آنا دیلی، گئتمز، گئتسه ده،  دؤنر، قاپیدان سالسان ائشیه، پنجره دن گلر

 

پدر در این دوره شخص ثالث است. شخص ثالث شاهد است. نه خطاب می کند، نه مخاطب قرار میگیرد. پدر است، حضور غایب، غایبی حاضر. رابطه مادر و بچه رابطه دو ؛ من؛ با همدیگر، دو ؛ تو؛ با یکدیگر است. رابطه من و تویی که درآن گاهی بچه ؛ من؛ است و مادر ؛ تو؛ و گاهی مادر ؛ من؛ است و بچه ؛ تو؛. زبان، که هنوز زاییده نشده، دراین رابطه، رابطه عشق دو عاشق و دو معشوق است. بازی عشق است. مادر، در وجود بچه ساخته میشود، اورا میسازد، با او ساخته میشود. و او لبالب از بچه میشود.

بعد دوره ای پیش می آید که درآن یک چیز نشانه قرار میگیرد. اشیا نشانه قرار میگیرد. نگاه، حرکت دست، لبها، خنده سایه روشن مانند چهره و گونه ها، همه نشانه قرار میگیرند. پدر وارد میشود. گردن به طرف ضمیر سوم شخص ( او) کج میشود. بتدریج جهان نشانه ها، جانشین آن بازی تساوی مادر و بچه میشود. پدر به عنوان شخص ثالث وارد میشود. خود، جنسیت ویا جنس خودرا به رخ میکشد: بچه به رؤیت ؛ دیگری؛ ، ؛ آندیگری؛ نائل میشود. آنا دیلی به تسخیر جهان برمیخیزد. آینه صاف و ناصافی برای انعکاس اشیا و صداها میشود.

 

زبان در رابطه ؛ من و تو؛ی  بچه و مادر از یک سو و ؛ من و او؛ی  پدر و جهان از سوی دیگر زاییده میشود. اساس آن بازی زیبا، شاد و حتی شهوانی، رابطه بچه و مادر است، در مرحله بعدی عبور از جهان نمادها، به سوی معانی آغاز میگردد، از جهان معناها به سوی نمادها آغاز میشود. شاعر کسی است که پس از فراموش کردن ان بازی اولیه مادر و بچه، بعدها به یاد آن بازی می افتد، وقتی شعر خوب میگوید، اساس را بر بازی سراسر لذت کلمات قرار میدهد، یعنی برای شناسایی جهان از آن بازی اولیه بسوی نمادها و معانی و ساختارها و ساختارشکنی می آید، اما بعد، انگار یادش می آید که اگر قرار باشد برگردد، باید آن بازی را در دورانی که دیگر بچه نیست احیا کند، آنوقت چه اتفاقی     می افتد؟  لذتی دیگر جانشین آن لذت اولیه میشود.

 

شب اول هفت پیکر نظامی یادتان هست؟ زنی داستان شهری را میگوید که درآن همه لباس سیاه پوشیده اند. پادشاه سرّ آن سیاهپوشی را می طلبد، میهمان قصابی میشود و قصاب، شب اورا در باغی در سبدی میگذارد، و او در آن سبد بالا میرود. ارآن بالاها، باغ زیبایی را می بیند که درآن زنان زیبا می رقصند. زنی زیباتر از همه زنان پا درمیان زنان دیگر میگذارد. مرد نظاره گر عاشق او میشود و از او وصال اورا می طلبد. زن هرشب اورا به سراغ یکی از کنیزکان زیبای خود می فرستد. ولی مرد پس از گذشت چند شب دیگر صبرو تحملش به پایان میرسد و ازآن زن، فقط وصل اورا میخواهد. زن میگوید، چشمهایت را ببند و مرا ببوس. مرد اطاعت میکند، اما وقتی چشم باز میکند، خودش را در داخل همان سبد می یابد و درحال پایین آمدن از آن بهشت زیبا. او نیز عزادار آن زن میشود و لباس سیاه میپوشد. میدانید اسم آن زن در هفت پیکر چیست؟ ترکناز و یا ترکتاز.

 

قصه ای به این زیبایی جانشین زن زیبایی میشود که ما همه گم کرده ایم. ما همه از آن مادر، از زبان آن مادر دور مانده ایم، از آن ترکناز یا ترکتاز.

 

آنا دیلیندن اوزاخ قالان ملر، گئجه گوندوز ملر

منیم کیمی بو قارانلیقدا ملر.

23 فوریه 2005- تورونتو 

 

 

 

آنا ديليندن اوزاق قالان ملر!

 

کؤرپه اوشاغين حياتی‌، ياش ياريمينی دولدورانا قدر کورا chora دؤوره‌سی آدلانير. بو زاماندا آنانين اوشاغينی آنا ديلينده دينديرمه‌سی و ديله توتماسی اوشاق دونياسی‌نين ان ايلکين اويونلاريندان ساييلير.

 

اوشاق بو دؤنمده ديلين نه اولدوغونو باشا دوشمه‌سه ده، ديل، آنا ايله اوشاغين آراسيندا، سئوگيليلرين توپ آتيپ-توتما(پينک پونک) اويونونا، عاطيفی (ائموسيونال) برابرليگين آل-وئرينه چئوريلير.  بو کيمی عاطيفی آليب-وئرمه‌نين، سونرالار، آيلار- ايللر و عؤمور- گون سووشدوقجا، اونودولماسينا باخماياراق، بونلار گله‌جکده قورولان بوتون رابيطه‌لرين بينؤوره‌ داشی، تملی و قايناغی دير.

 

 

آنا، ديلين آناسی‌دير

 

آنا ديلی، ديللرين آناسی‌دير

 

آنا ديليندن اوزاق قالان ملر، گئجه گوندوز ملر، منيم کيمين ملر

 

آنا ديلی گئتمز، گئتسه ده دؤنر، قاپيدان سالسان ائشييه، پنجره‌دن گلر

 

 

آتا بو دؤورده اوچونجو آدامين خوصوصيتينده دير. اوچونجو آدام شاهيد حؤکمونده‌دير. دينديرمز همده دينديريلمز.  آتادير، حوضورو گؤزه گلمز، گؤزه گلمزسه ده حاضير دير.  آنا ايله اوشاغين موناسيبتی ايکی من-ين بيربيرلريله، ايکی سن-ين بيربيريله موناسيبتی‌دير. بئله‌جه من ايله سن موناسيبتينده،  بيرجار اوشاق من،‌ آنجاق آنا سن اولور؛ ائله وخت ده وارکی، آنا من اولور و اوشاق سن اولور. هله دوغولماميش ديلين رولو بو موناسيبتده، ايکی وورغونون و ايکی سئوگيلی‌نين سئوگی ديلينی اويناماغيدير. سئوگی اويونوبئله‌اولور. آنا، اوشاغين وارليغيندا  دوغرولور، اوشاغی دوغرولدور، اونونلا دوغرولور. آنا باشدان- آياغا اوشاغ ايله منيمسه‌له‌نير.

 

سونرا بيرزادا نيشان قويما دؤوره‌سی باشلايير. شئيلره نيشان قويولور. باخيشا، الين ترپنمه‌سينه، دوداقلارا، اوزدن و ياناقلاردان  سئزيلن گولومسونمه‌لره! آتا داها ايچری گلير. اوشاغين اوزو اوچونجو شخصی ضميره، دئمک «او»-نا ساری دؤنور. گئت-گئده نيشانه‌لر دونياسی، آنا ايله اوشاغين برابرليگی اويونلارينين يئرينی توتور.  آتا اوچونجو آدام کيمی اورتايا چيخير. اؤزونو، جينسيتينی ياداکی جينسينی اوزه چکير: اوشاق باشقانی، او بيريسينی گؤرمگه نايل اولور. آنا ديلی دونيانی قاپساماغا دوغرو بويلانير. اشيانين و سسلرين اؤزونده عکس ائتدير‌ن آری- دورو گوزگوسونه يادا، کاس و بولانليق آيناسينا چئوريلير.

 

ديلی دوغوران، بير ياندان اوشاق ايله آنانين من ايله سن ايلگيسی ؛ اوبيری ياندان اوشاق ايله آتانين و دونيانين من ايله او موناسيبتی دير. او گوزل، شن و حتا شهوانی اويون، اوشاق و آنانين موناسبتی  اساسيندا قورولور. سونراکی مرحله‌ده ايشاره‌لر(سيمبوللار)  دونياسيندان معنالارا گئچمگه باشلايير، معنالار دونياسيندان ايشاره‌لره (سيمبوللارا) دوغرو يولادوشمگه باشلايير. شاعير دئديگين کيمسه، آنا ايله اوشاغين او ايلکين اويونونو اؤتوشن ايللرين آرخاسيندا اونودارکن، سونرالار اويونون يادينا دوشور، گؤزل شعر قوشارکن، کليمه‌لردؤزمه‌سی‌نين  باشدان باشا دادلی اويونونو ايشينده اساس گؤتورور. دئمک دونيانی تانيماغا گؤره، او ايلکين اويوندان ايشاره‌لره، معنالارا، قورولوشلارا و قورولوش پوزمالارا دوغرو قاييدير، آنجاق سونرا، ائله ‌بيل نه‌ ايسه يادينا دوشور کی، گئری دؤنمه‌لی اولدوقدا، اوشاقليقدا اويناديغی اويونو داها اوشاق اولماديغی بير دؤورده يئنیدن اويناماليدير. بئله اولاندا، نه حاديثه باش وئره بيلير؟ قاباقکی لذتين يئرينی آيری بير لذت توتور.

 

نيظامی‌نين يئددی گؤزل-ينده‌کی بيرينجی گئجه‌ يادينيزداديرمی؟  بيرقادين، هاميليقجا آداملاری قارا گئينميش بير شهرين ناغيلينی سؤيله‌يير.  پادشاه قارا گئييمه چولقانمانين سرينين آچيلماسينی ايسته‌يير. بير نفر قصابا قوناق ايکن ، قصاب اونو گئجه ايلن بير سبده قويور و سبد ايله یوخاری چکيلير، يوخاريدان باخاندا گوزل بير باغدا اوينايان گوزل قادينلار گؤرور. اونلارين ايچينده بولونان ان گؤزل قادينا وورولور و قاديندان اونون ويصالينا چاتماغينی ايسته‌يير.  قادين گئجه‌ده اونو اؤزونون کنيزلرينين بيريسی‌نين يانينا گؤندرير، آنجاق نئچه گئجه گئچندن سونرا کيشی‌نين صبيری دؤزومی کسيلير و قاديندان يالنيز اؤزونون ويصالينه يئتيشمگی ايسته‌يير. قادين دئيير، گؤزلرينی يوموب منی اؤپ. کيشی اونون سؤزونه باخير، آنجاق گؤزلرينی آچاندا اؤزونو سبد ايچينده آشاغی دوشمکده و او گوزل جنتدن اوزاقلاشماقدا  گؤرور. بئله‌ليکله اودا قاتيلير قادينين آغيسينی چکنلره و قارا گئييمه بورونور. قادينين يئددی گؤزلده‌کی آدينی بيليرسينيزمی نه‌ايميش؟ تورکناز ياداکی تورکتازايميش.

 

بيزيم هاميميزين ايتيرديگيميز گوزل قادينين يئرينده بئله گوزل بير ناغيل دورور. بيزلر او آناميزدان، او تورکنازدان ياداکی تورکتازدان، آناميزين ديليندن اوزاق دوشموشوک.

 

آنا ديليندن اوزاق قالان ملر، گئجه گوندوز ملر

 

منيم کيمی بو قارانليقدا ملر.

 

تورکجه‌يه چئويرنی: سئودالی