Azərbaycan Yaxın Şərqdə Tolerantlıq Vahəsidir.

Qırmızı Kənd Sinaqoqunda

İdeasi RABBI DAVID WOLPE tərəfindən

NOVEMBER 5, 2015 2:56 PM EST

Wolpe, Los Angles de Sinai Temple`in Max Web müəllimidir(dini müəllim). 8 kitabın yazıçısı və Urşəlim post tərəfindən, dünyada ən təsirli 50 yəhud sırasnda olan kimi adlandırılan birisidir.

Keçən şənbə sabahı, 50 insanla bərabər bir nadir hadisənin baş verməsini paylaşdım, biz sinaqoqa tərəf yeridik.

Bu Hadisə çox nadir görükə bilir amma dünyanı gəzən hər bir insan bilir ki sinaqoqa getməyə rahatlıqla icazə verilməz. Bəzi yerlərdə sinaqoqlar 24 saatlıq açıq deyil. Mən getdiyim (Los Anglesdəki) sinaqoq, təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən qorunaraq, bütün ora gedənlərin maşınları belə axtarırlar. Çox zamanlar yehudların sinaqoqa getmək üçün, Xarici yəhudlar cəmmiyıtinə müraciət məktubu yazmağa məcbur qalmışam. Bəzən düşünürəm ki, İslama-qarşı və Yəhuda-qarşı güclərinin fərqini məscidlərin qarşısında təhlükəsizlik qüvvələrin olmaması, və sinaqoqlarda bu qədər təhlükəsizlik qüvvələrinin olmasından ölçmək olur.

Bu halda, Müsəlman bir ölkədə yəhudlar azadlıqla sinaqoqa, sorqulanıb axtarılmadan, daxil ola bilirlər.

Azərbaycan bu mövzuda bir istisnadır. Bir həftə əvvəl Urşəlimdə bir iclasda, İsrail diplomatı bizim qrupa dedi ki: “Sveçdə başımda kipa olaraq küçəyə çıxmaqdan tərəddüd edirəm amma Azərbaycanda belə deyil. Azərbaycanda kimsə sizə küçəlardə ovqattəlxlik yaratmayacaq, mən də bu sözlərin doğru olmasını təsdiq edə bilərəm. Bir həftəyə yaxın başımda kipa olaraq küçələri gəzdim və nəzakətlə, xeyirxahlıqdan başqa bir şey görmədim.

Bu bir fövqəladə müvəffəqiyyətdir ki dünyada çox az tanınır. Azərbaycan digər dini ənənələrin qəbul edilməsinin uzun və qürurlu bir tarixçəsi olan bir ölkədir. Əhalinin 90% -dan çoxu müsəlman olsa da, həm sünni, həm də əksəriyyət şiə burada birlikdə yaşayır, yəhudilər qəbul edildiklərini və qiymətləndirildiklərini hiss edirlər və eyni şey digər dini azlıqlar üçün də doğrudur.

Biz Bakının dağ yəhudilərinə Tövrat gətirmək üçün Azərbaycana getmişdik. Ölkədə yaşayan təqribən 30.000 Yəhudi arasında dağ yəhudiləri köklərini min illərlə izləyən çox uzun bir tarixə sahibdirlər. Eramızdan əvvəl 587-ci ildə Birinci Məbəd dağıdıldıqdan sonra Yəhudilərin qoyunlarınlarını Cənubi Azərbaycan ərazisində, indi İranın şimal-qərb hissəsində yerləşdikləri deyilir.

Səfərimiz Azərbaycanın Qərb Bölgəsi Baş Konsulu Nəsimi Ağayev tərəfindən əlaqələndirildi. Turumuzda Sovetlərdən əvvəl Yəhudi kəndi olaraq tanınan Qırmızı Kənd və Quba bölgəsini ziyarət etdik. Burası təxminən 4000 Yəhudinin yaşadığı yerdir və İsrail xaricindəki ən böyük Yəhudi şəhərlərindən biridir. Yay və qış sinaqoqunu gəzdik, dua etdik və küçələrdə gəzdik, yəhudi həyatının Qafqazda yerləşdiyi bu kiçik millətin arasında rahat yaşadığına təəccübləndik.

Bir çox müsəlman xalqlarından fərqli olaraq, Azərbaycan İsrail ilə yaxın münasibətdədir. Rəsmilər irəli-geri xidmət göstərirlər (yanımda Tel-Əvivdən Bakıya uçan təyyarədə İsrailin keçmiş baş nazirinin müavini Aviqdor Liberman var idi, buranı həm İsrailin baş naziri, həm də prezidenti ziyarət etdilər). Prezident İlham Əliyev bir dəfə münasibətlərin yalnız ucu görünən və əksəriyyətinin səthin altında olduğu bir buzdağına bənzədiyini qeyd etdi.

Azərbaycanda hər müharibədə olan ölkə kimi cənnət deyil, və keçmiş Soviet hökümətinin kölgəsindən çıxan yeni bir demokratiya olaraq, Azərbaycan mətbuat azadlığı və insan hüquqlarına qarşı çıxır. İran və Rusiya və Ermenistanla sərhəd olmaq və azad və müstəqil bir müsəlman ölkə olmağa çalışmağı asan nəzərdə almaq olmaz. Dünyanın o hissəsindəki təzyiqlər tolerantlığa qarşı çətinliklə çəkilir.

Halbuki yəhudların həyatının qəbul olunması ancaq səthi nümayiş deyil. Müsəlmanların qafqazda dini rəhbəri, Hacı Allahşükür Hümmət Paşazadə ilə Bir neçə görüşündə, yəhudlardan qardaşdığını vurğulayaraq bildirib ki onun Amerikada və daxildə neçə yahudların dini rəhbırləri ilə çox yaxın dostuluğu var və yenə ürəkdən Müsəlmənların, xristianların və yəhudların və başqa Azərbaycanda olan dinlərin birbirləri ilə əməkdaşlığı başqa ölkələr üçün bir nümunə olmalıdır. O dünyanın birinci Şiə və Sünni (eyni zamanda) dini rəhbəridir ki elə bu özü heyrətləndirici bir tolerantlıq ifadəsidir.

5 Gün ərzində bizim qrupumuz ölkəni gəzərək rəsmi məqamlar, sənətkarlar və bir neçə yəhudla görüşdü. Biz bir yəhud məktəbinə və neçə yəhudların sinaqoqu gəzdik. Bizə Koşer yeməkləri təklif olundu(yəhud yeməyidir koşer) və sattlarla yəhudların cəmiyyətini təqdim edənlərlə, və yəhudlarla ki balaca mərasimlərdə çıxış edirlər, misal üçün uşaqların mərasimində özəl görüşümüz oldu.

Biz bir Azərbaycan qəhrəmanını olan yəhudinin məzariını da ziyarət etdik ki orda başqa ölkələrin də qəhrəmanları basdırılıb. Bakıda böyük meydana getdik ki orda hicabını götürən Azad qaıdn adlanan bir qadın heykəlini də gördük.

Dözümsüzlüyün güclü və təhlükənın get gedə artdığı bir dünyada, Azərbayacanın öyrətməsi üçün həyati bir şey vardır. Dünyanın düşmənçilik yox, qucaqlaşma mirası istəyən kiçik, qəbul edən bir ölkəni görməsinin zamanı gəldi.