محمد آزادگر

 

ترجومه: دوکتور صدیقه عدالتی

 آلبر ممی نین«ایستیعمارائدنین و ایستیعماراولونا نین سیماسی» آدلی کیتابی حقینده

1357 ایل اینقیلابیندان اؤنجه «آلبر ممی» تونسلی بیر یازارین یازدیغی و «هما ناطق» طرفیندن ترجومه اولونان «ایستیعمار ائدن و ایستیعمار اولانین سیماسی» آدیندا کیچیک بیر کیتاب یایینلاندی. البته خانیم ناطیق ایرانداکی میللی مسئله یه اولان گؤروش و دوشونجه لرین دن دولایی بیزیم بو  کیتاب حقینده اولان دوشونجه لریمیزه کسینلیکله موخالیف دیر. بو خانیم «باتیلاشما»(غرب زدگی)  و«ایرانچی ناسیونالیسم» موضعیندن و بلکه ده  جلال آل احمدین  غربه قارشی باخیشلاری نین ائتکیسینده  بو کیتابی ترجومه ائتمیشدیر. خانیم هما ناطیق بو کیتابی جلال آل احمدین خاطیره سینه ترجومه ائدیبدیر.

بو کیتاب یایینلاندیغی زامان دا غئیری فارس میللتلرین آیدینلاری نین و اؤزللیکله آذربایجان ضییالی لارینین  بیر عیده سینین آراسیندا تارتیشمالارا سبب اولدو و بوسوال مئیدانا گلدی کی آذربایجانلی لارا ایستیعمار اولان و مرکزی دوؤلته ایستیعمار ائدن دئمک اولار یا یوخ. البته اؤنجه لر  جلال ال احمد یاخین و صمیمی  دوستلاری  غلامحسین ساعدی و رضا براهنی نین ائتکی سینده قالاراق «آذربایجانین مرکزی دوؤلتین فرهنگی موستعمیره سی» اولدوغونو سؤیله میشدی.

بیز ممی نین کیتابی نی اوخویاراق گؤره بیلیریک کی آذربایجان تام آنلامدا بیر موستعمیره دیر.

عادتن ایستیعمار ائدنین صیفتیندن ذئهینلرده اولان ایستیعمار ائدنلرین وهالیوودون سینما فیلملری نین یاراتدیقلاری دیر.آلبر ممی ده کیتابی نین ایلک پاراگرافیندا بونا ایشاره ائتمیشدیر.: بعضی لری هله  خوشلاری گلیر کی ایستیعمار ائدن لری اوجا بویلو، گونش آلتیندا یانمیش، آیاقلاریندا چکمه لرییله بیر بئله دایانمیش بیر آدام اولاراق گورسون لر.یعنی او ایشلمکدن قاچمیر. گؤزلری مولکلرین اوزاق اوفوقلارینا خیره اولموش و طبیعتله اولان موباریزه ده، اؤز وارلیغینی اینسانلارا صرف ائتمیش، خسته لری درمان ائتمه یه و کولتور یایماغا مشقولدور.خولاصه او اصیل و قاباقجیل بیر ماجراچی اولاراق تانینیر.

 

البته بیز ایستیعمار ائدنین باشقا بیر صیفتی ایله ده تانیشیق: عربستانین لورنسی، بیر اینگیلیز نجیب زاده کی ائو و یاشاییشینی ترک ائدیر و عربلری مودافیعه ائتمک اوچون عثمانلی خلیفه لرییله ساواشیر.

البته اگر بیزیم تصووروموز ایستیعمار ائدن دن  بیزه اؤیرتیلنلردیرسه او زامان ایراندا ایستیعمار ائدن دن و ایستیعمار اولان دان بیر اثر یوخدور. اما اگر ایران توپلومونون گرچکلرینه باخارساق و سیتم آلتینداکی میللتلرین وضعیتینی، حاکیم میللتین و مرکزی دوؤلتین وضعیتییله موقاییسه ائدرسک، گؤره بیلیریک کی ایراندا یاشایان میللتلر مرکزی دوؤلتین موستعمیره سی دیر لر. بیر لحظه خییال گوجوموزو چالیشدیراق و ذئهنیمیزده او صحنه نی کی محمد رضا شاه سعد آباد کاخیندا ایکی الینین سوبابه بارماقلاری جیلیقاسینین جیبلرینده و ایش اوتاقیندا تبریز ده توخونان باهالی فرشلرین اوستونده یئریرکن، آذربایجان میللی حوکومتینه سالدیرما فرمانی صادیر ائدیر، جانلاندیراق. بو شاهین نه یی اینگیلیسی و یا فرانسوی  ایستیعمار ائدن دن کی موستعمیره لرینده یئرلی میللتلری اؤلدورورلر فرقلی دیر؟  و یا بیر لحظه  خمینی و یا خامنه ای نی جماران ساراییندا دوشونک کی کوردوستانا، آذربایجانا، تورکمن صحرایا، عربستان و بلوچستانا سالدیرما امری وئریرلر. کیملر بونو امر ائدیر کی آذربایجان تورکی، آنا دیلینی مودافیعه ائتدیگی اوچون حبیس اولونوب  ایشکنجه گؤروب و اؤز هوویتینی ساوونماقدا ایصرارلی اولورسا زینداندا اشیکنجه آلتیندا اولدورولور  و یا زینداندان دیشاریدا ساختا تصادوفلر و یا فرقلی یوللارلا اؤلدورولسون.

آلبر ممی نین کیتابی نی تکرار اوخورکن شاهید اولاجاغیق کی  بیز تورکلرین و باشقا میللتلرین  موقعیتی ایراندا موستعمیره موقعیتی دیر. ممی اساسأ اوروپالی ایستیعمار ائدنلردن و آفریقالی ایستیعمار اولان لاردان بحث ائدیر.اما ایراندا یاشایان میللتلرین وضعیتی آلبر ممی نین ایشاره ائتدیغی موستعمیره لردن فرقلی دئییل.

کیتابین بیرینجی بؤلومونده، ممی ایستیعمار ائدنین موستعمیره ده کی موقعیتینه ایشاره ائدیر کی بو بیزیم ایستیعمار ائدنلرله هیچ بیر اوخشارلیغی یوخدور...اما ممی تأکید ائدیر کی ایستیعمار ائدنین ذاتیندا فاشیسمه و ایرقچیلیغا تمایول واردیر:« بوتون ایستیعماری میللتلرین اوره کلرینده فاشیستی تمایوللری نین تومورجوقلاری (جوانه) واردیر»

فاشیسم نه دیر؟ آز ساییلی اینسانلارین یارارینا دولانان ظولم و باسقی دستگاهی ندان باشقا بیر شئی دیر می؟ «موستعمیره نین سیاسی و ایداری ماشینی نین دا بوندان باشقا بیر هدفی یوخدور. بورادا اینسانی رابیطه لر ایستیثمارین ان قورخونج قایدالاری نین محصولودورو اونون اساسی  ائشیتسیزلیگه و تحقیره دایانیرو ضامینی ده اینتیظامی گوجلردیر. هیچ بیر شوبهه یوخدور کی ایستیعمار بیرنوع فاشیسم دیر» ص 79-80

ممی یازیر: « ایستعیمار طلبین سیماسی نی تانیملادیغیمیزدا سون اولاراق اونون ایرقچیلیغیندان بحث ائتمه لییک. عجیب بودور کی بو ایرقچیلیک ایستیعمار ائدن ایله ایستیعمار اولانی بیر بیرنه باغلییان اساسی  رابیطه نین بیر نیشانه سی دیر.» ص87

ممی ایستیعمار ائدن و ایستیعمار اولانین رابیطه سی حقینده نیسبتأ کامیل آنلاتیمدان سونرا بئله یازیر:

« ان آزیندان و آنلاشیلدیغی کیمین بیر ایشچی اؤز طبقه سینی ترک ائده بیلیرو اؤز ایجتیماعی دورومونو دییشدیره بیلیر اما موستعمیره چرچیوه سینده ایستیعمار اولونانلارا اؤزگورلوک یوخدور، حتی اگر ثروتی چوخ اولسا دا ، بوتون عونوانلارا صاحیب اولسادا و هرگون گوجلنسه ده ایستیعمار اولان کسینلیکله ایمتییازلیلارین گوروپونا قوشولاماز. بونا گؤره ایرقچیلیق کیچیک و ایتفاقی بیر مسئله دئییلدیر، بلکی ایستیعمار دستگاهینین ترکیبینده حیاتی بیر عامیلدیر...ص 91-92

بو رابیطه ده اونلارجا نومونه و اؤرنک وئرمک اولار.

ممی کیتابینین ایکینجی بؤلومونده کامیل بیر شکیلده ایستیعمار اولانین سیما سی نی ترسیم ائدیر کی ایرانداکی سیتم آلتینداکی میللتلر بونونلا یاخیندان تانیشدیرلار.ممی یازیر کی ایستیعمارچیلار اینانیرلار کی ایستیعمار اولان « تنبل » دیر. ایستیعمار اولان هیچ بیر زامان موثبت بیر فرد اولاراق تانینماز: ایستیعمار اولان بئله« دئییل» ائله «دئییل». ایستیعمار اولان کسینلیکله بیر فرد اولاراق تانینماز و اونا آدسیز بیرجمعیت ایچینده بوغولماقدان باشقا حق تانینماز.بونلار بئله دیر، بونلارین هامیسی بئله دیر.

ممی یازیر:ایستعماراولان یاواش یاواش ایستیعمار ائدنین اونون حقینده سؤیله دیکلرینی قبول ائدیر وائله بورادان فاجیعه باشلاییر« هرکس بیلیر کی حاکیم طبقه نین فیکرینین اوصولی بویوک اؤلچوده آشاغا طبقه لرین طرفیندن قبول ائدیلیر و موباریزه فلسفه سینده دوشمن حقینده بیر فیکیر و تصوور واردیر. آشاغی طبقه لر بو فیکری اوصوللاری قبول ائتمکله ، اونلارا وئریلن روللاری دا قبول ائتمیش اولورلار و ائله بو مسئله توپلوملارین نیسبی اولاراق آیاقدا قالمالارینین سببلرینین بیری دیر. چونکو بو توپلوملاردا ایستر ایستمز مظلوملاردیر کی ظولمه بویون قویورلار. موستعمیره لرده بو رابیطه لرین آنلامی بیر میللتین باشقا بیر میللته اولان حاکیمییتی دیر، اساس پرنسیپ  گینه همان دیر» ص 107-108

کیتابین اوخونماسینا ایدامه وئریریک: « آرتیرمالییک کی ایستیعمار اولان گئتدیکجه کئچمیشینی اونودور،اوکئچمیشی کی ایستعمارائدن هیچ  زامان رسمییته تانیمایب، چونکو « هر کس بیلیر کی ارزیشسیز یئرلی نین اصلی و نسبی بللی دئییلدیرو اصلینده اصل و نسب سیز اولمالی دیر!» اما تک خطر بو دئییلدیر. ایستیعمار اولانین اؤزوندن سوروشاق کی میللی قهرمانلاری نین آدی نه دیر؟ میللتی نین بویوک رهبرلری کیملرلر؟ حکیملری کیم لرلر؟ اولابیلسین چتینلیکله بیر و یا ایکی نفرین آدینی دیله گتیرسین، او دا چوخ دوزنسیز شکیلده، و هر نه قدر جوان نسیللره یاخینلاشیرساق بو داها دا بترلشیر! ایستیعمار اولان اؤز حافیظه سینی یاواش یاواش الدن وئرمه یه محکومدور.

خاطیره نی تمامأ ذئهنی بیر اولای اولاراق گؤرمه مه لیییک. ائله کی هر فردین حافیظه سی اونون طبیعی و تاریخی وضعئینین ثمره سی دیر، هر میللتین حافیضه سی ده او میللتین تمل لرینه دایانیر.حالبوکی ایستیعمار اولانین تمللری اؤلو و مونجمیددیر. و اگر اونلارین بعضی سی هله یاشامیش کیمین گؤرونسه ده ایستیعمار اولانین اونلارا اعتناسی یوخدور و حتی بعضأ بو باعث اولار کی او بوندان اوتانسین: بو او اوتانج دویقوسو کیمی دیر کی گولونج بیر ائسکی بینا گوره ن ده ال وئرر.ص.125 -124

آلبر ممی سوروشور: « هانکی یولدان بیر میللت اؤز کئچمیشی نین واریثی اولابیلیر؟ و اؤزو جواب وئریر: اوشاقلاری یئتیشدیرمه یولوایله، دیل یولو ایله،  بو دیل- خزینه کی دواملی اولاراق اؤیرنیلنلرین یاردیمی ایله گنیشلنیروبو واسطه ایله تاریخ ده کئچمیش نسیللرین نائیلییت لری، عادت لری، رسم لری، غالیبییت لری وداورانیشلاری وعمللری ضبط ومنتقیل اولور.»  127

ایراندا مدرسه لرده ظولمه معروض قالمیش میللتلرین اوشاقلارینا دوزلدیلن حافیظه « میللتی نین حافیظه سی دئییل و او اؤیرتیلن تاریخ ده  میللتی نین تاریخی دئییلدیر» ص 127

مالکم ایکس زینداندا تاریخی موطالیعه ائتمه یه باشلادیغیندا گؤرور کی تاریخدن قارالار حذف اولونوبلار. آغلار قارالاری یازمیرلار! آغلار قارالاری حذف ائدیرلر. اما مالکم ایکس یازیلمایانلاری یازیلانلارین آراسیندا اوخور.

بیز تورکلر ده فارسلار و یا فارس لاشمیش تورکلرطرفیندن یازیلان تاریخ کیتابلاریندان حذف اولونموشوق. بیزیم کئچمیشیمیز و تاریخیمیز تحریف اولونوبدور.

 

 

ایکی دیللی لیک موستعمیره ده

«ایستیعمار اولانین اساسی پریشانلیغی نین بیان و نیشانه سینی اونون ایکی دیللیلیگینده گؤره بیلیریک»

اگر ایستیعمار اولان ساوادسیزلیکدان دا قورتولسا گینه ده دیل باخیمیندان بیر ایکیلم(دوگانگی) یاشار. البته اگر بو قورتولوشدا شانسلی ایسه: چونکو ایستیعمار اولانلارین  چوخو ایکی دیللی اولما شانسینا دا صاحیب دئیللرو آنا دیلیندن باشقا دیل تانیمیرلار، یعنی او دیل کی نه اونو یازابیلیرلرو نه ده اوخویابیلیرلر، یالنیز یوخسول و نامعلوم کولتورو شفاهی شکیلده قوللانیرلار.

البته کی  ساوادلی کوچوک قوروپلاردا تاپیلیرلار کی اؤز میللی دیللرینی یایماق  و بونو اؤز محتشم علمی کئچمیشلرینه باغلاماق ایستیرلر. آنجاق چوخداندیر کی بو ظریف شکیللرین رابیطه سی گونلوک یاشاییشدان کسیلمیشدیرو کوچه بازار آداملارینا تانیدیق دئییل و آنلامسیز گؤرونور. ایستیعمار اولان بونلارا سایقی دویار و بو اینسانلارا کئچمیش رویالاری یئنی دن دیریلتمک ایسته ین یوخودا یئریین باشچی لارگؤزویله باخار.

 اگر بو دیل ایجتیماعی یاشامدا ائتکیلی اولسایدی و یا ایداره لرین قاپیسیندان گئچه بیلسئیدی و یا پوست مکتوبلارینین گیت گلینده بیر رلی اولسایدی، پیس اولمازدی اما بو قدر ده دئییل. بوتون ایداری، قضایی و فنی سازمانلاردا یالنیز ایستیعمار ائد نین دیلی قوللانیلیر: جاده لرین علامت قویماسیندا ،موسافیرداشیما ایستگاهلارین علامتلرینده، کوچه لری آدلاندیرماقدا، و رسید برگه لری نده. ایستیعمار اولان کی اؤز دیلیندن باشقا بیر شئیی یوخدور اؤز وطنینده بیر یابانجی دیر.

ایستعمار دستگاهی نین چرچیوه سینده بو ایکی دیللیلیک گرکلی دیر، وبوتون ایرتیباطلار، بیلگیلر و گلیشمه لرین بیرینجی شرطی دیر. اما ایکی دیللی  فرد اؤز حیصاریندان چیخدیغیندا فرهنگی باخیمدان جوبران اولامایان فاجیعه ایله قارشیلاشیر.

آنا دیلی ایله و کولتور دیلی نین آراسینداکی  ناسازیگارلیق یالنیز ایستیعمار اولان لارا مخصوص دئییل، اما موستعمیره ده ایکی دیللی اولماق آیری میللتلرین ایکی دیللیلیگینه اوخشاماز.عادتأ ایکی دیلدن یارارلانماق یالنیز ایکی ایش وسیله سیندن یارارلانماق دئییل، عئینی زاماندا  ایکی روانی و کولتورل دونیادا شیرکت ائتمکدیر. حالبوکی موستعمیره ده اوایکی  دونیا کی بو ایکی دیل واسیطه سینن تانیتیلیر بیربیریله قارشی قارشییا دیر.

آیریجا ایستیعمار اولانین آنا دیلی، یعنی او دیل کی ایستیعمار اولانین دویقولاریندان، رویالاریندان و سئوینجلریندن قایناقلانیر، او دیل کی اونون سئوگیلرینی ، حئیرتلرینی  آنلاتیر، او دیل کی اونون ان بویوک عاطیفی یوکونو داشیر.....بو دیلین دیری یوخدور و شهر اونا هیچ بیر اعتبار قایل دئییل . اگر ایستیعمار اولان ایش آختاریرسا و اؤزونه بیر یئر تاپماق ایستیرسه اؤنجه باشقالارینین دیلینه، یعنی ایستعمارچیلارین و اربابلارین دیلینه دانیشمالی دیر. بو دیللرین موباریزه سینده  و ساواش مئیدانیندا  ایستیعمار اولانین قلبی دیرکی مغلوب اولوب ومحو اولاجاق دیر.و سونوجدا او حقارت کی خاریجدن اونا اعمال اولونور اونو سیندیراجاق : یعنی او اؤزو یاواش یاواش اؤز ناقیص دیلینی بیراخیب  و یابانجی لاردان گیزلدجکدیرو ایستیعمار ائدنین دیلینده دانیشماقلا اؤزونو راحات حیس ائدجکدیر. هر  موستعمیره نین ایکی دیللی اولماسیندان عوام و ادبی دیلین بیربیریله واحید بیر دونیادا  بیر بیری ایله دینج یاشادیقلاری بیر عرصه دئییلدیر. بو ایکی دیللی لیک ثروت حساب اولونمور.چونکو اونلارین بیریسی آرتیق دیر و تقریبأ ده فایداسیزدیر: سؤیله مه میز گرکن گرچک بودورکی بو بیر دیل فاجیعه سی دیر» ص 130-129-128

 

ایستیعمار اولانین یازارینین موقعیتی

بعضأ تعجوب اولونور کی نییه ایستیعمار اولانین آنا دیلینده جانلی ادبیاتی یوخدور. او تحقیرائتدیگی دیلی ایشلده بیلر می؟ عئینی شکیلده ده اؤز میللی موسیقی سیندن، اینجه صنعتیندن و کئچمیش کولتوروندن اوز چئویرمیشدیر! دیلده کی ایکیلم(دوگانگی) کولتورده کی ایکیلمین بیر عیلتی و نیشانه سی دیر.و بونون ان گؤزل آچیقلاماسی یازارین موقعیتی دیر.

البته ایستیعمار اولانین یاشاییشی نین مادی شراییطی  تک باشینا یازارلارین آز ساییدا اولمالارینی توجیه ائده بیلیر. چونکو حددن آرتیق یوخسوللوق قلم اهلی نین اورتایا چیخماسینی و چوخالماسینی محدودلاشدیریر. اما تاریخ بیزه گؤسترمیشدیر کی بیر میللتین صنعتچی (هونرمند) باخیمیندان، ایحتیاجینین رفع اولماسی ایچین بیر سئچیلمیش کسیمین وارلیغی یئترلی دیر. حالبوکی  ایستعمار اولونانین یازاری اولماق چوخ چتیندیر. چونکو اوایمکان داخیلینده توپلومو تمثیل ائدیر.ایستیعمار اولا نین ایکیلمی نی و ایمکانلارین اولمادیغینی اورتایا چیخاریر.

توتالیم کی او اوقدر آنا دیلینی اؤیرنمیش کی  یازیلاریندا بو دیلی  یئنی دن جانلاندیرسین  و بوتون ایچ دالاشمایا رغمن بو دیلی قوللانمایی باشاردی....کیم  و هانگی اوخوجو اوچون یازاجاقدیر؟ اگر بو ایشده چوخ عینادجی اولورسا اؤزونو محکوم ائدر؛ چونکو کار و لال بیر جمع اوچون قونوشموش اولاجاقدیر. چونکو اونون میللتی ساوادسیزدیر و هیچ بیر دیلین اوخوماسینی و یازماسینی بیلمیر..شهر لی لر و ساوادلی لار یالنیز ایستیعمارچی نین دیلی ایله تانیش دیرلار. دئمک تک بیر یول واردیر و او دا ایستیعمار ائدنین دیلینه یازماقدیر: یعنی بیر چیخمازدان باشقا بیر چیخمازا دوشمک!

یازار بو چتینلیکدن  بیر قاچار یولو تاپمالیدیر. ایکی دیللی ایستیعماراولان گرچی ایکی دیله صاحیب اولما شانسی واردیر اما هیچ بیریسینه حاکیم دئییلدیر.و بو اوزدن دیر کی ایستیعمار اولانلارین ادبیاتی چوخ یاواش اورتایا چیخار و بیرشاه اثرین اورتایا چیخماسی اوچون چوخ اینسانی زحمت و ایش لازیمدیر.وهله بوندان سونرادیر کی ایستیعمار اولان یازارین ایکیلمی تازا بیر چؤهره ایله ، اما اؤنجه دن داها دا تهلیکه لی تجللی ائدر.

نه قدر عجیب بیر طالئعدیر کی اینسان اؤزمیللتینه یوخ بلکه بیرباشقا میللته یازسین! و اوندان داها دا بتر بودور کی بو یازی اونلارادیر کی بو میللتی مغلوب ائتمیشلر. ایلکین ایستیعمار اولان یازارلارین خشین لحنی هامییه قریب گلمیشدیر! بو اینسانلار اونودورلار کی او اوخوجولارا یازیرلار کی دیللرینی بورج آلمیشلار؟ اما بونون سببی خبرسیزلیک، حق ناشناسلیق و یا گوستاخلیق دئییلدیر، بونلار ایستیرلر کی بیر دفعه قونوشمایا جورأت تاپدیقلاریندا بو اوخوجولارا اؤز سیخینتیلاریندان و عیصیانلاریندان سؤز ائتسینلر. بیریسیندن کی ایللر بویو ناسازلیق آجی سی چکمیش باریشجیل سؤزلر ائشیتمک مومکون مو؟ و یا بو آغیر  وئرگی وئرن  بورج آلاندان حق شیناسلیق بکلنتی سی اولابیلیر می؟ بیر بورج  کی هر زامان بورج قالاجاقدیر.

اونوتمامالییق کی اگر ایستیعمار اولان یازار اوروپالیلارین یعنی ایستیعمار ائد نلرین دیلی نی اؤیرنیرسه یالنیز بونا گؤره دیر کی بو وسیله دن اؤزونو و اؤز آداملارینی مودافیعه ائتمک اوچون ایستیفاده ائتسین . بورادا ناسازگارلیق و یا یئرسیز ایستکلر ویا اونون کوروکورونا کینه لری مطرح دئییل، او کی مطرح اولور ضرورت دیر، اگر او بو ایشی گؤرمه سه بیر گون بوتون میللت گؤره جکدیر. ص134-133-132

 

ایستیعمار اولانین جوابی

گرچکدن ده ایستیعمار اولانین ظاهیری و چؤهره سی خوشا گلن دئییل . البته کی بو قدر بختسیزلیگی ضررسیز داشیماق مومکون دئییلدیر. گرچی ایستیعمار ائدنین چؤهره سی ظالیمین نیفرت دوغوران چؤهره سیدیر.قوربانی سینین چؤهره سی نده ده هماهنگ لیک و آرامیش یوخدور. دئمک ایستیعمار ائدن حیکایه لرینین یاراتدیغی او ایستیعمار اولانین ووجودو یوخدوراما بونا رغمن ایستیعمار اولانی تانیماق مومکوندور.چونکو ظولمه معروض قالمیش ایستیعمار اولان چاتیشمازلیقلارلا دولواولان بیراینساندیر.

بو اوزدن نئجه اینانابیلیریک کی بو قدر بد بختلیکدن سونرا ایستیعمار اولان گینه اؤز موقعیتینی قبول ائتسین؟ بو ایستیعماری موناسیبت لری- کی بو آجی چکمیش چؤهره نین یارادیجی سی دیر - قبول ائتسین؟ هر ایستیعمار اولانین ایچینده موجود وضعین دییشمه سی نین ایسته کی واردیر. و بو نوکته نی اینکار ائتمک ایستیعمار مسئله سینه یابانجی اولماق و  منفعت پرست لیک دن کور اولماقدیر. باشقا طرفدن ده بئله گؤستریلیر کی« ایستیعمارزده لرین ایستکی یالنیز بیر نئچه نفرین ایشیدیر:نئچه نفر آیدین و یا شؤهرت پرست، یعنی یا اومیدسیزلیگین محصولودور و یا شخصی  منفعت!.... گرچکده بونلارایستیرلر ایستیعمار اولانین ایطاعتسیزلیگی نی بیر گئچیجی اولای کیمی تانیسینلار.حالبوکی بو ایطاعتسیزلیک ایستیعماری موقعیتدن  دوغور». ص 143-142

 

عیصیان

ایستیعمار اولانین نه ائتمه سی گرکیر؟ چون اؤز موقعیتی نی ایستیعمار ائدنین ایش بیرلیگی ایله دییشدیرمه سی مومکون دئییل، چابا ائدیر اونون الیندن قورتارسین،  یعنی عیصیان ائتمه لیدیر.

ایستیعمار اولانلارین عیصیان ائتمه لرینه تعجوب ائتمه مه لییک، اصلینده بو عیصیانلارین داها چوخ و آرتیق اولمامالارینا تعجوب ائتمک گرکیر.گرچک بودور کی ایستیعمارچی چوخ دیققتلی دیر و سئچیلمیش طبقه نی دواملی آختالایاراق و یا بو چتین وضعده آیاقا قالخانلاری آرادان آپاراراق، جینایت کارجاسینا ، نیظامی باسقی ایله هر میللی حرکتی نوطفه ده بوغوب ودر حال تاپدالاییر ...ص151-152

ژان پل سارتر آلبر ممی نین کیتابینا یازدیغی اؤن سؤزده تأکید ائدیر کی« او زامان کی بیر خلقین اؤلومدن باشقا بیر سئچیمی یوخدور و اوزامان کی ظالیملردن اومیدسیزلیکدن باشقا بیر هدیه گلمیر، داها الدن وئرجک  بیر شئیی یوخدورالدن وئرسین!»

«دئمک عیصیان ایستیعماری وضعیتدن قورتولمانین تک یولودور. بیر یول کی آلدادیجی دئییل و ایستیعمار اولان دا گئج و یا تئز اونو تاپاجاقدیر.اونون شرطلری موطلقدیر و موطلق چؤزوم یولونا  ایحتیاجی واردیر؛  کسمه یه و قیرماقا ایحتییاج وار، موصالیحه لازیم دئییل! اونو کئچمیشیندن قوپارتمیشلار، گله جکین یولونو باغلامیشلار، عادتلر و گلنکلری سون نفسینی آلیر و یئنی بیر کولتور قازانما شانسی الدن گئتمیشدیر.ایستیعمار اولان دیلدن، بایراقدان، بیلیک دن، میللی ودونیه وی یاشاییشدان، حقدن و وظیفه دن یوخسول بیراخیلمیشدیر. هیچ بیر شئیی یوخدور، هیچ بیر شئی دئییلدیر و هیچ بیر شئیین اومیدینی  اوره گینده بسله میر. هر گون بو چؤزوم یولونون گرکلیگی و ضرورتی داها چوخ حیس اولونور...اگر  کسمه سن نئجه قورتولابیلیرسین؟ و بو، بو جهنملیک دؤره نین پاتلاماسینین هرگونلوک نیشانه سی دیر. ایستیعماری وضعین ایچ جبیریدیر کی عیصیانی گرکدیریر.چونکو ایستیعماری شراییط ایصلاح اولونان دئییل و بوینونداکی بیر حالقا کیمیندیر کی اوندان قورتولماق اونو قیرماقدیر» ص 152-153