عوموم میللی قرارلار وئرمک مکانیزملری

 علي رضا اردبيلي

سون زامانلار بير سيرا آذربايجان آکتيويستلري طرفيندن اؤنملي بير مسئله قالديريلميشدير: يئني بير بايراق ديزايني. مسئله نين اطرافيندا چوخ سؤزلر يازيليب٬ موباحيثه لر ائديلميشديرو بو يازي دا من بو مسئله يه توخونماق قصديم يوخدور. بوتون بو پراسئس اؤز نؤبه سينده داها اؤنملي بير مسئله ني نوماييش ائتديرميش دير: عوموم ميللي قرارلار وئرمک مئکانيزملري.

ميللي بيرليک دن هم گئنيش آنلامدا٬ يعني ميللت سويه سينده و هم ميللي حرکاتين چرچيوه سينده مؤجود اولان سياسي آخين لار و اونلاري تمثيل ائدن تشکيلاتلار و فيکير صاحيبلري آراسيندا دانيشماق اولار. بايراق مسئله سي اصلينده گئنيش آنلامدا و ميللت سويه سينده تارتيشيلمالي بير مسئله دير. موعاصير دونيادا بايراغين هر ميللت اوچون ان قاباريق سيموول اولدوغونو نظره آلساق٬ مسئله نين جيدي ليک درجه سيني ده تصور ائده بيلريک. چوخ ميللتلرين بايراقلاري٬ اونلارين ميلي ميتولوژي و تاريخي ديرلر و سيمووللارينا دايانماقلا٬ ان گئنيش ميللي مشروعيت صاحيبي اولان٬ ان عالي قانون وئريجي اورقان طرفيندن معين لشميشدير. بوگون بوتون دونيادا آذربايجاني تمثيل ائدن بايراق دا ائله بو ساياق بير پراسئس ين محصولو دور.

ايندي گونئي آذربايجاني تمثيل ائتمک اوچون بير بايراق ديزايني مسئله سيني گؤتورـقوي ائدن پراسئس هانسي مشروعيته دايانير؟ ايلک تشبوث ۷ ايول ۲۰۰۸ تاريخلي بير يازيدا آرايا قويولموش دور (۱) . ۳۰ـ۴۰ ميليون لوق بير ميلتين ان اولوي سيمولو حاقيندا موباحيثه و قرار وئرمه يه چاغيران متن٬ تورک ديلي نين قايداـقانونلاري باخيمندان اوره ک آچان دئيل. بو يازي باشدانـباشا٬ ادبي٬ اينشا و ايملا سهولريله دولودور. دئمه لي بير ميللت ين ان اؤنملي سيموولونون طالعيني معين لشديرمک تشبوثو٬ او ميللت ين ديلينده بير سطير سهوسيز سؤزو٬ کاغاذ اوستونه ثبت ائده بيلمه ين شخص يا قورومون طرفيندن گؤستريلير. ايلک باخيش دا بوردا بير قباحت لي بير ايش يوخدور. اؤز ديلينده نه اينکي سهو يازان٬ حتي يئرليـديبلي يازا بيلمه ين شخصلري ده٬ اؤز ميللي آتريبوت لاري نين طالعي دوشوندورمه لي دير. آمما مؤسسلر مجليسي يا ايستيقلال و قورتولوشون صاباحيندا يارانميش پارلامنتلرين ايشي نين بوگون هارالاردان آرايا آتيلماسي ني گؤرمک ده آذربايجان تورکونون کؤنلونو آچمير.

موباحيثه يه قاتيلان فيکير صاحيبلري نه گلديکده ايسه ماراخلي بير مقام اونلارين ايمضالاري نين بير چوخونون (منيم سايديغيم و بيلدي ييمه گؤره ۲۵ دن ۲۰ ـسي يا ۸۰ فاييزي!) هانسي حقيقي يا حوقوقو شخصه منسوب اولدوغو بللي دئيل دير.

ايلک چاغيريش ين مضمونو آمما٬ اونون ادبي کيفيت لريندن ده٬ آرتيق حئيرت دوغورور. اوردا اوخويوروق:
-
آذربايجان، و اؤزلليکله ده گونئي بؤلمه سي بو گون او دورومدا دييلدير کي چئشيتلي تشکيلاتلارين يارانماسينا ايزين وئرسين،
-
تشکيلات ياراديب و اونا بايراغ ياراتان شخصلر گله جکده اؤز ايشلري نين مسئولييتين داشيياجاقلار. “
-
بايراغ مسئله سي ياخين گونلرده بير دفعه ليک چؤزولمه ليدير. اوندان سونرا، سئنئر (مرز) و اليفبا قونولاري گوندمه چيخاريليب و چؤزولمه لي اولاجاقلار.“

بو سطيرلرين بيرمعنالي الدوغونو باشا دوشمک بؤيوک ايستعداد طلب ائتمير. اونلاري آذربايجان تورکجه سيله آشاغي دا کي کيمي ده٬ ايفاده ائتمک اولار:
-
موختليف تشکيلاتلار يارادماق قدغان اولور!
-
اؤزباشينا ليق ائديب٬ تشکيلات ياراديب و او تشکيلات لارا بايراق يارادان لار٬ مسئوليته جلب اولاجاقلار!
-
بايراق مسئله سيني بير نئچه (ياخين) گونلرده حل ائتديکدن سونرا٬ آذربايجان سرحدلري نين موعين لشمه سي و اليفبا مسئله سي ده گونده ليگه چيخاريليب٬ حل اولاجاقدير!

داها مارخلي بير مقام دا بيردنـبيره ۶ عالي تحصيل اوجاغي نين جمعي از دانشجويان“ـ ي طرفيندن٬ بو چاغيريشا لببيک دئمک دير. عجبا بو ۶ اينستيتوت طلبه لري حقيقتاً بير سطير دوزگون تورکجه يازا بيلمه ين و غير دموکراتيک هده لر و قاراـقورخو گلمک لره دولو اولان يازيني مي گؤزله ييرميشلر؟ بو ۶ اينستيتيوتون هره سيندان بير طلبه نين مستعار آديني بيلن وارمي؟ آيا ميللي حرکات سيرالاريندا آديني بيلدي يميز شخصيت لرين بيري٬ بو ۶ اينستيستوت ون٬ جمعي از دانشجويان“ـ ينين ايمضالاري نين دوزگون اولدوغونو تأييد ائده بيلرمي؟

يوخاريدا ترسيم اولان منظره نين آجيناجاقلي و تأسسوف دوغوران اولدوغوايله برابر بير سيرا سوآل لاردا دوغورور:

سون ۲۰ ايلده اون مينلر اولماسادا٬ کيم ليگي هاميا معلوم اولان مينلرله قلم و فيکير صاحيبي٬ آذربايجان مئدياسي نين يوزلرله اورقانلاريندا٬ اثر يارادميشديرلار و آرتيق تورک ديلينده دوغرودوزگون نثر يازماق بير غيرعادي هونر ساييلمير. عجبا بو عظمت ده کولتورل قوشونو اولان بير مللت ين بايراغي يوخاريدا ايشاره اولان يوللارلا معين اولمالي دير؟ ماراخلي دير کي يازي لارين بير سيراسي فارس ديلينده دير.

اگر بئله يول لارلا بير سيرا دوستلار بايراق سئچمک پراسئس ينه داخيل اولماغي دوزگون گؤرورلر٬ اوندا او دئمک دئيل کي ۳۰ـ۴۰ ميليون لوق بير ميلتين سيموول لاري ائله ۲۰ نامعلوم و ۵ معلوم ايمضا صاحيبلري نين يازيشمالايندا موعيين لشمه لي دير؟

بئله بير پراسئس لره برائت ويريليرسه٬ اوندا ميلت طالعي نين داها هانسي استراتژي اهميتي داشايان مسئله لري تورکجه يازا بيلمه ين لرين تششبوثو و نامعلوم ايمضالار داشي يان يازيلارلار موعيين لشمه لي دير؟ سرحدلريميزين و اليفباميزين طالعي نين يوخاريدا توصيف اولان وضعييته بنزر بير حالدا حل اولماسي نا دايير آرتيق وعده وئريميش دير.

اونيکال ليق

ميللي بير آتريبوت سئچمک پراسئسي٬ ايمکان قدر تکرار اولماز يا چوخ چتين تکرار اولان اولمالي دير. هئچ ميللت يا او ميللته منسوب اولان قوروپلار٬ سياسي پارتيالار يا شخص لر٬ کئف لري چکنده٬ ميللي سيموول يارادماق٬ سئچمک و يا لانسه ائتمک هوسينه دوشمورلر. بو سبب دن ميللي سيموول لاري سئچمک يا اونلاردا ده ييشيک ليک ائتمک٬ هر اؤلکه نين آنا ياساسي نين ان اؤنملي بندلري کيمي ائله چتين لشديريلير کي٬ هلمـهلم اونلارا توخونماق اولماسين. دونيادا ميلت لرين ميللي آتريبوت لاري نين دييشيلمه سي نادير دن ده نادير بير حاديثه ساييلير. ميثال اوچون ۲۰۰۴-اينجي ايلده گورجوستان دا ميکائيل ساآکاشويلي نين غرب يؤنلو مخمل اينقيلاب يندان سونرا بايراق دييشمه يه ايشاره ائتمک اولار.

بو مقاله نين مؤوضوعسونا قاييتديقدا٬ اينترنت سايت لاريندا بايراق سئچيمي له مشغول اولان دوست لارين ايشلرينه هئچ بير اونيکال ليق حاکيم دئيل دير. باشقا سؤزله بو پراسئس هئچ بير تکرار اولونمامازليق لا سجيه لنمير. بو او دئمک دير کي٬ پراسئس تکرار اولا بيلر و بو بو تکرار اولماق ميلتيميزي قونشو٬ دوست و دوشمن قارشي سيندا گولونج وضعيت ده قويا بيلر. تصوور ائدين کي حاضيرکي٬ تورک ديلينده يازماقدا چين ليک چکن بير شخص يا قوروم و اونونلا (موافق و موخاليف کيمي) موباحيثه يه قاتيلان٬ صاحيبلري معلوم و نامعلوم اولان ايمضالار مودلي اساسيندا٬ گلن دفعه يئني بير کامپانيا باشلانيب و تام يئني بير رقيب بايراق سئچمک٬ تام فرقلي آذربايجان سرحدلري موعين لشديرمک و تزه بير اليفبا قبول ائتمک له نتيجه لنه بيلر که يوخاريدا ايلک چاغيريش دان نقل اولان پرينسيپ لر اساسيندا بيرـبيرلريني قدغن ائديب٬ ميللي محکمه يه (؟) وئرمکله هده له مکله مشغول اولا بيلرلر. بئله ليکله آز زاماندا آکتيويست لريميزين وار گوجونو هدر ائدن دن سونرا٬ اينترنت عالمي ميز٬ رنگ برنگ بايراق لار٬ خريطه لر و اليفبالار کوللکسيونونا چئوريليب٬ ميللي فعال لار سيرالاريندا مأيوس لوق و بيزي سئومه ينلر آراسيندا بيزه قارشي استهزا ياراداجاقدير.

فارس شوينيزمي ده بو وضعيت دن ايسته دي يي ايستيفاد ني ائتمکده عاجيز قالان دئيل دير. بوردا بير باش وئرميش حاديثه يه ايشاره ائتمک يئرينده اولاردي: ۹۰-اينجي ايللرين اولينده شوبهه لي بير وضعيت ده شيخ خياباني و ستارخانين تبريزده مزاريني (!) سؤکمک خبري خاريجده نشر اولان آذربايجان مطبوعاتي و اوردان ميرزه خزرين رئداکتورلوق ائتدي يي آزادليق“ راديوسوايله ياييلدي. او زامان ايران دؤولت ينين کونترولوندا اولان مطبوعات٬ حيرتلنديريجي چئويک ليکله بو خبري نقل ائديب پان تورکيست ضيدي اينقيلابچي“لار حاقيندا استهزا ائديجي قيصا شرحلر يازديلار.

يوخاريدا وصف اولان احولات ٬ آذربايجان تورکونون ميللي وارليغي ني سئون هر کس اوچون اوزوجو اولمالي دير. آمما بو او دئمک دئيل کي٬ ميللت يميز مدرن٬ دموکراتيک و لاييق لي سويه ده عوموم ميللي قرارلار وئرمک پراسئسي ايله بيگانه دير. بؤيوک اوغورلا حياتا کئچيريلميش ايکي اورتوقرافي سئميناري ني بو مدعا نين شاهيدي کيمي گؤسترمک اولار. بو سئمينارلاردا مرحوم عاليم يميز اوستاد پروفسور حميد نيطقي نين وارليق درگي سينده ديرلي املا قيلاووزو“ اثريله باشلاديغي علمي ايرثه داياناراق٬ بوتون عاليم لريميزين فعال ايشتيراکي له٬ ايملاميزي استانداردلاشديرما اوچون ديرلي قرارلار آليندي. بو موفقيتي جناب دوکتور براهني اصيل ميللي آکادمي“ ايشي کيمي ديرلنديردي. سئمينارلاردان گونوميزه کيمي سورن ايللر بويونجا بوتون بو قرارلار مطبوعات و کيتاب نشرينده٬ ميللي تنظيمات کيمي ميزان و معيار رولونو اويناماقدا دير. نظره آلساق کي٬ حاکميتده اولان فارس ميللتي اؤتن ۸۵ ايل ده بئله بير ايشين عؤهده سيندن گلمه ميش دير٬ اوندا مرحوم دوکتور زهتابي٬ جناب دوکتور هيئت و بوتون مدنيت خاديم لريميزين الده ائتديکلري نائليت ين عظمت يني باشا دوشه بيلريک. اورتوقرافي سئمينارلاري آشکارجاسينا گؤسترميشدير کي٬ عوموم ميللي قرارلار وئرمک٬ دموکراتيک پراسئس ين نتيجه لرينه سايقي لا ياناشماق و او پراسئس له آلينان قرالاري حياتا کئچيرمک اوچون٬ ميلت يميز يئتگن دير.

۰۷/۰۸/۲۰۰۸