http://www.adf-mk.org/

 

آذربايجان دموکرات فرقه سی/ سندلر

 

اسناد فرقه دموکرات آذربايجان (ترجمه فارسى)

 

 

   حورمتلی اوخوجولار

بو سندلر اولدوغو کيمی، يعنی ۱۳۲٤_ ۱۳۲۵- جی ايللرده يازيلديغی اصطلاح و ادبياتلا، رداکته و ويرايش اولمادان تقديم اولونور:

 

 

   دولت و آذربايجان نماينده لرى آراسيندا موافقت اولونموش قراردادين متنى!

 

   متن موافقتنامه نمايندگان اعزامى آذربايجان به تهران با دولت! (ترجمه فارسى)

 

 

 

دولت و آذربايجان نماينده لری آراسيندا موافقت اولونموش قراردادين متنی

 

دولت و آذربايجان نماينده لری آراسيندا اولان مذاکراتين تعقيبينده و دولتين ارديبهشت آينين ايکی سی ۱۳۲۵ ايل تاريخلی، ٧ ماده دن عبارت و همين نماينده لر طرفيندن قبول ائديلميش ابلاغيه نی نظره آلماق و تبادل افکار نتيجه سينده توافق نظر حاصل اولدو کی، آشاغيداکی ماده لر توضيح و مکمل عنوان ايله تنظيم اولونوب و اجرايه قويولسون׃

ماده ۱- دولت ابلاغيه سينين۱- جی ماده سی باره سينده موافقت حاصل اولدو کی، بو جمله اونا آرتيريلسين: ماليه رئيسی ده ايالتی انجمنين پيشنهادی و دولتين تصويبی ايله تعيين اولاجاقدير۰

ماده ۲- چون دولت ابلاغيه سينين۲- جی ماده سينده مقرر اولموشدور استاندار، انجمن ايالتينين نظرينی جلب ائتمک شرطيله، دولت طرفيندن تعيين اولاجاقدير، بو اصلين اجراسی اوچون موافقت حاصل اولدو کی، وزارت کشور، استانداری ايالتی انجمنين پيشنهاد ائتديگی نئچه نفرين آراسيندان انتخاب ائديب و تصويب اوچون دولته پيشنهاد ائتسين۰

ماده ۳- آذربايجاندا اولان آخر تحولاتی نظره آلاراق، دولت اينديکی مجلس ملينی ايالتی انجمن منزله سينده تانياجاقدير. ۱۵- جی مجلس تشکيل تاپيب دولت طرفيندن پيشنهاد اولونان يئنی ايالتی و ولايتی انجمن قانونو تصويب ائديلديکدن سونرا، آذربايجان ايالتی انجمنينين انتخابی، تصويب اولموش قانون اوزره تئزليکله باشلاناجاقدير۰

ماده ٤- آذربايجان تحولو و نهضتی نتيجه سينده نظام وظيفه افراديندان احضار اولونان قوشون، بو قراردادين امضاسيله ايران ارتشی جزوينده اولور و بو قوشون و فرمانده لرينين تکليفينی تعيين ائتمکدن اوتری موافقت حاصل اولدو جناب آقای قوام السلطنه دولتی و آذربايجان ايالتی انجمنی نماينده لـريندن عبارت بيـر کميسيون تشـکيل تاپيب و بو کـميسيون مسئـله نی حل ائتـمک يولـونو تـئزليکله تصـويب اولمـاقـدان اوتـری، پيشنـهاد ائـتسين۰

ماده ۵- موافقت حاصل اولدو کی، آذربايجان عوايديندن يوزده ٧۵ فايضی محلی مخارج اوچون اختصاص وئريليب و يوزده ۲۵ فايضی ده ايران مملکتينين عموم مخارجی اوچون مرکزه گونده ريلسين۰

تبصره ۱- پست و تلگراف، گمرک و دمير يول و اروميه درياچه سينين کشتيرانليق مخارجی و عوايدی کلا  دولت عهده سينه و دولته منحصر اولاجاقدير و ضمنا قيد ائديلير کی، ايالتی و ولايتی انجمنلر و دولتی دوايرين تلگرافی مجانا مخابره اولوناجاقدير۰

تبصره ۲- اساسی شوسه يوللارينين ساختمانی و تعميری دولتين و فرعی، محلی يوللارين احداثی و تعميری ايسه ايالتی انجمنين عهده سينه اولور۰

تبصره ۳- آذربايجان اهاليسينين ايران مشروطيتينه ائتديگی بويوک خدمتلری و آذربايجانين غيور خالقينين آزادليق و دموکراسی قورماق يولوندا فداکارليغيندان قدردانليق و حق شناسليق ائتمکدن اوتری دولت قبول ائدير کی، آذربايجانين گمـرکی عايداتينين يوزده ۲۵ فايضی آذربايجان دارالفونونو (دانشگاه) مصارفينی تامين ائتمکدن اوتری اختصاص وئريلسين۰

ماده ۶- دولت قبول ائدير کی، ميانه ايله تبريز آراسينداکی دمير يول خطينين چکيلمه سينه تئزليکله باشلاييب و سرعتـله انجام وئرسين. معلوم دور کی بو ايشده آذربايجان کارگرلری و متخصصلری مقدم توتولاجاقلار۰

ماده ٧- نظام وظيفه دن باشقا «فدايی» آديله تشکيل تاپان داوطلب قوشونلار ژاندارمرييه تبديل اولونورلار و بو انتظامی قوه لرين تکليفينی تعيين ائتمک و همچنين اونون فرمانده لرينين تعيينی اوچون موافقت حاصل اولدو کی، جناب آقای قوام السلطنه دولتی و آذربايجان ايالتی انجمنی نماينده لريندن عبارت بير کميسيون محلده تشکيل تاپيب و تئزليکله بو مسئله نی حل ائتمک يولونو تصويبدن اوتری پيشنهاد ائتسين۰

تبصره - چون آخر ايللرده بعضی نامناسب عمللر نتيجه سينده امنيه و ژاندارمری آدی ايران عمومی افکاری مقابلينده، خصوصيله آذربايجاندا مخالف و نامناسب احساسات توليد ائديبدير و چون آخر وقتلرده دولت رئيسی شخصا بو تشکيلاتين فرمانده ليگينی عهده سينه آليب و بو اداره اصلاحات و ناصالح عنصرلردن تصفيه انتظاری گئدير. بونا گوره موافقت اولوندو کی ژاندارمرييه نسبت عمومی احساسات، خصوصيله آذربايجان اهاليسينين احساساتی دولت رئيسينه يئتيريلسين تا بو تشکيلاتين آدينی ده ايشمک و اونون اوچون مناسب بير آد انتخاب ائتمکدن اوتری لازمی قرارلار آلسينلار۰

ماده ۸ آذربايجان دموکرات نهضتينين نتيجه سينده کندچيلر آراسيندا بولونن تورپاقلارين خصوصوندا، او قسمت کی دولتی خالصجاتا مربوطدور، دولت بوتون مملکتده اولان خالصه تورپاقلاری کندچيلر آراسيندا بولونمه سيله اصولا موافق اولدوغو اوچون بو ايشين اجراسينی مانع سيز بيلير و بو مسئله يه مربوط اولان لايحه نی، بيرنجی فرصتده تصويب اولماقدان اوتری مجلس شورای ملی يه پيشنهاد ائده جکدير. آذربايجانين اخير تحولاتی نتيجه سينده کندچيلر آراسيندا بولونن باشقا تورپاقلارين باره سينده موافقت حاصل اولدو کی، مالکلرين خسارتلرين جبران ائتمک و يا اونلارين املاکينين تعويضيندن اوتری جناب آقای قوام السلطنه دولتی و آذربايجان ايالتی انجمنی نماينده لريندن عبارت بير کميسيون تشکيل تاپيب و بو کميسيون مسئله نين راه حلينی تصويبدن اوتری پيشنهاد ائتسين۰

ماده ٩- دولت موافقت ائدير کی، ۱۵- جی مجلس آچيلان کيمی آزادليق و دموکراسی اصولو اوزره، يعنی عمومی، گيزلی، مستقيم، متناسب، برابر و قادينلاردا شامل اولماق شرطيله تنظيم اولونان انتخابات قانونو لايحه سينی مجلسه تقديم ائديب و اونون تصويبينی فوريتله ايسته سين و همچنين دولت قبول ائدير آذربايجان و اولکه نين باشقا نقطه لری نماينده لرينين ساينی، اهالی سينين تناسبيله آرتيرماقدان اوتری ۱۵- جی مجلس آچيلان گونو قانونی لايحه نی پيشنهاد ائديب ايکی فوريتله اونون تصويبينی ايسته سين تا تصويبدن سونرا، انتخاب وسيله سيله همان نقطه لرين نماينده لرينين کسرينی تعيين و مجلسه گوندرسينلر۰

ماده ۱۰- آذربايجان ايالتی ۳ و ٤- جو استانلاردان عبارت اولاجاقدير۰

ماده ۱۱- دولت موافقت ائدير کی، آذربايجان ايشلرينين ياخشی قاباغا گئتمه سی اوچون استاندار اداره رئيسلری و ايالتی انجمنين هيات رئيسه سيندن عبارت بير اداری شورا دوزلسين و بو شورا ايالتی انجمنينين نظارتی آلتيندا وظيفه سينی انجام وئرسين۰

ماده ۱۲- ايکی ارديبهشت ۱۳۲۵ تاريخلی دولت ابلاغيه سينين ۳- جو ماده سينه، متوسطه و عالی مدرسه لرين تکليفی نی تعيين ائتمک لحاظيندان مبهم اولدوغو اوچون، بو جمله اضافه اولونور: متوسطه و عالی مدرسه لرده تدريس آذربايجان و فارس ديللرينده، وزارت فرهنگ طرفيندن اولونان اصلاح، زمان و مکان شرايطی و دموکراتيک اصولـلارلا موافق و اويغون بير صورتده تنظيم اولونان پراگرام اوزره عملی اولاجاقدير۰

ماده ۱۳- دولت موافقت ائدير کی آذربايجاندا اولان کوردلرده بو موافقتنامه نين مزاياسيندان استفاده ائديب و دولت ابلاغيه سينين ۳- جو ماده سی اوزره ۵- جی ابتدايی کلاسينا قدر اوز ديللرينده تدريس ائتسينلر۰

تبصره - آذربايجاندا اولان آسوری کيمی اقليتلرينده حقلری اولاجاقدير کی۵- جی کلاسا قدر اوز آنا ديللرينده تدريس ائتسينلر۰

ماده ۱٤- دولت نظرده توتوبدور کی، بوتون ايران اوچون دموکراسی اصولو اوزره، يعنی عمومی و گيزلی، مستقيم و متساوی رای ايله تنظيم اولونان شهر انجمنلری قانونو تصويب اولماقدان اوتری، ۱۵- جی مجلسه پيشنهاد ائتسين. بو قانون تصويب اولان کيمی، آذربايجان و بوتون ايران نقطه لرينده شهر انجمنلرينين سئچکيسينه باشلاناجاقدير. بو قانون تصويب اولونادک و تازه سئچکيلر انجام تاپانا قدر آذربايجاندا اولان اينديکی شهر انجمنلری اوز وظيفه لرينه ادامه وئره جکلر۰

ماده ۱۵- بو موافقت نامه ايکی نسخه ده تنظيم و مبادله اولوب، دولت هياتی و آذربايجان ايالتی انجمنينين تصويبيندن سونرا اجرايه قويولور۰

تبريز شهری ۲۳ خرداد ۱۳۲۵- ايل

پيشه وری   مظفر فيروز

 

 

 

موافقتنامه نمايندگان اعزامی آذربايجان به تهران با دولت

(ترجمه فارسى)

 

در نتيجـه مـذاکـرات بين دولـت و نمـايندگان آذربـايجان و با توجـه به مـواد هفتـگانه ابـلاغـيه مورخـه دوم ارديبـهشت مـاه ۱۳۲۵ دولت، که مورد قبول نمايندگان مزبور واقع گرديده و در نتيجه تبادل افکار توافق نظر حاصل شده که مواد زير به عنوان توضيح و مکمل آن تنظيم گرديده به موقع اجرا گذارده می شود׃

ماده ۱- نسبت به مفاد ماده اول ابلاغيه صادره دولت، موافقت حاصل شد که جمله زير به آن اضافه گردد؛ رئيس دارايی نيز بنابر پيشنهاد انجمن ايالتی و تصويب دولت تعيين خواهد شد٠

ماده ۲- چون در ماده ۲ ابلاغيه دولت مقرر گرديد که تعيين استاندار با جلب نظر انجمن ايالتی، با دولت خواهد بود به منظور اجرای اصل مزبور موافقت حاصل شد که وزارت کشور، استاندار را از ميان چند نفری که انجمن ايالتی معرفی خواهد نمود برای تصويب به دولت پيشنهاد نمايد٠

ماده ۳- نظر به تحولات اخير در آذربايجان، دولت سازمان فعلی را که به عنوان «مجلس ملی آذربايجان» انتخاب و تشکيل شده است را به منزله «انجمن ايالتی آذربايجان» خواهد شناخت و پس از تشکيل مجلس پانزدهم و تصويب قوانين جديد انتخابات انجمنهای ايالتی و ولايتی، به پيشنهاد دولت، انتخابات انجمنهای ايالتی و ولايتی بر اساس قانون جديد در اسرع وقت برگزار خواهد شد٠

ماده ٤- برای تعيين تکليف قوای محلی و فرماندهان آن که در نتيجه تحول نهضت آذربايجان، نفرات آن از افراد نظام وظيفه احضار گرديده اند و با امضاء اين قرار داد جزو ارتش ايران محسوب می شوند، موافقت حاصل شد که کميسيونی از نمايندگان دولت جناب آقای قوام السلطنه و انجمن ايالتی آذربايجان در محل تشکيل و راه حل آنرا هرچه زودتر جهت تصويب پيشنهاد نمايند٠

ماده ۵- نسبت به وضع مالی آذربايجان، موافقت حاصل گرديد که ٧۵ درصد از عوايد آذربايجان جهت مخارج محلی اختصاص و ۲۵ درصد جهت مخارج عمومی کليه کشور ايران به مرکز فرستاده شود٠

تبصره ۱- مخارج و عوايد ادارات پست و تلگراف و گمرک و راه آهن و کشتيرانی درياچه اروميه مستثنی بوده و مخارج و عوايد آن کاملا برعهده و منحصر به دولت خواهد بود. توضيح اين که تلگرافهای انجمنهای ايالتی و ولايتی و دوائر آذربايجان مجانا مخابره خواهد شد٠

تبصره ۲- ساخت و تعمير راههای شوسه اساسی برعهده دولت و احداث و تعمير راههای فرعی و محلی برعهده انجمن ايالتی آذربايجان است٠

تبصره ۳- دولت برای قدردانی از خدمات برجسته آذربايجان به مشروطيت ايران و به منظور حق شناسی از فداکاريهايی که مردم غيور آذربايجان در راه استقرار دمکراسی و آزادی نموده اند، قبول نموده که ۲۵ درصد از عوايد گمرکی آذربايجان را جهت تامين مصارف دانشگاه آذربايجان اختصاص داده شود٠

ماده ۶- دولت قبول می کند که امتداد راه آهن ميانه تا تبريز را هر چه زودتر شروع و در اسرع وقت انجام دهد. بديهی است که جهت اين امر، کارگران و متخصصين آذربايجانی حق تقدم خواهند داشت٠

ماده ٧- قوای داوطلبی که غير از نظام وظيفه بنام «فدايی» در آذربايجان تشکيل شده به ژاندارمری تبديل می گردد و برای تعيين تکليف قوای انتظامی مزبور و همچنين تعيين فرماندهان، موافقت حاصل شد که کميسيونی از نمايندگان دولت آقای قوام السلطنه و انجمن ايالتی آذربايجان در محل تشکيل، و هر چه زودتر راه حل آن را جهت تصويب پيشنهاد نمايد٠

تبصره - نظر به اينکه در سنوات اخير بر اثر بعضی اعمال نام امنيه و ژاندارمری در پيشگاه افکار عمومی ايران خصوصا آذربايجان احساسات مخالف و نامناسب نموده است و نظر به اينکه رئيس دولت شخصا فرماندهی اين سازمان را اخيرا عهده دار گرديده و انتظار آغاز اصلاحات و تصفيه اين اداره از عناصر ناصالح می رود موافقت شد که احساسات عمومی و مخصوصا اهالی آذربايجان نسبت به ژاندارمری

باستحضار رئيس دولت برسد تا برای تغيير اسم آن و انتخاب نام مناسب جهت سازمان مزبور، تصميمات مقتضی را اتخاذ فرمايند٠

ماده ۸- نسبت به اراضی که در نتيجه نهضت دمکرات آذربايجان ميان دهقانان و زارعين تقسيم گرديده آنچه مربوط به خالصه دولتی است چون دولت با تقسيم خالصه ميان دهقانان و زارعين در تمام کشور اصولا موافق است اجرای آن را بلامانع دانسته و لايحه مربوط به آن در اولين فرصت برای تصويب به مجلس شورای ملی پيشنهاد خواهد نمود و آنچه از اراضی غير در نتيجه تحولات اخير آذربايجان بين رعايا تقسيم شده موافقت حاصل شده که جهت جبران خسارات مالکين يا تعويض املاک آنها، کميسيونی از نمايندگان دولت آقای قوام السلطنه و نمايندگان انجمن ايالتی تشکيل و راه حل را جهت تصويب پيشنهاد نمايند٠

ماده ٩- دولت موافقت می کند با افتتاح مجلس پانزدهم، لايحه قانونی انتخابات را که روی اصل آزادی و دمکراسی يعنی با تامين رای عمومی، مخفی، مستقيم، متناسب و متساوی که شامل زنان هم باشد، تنظيم  و قبول آن را به قيد فوريت خوستار شود. دولت همچنين قبول می نمايد به منظور ازدياد نمايندگان آذربايجان       وساير نقاط کشور به تناسب اهالی نقاط مختلف به مجرد افتتاح مجلس پانزدهم، لايحه قانونی را پيشنهاد و به قيد دو فوريت تقاضای آن را بنمايد تا پس از تصويب بوسيله انتخابات، کسری نمايندگان نقاط مزبور تعيين و به مجلس اعزام گردند٠

ماده ۱٠- ايالت آذربايجان عبارتست از استانهای ۳ و ٤ خواهد بود٠

ماده ۱۱- دولت موافقت دارد که جهت تامين حسن جريان امور آذربايجان، شورای اداری از استاندار و روسای ادارات  و هيات رئيسه انجمن ايالتی تشکيل و انجام وظيفه نمايد٠

 ماده ۱۲- به ماده ۱۳ ابلاغيه مورخه دوم ارديبهشت ماه ۱۳۲۵ که از لحاظ تعيين تکليف مدارس متوسطه و عالی دارای ابهام می باشد جمله زير اضافه می گردد: در مدارس متوسطه و عاليه تدريس به دو زبان فارسی و آذربايجان طبق برنامه وزارت فرهنگ که با در نظر گرفتن شرايط زمان و مکان اصلاح و موافق موازين دمکراتيک و اصول مترقی جدید تنظيم گرديده، تدريس خواهد شد٠

ماده ۱۳- دولت موافقت دارد که اکراد مقيم آذربايجان از مزايای اين موافقتنامه برخوردار بوده و طبق ماده ۳ ابلاغيه دولت تا کلاس پنجم ابتدايی به زبان خودشان تدريس نمايد٠

تبصره - اقليتهای مستقيم از قبيل آشوری و ارمنی حق خواهند داشت تا کلاس پنجم به زبان خود تدريس نمايد٠

ماده ۱٤- چون  دولت در نظر دارد قانون انتخابات جديد شهرداريها را جهت تمام ايران روی اصول دمکراسی يعنی رای عمومی، مخفی، مستقيم و متساوی به مجلس پانزدهم پيشنهاد نمايد، به مجرد تصويب قانون مزبور انتخابات و انتخاب جديد انجمن شهرداريها در آذربايجان و تمام نقاط ايران شروع خواهد شد و تا تصويب قانون مزبور و انتخابات جديد، انجمن شهرداری فعلی آذربايجان وظايف خود را انجام خواهند داد٠

ماده ۱۵- اين موافقتنامه در دو نسخه تنظيم و مبادله گرديد و پس از تصويب هيات دولت و انجمن ايالتی آذربايجان به موقع اجرا گذارده خواهد شد٠

تبريز بتاريخ ۲۳ خرداد ۱۳۲۵

مظفر فيروز       پيشه وری