پيام كوفي عنان، دبير كل سازمان ملل متحد

علوم براي همه ملتها

 

 

                         

در جهان قرن بيست و يكم، تمامي ملتها با مسائل حساس مربوط به علوم و فناوري رويارو هستند. چگونه مي توانيم رشد را در اقتصاد اطلاعاتي فعال نماييم؟ چگونه مي توانيم مانع از خسارات زيست محيطي جهاني و منطقه اي شويم؟ بهترين راه براي معرفي فناوري هاي نوين مفيد، جلوگيري از تروريسم و يا نشان دادن عكس العمل فوري نسبت به گسترش سريع امراض نو چيست؟ امروزه هيچ ملتي كه بخواهد سياست هاي اطلاع رساني را متحول سازد و بخواهد اقدام مؤثر براي چنين مسائلي انجام دهد، نمي تواند بدون توان مستقل در زمينه علوم و فناوري كاري پيش ببرد.


در اجلاس هزاره ملل متحد در سپتامبر ۲۰۰۰، رهبران جهان اعلاميه هزاره را كه براساس آن اهداف مشترك، متمركز بر چالش هاي عمده عصر ما بود، تصوير كردند. در مركز اين اعلاميه هشت هدف اصلي توسعه هزاره (www.un.org/millenniumgoals) از به نصف رساندن فقر مطلق گرفته تا متوقف كردن گسترش ويروس و بيماري ايدز، همچنين ارائه آموزش ابتدايي در سطح جهان قرار دارند كه همگي اين اهداف بايد تا سال ۲۰۱۵ محقق گردند. اهداف مذكور عينيتي ساده ولي قدرتمند را ارائه مي دهد كه هر مرد و زن در كوچه و بازار از نيويورك گرفته تا نايروبي و دهلي نو به آساني درك و حمايت مي نمايد.


ولي تاكنون پيشرفت در زمينه رسيدن به اين اهداف خوب نبوده است. دلايل زيادي وجود دارد شامل رشد آهسته اقتصاد جهاني، رشد آهسته اطلاعات در ميان كشورهاي در حال توسعه و حمايت ناكافي از جانب كشورهاي توسعه يافته. آنچه كه مورد نياز است مشاركت واقعي كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه است يعني مشاركتي كه شامل علوم و فناوري باشد. همكاري في مابين جوامع علمي و فني كشورها و مناطق گوناگون، مجموعه عظيمي از منابع دانش و تجربه ارائه مي دهد. اگر هر ملتي دسترسي كامل به اين جامعه جهاني گسترده علوم داشته باشد و فرصت براي گسترش توان علمي مستقل پيدا كند، مردم آن جامعه مي توانند گفت وگوي صريح درباره مزايا و مخاطرات فناوري هاي نوين مانند مهندسي ژنتيك موجودات زنده يا نانو تكنولوژي داشته باشند تا بتوان تصميمات آگاهانه براي معرفي اين فناوري ها در زندگي خودمان بگيريم


ما خوشوقتيم از اين كه در عصري به سر مي بريم كه فرصت هاي نويني براي درگير كردن تمامي ملتها در ماجراهاي بزرگ علوم و فناوري ارائه مي شود. نمونه هاي جديد برنامه هاي آموزشي علوم براي به روز كردن فرصت هاي آموزشي در هر كجا در حال توسعه است مانند:
Programa Amigos de la Ciencia of Chile (www.gener.cl/comminidad/ciencia.shtml)
كه علوم را به كودكان فقير آموزش مي دهد و آنها را تشويق مي نمايد مطالعات علمي را در سطح راهنمايي نيز ادامه دهند و يا نمونه اصلاح آموزش علوم مركز منابع علوم ملي ايالات متحده (www.di.edu/nsrc) كه به دانش آموزان فرصت ايجاد ارتباط براي كسب مهارت هاي مورد نيازشان براي زندگي روزمره را مي دهد. گونه هاي جديد ارتباطات در حال حاضر به دانشمندان حتي در كشورهاي كمتر توسعه يافته اجازه مي دهد تا با همكاران خود در كشورهاي همسايه يا در ساير نقاط جهان در زمينه تحقيقات، بپيوندند و همكاري نمايند. براي مثال شبكه عمران و علوم كه در شهر لندن است (www.SciDev.net)
اطلاعات روزآمد در مسائل مربوط به علوم به جهان در حال توسعه ارائه مي دهد و مؤسسات شبكه محلي ايجاد مي كند.
اين تلاش ها قابل تحسين هستند ولي كوشش بيشتري مورد نياز است. رسيدن به اين اهداف نيازمند بهره مندي از خلاقيت، منابع و ابتكارات انسان به حداكثر توان ممكن است. گزارشي كه به تازگي انتشار يافته تحت عنوان «ايجاد آينده بهتر: خط مشي براي بنا نهادن توان جهان در علوم و فناوري


(www.interacademycouncil.net/streport)
پيشنهاد ابتكارات نوين براي تقويت توان علمي ملي در جهان براي پرورش همكاري بين المللي مي دهد. اين گزارش محصول مطالعه بين المللي هيأتي از دانشمندان برجسته است كه از سوي شوراي بين آكادمي ها (Inter Academy Council)، بنيادي كه در پاسخ به درخواست اينجانب از آكادمي هاي علوم جهت بسيج بهترين دانشمندان آنها تأسيس شد تا دانش تخصصي و پيشنهادهاي لازم را به سازمان ملل و ساير سازمان هاي بين المللي ارائه دهند. اين گزارش توصيه مي كند لازم است هر ملتي خط مشي علوم و فناوري براي خود ترسيم كند تا از اين راه اولويت هاي محلي را منعكس نمايد، اولويت هايي كه شامل حمايت از علوم پايه  و آموزش بوده و موجب دسترسي به شايستگي در موارد انتخابي اولويت هاي ملي گردد. اين گزارش پيشنهاد مي نمايد تا ملت هاي در حال توسعه يك تا ۵/۱ درصد از توليد ناخالص ملي خود را براي ايجاد توانمندسازي علوم و فناوري اختصاص دهند.
گزارش دوم شوراي بين آكادمي ها تابستان سال جاري (ميلادي) منتشر خواهد شد كه حاوي توصيه هاي خاصي براي استفاده از علوم و فناوري براي بهبود توليدات كشاورزي در آفريقا است. اين گزارش توسط هيأت متخصصان از آفريقا و ساير نقاط كه با همكاري يكديگر براي حل مسائل حساس مربوط به زندگي صدها ميليون آفريقايي همكاري مي نمايند، تهيه مي شود. اين تلاش ها از سوي شوراي بين  آكادمي ها ،بيانگر اين است كه روح مشاركت جهاني زنده و در ميان جوامع علمي جهان موجود است. اميدواريم كه ادامه دهنده اين لحظه بوده باعث گسترش آن به ساير تلاش هاي بشري باشيم.


(اين مقاله در تاريخ ۱۳ فوريه ۲۰۰۴ توسط انجمن پيشبرد علوم آمريكا در نشريه علوم به چاپ رسيده است).